§Ò tµi: PhÐp biÖn chøng vÒ mèi hÖ phæ biÕn vµ vËn dông
ph©n tÝch mèi liªn hÖ gi÷a x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc
lËp tù chñ víi héi nhËp kinh tÕ
Ch-¬ng I: Héi nhËp kinh tÕ mét xu h-íng tÊt yÕu cña n-íc ta trªn con
®-êng tiÕn lªn CNXH
1. Xu h-íng héi nhËp thÕ giíi xu h-íng cña thêi ®¹i:
Nh- chóng ta ®· biÕt, c¸ch ®©y hµng ngh×n n¨m ®· cã sù trao ®æi hµng ho¸
trong tõng quèc gia vµ gi÷a c¸c quèc gia víi nhau. Tuy nhiªn, suèt thêi gian
dµi d-íi thêi k× chiÕm h÷u n« lÖ vµ thêi k× phong kiÕn quan hÖ trao ®æi hµng
ho¸ ph¸t triÓn kh«ng ®¸ng kÓ. VÒ mÆt c¬ b¶n, nÒn kinh tÕ cña tõng quèc gia
vÉn mang tÝnh tù cung tù cÊp. Víi sù xuÊt hiÖn cña chñ nghÜa t- b¶n, quan hÖ
trao ®æi hµng ho¸ ®· cã sù thay ®æi vÒ chÊt. Trong tõng quèc gia, nÒn kinh tÕ
víi mét thÞ tr-êng thèng nhÊt ®-îc h×nh thµnh, c¸c lo¹i hµng ho¸ vµ sè l-îng
hµng ho¸ trao ®æi ®-îc t¨ng lªn rÊt nhiÒu, ®Æc biÖt søc lao ®éng còng trë thµnh
hµng ho¸. Chñng lo¹i hµng ho¸ vµ sè l-îng hµng trao ®æi gi÷a c¸c quèc gia
còng t¨ng lªn nhanh chãng. Chñ nghÜa t- b¶n ngµy cµng ph¸t triÓn th× l-îng
hµng ho¸ trao ®æi gi÷a c¸c quèc gia cµng lín, chÝnh v× vËy sù phô thuéc vÒ mÆt
kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia cµng chÆt chÏ h¬n.
Vµo nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kØ XX, khoa häc kÜ thuËt ph¸t triÓn nh- vò b·o,
con ng-êi ®ang dïng khèi ãc vÜ ®¹i mµ tù nhiªn ban cho ®Ó kh¸m ph¸ vµ chinh
phôc thÕ giíi. ChÝnh nhê sù ph¸t triÓn nh- vËy cña khoa häc kÜ thuËt mµ sù
giao l-u gi÷a c¸c n-íc, c¸c c¸ nh©n, c¸c nhµ kinh doanh víi nhau trë nªn dÔ
dµng. C¸c n-íc cã thÓ häc tËp, trao ®æi víi nhau t¹o nªn sù ®an xen ®a chiÒu,
võa ¶nh h-ëng, võa tuú thuéc vµo nhau. DÇn dÇn, trªn thÕ giíi h×nh thµnh mét
xu thÕ ®ã l¯: xu thÕ “To¯n CÇu Ho²”. HiÖn nay, xu thÕ n¯y ®ang ng¯y c¯ng lan
réng thu hót hÇu hÕt c¸c n-íc trªn thÕ giíi tham gia.
1
ViÖt Nam còng lµ mét thµnh viªn trong ng«i nhµ chung cña thÕ giíi nªn
còng kh«ng thÓ ®øng ngoµi vßng xo¸y trªn. Tõ l©u nay, §¶ng vµ Nhµ N-íc ta
®± x²c ®Þnh rÊt râ th²i ®é cña chóng ta víi “To¯n CÇu Ho²”:
“ ViÖt Nam lu«n ðng hé qu¸ tr×nh héi nhËp vµ hîp t¸c mäi bªn cïng cã
lîi“
§iÒu nµy ®· ®-îc c¸c nhµ l·nh ®¹o §¶ng ta kh¼ng ®Þnh rÊt râ rµng trong
c¸c k× ®¹i héi. ViÖt Nam ®· cã tíi 10 n¨m ®æi míi vµ më cöa ®Ó héi nhËp vµ
®ang tiÕp tôc cè g¾ng ®Ó hoµ nhËp vµo xu thÕ chung cña thÕ giíi.
Tõ 10 n¨m nay, ViÖt Nam kh«ng ngõng x©y dùng ®Êt n-íc v÷ng m¹nh vµ
t¨ng tèc héi nhËp ®Ó theo kÞp c¸c n-íc trªn thÕ giíi. Chóng ta ®· cã ®-îc mét
sè thµnh tùu nhÊt ®Þnh nh-ng còng cßn rÊt nhiÒu thiÕu sãt. Tuy nhiªn, nh©n
d©n ta quyÕt mét lßng x©y dùng ®Êt n-íc nhanh chãng trë thµnh mét n-íc ph¸t
triÓn vµ héi nhËp thËt tèt.
2. ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi nµy:
Nh- c¸c nhµ l·nh ®¹o cña chóng ta ®· kh¼ng ®Þnh, ViÖt Nam lu«n muèn
hoµ nhËp thËt tèt vµo héi nhËp thÕ giíi. Nh-ng lµm sao võa héi nhËp cho thËt
tèt l¹i võa ®¶m b¶o ®-îc chñ quyÒn. Trªn thùc tÕ ®· cã rÊt nhiÒu bµi häc cay
®¾ng cña c¸c n-íc ®i tr-íc, do héi nhËp kh«ng ®óng ®· dÉn tíi mÊt chñ quyÒn
phô thuéc vµo bªn ngoµi. ChÝnh v× vËy viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi nµy sÏ gióp t«i
v¯ c²c b³n hiÓu râ thªm vÒ “To¯n CÇu Ho²” ®ång thêi biÕt ®îc nh÷ng bíc ®i
cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp. B¶n tiÓu luËn nµy sÏ gióp chóng ta
hiÓu thªm vÒ nh÷ng thµnh tùu cña n-íc ta ®· thùc hiÖn ®-îc vµ nh÷ng b-íc ®i
s¾p tíi.
Ch-¬ng II : PhÐp biÖn chøng duy vËt lµ khoa häc vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn
1. TriÕt häc Mac- LªNin:
2
TriÕt häc Mac- LªNin còng nh- toµn bé chñ nghÜa Mac- LªNin ra ®êi vµo
nh÷ng n¨m 40 cña thÕ kØ XIX do C.Mac vµ Ph.¡ngghen s¸ng lËp ra. Sau ®ã,
V.I.LªNin ph¸t triÓn nã cao h¬n.
TriÕt häc Mac- LeNin ra ®êi kh«ng ph¶i chØ do sù suy t- c¸ nh©n, sù t-ëng
t-îng cña C.Mac vµ Ph.¡ngghen mµ do nh÷ng nguyªn nh©n kinh tÕ, x· héi vµ
sù ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i tr-íc ®ã quy ®Þnh. TriÕt häc Mac- LªNin ra ®êi dùa
trªn 3 c¬ së c¬ b¶n sau:
(a)
C¬ së vÒ kinh tÕ vµ x· héi: Vµo nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kØ XIX
c¸c cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp ®· ®em l¹i cho c¸c n-íc TBCN sù ph¸t triÓn
m³nh mÏ. §Ó nhËn xÐt vÒ ®iÒu n¯y C.Mac ®± nãi: “ Giai cÊp t s°n trong qu²
tr×nh thèng trÞ giai cÊp ch-a ®Çy mét thÕ kØ, ®· t¹o ra nh÷ng lùc l-îng s¶n xuÊt
nhiÒu h¬n vµ ®å sé h¬n lùc l-îng s¶n xuÊt cña tÊt c¶ c¸c thÕ hÖ tríc céng l³i”.
Sù ph¸t triÓn Êy ®· chøng minh tÝnh chÊt tiÕn bé cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt
TBCN h¬n h¼n c¸c chÕ ®é kh¸c tr-íc ®ã. Tuy nhiªn, sù ph¸t triÓn ®ã ngµy
cµng lµm h»n s©u thªm sù m©u thuÉn gi÷a giai cÊp t- s¶n vµ giai cÊp v« s¶n.
Giai cÊp v« s¶n ngµy cµng lín m¹nh vµ ®øng lªn ®Êu tranh giµnh quyÒn lîi.
