Tài liệu T079 quan hệ sx phù hợp

TiÓu luËn TriÕt häc PhÇn më ®Çu Tõ khi xuÊt hiÖn con ng-êi trªn hµnh tinh nµy ®Õn ngµy nay ®· tr¶i qua 5 ph-¬ng thøc s¶n xuÊt tån t¹i trong 5 chÕ ®é x· héi: c«ng x· nguyªn thuû, chiÕm h÷u n« lÖ, phong kiÕn tËp quyÒn, t- b¶n chñ nghÜa vµ x· héi chñ nghÜa. T- duy nhËn thøc cña con ng-êi kh«ng dõng l¹i ë mét chç mµ ngµy cµng ph¸t triÓn hoµn thiÖn h¬n. Tõ ®ã kÐo theo sù thay ®æi ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt còng nh- quan hÖ s¶n xuÊt. Tõ h¸i l-îm s¨n b¾t ®Ó duy tr× cuéc sèng ®Õn tr×nh ®é khoa häc kü thuËt l¹c hËu vµ ®Õn ngµy nay tr×nh ®é khoa häc ®· ®¹t tíi møc tét ®Ønh. Mµ cèt lâi cña nÒn s¶n xuÊt x· héi chÝnh lµ sù thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi lùc l-îng s¶n xuÊt, nh- M¸c vµ ¨ngen nãi, ®ã lµ quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi lùc l-îng s¶n xuÊt. Tõ quan ®iÓm nµy cña chñ nghÜa M¸c xÝt, §¶ng vµ Nhµ n-íc ta ®· vËn dông vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi n-íc ta trong giai ®o¹n tõ ®æi míi ®Õn nay. BiÖn chøng quan hÖ s¶n xuÊt víi lùc l-îng s¶n xuÊt t¹o ®iÒu kiÖn cho chóng ta cã ®-îc nhËn thøc vÒ s¶n xuÊt x· héi vµ kinh tÕ. 1 TiÓu luËn TriÕt häc ThÊy ®-îc ý nghÜa ®ã, t«i xin bµy tá mét vµi ý kiÕn b¶n th©n vÒ vÊn ®Ò: "VËn dông quan ®iÓm triÕt häc M¸c xÝt vÒ quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é lùc l-îng s¶n xuÊt ®Ó ph¸t triÓn nh÷ng thµnh tùu, h¹n chÕ trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n tõ ®æi míi ®Õn nay" 2 TiÓu luËn TriÕt häc PhÇn néi dung I. Lùc l-îng s¶n xuÊt - quan hÖ s¶n xuÊt - quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt 1. Lùc l-îng s¶n xuÊt Lùc l-îng s¶n xuÊt biÓu hiÖn gi÷a con ng-êi víi tù nhiªn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ®ång thêi thÓ hiÖn n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ng-êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt. Lùc l-îng s¶n xuÊt bao gåm: ng-êi lao ®éng víi kü n¨ng lao ®éng cña hä vµ tliÖu s¶n xuÊt(tr-íc hÕ lµ c«ng cô lao ®éng) kÕt hîp víi nhau thµnh lùc l-îng s¶n xuÊt. Trong c¸c yÕu tè cña lùc l-îng s¶n xuÊt, lùc l-îng s¶n xuÊt hµng ®Çu lµ ng-êi c«ng nh©n, ng-êi lao ®éng. ChÝnh ng-êi lao ®éng lµ chñ thÓ cña qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt, víi søc m¹nh vµ kü n¨ng lao ®éng cña m×nh, sö dông t- liÖu lao ®éng, tr-íc hÕt lµ c«ng cô lao ®éng, t¸c ®éng vµo ®èi t-îng lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt. Cïng víi qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt, søc m¹nh vµ kü n¨ng lao ®éng cña con ng-êi nµy cµng ®-îc t¨ng lªn, ®Æc biÖt lµ trÝ tuÖ cña 3 TiÓu luËn TriÕt häc con ng-êi kh«ng ngõng ph¸t triÓn, hµm l-îng trÝ tuÖ cña lao ®éng ngµy cµng cao. Ngµy nay, víi cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ, lao ®éng trÝ tuÖ ngµy cµng ®ãng vai trß chñ yÕu. Cïng víi ng-êi lao ®éng c«ng cô lao ®éng còng lµ mét yÕu tè c¬ b¶n trong lùc l-îng s¶n xuÊt ®ãng vµi trß quyÕt ®Þnh trong t- liÖu s¶n xuÊt. C«ng cô lao ®éng do con ng-êi t¹o ra, nã "Nh©n" søc m¹nh cña con ng-êi trong qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt. C«ng cô lao ®éng lµ yÕu tè ®éng nhÊt cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Cïng víi qu¸ tr×nh tÝch luü kinh nghiÖm, víi nh÷ng ph¸t minh vµ s¸ng chÕ kü thuËt, c«ng cô lao ®éng kh«ng ngõng ®-îc c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn. ChÝnh sù c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn kh«ng ngõng c«ng cô lao ®éng ®· lµm biÕn ®æi toµn bé t- liÖu s¶n xuÊt. XÐt ®Õn cïng ®ã lµ nguyªn nh©n s©u xa cña mäi biÕn ®æi x· héi. Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c«ng cô lao ®éng lµ th-íc ®o tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña con ng-êi, lµ tiªu chuÈn ph©n biÖt c¸c thêi ®¹i kinh tÕ trong lÞch sö. Trong sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, khoa häc ®ãng vai trß ngµy cµng to lín. Sù ph¸t triÓn khoa häc g¾n liÒn víi s¶n xuÊt vµ lµ ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Ngµy nay, khoa häc ®· ph¸t triÓn ®Õn møc ®é trë thµnh nguyªn nh©n trùc tiÕp cña nhiÒu biÕn ®æi to lín trong s¶n xuÊt, trong ®êi sèng vµ trë thµnh "lùc 4 TiÓu luËn TriÕt häc l-îng s¶n xuÊt trùc tiÕp". Nh÷ng ph¸t minh khoa häc trë thµnh ®iÓm xuÊt ph¸t ra ®êi nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt míi, nh÷ng m¸y mãc thiÕt bÞ míi, c«ng nghÖ míi, nguyªn vËt liÖu míi, n¨ng l-îng míi. Sù th©m nhËp ngµy cµng s©u cña khoa häc vµo s¶n xuÊt, trë thµnh 1 yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu ®-îc cña s¶n xuÊt cña s¶n xuÊt ®· lµm cho lùc l-îng s¶n xuÊt cã b-íc ph¸t triÓn nh¶y vät, t¹o thµnh cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c¸ch m¹ng hiÖn ®¹i. YÕu tè trÝ lùc trong søc lao ®éng ®Æc tr-ng cho lao ®éng hiÖn ®¹i kh«ng cßn lµ kinh nghiÖm vµ thãi quen cña hä mµ lµ tri thøc khoa häc. Cã thÓ nãi: khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i lµ ®Æc tr-ng cho lùc l-îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. N-íc ta tõ tr-íc tíi nay nÒn kinh tÕ lÊy n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu, tr×nh ®é khoa häc kü thuËt kÐm ph¸t triÓn. C«ng cô s¶n xuÊt cña ta võa nhá, võa l¹c hËu so víi tr×nh ®é ph¸t triÓn chung trªn thÕ giíi. Thùc tÕ trong nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt thñ c«ng vÉn lµ chñ yÕu, lao ®éng thñ c«ng chiÕm tØ lÖ cao, c¬ giíi ho¸ vÉn cßn ch-a ph¸t triÓn. MÆt kh¸c, trong 1 thêi gian kh¸ dµi, lùc l-îng s¶n xuÊt bÞ k×m h·m trong lèi suy nghÜ b¶o thñ, tr× trÖ. ChÝnh bëi vËy, §¹i héi §¶ng 6 ®Æt ra nhiÖm vô "Gi¶i phãng mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt hiÖn cã, khai th¸c mäi kh¶ n¨ng tiÒm tµng cña ®Êt n-íc, sö dông cã hiÖu quÆ gióp ®ì cña quèc tÕ ®Ó ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc l-îng s¶n xuÊt". Chóng ta 5 TiÓu luËn TriÕt häc ®ang ë trong giai ®o¹n mµ c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt trªn thÕ giíi ph¸t triÓn mét c¸ch m¹nh mÏ, nã ®ßi hái chóng ta tiÕp thu c¸i míi mét c¸ch nhanh chãng ®Ó ph¸t triÓn nguån lùc bªn trong. HiÖn nay n-íc ta ®ang tiÕn dÇn lªn víi tù ®éng ho¸, lùc l-îng lao ®éng cã tr×nh ®é, cã kh¶ n¨ng vËn hµnh m¸y mãc, tay nghÒ thµnh th¹o, ®-îc ®µo t¹o c¨n b¶n ®ang dÇn t¨ng lªn. Cïng víi sù ®Çu t- m¸y mãc thiÕt bÞ tiªn tiÕn, ViÖt Nam hy väng cã thÓ thay ®æi c¨n b¶n tr×nh ®é lùc l-îng s¶n xuÊt. 2. Quan hÖ s¶n xuÊt Quan hÖ s¶n xuÊt lµ quan hÖ gi÷a ng-êi víi ng-êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt x· héi). Do con ng-êi kh«ng thÓ t¸ch khái céng ®ång nªn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph¶i cã nh÷ng mèi quan hÖ víi nhau. VËy viÖc ph¶i thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ trong s¶n xuÊt tù nã ®· lµ mét vÊn ®Ò cã tÝnh quy luËt. Nh×n tæng thÓ, quan hÖ s¶n xuÊt gåm 3 mÆt. - Quan hÖ së h÷u ®èi víi t- liÖu s¶n xuÊt, tøc lµ quan hÖ gi÷a ng-êi víi t- liÖu s¶n xuÊt, nãi c¸ch kh¸c lµ t- liÖu s¶n xuÊt thuéc vÒ ai? - Quan hÖ trong tæ chøc qu¶n ly s¶n xuÊt, tøc lµ quan hÖ gi÷a ng-êi víi ng-êi trong s¶n xuÊt vµ trao ®æi cña c¶i vËt chÊt nh-: ph©n 6 TiÓu luËn TriÕt häc c«ng chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c ho¸ lao ®éng, quan hÖ gi÷a ng-êi qu¶n lý vµ c«ng nh©n… - Quan hÖ trong ph©n phèi s¶n phÈm s¶n xuÊt ra, tøc lµ quan hÖ chÆt chÏ gi÷a s¶n xuÊt vsµ s¶n phÈm víi cïng mét môc tiªu chung lµ sö dông hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ t- liÖu s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt do con ng-êi t¹o ra, nh-ng nã h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kh«ng phô thuéc theo ý muèn chñ quan cña con ng-êi. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc x· héi cña s¶n xuÊt, gi÷a 3 mÆt cña quan hÖ s¶n xuÊt thèng nhÊt víi nhau, t¹o thµnh mét hÖ thèng mang tÝnh æn ®Þnh t-¬ng ®èi so víi sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Trong 3 mÆt cña quan hÖ s¶n xuÊt, quan hÖ së h÷u víi t- liÖu s¶n xuÊt lµ quan hÖ xuÊt ph¸t, quan hÖ c¬ b¶n, ®Æc tr-ng cho quan hÖ s¶n xuÊt trong tõng x· héi. Nã quyÕt ®Þnh quan hÖ vÒ tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt, quah hÖ ph©n phèi s¶n phÈm còng nh- c¸c quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c (sù ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i ®· chøng kiÕn cã 2 lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n vÒ t- liÖu s¶n xuÊt; së h÷u t- nh©n vµ së h÷u c«ng céng. Së h÷u t- nh©n lµ lo¹i h×nh së h÷u trong ®ã t- liÖu s¶n xuÊt tËp trung vµo tay mét sè Ýt ng-êi, cßn ®¹i ®a sè kh«ng cã hoÆc cã rÊt Ýt t- liÖu s¶n xuÊt. V× vËy quan hÖ gi÷a ng-êi víi ng-êi trong s¶n xuÊt 7 TiÓu luËn TriÕt häc vËt chÊt vµ trong ®êi sèng x· héi lµ quan hÖ thèng trÞ vµ bÞ trÞ, bãc lét vµ bÞ bãc lét. Së h÷u c«ng céng lµ lo¹i h×nh së h÷u mµ trong ®ã t- liÖu s¶n xuÊt thuéc vÒ mäi thµnh viªn trong céng ®ång. Nhê ®ã, quan hÖ ng-êi víi ng-êi lµ quan hÖ b×nh ®¼ng, hîp t¸c vµ gióp ®ì nhau. Quan hÖ tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt trùc tiÕp t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ®Õn tæ chøc, ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Nã cã thÓ thóc ®Èy hoÆc k×m h·m qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Quan hÖ tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt do quan hÖ së h÷u quyÕt ®Þnh vµ nã ph¶i thÝch øng víi quan hÖ së h÷u. Tuy nhiªn, còng cã quan hÖ tæ chøc vµ qu¶n lý kh«ng thÝch øng víi quan hÖ së h÷u, lµm biÕn d¹ng quan hÖ së h÷u. Quan hÖ ph©n phèi s¶n phÈm s¶n xuÊt ra mÆc dï do quan hÖ së h÷u t- liÖu s¶n xuÊt vµ quan hÖ tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt chi phèi, song nã kÝch thÝch trùc tiÕp ®Õn lîi Ých cña con ng-êi, t¸c ®éng ®Õn th¸i ®é cña con ng-êi trong lao ®éng s¶n xuÊt, vµ do ®ã cã