ChÝnh v× vËy hä cÇn mét thø vò khÝ lý luËn s¾c bÐn vµ triÕt häc Mac- LªNin ra
®êi ®· tho¶ m·n ®-îc yªu cÇu ®ã.
(b)
C¬ së lý luËn: TriÕt häc Mac- LªNin dùa trªn phÐp biÖn chøng
cña Hªghen vµ quan ®iÓm duy vËt triÖt ®Ó cña Phoi-¬-b¨c. Hai «ng C.Mac vµ
Ph.¡ngghen ®· dùa vµ ®ã s¸ng lËp ra phÐp biÖnchøng duy vËt. C¸c «ng ®· kÕ
thõa vµ ph¸t huy nh÷ng mÆt tÝch cùc cña Hªghen vµ Phoi-¬ -b¨c. §ång thêi,
hai «ng còng dÇn dÇn bï ®¾p nh÷ng thiÕu sãt.
(c)
C¬ së khoa häc tù nhiªn: Do sù ph¸t triÓn m¹nh cña KH-TN ®·
®¸nh ®æ ph-¬ng ph¸p t- duy ®ang thèng trÞ lóc bÊy giê lµ: ph-¬ng ph¸p siªu
h×nh. §iÒu ®ã më ®-êng cho sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña phÐp biÖ chøng duy
vËt. Trong sè c¸c ph¸t minh th× cã 3 ph¸t minh ¶nh h-ëng nhiÒu nhÊt tíi sù ra
®êi cña triÕt häc Mac:
3
+ §Þnh luËt b¶o toµn vµ chuyÓn hãa n¨ng l-îng.
+ Häc thuyÕt vÒ cÊu t¹o tÕ bµo.
+ Häc thuyÕt vÒ sù tiÕn ho¸.
2. PhÐp biÖn chøng duy vËt lµ khoa häc vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn
2.1 Liªn hÖ – Liªn hÖ phæ biÕn:
Liªn hÖ: lµ sù quy ®inh lÉn nhau, t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a c¸c yÕu tè
trong cïng mét sù vËt hoÆc gi÷a c¸c sù vËt hiªn t-îng víi nhau.
Liªn hÖ phæ biÕn: lµ nh÷ng mè liªn hÖ tån t¹i mét c¸ch phæ biÕn c¶
trong TN, XH vµ c¶ t- duy. Mèi liªn hÖ phæ biÕn mang tÝnh chÊt bao qu¸t tån
t¹i th«ng qua c¸c mèi liªn hÖ ®Æc thï cña sù vËt hiÖn t-îng, nã ph¶n ¸nh tÝnh
®a d¹ng vµ ®Æc thï cña thÕ giíi.
2.2 Nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn:
ThÕ giíi ®-îc t¹o thµnh tõ nh÷ng sù vËt, nh÷ng hiÖn t-îng, nh÷ng
qu¸ tr×nh kh¸c nhau. VËy chóng ta ®Æt ra hai c©u hái:
+ Gi÷a chóng liÖu cã mèi liªn hÖ qua l¹i víi nhau, ¶nh h-ëng lÉn
nhau hay chóng tån t¹i biÖt lËp, t¸ch rêi nhau?
+ NÕu chóng tån t¹i trong sù liªn hÖ qua l¹i, th× nh©n tè g× quy ®Þnh
sù liªn hÖ ®ã?
§Ó tr¶ lêi c©u hái thø nhÊt, c¸c nhµ triÕt häc theo quan ®iÓm biªn
chøng cho r»ng thÕ giíi lµ mét chØnh thÓ thèng nhÊt. C¸c sù vËt, hiÖn t-îng vµ
c¸c qu¸ tr×nh cÊu thµnh thÕ giíi ®ã võa t¸ch biÖt nhau, võa cã sù liªn hÖ qua
l¹i, th©m nhËp vµ chuyÓn ho¸ lÉn nhau. Khi tr¶ lêi c©u hái thø hai, nh÷ng
ng-êi theo quan ®iÓm biÖn chøng cho r»ng c¬ së cña sù liªn hÖ qua l¹i gi÷a
c¸c sù vËt vµ hiÖn t-îng lµ tÝnh thèng nhÊt vËt chÊt cña thÕ giíi. Theo quan
®iÓm nµy c¸c dù vËt, c¸c hiÖn t-îng ®a d¹ng trªn thÕ giíi chØ lµ nh÷ng d¹ng
tån t¹i kh¸c nhau cña mét thÕ giíi duy nhÊt lµ thÕ giíi vËt chÊt. Ngay c¶ tt-ëng cña con ng-êi còng lµ mét d¹ng vËt chÊt cã tæ chøc cao lµ bé ãc ng-êi,
néi dung cña chóng còng chØ lµ kÕt qu¶ ph¶n ¸nh cña c¸c qu¸ tr×nh vËt chÊt
4
kh¸ch quan. Ngoµi ra, theo quan ®iÓm duy vËt biªn chøng cßn thõa nhËn tÝnh
®a d¹ng cña sù liªn hÖ: cã mèi liªn hÖ bªn ngoµi, mèi liªn hÖ bªn trong; cã mèi
liªn hÖ thø yÕu vµ mèi liªn hÖ chñ yÕu... C¸c lo¹i liªn hÖ kh¸c nhau cã vai trß
kh¸c nhau ®èi víi sù vËn ®éng vÇ ph¸t triÓn cña c¸c sù vËt hiÖn t-îng. Trong
®ã, mèi liªn hÖ bªn trong gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi sù tån t¹i, v©n ®éng,
ph¶ttiÓn cña sù vËt. Mèi kiªn hÖ bªn ngoµi, nãi chung, kh«ng cã ý nghÜa quyÕt
®Þnh vµ th-êng ph¶i th«ng qua mèi liªn hÖ bªn trong mµ ph¸t huy t¸c
dông.Nh- vËy, quan ®iÓm duy vËt biÖn chøng vÒ sù liªn hÖ ®ßi hái ph¶i thõa
nhËn tÝnh t-¬ng ®èi trong sù ph©n lo¹i c¸c mèi liªn hÖ. C¸c mèi liªn hÖ kh¸c
nhau cã thÓ chuyÓn ho¸ lÉn nhau. Trong tÝnh ®a d¹ng cña h×nh thøc vµ c¸c lo¹i
liªn hÖ tån t¹i trong tù nhiªn, trong x· héi vµ t- duy con ng-êi, phÐp biÖn
chøng duy vËt tËp trung nghiªn cøu nh÷ng lo¹i liªn hÖ chung mang tÝnh phæ
biÕn.
2.3 Yªu cÇu cña nguyªn lý phæ biÕn:
2.3.1 Quan ®iÓm toµn diÖn: Víi t- c¸ch lµ mét nguyªn t¾c
ph-¬ng ph¸p luËn trong viÖc nhËn thøc c¸c sù vËt hiÖn t-îng, quan ®iÓm toµn
diÖn ®ßi hái chóng ta ph¶i xem xÐt nã:
+ Trong mèi liªn hÖ qua l¹i gi÷a c¸c bé phËn, gi÷a c¸c yÕu tè,
c¸c thuéc tÝnh kh¸c nhau cña chÝnh sù vËt ®ã.
+ Trong mèi liªn hÖ qua l¹i gi÷a sù vËt ®ã víi c¸c sù vËt kh¸c (kÓ
c¶ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp).
H¬n thÕ n÷a, quan ®iÓm toµn diÖn cßn ®ßi hái ®Ó nhËn thøc ®-îc
sù vËt hiÖn t-îng chóng ta cÇn xem xÐt nã trong mèi liªn hÖ víi nhu cÇu thùc
tiÔn cña con ng-êi. Quan ®iÓm toµn diÖn ®èi lËp víi quan ®iÓm phiÕn diÖn
kh«ng chØ ë chç nã chó ý tíi nhiÒu mÆt, nhiÒu mèi kiªn hÖ. ViÖc chó ý tíi
nhiÒu mÆt, nhiÒu mèi liªn hÖ cña sù vËt vÉn cã thÓ lµ phiÕn diÖn, nÕu chóng ta
®¸nh gi¸ ngang nhau nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng tÝnh quy ®Þnh kh¸c nhau cña sù
vËt ®-îc thÎ hiÖn trong nh÷ng mèi liªn hÖ kh¸c nhau ®ã. Quan ®iÓm toµn diÖn
5
ch©n thùc ®ßi hái chóng ta ph¶i ®i tõ tri thøc vÒ nhiÒu mÆt, nhiÒu mèi liªn hÖ
cña sù vËt ®Õn chç kh¸i qu¸t ®Î rót ra c¸i b¶n chÊt chi phèi sù tån t¹i vµ ph¸t
triÓn cña sù vËt hay hiÖn t-îng ®ã. Quan ®iÓm toµn diÖn kh¸c víi chñ nghÜa
chiÕt trung vµ thuËt nguþ biÖn. Chñ nghÜa chiÕt trung tuy còng tá ra chó ý tíi
nhiÒu mÆt kh¸c nhau thÕ nh-ng l¹i kÕt hîp v« nguyªn t¾c c¸c mèi liªn hÖ kh¸c
nhau cña sù vËt. ChÝnh v× vËy hoµn toµn bÊt lùc khi ph¶i ®-a ra mét quyÕt s¸ch
®óng. Cßn thuËt nguþ biÖn còng ®Ó ý tíi nh÷ng mÆt kh¸c nhau cña sù vËt,
nh-ng l¹i ®-a c¸i kh«ng c¬ b¶n thµnh c¸i c¬ b¶n, c¸i kh«ng b¶n chÊt thµnh c¸i
b¶n chÊt. C¶ hai ®Òu ®-a ®Õn nhøng kÕt luËn sai lÇm.
2.3.2 Quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ:
Mäi sù vËt hiÖn t-îng ®Òu tån t¹i trong thêi gian, kh«ng gian nhÊt
®Þnh vµ mang dÊu Ên cña thêi gian, kh«ng gian ®ã. ViÖc vËn dông quan ®iÓm
®ã ®ßi hái ph¶i chó ý ®óng møc tíi hoµn c¶nh lÞch sö cô thÓ ®· lµm ph¶i tÝnh
vÊn ®Ò, tíi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña nã, tíi bèi c¶nh hiÖn thùc – c¶ kh¸ch
quan vµ chñ quan – quy ®Þnh nh÷ng gi¶i ph¸p, nh÷ng ph-îng tiÖn ®Ó gi¶i
quyÕt vÊn ®Õ n¶y sinh.
3. VËy t¹i sao khi nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy chóng ta ph¶i dïng mèi
liªn hÖ phæ biÕn:
Toµn cÇu ho¸ vµ viÖc x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ v÷ng
m¹nh lµ hai viÖc nh×n bÒ ngoµi lµ hai viÖc t¸ch biÖt. ThÕ nh-ng, chóng l¹i lµ
hai vÊn ®Ò liªn quan mËt thiÕt víi nhau. ChÝnh v× vËy, muèn hiÓu ®-îc chóng
liªn quan víi nhau nh- thÕ nµo th× chóng ta ph¶i ®i s©u vµo nghiªn cøu. Trong
khi nghiªn cøu chóng ta kh«ng thÓ chØ nh×n tõ mét phÝa mµ cÇn cã c¸i nh×n
toµn diÖn. Nh- trong mèi liªn hÖ phæ biÕn ®· kh¼ng ®Þnh, chóng ta ph¶i nh×n
vµo c¸i b¶n chÊt nhÊt cña sù vËt. Mµ gi÷a Toµn cÇu ho¸ vµ viÖc x©y dùng nÒn
kinh tÕ ®éc lËp tù chñ l¹i cã mèi liªn hÖ b¶n chÊt, c¸i nµy thóc ®Èy gióp c¸i kia
trë nªn v÷ng m¹nh h¬n. NÕu chóng ta kh«ng dïng mèi liªn hÖ phæ biÕn ®Ó
xem xÐt sÏ dÔ dÉn ®Õn chØ nh×n thÊy sù liªn quan bªn ngoµi mét c¸ch s¬ xµi.
6
Ch-¬ng III: Toµn cÇu ho¸
1. Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ g×? Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña toµn cÇu ho¸
kinh tÕ:
Con ng-êi lµ mét loµi sinh vËt ®Æc biÖt, chóng ta cã trÝ th«ng minh vµ cã
tr×nh ®é tæ chøc x· héi cao. Con ng-êi sèng víi nhau dùa trªn rÊt nhiÒu mèi
quan hÖ, trong ®ã quan hÖ vÒ kinh tÕ lµ chñ yÕu. Cã mét sè nhµ nghiªn cøu cho
r´ng “ to¯n cÇu ho²” ®± cã tõ rÊt l©u v¯ tríc ®©y chÝnh l¯ qu² tr×nh quèc tÕ
ho². VËy trong t×nh h×nh hiÖn nay “To¯n cÇu ho²” l¯ nh÷ng mèi quan hÖ kinh
tÕ v-ît qua biªn giíi quèc gia, víi quy m« toµn thÕ giíi, ®¹t tr×nh ®é vµ chÊt
l-îng cao h¬n c¸c qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ tr-íc kia. Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ cã
mét sè ®Æc ®iÓm sau kh¸c víi c¸c qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ tr-íc kia:
a)
Sau khi Liªn X« vµ c¸c n-íc §«ng ¢u sôp ®æ th× Mü lµ mét siªu
c-êng lín nhÊt thÕ giíi. Tuy nhiªn, trong t×nh h×nh hiÖn nay, Mü ®ang cã
chiÒu h-íng ch÷ng l¹i vµ c¸c n-íc ph¸t triÓn kh¸c ®ang v-¬n lªn, ®iÒu ®ã t¹o
nªn mét thÕ giíi cã nªn kinh tÕ kh«ng cßn mét cùc nh- tr-íc kia mµ lµ ®a cùc.
b)
Kinh tÕ thÞ tr-êng nhiÒu kiÓu, nhiÒu møc ®é kh¸c nhau ®ang lan
trµn kh¾p thÕ giíi, kÐo theo nã lµ sù t¨ng c-êng tù do ho¸ kinh tÕ vµ xu h-íng
võa hîp t¸c võa c¹nh tranh.
c)
C¸ch m¹ng khoa häc kÜ thuËt lµm cho con ng-êi cã kh¶ n¨ng thùc
hiÖn rÊt nhiÒu viÖc mµ tr-íc ®©y kh«ng thÓ. ChÝnh ®iÒu nµy ®· thóc ®Èy sù
toµn cÇu ho¸ mét c¸ch nhanh chãng.
d)
C¸c mèi quan hÖ cña toµn cÇu ho¸ ngµy cµng toµn diÖn chø kh«ng
ph¶i chØ dõng l¹i ë th-¬ng m¹i xuÊt – nhËp khÈu.
e)
Toµn cÇu ho¸ ®-îc thóc ®Èy bëi mét sè nh©n tè sau:
+ §ã lµ c¸c c«ng ty cùc lín, võa, nhá tíi tõng c¸ thÓ tÝch cùc
tham gia vµo qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸. Trong hµng triÖu, hµng ngh×n c«ng ty
trªn, cã vai trß lín nhÊt n»m trong tay kho¶ng chõng 50.000 c«ng ty xuyªn
quèc gia
7
+ §ã lµ do sù thóc ®Èy tÝch cùc cña c¸c chÝnh phñ.
+ §ã lµ do sù t¸c ®éng cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, hä ®ang
thµnh lËp ngµy cµng ®«ng ®¶o, ®a d¹ng vµ ho¹t ®éng ngµy cµng cã hiÖu qu¶
trong qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸.
+ §ã lµ c¸c tæ chøc kinh tÕ, tµi chÝnh, th-¬ng m¹i khu vùc.
+ §ã lµ c¸c tæ chøc kinh tÕ, tµi chÝnh, th-¬ng m¹i quèc tÕ nhWTO, IMF...
f)
Toµn cÇu ho¸ ph¶i ®i ®«i víi héi nhËp khu vùc vµ c¸c quan hÖ
song ph-¬ng
g)
Toµn cÇu ho¸, theo c¸c nhµ nghiªn cøu th× ®©y lµ mét qu¸ tr×nh
“më” ®ang cßn v©n ®éng v¯ sÏ cßn tr°i qua nhiÒu giai ®o³n.
2.B¶n chÊt cña toµn cÇu ho¸:
HiÖn nay, nãi ®Õn vÊn ®Ò nµy trªn thÕ giíi ®ang cã hai th¸i cùc tranh c·i
nhau rÊt gay g¾t:
+ Quan ®iÓm thø nhÊt cho r»ng: toµn cÇu ho¸ lµ mét ®iÒu tÊt yÕu ph¶i
x¶y ra. Mäi quèc gia kh«ng thÓ tr¸nh khái, chÝnh s¸ch hîp lý nhÊt mµ c¸c
quèc gia ph¶i theo lµ tham gia vµ lµm theo c¸c quy t¾c cña cuéc ch¬i. Tuy
nhiªn quan ®iÓm nµy l¹i biÕn con ng-êi thµnh kÎ bÞ lÖ thuéc vµo chÝnh s¶n
phÈm mµ hä t¹o ra.