thÓ thóc ®Èy hoÆc k×m h·m s¶n xuÊt ph¸t triÓn. ë n-íc ta võa tån t¹i quan hÖ s¶n xuÊt mëi cña qu¸ tr×nh ®i lªn chñ nghÜa x· héi võa tån t¹i quan hÖ s¶n xuÊt tµn d- cña x· héi cò. Chóng ta quan niÖm ch-a ®óng vÒ quan hÖ së h÷u t- liÖu s¶n xuÊt, 8 TiÓu luËn TriÕt häc tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt vµ ph©n phèi s¶n phÈm ch-a hîp lý. ®iÒu ®ã khiÕn nÒn kinh tÕ n-íc ta ch-a thùc sù ph¸t triÓn. Muèn ph¸t triÓn, §¶ng vµ Nhµ n-íc cÇn x¸c ®Þnh râ quan hÖ së h÷u cÇn thiÕt cña qu¸ tr×nh ®æi míi, tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt (®Æc biÖt lµ sù ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c ho¸ lao ®éng) mét c¸ch khoa häc, ph©n phèi s¶n phÈm më réng. §ã chÝnh lµ x©y dùng mét quan hÖ s¶n xuÊt lý t-ëng trong t×nh h×nh hiÖn t¹i cña n-íc ta. 3. Quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt Lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ hai mÆt cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt, chóng tån t¹i kh«ng t¸ch rêi nhau, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau mét c¸ch biÖn chøng, t¹o thµnh quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh ®ä ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Tõ ®ã t¹o nÒn quy luËt c¬ b¶n nhÊt cña sù vËn ®éng, ph¸t triÓn s¶n xuÊt x· héi. Khuynh h-íng chung cña s¶n xuÊt vËn chuyÓn lµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn ®ã xÐt ®Õn cïng lµ b¾t nguån tõ sù biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, tr-íc hÕt lµ c«ng cô lao ®éng. Sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt ®-îc ®¸nh dÊu b»ng tr×nh ®é 9 TiÓu luËn TriÕt häc cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Tr×nh ®é lùc l-îng s¶n xuÊt trong tõng giai ®o¹n lÞch sö thÓ hiÖn tr×nh ®é chinh phôc thiªn nhiªn cña con ng-êi trong giai ®o¹n lÞch sö ®ã. Tr×nh ®é lùc l-îng s¶n xuÊt biÓu hiÖn ë tr×nh ®é cña c«ng cô lao ®éng, tr×nh ®é kinh nghiÖm vµ kü n¨ng lao ®éng cña con ng-êi, tr×nh ®é tæ chøc vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi, tr×nh ®é øng dông khoa häc vµ s¶n xuÊt. Sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh vµ lµm thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt cho phï hîp víi nã. Khi mét ph-¬ng thøc s¶n xuÊt míi ra ®êi th× yªu cÇu quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Sù phï hîp nµy t¹o ®iÒu kiÖn sö dông vµ kÕt hîp mét c¸ch tèi -u gi÷a ng-êi lao ®éng víi t- liÖu s¶n xuÊt ®Ó lùc l-îng s¶n xuÊt cã c¬ së ®Ó ph¸t triÓn hoµn thiÖn. Sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng ®Õn mét møc nhÊt ®Þnh sÏ lµm quan hÖ s¶n xuÊt tõ chç phï hîp trë thµnh kh«ng phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. ®iÒu nµy dÉn ®Õn quan hÖ s¶n xuÊt k×m h·m lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ yªu cÇu kh¸ch quan tÊt yÕu lµ ph¶i thay thÕ quan hÖ s¶n xuÊt. Nh- C¸c M¸c ®· viÕt; "Tíi 1 giai ®o¹n ph¸t triÓn nµo ®ã, c¸c lùc l-îng s¶n xuÊt vËt chÊt cña x· héi m©u thuÉn víi nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt hiÖn cã… trong khi ®ã tõ tr-íc ®Õn giê c¸c lùc l-îng s¶n 10 TiÓu luËn TriÕt häc xuÊt vÉn ph¸t triÓn. Tõ chç lµ nh÷ng h×nh thøc ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, nh÷ng quan hÖ Êy trë thµnh xiÒng xÝch cña c¸c lùc l-îng s¶n xuÊt. Khi ®ã b¾t ®Çu thêi ®¹i 1 cuéc c¸ch m¹ng x· héi" Lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt, nh-ng quan hÖ s¶n xuÊt còng cã tÝnh ®éc lËp t-¬ng ®èi vµ t¸c ®éng trë l¹i sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh môc ®Ých cña s¶n xuÊt, t¸c ®éng ®Õn thÝa ®é cña con ng-êi trong lao ®éng s¶n xuÊt, ®Õn tæ chøc ph©n c«ng lao ®éng x· héi, ®Õn ph¸t triÓn vµ øng dông khoa häc c«ng nghÖ…do ®ã t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp sÏ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, ng-îc l¹i sÏ k×m h·m. Vµ khi quan hÖ s¶n xuÊt k×m h·m sù ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt th× theo quy luËt chung, quan hÖ s¶n xuÊt cò sÏ ®-îc thay thÕ b»ng quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp ®Ó thóc ®Èy lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn Quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l-îng s¶n xuÊt võa t¸c ®éng cho nhau l¹i võa m©u thuÉn víi nhau. ViÖc gi¶i quyÕt m©u thuÉn nµy lµ yªu cÇu cÇn cã. Nã ph¶i th«ng qua nhËn thøc vµ c¶i t¹o x· héi cña con ng-êi. Trong x· héi cã giai cÊp ph¶i th«ng qua ®Êu tranh giai cÊp, quan c¸ch m¹ng x· héi. 11 TiÓu luËn TriÕt häc II. Sù vËn dông cña §¶ng ta trong ®-êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi n-íc ta tõ ®æi míi ®Õn nay §èi víi n-íc ta ®Ó phï hîp gi÷a lao ®éng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt, §¶ng nªu ra c«ng nghiÖp ho¸ ®i ®«i hiÖn ®¹i ho¸. MÆt kh¸c chóng ta ph¶i chó träng x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n-íc, ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. §©y lµ 2 nhiÖm vô thùc hiÖn ®ång thêi chóng lu«n t¸c ®éng thóc ®Èy vµ hç trî lÉn nhau cïng ph¸t triÓn. Bëi lÏ "C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸" t¹o nªn lùc l-îng s¶n xuÊt cÇn thiÕt cho chÕ ®é x· héi míi th× viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa chÝnh lµ x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp ®-a ®Êt n-íc ta tiÕn lªn tõng ngµy. 1. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn Sau khi ®éc lËp, nÒn kinh tÕ n-íc ta cßn gÆp v« vµn khã kh¨n do thãi quen lao ®éng tù cung tù cÊp, nÒn s¶n xuÊt nhá lÎ, tr×nh ®é khoa häc kÐm ph¸t triÓn, ®êi sèng x· héi vo cïng khã kh¨n… Víi 12 TiÓu luËn TriÕt häc hoµn c¶nh míi ®Êt n-íc tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi, ®ßi hái n-íc ta ph¶i cã mét chÕ ®é kinh tÕ phï hîp, ®ã lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn. Thêi gian qua, chóng ®· qu¸ coi träng vµi trß cña quan hÖ s¶n xuÊt, cho r»ng cã thÓ ®-a quan hÖ s¶n xuÊt ®i tr-íc ®Ó më ®-êng san ®Êt, thóc ®Èy lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, quan niÖm Êy lµ sai lÇm, sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt trong thêi gian qua lµ minh chøng cho ®iÒu Êy vµ do ®ã g©y ra sù m©u thuÉn gi÷a yªu cÇu ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt víi h×nh thøc kinh tÕ - x· héi ®-îc ¸p ®Æt mét c¸ch chñ quan trªn ®Êt n-íc ta. Mèi m©u thuÉn Êy ®em theo nhiÒu kÕt qu¶ ngoµi ý muèn: kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, x· héi n¶y sinh nhiÒu tiªu cùc, tÖ n¹n, tr×nh ®é qu¶n lý yÕu kÐm… yªu cÇu cÊp thiÕt lµ ph¶i gi¶i quyÕt ®óng ®¾n m©u thuÉn