+ Quan ®iÓm thø hai cho r»ng: toµn cÇu ho¸ lµ mét b-íc trong kÕ ho¹ch
lµm b¸ chñ thÕ giíi cña Mü. Tuy nhiªn, quan ®iÓm nµy th× ng-êi ta l¹i qu¸ ®Ì
cao søc m¹nh cña Mü, mµ trªn thùc tÕ kh«ng ph¶i vËy.
VËy ®óng ra b¶n chÊt cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ g×? Toµn cÇu ho¸ kinh
tÕ lµ mét xu h-íng lín cña thêi ®¹i, nh-ng dï nã kh¸ch quan ®Õn mÊy còng do
con ng-êi t¹o ra. Nã lµ kÕt qu¶ cña sù kÕt hîp gi÷a nhiÒu yÕu tè, mµ c¸c yÕu tè
Êy ®Òu do con ng-êi t¹o ra. Trong ®ã cã 3 yÕu tè chÝnh:
- Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc – kÜ thuËt.
- NÒn kinh tÕ thÞ tr-êng hiÖn ®¹i.
8
- ChÝnh s¸ch rÊt cã tÝnh to¸n cña Mü vµ c¸c n-íc c-êng quèc kh¸c mµ
kh«ng ph¶i chØ riªng Mü.
+ Mét b¶n chÊt n÷a cña toµn cÇu ho¸ lµ tÝnh bÊt ®èi xøng cña nã. §iÒu
®ã ®-îc thÓ hiÖn nh- sau:
-Toµn cÇu ho¸ ph©n phèi thµnh qu¶ rÊt bÊt c«ng. Ng-êi giµu, n-íc
giµu ngµy cµng ®-îc nhiÒu lîi, n-íc nghÌo, ng-êi nghÌo bÞ thiÖt. DÇn dÇn mét
m¶ng lín d©n c- trªn thÕ giíi bÞ lo¹i khái qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸.
-Toµn cÇu ho¸ hiÖn nay, kh«ng hµi hoµ, kh«ng ®ång bé, c¸c lÜnh
vùc so le, chªnh lÖch nhiÒu, c¶ vÒ chiÒu s©u lÉn chiÒu réng. §Æc biÖt lµ: thø
nhÊt, toµn cÇu ho¸ kinh tÕ kh«ng ®i ®«i víi sù quan t©m ®óng møc vÒ x· héi vµ
con ng-êi. §iÒu nµy khiÕn cho phÇn thua thiÖt vÒ x· héi vµ con ng-êi rÊt nÆng
nÒ. Thø hai, toµn cÇu ho¸ kh«ng ®i ®«i víi mét c¬ cÊu vµ c¬ chÕ qu¶n lý toµn
cÇu t-¬ng xøng. §iÒu nµy dÉn ®Õn toµn bé thÕ giíi nh- mét con tµu kh«ng
ng-êi l¸i.
+ Toµn cÇu ho¸ hiÖn nay bá qua c¸c vÊn ®Ò kh¸c, nã chØ chó träng tíi
thÞ tr-êng, xem nhÑ nhµ n-íc vµ nhÊt lµ x· héi.
3. Toµn cÇu ho¸ nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc
(a) Nh÷ng c¬ héi:
+ Thø nhÊt, sù ph¸t triÓn cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ph¸ bá nh÷ng c¶n
trë, nh÷ng hµng rµo ng¨n c¸ch gi÷a c¸c quèc gia. Nã më ra nh÷ng ®iÒu kiÖn
thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn vÒ quan hÖ kinh tÕ thÕ giíi. Tõ ®ã, c¸c quèc gia cã
thÕ lîi dông ®Ó më réng thÞ tr-êng ra bªn ngoµi quèc gia m×nh.
+ Thø hai, toµn cÇu ho¸ ph¸t triÓn gióp c¸c n-íc chËm ph¸t triÓn sím
tham gia vµo hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. §iÒu nµy, gióp c¸c n-íc
chËm ph¸t triÓn h×nh thµnh mét c¬ cÊu kinh tÕ – x· héi hiÖu qu¶, ®Èy nhanh,
rót ng¾n tiÕn tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ.
9
+ Thø ba, toµn cÇu ho¸ ph¸t triÓn t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c n-íc tiÕp cËn
víi nh÷ng nguån vèn vµ c«ng nghÖ kÜ thuËt cao còng nh- häc tËp c«ng nghÖ
qu¶n lý.
+ Thø t-, toµn cÇu ho¸ ph¸t triÓn lµm cho c¸c n-íc liªn hiÖp víi nhau
thµnh nh÷ng khu vùc tù do th-¬ng m¹i. §iÒu nµy gióp dì bá hµng rµo thuÕ
quan ®èi víi c¸c n-íc thµnh viªn, dÉn ®Õn hµng ho¸ cã thÓ nhanh chãng tiÕp
cÇn víi thÞ tr-êng thÕ giíi. H¬n n÷a, víi c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn th× viÖc héi
nhËp vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ thÕ giíi còng chÝnh lµ tham gia vµo c¸c diÔn ®µn
kinh tÕ thÕ giíi cho phÐp m×nh quyÒn b×nh ®¼ng bµy tá quan ®iÓm, b¶o vÖ lîi
Ých cña m×nh.
+ Thø n¨m, toµn cÇu ho¸ thùc chÊt lµ qu¸ tr×nh më cöa héi nhËp cña
c¸c quèc gia. Tuy nhiªn, kh«ng chØ héi nhËp riªng vÒ kinh tÕ mµ cßn vÒ nhiÒu
vÊn ®Ò kh¸c n÷a. §iÒu Êy gióp cho c¸c quèc gia nhanh chãng tiÕp cËn ®-îc
c¸c th«ng tin, tri thøc khoa häc míi nhÊt. Nã gãp phÇn n©ng cao tr×nh ®é d©n
trÝ, t¹o c¬ së cho nÒn t¶ng cho d©n chñ ph¸t triÓn.
+ Thø s¸u, toµn cÇu ho¸ më ra kh¶ n¨ng phèi hîp nguån lùc cña c¸c
quèc gia trªn thÕ giíi ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cã tÝnh toµn cÇu nh-: m«i
tr-êng,d©n sè, chiÕn tranh vµ hoµ b×nh...
(b) Nh÷ng th¸ch thøc cña toµn cÇu ho¸:
+ Thø nhÊt, do tÝnh bÊt ®èi xøng cña toµn cÇu ho¸, nã ph©n chia
thµnh qu¶ rÊt bÊt c«ng. ChÝnh v× thÕ, toµn cÇu ho¸ kh«ng ph©n chia c«ng b»ng
c¸c c¬ héi vµ lîi Ých gi÷a c¸c khu vùc, quèc gia vµ trong m«i quèc gia vµ tõng
nhãm d©n c-. Trªn thùc tÕ, trong toµn cÇu ho¸ th× c¸c n-íc ph¸t triÓn vµ nh÷ng
ng-êi giµu cã lµ ®-îc lîi nhiÒu nhÊt. V× vËy, toµn cÇu ho¸ lµm t¨ng thªm t×nh
tr¹ng bÊt c«ng vµ gia t¨ng kho¶ng c¸ch giµu nghÌo.
+ Thø hai, viÖc më cöa héi nhËp mét mÆt lµm cho c¸c n-íc chËm
ph¸t triÓn tiÕp xóc víi c¸c nÒn kü thuËt tiªn tiÕn hiÖn ®¹i lµm t¨ng n¨ng xuÊt,
thÕ nh-ng c¸c doanh nghiÖp trong n-íc ph¶i c¹nh tranh gay g¾t víi dßng s¶n
10
phÈm c«ng nghÖ cao vµ c¸c nguån lùc m¹nh dÔ dµng lÊn ¸t. ChÝnh v× vËy, nã
dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ph¸ s¶n, thÊt nghiÖp, lµm trÇm träng thªm c¸c vÊn ®Ò x· héi
vèn ®· rÊt nan gi¶i ë c¸c n-íc chËm ph¸t triÓn.