gi÷a lùc l-îng s¶n xuÊt quan hÖ s¶n xuÊt, tõ ®ã kh¾c phôc khã kh¨n vµ tiªu cùc cña nÒn kinh tÕ - x· héi. ThiÕt lËp quan hÖ s¶n xuÊt míi víi nh÷ng b-íc ®i phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt ®Ó thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn víi hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. §ã lµ sù cho phÐp phôc håi vµ ph¸t triÓn chñ nghÜa t- b¶n, bu«n b¸n tù do réng r·i, nang cao ®êi sèng x· héi,… Nh- lêi cña ®ång chÝ Lª Kh¶ Phiªu nãi: … kh«ng chÊp nhËn ViÖt Nam theo con ®-êng chñ quan cña t- b¶n nh-ng 13 TiÓu luËn TriÕt häc kh«ng ph¶i triÖt tiªu t- b¶n trªn ®Êt n-íc ViÖt Nam vµ vÉn quan hÖ víi chñ nghÜa t- b¶n trªn c¬ së cã lîi. Cho ®«i bªn vµ nh- vËy cho phÐp ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ t- b¶n lµ s¸ng suèt. Hay quan ®iÓm tõ §¹i héi §¶ng VI còng kh¼ng ®Þnh: Kh«ng nh÷ng kh«i phôc thµnh phÇn kinh tÕ t- b¶n t- nh©n vµ kinh tÕ c¸ thÓ mµ cßn ph¶i ph¸t triÓn chóng réng r·i theo chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n-íc. Nh-ng ®iÒu quan träng lµ ph¶i nhËn thøc ®-îc vai trß cña thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n-íc trng thêi kú qu¸ ®é. Ngoµi ra nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn nµy cßn ®-îc vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc, theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. ViÖc thay ®æi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ theo h-íng: xo¸ bá c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp h×nh thµnh c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng XHCN kh¼ng ®Þnh viÖc thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt cò b»ng quan hÖ s¶n xuÊt míi ®-îc t¹o ra bëi nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. 2. Quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt ®-îc vËn dông trong qu¸ tr×nh CNH- H§H ®Êt n-íc CNH-H§H ®-îc xem xÐt tõ t- duy triÕt häc lµ thuéc ph¹m trï cña lùc l-îng s¶n xuÊt trong mèi quan hÖ biÖn chøng cña ph-¬ng 14 TiÓu luËn TriÕt häc thøc s¶n xuÊt. Muèn CNH- H§H ®Êt n-íc cÇn ph¶i cã tiÒm lùc vÒ kinh tÕ, con ng-êi, trong ®ã lùc l-îng lao ®éng lµ yÕu tè v« cïng quan träng. Ngoµi ra ph¶i cã sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Víi tiÒm n¨ng lao ®éng lín nh-ng c«ng cô lao ®éng l¹i hÕt søc th« s¬, l¹c hËu, CNH- H§H ®øng tr-íc khã kh¨n lín cÇn nhanh chãng kh¾c phôc. §¶ng ta ®· thùc hiÖn mét c¬ cÊu së h÷u hîp quy luËt, g¾n liÒn víi mét c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ hîp lý, vµ trong thêi c¬ còng nh- th¸ch thøc to lín hiÖn nay, ®Êt n-íc ta ®ang cã rÊt nhiÒu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn, mµ cèt lâi cña sù ph¸t triÓn còng vÉn lµ quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Môc tiªu cña CNH-H§H ®Êt n-íc ®ang ®-îc nç lùc thùc hiÖn vµ ®· ®¹t ®-îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng kÓ. Cïng víi nã vÉn lµ nh÷ng khã kh¨n, h¹n chÕ song t-¬ng lai ph¸t triÓn ®Êt n-íc vÉn mang nhiÒu yÕu tè chñ quan. III. Thµnh tùu vµ h¹n chÕ trong ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ViÖt Nam tõ ®æi míi ®Õn nay 1. Thµnh tùu ®¹t ®-îc 15 TiÓu luËn TriÕt häc Trong §¹i héi §¶ng VI (121986) lµ mèc thêi gian quan träng, ®¸nh dÊu b-íc chuyÓn m×nh ph¸t triÓn cña ®Êt n-íc ta: xo¸ bá chÕ ®é bao cÊp s¶n phÈm, b·i bá sù cÊm ®o¸n ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng, sù ph¸t triÓn yÕu ít cña ®êi sèng x· héi thay thÕ b»ng sù héi nhËp víi thÕ giíi, quan t©m vµ chó träng ph¸t triÓn ®êi sèng cña ng-êi d©n… §¹i héi VII (6/1991), §¹i héi VIII (61996), §¹i héi IX (4/2001) ®· tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh bæ sung vµ hoµn thiÖn c¸c chñ tr-¬ng, chÝnh s¸ch ®æi míi kinh tÕ - x· héi: ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, ®iÒu chØnh c¬ cÊu c¸c ngµnh kinh tÕ, ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lÝ, ®æi míi vÒ c«ng cô lao ®éng vµ chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ - x· héi, më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i (c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n). Sau 16 n¨m thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi, nÒn kinh tÕ n-íc ta ®· ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh tùu to lín vµ cã ý nghÜa quan träng. - NÒn kinh tÕ t¨ng tr-ëng liªn tôc, nhiÒu n¨m cã tèc ®é cao vµ trong 5 n¨m ®Çu ®æi míi (86-90), khi chÕ ®é bao cÊp bÞ xo¸ bá dÇn, c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc vµ hîp t¸c x· gÆp nhiÒu khã kh¨n, khu vùc kinh tÕ t- nh©n vµ c¸ thÓ ch-a ph¸t triÓn, nÒn kinh tÕ r¬i vµo t×nh tr¹ng bÊt æn, b×nh qu©n chØ ®¹t 3,9%/n¨m (riªng 1986: 0,3%) vµ l¹m 16 TiÓu luËn TriÕt häc ph¸t cao kÐo dµi. Nh-ng ®Çu thËp kû 90, nÒn kinh tÕ liªn tôc t¨ng tr-ëng æn ®Þnh vµ ®¹t ®Õn ®Ønh cao lµ 9,5% vµo n¨m 1995. §Æc biÖt trong kÕ ho¹ch 5 n¨m (1991 - 1995) ta ®· hoµn thµnh v-ît møc v× chØ tiªu chñ yÕu ®-a n-íc ta thùc sù tho¸t khái khñng ho¶ng kinh tÕ - x· héi, chuyÓn sang thêi kú ®Èy m¹nh CNH-H§H ®Êt n-íc. Toµn bé c¸c môc tiªu chuyÓn kÕ ho¹ch 5 n¨m 1996-2000 vµ chiÕn l-îc 10 n¨m ®Òu ®¹t vµ v-ît kÕ ho¹ch. GDP trong 10 n¨m nµy t¨ng b×nh qu©n 7,56%/n¨m, GDP n¨m 2000 gÊp 2,07 lÇn n¨m 1990. §Õn n¨m 2000-2002 tèc ®é t¨ng tr-ëng b×nh qu©n ®¹t æn ®Þnh 6,7%; 6,8% vµ 7,0%. N«ng nghiÖp ph¸t triÓn toµn diÖn c¶ trång trät vµ ch¨n nu«i, nghÒ rõng vµ thuû s¶n. S¶n l-îng l-¬ng thùc t¨ng nhanh tõ 21,5% triÖu tÊn (1990) lªn 27,5 triÖu tÊn (1995) vµ 34,5 triÖu tÊn (n¨m 2000), gÇn 36 triÖu tÊn (n¨m 2002), b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 1,4% triÖu tÊn. Tèc ®é t¨ng l-¬ng thùc b×nh qu©n 5%/n¨m, cao h¬n tèc ®é t¨ng d©n sè (1,8%) nªn s¶n l-îng l-¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ng-êi t¨ng tõ 304 kg (1985) lªn 364 Kg (1995); 4448 Kg (2000) vµ 450 Kg (2002). ViÖt Nam tõ mét n-íc thiÕu l-¬ng thùc ®Õn 1989 trë thµnh n-íc xuÊt khÈu g¹o thø 2 thÕ giíi. Së dÜ n«ng nghiÖp t¨ng nhanh lµ nhê nh÷ng ®æi míi trong c¬ chÕ chÝnh s¸ch qu¶n lý n«ng 17 TiÓu luËn TriÕt häc nghiÖp: nh©n d©n ®-îc giao ruéng ®Êt ®Ó sö dông l©u dµi, ph¸t triÓn trang tr¹i, khuyÕn khÝch khai hoang më réng diÖn tÝch canh t¸c, n©ng cao n¨ng suÊt c©y trång. Nh÷ng thµnh tùu trªn mÆt trËn l-¬ng thùc ®· gãp phÇn quan träng vµo sù æn ®Þnh ®êi sèng nh©n d©n. Trong 10 n¨m 1991- 2000, b×nh qu©n mçi n¨m xuÊt khÈu g¹o t¨ng 7,6%, cao su t¨ng 12,4%, cµ phª t¨ng 17,7%, rau qu¶ t¨ng 10,8%, h¹t tiªu 24,8%, h¹t ®iÒu t¨ng 37,5%. Tæng gi¸ trÞ n«ng s¶n xuÊt khÈu chiÕm 40% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu c¶ n-íc. Mét nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn g¾n víi thÞ tr-êng quèc tÕ. C«ng nghiÖp t¨ng liªn tôc, b×nh qu©n trong thêi kú 1991-1995 t¨ng 13,7%; 1996-2000 t¨ng 13,2%. C«ng nghiÖp t¨ng nhanh lµ do ®Çu t- lín cña nhµ n-íc trong nh÷ng n¨m tr-íc ®©y cho mét sè ngµnh quan träng nh- dÇu khÝ, ®iÖn, xi m¨ng, thÐp, giÊy, ®-êng.. nh-ng quan träng h¬n lµ cã sù ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý cña nhµ n-íc, xãa bá bao cÊp, nhËn vèn ®Çu t- n-íc ngoµi. HÖ thèng ®-êng giao th«ng, b-u ®iÖn x©y dùng míi vµ n©ng cÊp trªn kh¾p mäi miÒn cña tæ quèc: quèc lé 1A, 5, 18, s©n bay, bÕn c¶ng ®-îc n©ng cÊp vµ x©y dùng, th-¬ng m¹i vµ dÞch vô cã nhiÒu khëi s¾c. 18 TiÓu luËn TriÕt häc - C¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch theo h-íng tiÕn bé: chuyÓn tõ khu vùc I (N«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n) sang khu vùc II (C«ng nghiÖ - x©y dùng) vµ khu vùc III (dÞch vô), chuyÓn tõ khu vùc quèc doanh, hîp t¸c x· sang ®a thµnh phÇn vµ chuyÓn theo h-íng h×nh thµnh 3 vïng kinh tÕ träng ®iÓm ë 3 miÒn B¾c -Trung - Nam. - §Èy lïi l¹m ph¸t: 1986: 774,7%; 1990: 67,4%; 1994L 12,7%; 1997: 3,7%; 1999: 0,1%. - Kinh tÕ ®èi ngo¹i ph¸t triÓn nhanh: XuÊt khÈu: kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 1996: 822,9 triÖu USD; n¨m 2001: 15,027 tØ USD. NhËp khÈu: 2,16 tØ USD (1986); 16,16 tØ USD (2001). §êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n ®-îc c¶i thiÖn râ nÐt: lao ®éng cã viÖc lµm t¨ng nhanh, mçi n¨m t¹o 1,3 triÖu viÖc lµm míi, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng-êi ®¹t gÇn 400 USD/n¨m. Sè hé giµu t¨ng > 10%; sè hé nghÌo gi¶m tõ 55% (1989) xuèng 11,4% (2000). Nhê nh÷ng thµnh tùu t¨ng tr-ëng æn ®Þnh ho¸ kinh tÕ, t×nh h×nh x· héi ®· ®-îc c¶i thiÖn rÊt nhiÒu. TØ lÖ t¨ng d©n sè tù nhiªn gi¶m mçi n¨m 1% vµ gi÷ møc b×nh qu©n 2,1%/n¨m, gi¶m so víi thêi k× tr-íc (2,3%) nh-ng vÉn cao h¬n môc tiªu ®Ò ra (1,9%). Sè 19 TiÓu luËn TriÕt häc ng-êi ®i häc b×nh qu©n tÝnh trªn 1 v¹n d©n, t¨ng tõ 1834 ng-êi (1990) t¨ng lªn 2171 (1995). TØ träng cho c¸c lÜnh vùc x· héi chiÕm tõ 24,4 - 28,4% tæng ng©n s¸ch nhµ n-íc vµ cã xu h-íng t¨ng lªn. HÖ thèng y tÕ ®-îc c¶i thiÖn, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng b¶o hiÓm y tÕ. T×nh h×nh n«ng th«n ®-îc c¶i thiÖn thªm mét b-íc. Cã kho¶ng 60,2% sè x· cã ®iÖn, 86,4% sè x· cã ®-êng « t«, 91,6% xa cã tr¹m x¸ vµ 97,7% sè x· cã tr-êng tiÓu häc; 76,2% sè x· cã tr-êng PTCS. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®-îc lµ kÕt qu¶ cña con ®-êng ®æi míi do §¶ng khëi x-íng vµ l·nh ®¹o. Nã lµ kÕt qu¶ cña nhËn thøc ®óng ®¾n quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é lùc l-îng s¶n xuÊt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi nµy. Ngoµi ra, còng kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn mét sè nguyªn nh©n kh¸ch quan quan träng, ®ã lµ: - Qu¸ tr×nh CNH-H§H ë ViÖt Nam ®-îc tiÕn hµnh muén, ®i sau c¸c n-íc ph-¬ng t©y vµ mét sè n-íc ch©u ¸. Do b¾t ®Çu muén nªn ViÖt Nam cã thÓ häc hái ®-îc nhiÒu kinh nghiÖm, c¶ kinh nghiÖm thµnh c«ng lÉn kh«ng thµnh c«ng cña c¸c n-íc ®i tr-íc, ®Ó trªn c¬ së ®ã, rót ra bµi häc bæ Ých cho c¸ch ®i riªng cña b¶n th©n m×nh. 20