+ Thø ba, toµn cÇu ho¸ më ra cho c¸c n-íc c¬ héi tranh thñ nguån
vèn bªn ngoµi. Song chÝnh ®iÒu Êy sÏ lµm c¸c n-íc phô thuéc vµo hÖ thèng
ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. NÕu nh- kh«ng x¸c ®Þnh ®-îc mét ®-êng lèi ph¸t
triÓn néi lùc lµ chÝnh th× c¸c n-íc rÊt dÔ bÞ phô thuéc vµ mÊt quyÒn tù chñ.
+ Thø t-, toµn cÇu ho¸ cho phÐp vËn dông nguån vèn bªn ngoµi
nh»m rót ng¾n qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Tuy nhiªn trong ®ã còng Èn chøa nhiÒu
nguy hiÓm kh«ng v÷ng ch¾c.
+ Thø n¨m, toµn cÇu ho¸ cßn ®Æt ra nh-ng hËu qu¶ phi kinh tÕ. §ã lµ
vÊn ®Ò lan to¶ c¸c dÞch bÖnh, ®Æc biÖt lµ HIV/AIDS. Ngoµi ra, c¸c luång v¨n
ho¸ ngo¹i lai t¸c ®éng kh«ng nhá tíi thuÇn phong mü tôc lµm b¹i ho¹i ®¹o ®øc
con ng-êi. ChÝnh v× vËy, xu h-íng toµn cÇu ho¸ ®· næi lªn xu h-íng d©n téc,
b¶o vÖ b¶n s¾c d©n téc.
Ch-¬ng IV: X©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ v÷ng m¹nh
1.
NÒn kinh tÕ nh- thÕ nµo ®-îc gäi lµ mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp
tù chñ:
Thùc ra, kh¸i niÖm nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ ®· kh«ng Ýt lÇn ®-îc nh¾c
tíi. Tuy nhiªn, quan niÖm vÒ nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ tr-íc ®©y vµ hiÖn nay
cã nh÷ng nÐt kh¸c nhau. VËy thÕ nµo lµ nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ?:
+ NÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ lµ nÒn kinh tÕ kh«ng bÞ lÖ thuéc, phô thuéc
vµo n-íc kh¸c, hoÆc mét tæ chøc kinh tÕ nµo ®ã vÒ ®-êng lèi, chÝnh s¸ch ph¸t
triÓn, kh«ng bÞ bÊt cø ai dïng nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ, tµi chÝnh, th-¬ng m¹i,
viÖn trî... ®Ó ¸p ®Æt, khèng chÕ, lµm tæn h¹i chñ quyÒn quèc gia vµ lîi Ých c¬
b¶n cña d©n téc.
11
+ NÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ lµ nÒn kinh tÕ tr-íc nh÷ng biÕn ®éng cña
thÞ tr-êng, tr-íc sù khñng ho¶ng kinh tÕ tµi chÝnh ë bªn ngoµi, nã vÉn cã kh¶
n¨ng c¬ b¶n duy tr× sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn; tr-íc sù bao v©y, c« lËp vµ chèng
ph¸ cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch, nã vÉn cã kh¶ n¨ng ®øng v÷ng, kh«ng bÞ sôp ®æ,
kh«ng bÞ rèi lo¹n.
+ Tuy nhiªn, trong thêi ®¹i hiÖn nay, nãi tíi ®éc lËp tù chñ vÒ kinh tÕ
kh«ng ai hiÓu ®ã lµ nÒn kinh tÕ khÐp kÝn, tù cung tù cÊp, mµ ®Æt trong mèi liªn
hÖ biÖn chøng víi më cöa, héi nhËp, chñ ®éng tham gia sù giao l-u, hîp t¸c vµ
c¹nh tranh quèc tÕ trªn c¬ së ph¸t huy tèt nhÊt néi lùc vµ lîi thÕ so s¸nh quèc
gia, tõng b-íc x©y dùng mét c¬ cÊu s¶n xuÊt®¸p øng ®-îc c¬ b¶n nhu cÇu thiÕt
yÕu vÒ ®êi sèng cña nh©n d©n vµ cã kh¶ n¨ng trang bÞ l¹i ë møc cÇn thiÕt cho
nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ , cñng cè quèc phßng – an ninh.
2.
V× sao chóng ta ph¶i x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ
v÷ng m¹nh:
Theo nh- trªn ta ®· thÊy mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ lµ nh- thÕ nµo.
VËy t¹i sao trong khi héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi chóng ta ph¶i x©y dùng mét nÒn
kinh tÕ ®éc lËp nh vËy? Cã ý kiÕn cho r´ng, trong ®iÒu kiÖn “To¯n cÇu ho²”
nÒn kinh tÕ, më cöa héi nhËp mµ l¹i ®Æt vÊn ®Ò x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù
chñ lµ thiÕu nh¹y bÐn, kh«ng thøc thêi, th¹m chÝ lµ b¶o thñ, t- duy kiÓu cò.
ThÕ giíi b©y giê lµ mét thÞ tr-êng thèng nhÊt, cÇn thø g× th× mua, thiÕu tiÒn ht×
®i vay, sao l¹i chñ tr-¬ng x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ? Nãi nh- vËy
khi nghe cã vÎ cã lÝ, nh-ng nÕu ®i s©u vµo thùc tÕ th× thÊy hoµn toµn thiÕu c¬
së, v× nã qu¸ - ®¬n gi¶n vµ phiÕn diÖn. Thùc tiÔn cho thÊy nÕu kh«ng cã mét
nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ sÏ kh«ng nh÷ng kh«ng thÓ cã sù ®éc lËp vÒ chÝnh
trÞ, kh«ng thÓ b¶o ®¶m ®-îc lîi Ých c¬ b¶n cña d©n téc còng nh- chñ quyÒn
quèc gia mµ b¶n th©n viÖc më cöa, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng kh«ng ®¹t
®-îc kÕt qu¶ nh- mong muèn. Sù cÇn thiÕt ph¶i x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc
12
lËp tù chñ cïng víi viÖc ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ xuÊt
ph¸t tõ mét sè luËn ®iÓm sau ®©y:
+ TÊt c¶ c¸c n-íc tham gia héi nhËp kinh tÕ ®Òu xuÊt ph¸t tõ môc tiªu
bªn trong, phôc vô cho yªu cÇu, nhiÖm vô trong n-íc. Toµn cÇu ho¸, tù do ho¸
lµm cho c¸c nÒn kinh tÕ phô thuéc, ®an xen vµo nhau. Tuy nhiªn sù rµng buéc
vÒ lîi Ých ®ã kh«ng cã sù rµng buéc thuÇn tuý, v« ®iÒu kiÖn mµ chÝnh lµ v× ph¶i
chia sÎ lîi Ých mét c¸ch hîp lÝ, nh»m môc ®Ých cuèi cïng lµ thu ®-îc nhiÒu
h¬n lîi Ých cho ®Êt n-íc m×nh, d©n téc m×nh, gi÷ ®-îc tÝnh ®éc lËp cña nÒn
kinh tÕ qua mèi quan hÖ rµng buéc, phô thuéc lÉn nhau, mét sù rµng buéc ®a
ph-¬ng vÒ lîi Ých. TÊt c¶ c¸c n-íc tham gia vµo qu¸ tr×nh tù do ho¸ th-¬ng
m¹i ®Òu tr-íc hÕt v× lîi Ých cña m×nh, tuyÖt nhiªn kh«ng v× lîi Ých cña n-íc
kh¸c. ThÕ nh-ng, nh÷ng lîi Ých Êy cã ®-îc hay kh«ng cßn phô thuéc vµo
nhiÒu yÕu tè, trong ®ã c¬ b¶n nhÊt lµ néi lùc cña nÒn kinh tÕ n-íc ®ã. N-íc
nµo m¹nh th× thu ®-îc nhiÒu lîi h¬n. Toµn cÇu hãa, th-¬ng m¹i ho¸, võa t¹o ra
sù hîp t¸c, phô thuéc lÉn nhau, ®ång thêi còng t¹o nªn sù c¹nh tranh rÊt khèc
liÖt vµ rÊt kh«ng c©n søc gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ. Sù c¹nh tranh Êy khèc liÖt ®Õn
nçi cã thÓ t¹o nguy c¬ g©y mÊt æn ®Þnh vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. ThËm chÝ cßn
cã thÓ x¶y ra xung ®ét gi÷a c¸c n-íc víi nhau. ChÝnh v× lÏ ®ã, c¸c n-íc kh«ng
thÓ ®øng nh×n toµn cÇu ho¸ t¸c ®éng tíi m×nh, mµ hä ph¶i chñ ®éng tham gia,
®-a ra c¸c quyÕt s¸ch nh»m héi nhËp xu h-íng cña thÕ giíi, ®ång thêi lµm sao
thu lîi nhiÒu nhÊt mµ võa b¶o vÖ ®-îc nÒn kinh tÕ cña m×nh. Trªn thùc tÕ ®· cã
rÊt nhiÒu n-íc tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, tham gia vµo
c¸c tæ chøc kinh tÕ, tµi chÝnh, th-¬ng m¹i thÕ giíi tõ l©u nh-ng vÉn trong t×nh
tr¹ng tr× trÖ, thËm chÝ møc ®é bÞ phô thuéc, mÊt tù do l¹i cßn t¨ng h¬n. NhvËy ®ñ thÊy lµ mçi n-íc sÏ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®-îc nh÷ng môc ®Ých ®· ®Þnh
ra nÕu kh«ng cã ät nÒn kinh tÕ cña chÝnh m×nh vµ ®ñ m¹nh.
+ Chóng ta cÇn mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp v÷ng m¹nh v× sù ph¸t triÓn v÷ng
ch¾c vµ ®¶m b¶o tÝnh an toµn. Trong qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ hiÖn nay Èn chøa
13
rÊt nhiÒu nh÷ng yÕu tè bÊt æn, bÊt l-êng, bÊt c«ng mµ møc ®é còng nh- kh¶
n¨ng phßng tr¸nh, kh¾c phôc nã l¹i tuú thuéc rÊt nhiÒu ë tr×nh ®é ph¸t triÓn
cña c¸c nÒn kinh tÕ. Ai còng râ, toµn cÇu ho¸ lµm l©y lan nhanh chãng nh÷ng
cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ, tµi chÝnh, tiÒn tÖ...lµm trÇm träng thªm nh÷ng vÊn
®Ò mang tÝnh toµn cÇu mµ thÕ giíi ch-a t×m ®-îc lèi tho¸t. §iÒu ®ã còng cã
nghÜa lµ c¸c nÒn kinh tÕ trë nªn dÔ biÕn ®éng, bÊt æn ®Þnh h¬n tr-íc. VÝ dô:
Trong nh÷ng n¨m 1997 – 1998, Ch©u ¸ gÆp ph¶i mét cuéc khñng ho¶ng tµi
chÝnh – tiÒn tÖ trÇm träng. Tuy nhiªn, c¸c n-íc nµy nhanh chãng phôc håi lµ
nhê lóc ®ã nÒn kinh tÕ Mü ®ang t¨ng tr-ëng kh¸. HiÖn nay, tõ sau ngµy 11 –
9, nÒn kinh tÕ Mü ®ang ngËp trong khã kh¨n th× ng-êi ta dù ®o¸n r»ng nÒn
kinh tÕ ë mét sè n-íc Ch©u ¸ khã bÒ v-¬n dËy ®-îc. Lý do, hä dùa qu¸ nhiÒu
vµ xuÊt khÈu mµ kh«ng tranh thñ thêi c¬ ®Ó tiÕn hµnh c¶i c¸ch cÇn thiÕt trong
n-íc. Råi ®Õn Ch©u Phi ®ang ph¶i g¸nh chÞu mét bµi häc ®¾t gi¸ vÒ viÖc chØ
biÕt sèng dùa vµo bªn ngoµi, phô thuéc h¼n vµo bªn ngoµi th× nÒn kinh tÕ trong
n-íc sÏ kh«ng bao giê cÊt m×nh lªn næi.
+HiÖn nay tiªu chÝ s¶n phÈm hµng ho¸ cïng víi c¸c thiÕt chÕ, luËt kinh
tÕ ®ang trë thµnh luËt ch¬i trong s©n ch¬i toµn cÇu. Muèn tham gia vµo s©n
ch¬i nµy th× mçi n-íc ph¶i tù kh¼ng ®Þnh m×nh, t×m cho m×nh mét vÞ trÝ ®øng.
Muèn vËy ®iÒu quan trong bËc nhÊt lµ t¹o ra thËt nhiÒu s¶n phÈm mµ ai còng
thÊy cÇn vµ ®-îc chÊp nhËn. Nh- vËy, n-íc nµo muèn thu ®-îc nhiÒu lîi
nhuËn th× ph¶i n¾m c«ng cô quan träng lµ khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. §Ó
thùc hiÖn viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ, mçi n-íc ph¶i ®¹t tíi mét tr×nh ®é nhÊt
®Þnh míi tiÕp thu ®-îc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. ThÕ nh-ng mét vÊn ®Ò quan träng
h¬n, lµ ph¶i ph¸ vì bøc rµo c¶n do c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®Æt ra vÒ t×nh
tr¹ng ®éc quyÒn c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Trong nhiÒu tr-êng hîp, dùa vµo -u
thÕ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, hä tù cho m×nh quyÒn chi phèi c¸c tæ chøc kinh tÕ, tµi
chÝnh quèc tÕ, quyÒn ®-a lîi Ých kinh tÕ ®i kÌm víi c¸c ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ, ¸p
®Æt t- t-ëng. ThËm chÝ, mét sè n-íc ph¸t triÓn cßn ®-a ra quyÒn trõng ph¹t c¸c
14
n-íc d-íi nhiÒu h×nh thøc. V× vËy, ®Ó kh¾c phôc ®Õn møc thÊp nhÊt t×nh tr¹ng
bÞ r¬i vµo thÕ lÖ thuéc, tÊt c¶ c¸c nÒn kinh tÕ b»ng mäi c¸ch ph¶i n©ng cao
nguån néi lùc cña m×nh, n©ng søc m¹nh kinh tÕ tring n-íc, chèng sù can thiÖp
qu¸ s©u tõ bªn ngoµi.
Trong bèi c¶nh quèc tÕ phøc t¹p vµ ®Çy m©u thuÉn nh- ®· ph©n tÝch, ®èi
víi ®Êt n-íc ta, viÖc x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ cµng cÇn thiÕt
h¬n bëi nã lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh gi÷ v÷ng ®-îc ®Þnh h-íng ph¸t triÓn mµ
chóng ta ®· lùa chän. Nãi mét c¸ch kh¸c, cã x©y dùng ®-îc mét nÒn kinh tÕ
®éc lËp tù chñ th× míi t¹o ®-îc c¬ së kinh tÕ, c¬ së vËt chÊt – kÜ thuËt cña chÕ
®é chÝnh trÞ ®éc lËp tù chñ. §éc lËp tù chñ vÒ kinh tÕ ®-îc ®Æt trong mèi quan
hÖ biÖn chøng víi ®éc lËp tù chñ vÒ c¸c mÆt kh¸c sÏ t¹o ra sù ®éc lËp tù chñ vµ
søc m¹nh tæng hîp cña mét quèc gia. Tãm l¹i, chØ cã x©y dùng ®-îc nÒn kinh
tÕ ®éc lËp tù chñ, chóng ta míi cã c¬ së vµ ®iÒu kiÖn ®Ó chñ ®éng héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ, ®Èy m¹nh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, nh»m thùc
hiÖn môc tiªu d©n giµu, n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh.
3. Lµm nh- thÕ nµo ®Î ®¶m b¶o ®-îc mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp v÷ng
m¹nh:
Mét lµ, ph¶i cã ®-êng lèi chÝnh s¸ch ®óng ®¾n, chÝnh s¸ch ®éc lËp tù
chñ. §éc lËp tù chñ vÒ ®-êng lèi, chÝnh s¸ch kinh tÕ cã nghÜa lµ chóng ta tù
lùa chän ®Þnh h-ín ph¸t triÓn, tù m×nh x¸c ®Þnh chñ tr-¬ng chÝnh s¸ch vµ m«
h×nh kinh tÕ, kh«ng bÞ ®éng vµ lÖ thuéc bªn ngoµi, kh«ng chÞu søc Ðp cña bÊt
cø ai v× môc ®Ých kh«ng lµnh m¹nh cña hä. ®¹i héi IX cña §¶ng ®· x¸c ®Þnh
®-êng lèi kinh tÕ cña n-íc ta: §Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, x©y
dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ, ®-a n-íc ta trë thµnh mét n-íc c«ng nghiÖp;
-u tiªn ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt, ®ång thêi x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt phï
hîp theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa; ph¸t huy cao ®é néi lùc, ®ång thêi
tranh thñ nguån lùc tõ bªn ngoµi vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Ó ph¸t
triÓn nhanh, cã hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng; t¨ng tr-ëng kinh tÕ ®i liÒn víi ph¸t triÓn
15
v¨n ho¸, tõng b-íc c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n, thùc
hiÖn tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi, b¶o vÒ vµ c¶i thiÖn méi tr-êng; kÕt hîp ph¸t
triÓn kinh tÕ – x· héi víi t¨ng c-êng quèc phßng – an ninh.
Hai lµ, Chóng ta ph¶i cã mét nÒn kinh tÕ ®ñ m¹nh:
-
Toµn bé gi¸ trÞ s¶n xuÊt trong n-íc ph¶i ®¸p øng ®ñ nhu cÇu tiªu
dïng cña nh©n d©n vµ cã tÝch luü cÇn thiÕt tõ néi bé nÒn kinh tÕ quèc d©n ®Ó
t¸i s¶n xuÊt më réng trong nÒn kinh tÕ.
-
Ph¶i cã thÓ chÕ kinh tÕ – x· héi bÒn v÷ng, cã c¬ cÊu kinh tÕ g¾n
bã víi c¬ cÊu c«ng nghÖ, ph¸t huy ®-îc lîi thÕ so s¸nh cã ®ñ kh¶ n¨ng t¹o ra
søc c¹nh tranh vµ hiÖu qu¶, tr¶ ®-îc nî, t¹o ®-îc tÝch luü, ®¸p øng ®-îc nhu
cÇu cña thÞ tr-êng trong n-íc, chiÕm lÜnh vµ gi÷ ®-îc thÞ tr-êng ngoµi n-íc;
b¶o ®¶m ®-îc nhÞp ®é t¨ng tr-ëng nhanh, æn ®Þnh, bÒn v÷ng.
-
Ph¶i cã mét n¨ng lùc néi sinh vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ ®Ó lµm
chñ c«ng nghÖ nhËp khÈu vµ s¸ng t¹o c«ng nghÖ míi cña ViÖt Nam, b¶o ®¶m
cho sù trao ®æi b×nh ®¼ng vÒ kinh tÕ vµ c«ng nghÖ víi bªn ngoµi, nhÊt lµ trong
®iÒu kiÖn ngµy nay, khi søc m¹nh kinh tÕ ngµy cµng dùa vµo thÕ m¹nh vµ kh¶
n¨ng vÒ khoa häc, c«ng nghÖ.
-
Ph¶i lu«n lu«n gi÷ ®-îc sù æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« víi hÖ thèng tµi
chÝnh, tiÒn tÖ lµnh m¹nh, b¶o ®¶m gi÷ ®-îc c¸n c©n th-¬ng m¹i vµ c¸n c©n
thanh to¸n, cã dù trù ngo¹i tÖ cÇn thiÕt, cã chiÕn l-îc vay vµ tr¶ nî hîp lý,
kh«ng ®Ó bÞ ®éng vµ lÖ thuéc.
-
Ph¶i cã mét sè yÕu tè vËt chÊt ®¶m b¶o an toµn vµ ®iÒu kiÖn c¬
b¶n cho ph¸t triÓn. Tr-íc hÕt lµ c¸c yÕu tè: an ninh l-¬ng thùc, an toµn n¨ng
l-îng, an toµn m«i tr-êng, kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ vµ x· héi ®-îc x©y dùng
®ång bé vµ t-¬ng ®èi cã chÊt l-îng. §ång thêi cã mét sè ngµnh vµ c¬ së c«ng
nghiÖp nÆng, c«ng nghiÖp cã tÝnh chÊt nÒn t¶ng ®Ó t¹o søc m¹nh c«ng nghiÖp
quèc gia, ®Æc biÖt lµ nÕu ph¶i ®-¬ng ®Çu víi c¸c t×nh huèng gay cÊn, phøc
t¹p(nh- bÞ bao v©y cÊm vËn, chiÕn tranh x©m l-îc...)
16
-
Muèn cã thùc lùc kinh tÕ ®ñ m¹nh th× ph¶i nhÊt thiÕt ph¶i ®Èy
nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, coi ®©y lµ nhiÖm vô trung t©m
cña toµn §¶ng toµn d©n ta trong suèt thêi k× qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. Cã
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ th× míi t¹o ra c¬ së vËt chÊt, kÜ thuËt cho chñ
nghÜa x· héi, t¹o ra thùc lùc cña ®Êt n-íc, n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n.
Ch-¬ng V: ViÖt Nam sau 10 n¨m ®æi míi
1.C¸c b-íc ®i cña n-íc ta trong qu¸ tr×nh héi nhËp:
+) N¨m 1993, chóng ta khai th«ng quan hÖ víi c¸c tæ chøc tµi
chÝnh, tiÒn tÖ quèc tÕ nh- IMF, WB, ADB. IMF, WB ®· hç trî chóng ta th«ng
qua ch-¬ng tr×nh tÝn dông trung h¹n: Ch-¬ng tr×nh ®iÒu chØnh c¬ cÊu (SAC)
cuÈ WB vµ ch-¬ng tr×nh ®iÒu chØnh c¬ cÊu më réng (ESAF) cña IMF. Néi
dung ®µm ph¸n víi c¸c tæ chøc nµy g¾n bã mËt thiÕt víi c¸c ®iÒu kiÖn cña tæ
chøc Th-¬ng M¹i Quèc TÕ (WTO). Trong quan hÖ víi c¸c tæ chøc nµy, chóng
ta chØ chÊp nhËn sù hç trî tµi chÝnh nÕu yªu cÇu cña hé kh«ng tr¸i víi ®-êng
lèi chÝnh s¸ch cña chóng ta; cã n¨m hä ®-a ra ®iÒu kiÖn vi ph¹m chñ quyÒn lîi
Ých quèc gia nªn ta kh«ng chÊp nhËn.
+) Ngµy 25/7/1995, n-íc ta ®· chÝnh thøc gia nhËp ASEAN, ®ång
thêi tham gia Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA). Tõ ngµy 01 th¸ng01
n¨m 1996, chóng ta b¾t ®Çu thùc hiÖn c¸c cam kÕt vµ c¸c nghÜa vô trong
Ch-¬ng tr×nh -u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT) cuÈ AFTA. Theo quy
®Þnh cña CEPT, tíi n¨m 2006 chóng ta cã nghÜa vô ph¶i gi¶m thuÕ nhËp khÈu
xuèng cßn o – 5% ( trõ mét sè hµng n«ng s¶n nh¹y c¶m sÏ thùc hiÖ tíi n¨m
2010). Tíi n¨m 2010 s¸u n-íc thµnh viªn cò cña ASEAN sÏ thùc hiÖn toµn bé
c¸c mÆt hµng cã thuÕ suÊt b»ng 0%, víi ViÖt Nam lµ 2015.
+) Th¸ng 3 n¨m 1996, n-íc ta ®· tham gia DiÔn §µn Hîp T¸c ¸ ¢u (ASEM) víi t- c¸ch lµ thµnh viªn s¸ng lËp. Néi dung th¶o luËn chñ yÕu tËp
17
trung vµo thuËn lîi ho¸ th-¬ng m¹i vµ ®Çu t- vµ hîp t¸c gi÷a c¸c nhµ doanh
nghiÖp ¸ - ¢u. Cam kÕt tù do ho¸ th-¬ng m¹i, ®Çu t- ch-a ®-îc ®Æt ra.
+) Ngµy 15 th¸ng 6 n¨m 1996, ViÖt Nam göi ®¬n xin gia nhËp
DiÔn §µn Hîp T¸c Kinh TÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D-¬ng (APEC) lóc bÊy giê
gåm 18 n-íc vµ l·nh thæ (ngµy nay lµ 21) vµ th¸ng 11 n¨m 1998 ®· ®-îc c«ng
nhËn lµ thµng viªn chÝnh thøc cña tæ chøc nµy. APEC quyÕt ®Þnh héi nhËp ®Çy
®ñ vµo n¨m 2010 ®èi víi c¸c thµnh viªn ph¸t triÓn, vµ 2020 ®èi víi c¸c n-íc
®ang ph¸t triÓn (trong ®ã cã ViÖt Nam).
+) Th¸ng 12 n¨m 1994, chóng ta ®· göi ®¬n xin gia nhËp tæ chøc
Th-¬ng M¹i ThÕ Giíi (WTO). Cho tíi nay chóng ta ®· thùc hiÖn ®-îc 4 phiªn
®µm ph¸n. §Ó gia nhËp ®-îc vµo WTO chóng ta cÇn ®µm ph¸n ®a ph-¬ng víi
WTO vµ song ph-¬ng víi kho¶ng 30 n-íc, ViÖt Nam ®ang rÊt nç lùc ®Ó hoµn
thµnh.
2.Nh÷ng thµnh tùu vµ h¹n chÕ:
(a) Nh÷ng thµnh tùu:
+ Chóng ta ®· lµm thÊt b¹i ©m m-u bao v©y, cÊm vËn, c« lËp vÒ
kinh tÕ cña c¸c n-íc ®èi ®Þch. Chóng ta ®· t¹o ®-îc m«i tr-êng quèc tÕ vµ khu
vùc thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn vµ b¶o vÖ Tæ Quèc, n©ng cao vÞ thÕ cña n-íc
ta trªn chÝnh tr-êng quèc tÕ.
+ Kh«ng nh÷ng chóng ta kh¾c phôc ®-îc t×nh tr¹ng khñng ho¶ng
kinh tÕ do Liªn X« vµ c¸c n-íc x· héi chñ nghÜa sôp ®æ, mµ cßn më réng
thªm thÞ tr-êng xuÊt nhËp khÈu. Trong qu¸ tr×nh héi nhËp, chóng ta kh«ng
ngõng më réng thÞ tr-êng xuÊt nhËp khÈu mµ cßn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ trong
n-íc ph¸t triÓn. Chóng ta ®· thu ®-îc mét sè thµnh qu¶: nÕu n¨m 1990 kim
ng¹ch xuÊt khÈu lµ 2,404 tû USD vµ kim ng¹ch nhËp khÈu lµ 2,752 tû USD, th×
tíi n¨m 2001 kim ng¹ch xuÊt khÈu lµ 15,1 tû USD ( nÕu tÝnh c¶ dÞch vô th× lµ
17,6 tû USD ). Nh- vËy, trung b×nh mçi n¨m t¨ng 20%, cã n¨m t¨ng 30%.
+ NÒn kinh tÕ trong n-íc ®¹t møc t¨ng tr-ëng kh¸:
18
+) Tæng s¶n phÈm trong n-íc t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ
7,4%. Trong ®ã n«ng nghiÖp t¨ng tr-¬ng kh¸, gi¸ trÞ s¶n ph¶m toµn nghµnh
t¨ng 5,6%, thuû s¶n t¨ng 9,1%, n«ng nghiÖp t¨ng 5,4%, l©m nghiÖp t¨ng 2,1%.
ViÖt Nam tõ mét n-íc ph¶i nhËp khÈu l-¬ng thùc trë thµnh mét n-íc xuÊt
khÈu g¹o ®øng thø hai thÕ giíi. Nghµnh dÇu khÝ lµ mét nghµnh t¨ng tr-ëng
m¹nh nhÊt, s¶n l-îng dÇu th« cña n¨m 2002 t¨ng gÊp 6 lÇn n¨m 1990. S¶n
l-îng ®iÖn t¨ng gÊp 3 lÇn. Gi¸ trÞ c«ng nghiÖp xuÊt khÈu t¨ng hµng n¨m lµ
20%. C¸c nghµnh du lÞch t¨ng tr-ëng kh«ng ng-ng, kh¸ch n-íc ngoµi ®Õn víi
n-íc ta t¨ng hµng n¨m 26%. §Æc biÖt, trong n¨m 2002, sè l-îng kh¸ch ®Õn
víi n-íc ta t¨ng ®ét biÕn. C¸c nghµnh dÞch vô kh¸c còng cã møc t¨ng tr-ëng
kh¸.
+ Chóng ta ®± ban h¯nh luËt “§Çu t trùc tiÕp níc ngo¯i” v¯o
n¨m 1987. Tõ ®ã, chóng ta ®· thu hót ®-îc 42 tû USD tiÒn vèn víi h¬n 3000
dù ¸n. Trong sè ®ã, chóng ta ®· thùc hiÖn ®-îc 21 tû USD. Vèn ®Çu t- n-íc
ngoµi ®ãng gãp mét phÇn quan träng vµo nÒn kinh tÕ trong n-íc.
+ Tranh thñ ®-îc nguån viªn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc vµ ngµy
cµng gi¶m thiÓu nî n-íc ngoµi.
+ TiÕp thu khoa häc kü thuËt, khoa häc quan lý, gãp phÇn vµ viÖc
®µo t¹o mét lùc l-îng c¸n bé n¨ng ®éng, s¸ng t¹o.
+ Tõng b-íc ®-a ho¹t ®éng kinh tÕ vµ c¶ nÒn kinh tÕ vµo m«i
tr-êng c¹nh tranh, thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, n©ng cao hiÖu qu¶
kinh doanh.
(b) Nh÷ng h¹n chÕ:
+ Chñ tr-¬ng héi nhËp toµn cÇu ho¸ ®· ®-îc kh¼ng ®Þnh trong
nhiÒu v¨n kiÖn cña §¶ng. Tuy nhiªn, nhËn thøc vÒ tõng b-íc ®i, lé tr×nh héi
nhËp cßn ®¬n gi¶n; nhiÒu c¸n bé, ®¬n vÞ ch-a nhËn thøc ®-îc nh÷ng c¬ héi vµ
th¸ch thøc cña qu¸ tr×nh héi nhËp, ch÷ chñ ®éng t×m hiÓu v-ît qua c¸c th¸ch
19
thøc n¾m b¾t c¬ héi v-¬n lªn. Mét sè ®¬n vÞ cßn cã chÝnh s¸ch l¹c hËu kh«ng
b¾t kÞp qu¸ tr×nh ph¸t triÓn g©y trë ng¹i cho toµn côc.
+ Chñ tr-¬ng héi nhËp míi chØ ®-îc triÓn khai ë c¸c ®¬n vÞ cÊp
TW, c¸c thµnh phè lín ch-a cã sù phèi hîp ®ång bé cña nhiÒu ®¬n vÞ. ChÝnh
v× vËy nã mÊt ®i søc m¹nh cña khèi ®¹i ®oµn kÕt.
+ Chóng ta ch-a cã mét kÕ ho¹ch l©u dµi cho qu¸ tr×nh héi nhËp
vµ ch-a cã lé tr×nh hîp lý cho viÖc héi nhËp.
+ NhiÒu doanh nghiÖp l¹c hËu, thiÕu sù n¨ng ®éng, thiÕu hiÓu
biÕt vÒ luËt ph¸p quèc tÕ, kh¶ n¨ng c¹nh tranh kÐm, l¹i qu¸ û l¹i vµo sù bao
cÊp cña Nhµ N-íc cßn nÆng.
+ N-íc ta tuy ®· biÕn ®æi nhiÒu nh-ng m«i tr-êng kinh doanh
vÉn ch-a thËt sù th«ng tho¸ng. HÖ thèng ph¸p luËt tuy ®· ®-îc c¶i thiÖn nhiÒu
nh-ng vÉn ch-a ®ång bé, r-ên rµ. KÕt cÊu h¹ tÇng kÐm, hÖ thèng hµnh chÝnh
vÉn cã nhiÒu biÓu hiÖn quan liªu, tham nhòng. Tr×nh ®é n¨ng lùc nghiÖp vô
cßn yÕu kÐm, ch-a ®-îc ®µo t¹o ®Õn n¬i ®Õn chèn.
+ §éi ngò lµm kinh tÕ ®èi ngo¹i cßn thiÕu vµ yÕu. C¸c c¬ quan
chøc n¨ng cßn ch-a chuÈn bÞ cho c¸c doanh nghiÖp héi nhËp kinh tÕ.
3. Nh÷ng gi¶i ph¸p cho ViÖt Nam:
(a) Héi nhËp kinh tÕ lµ mét xu h-íng ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ
trªn thÕ giíi. ViÖt Nam lµ mét thµnh viªn trong mét m¸i nhµ kh«ng thÓ ®øng
ngoµi cuéc. ChÝnh v× vËy, trong rÊt nhiÒu kú häp §¶ng ta ®· ®-a ra môc tiªu vµ
mét sè quan ®iÓm chØ ®¹o sau:
+ VÒ môc ®Ých cña héi nhËp kinh tÕ: Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ
nh»m më réng thÞ tr-êng, tranh thñ thªm vèn, c«ng nghÖ khoa häc kü thuËt,
khoa häc qu¶n lý nh»m ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt
n-íc theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa, thùc hiÖn d©n giµu, n-íc m¹nh, x· héi
c«ng b»ng, v¨n minh.
+ Mét sè ý kiÕn chØ ®¹o cña §¶ng vµ Nhµ N-íc:
20
- Xem thêm -