Môc lôc
Tran
g
Lêi më ®Çu
2
Ch-¬ng I: C¸ch nh×n tæng thÓ vÒ thuyÕt con ng-êi
3
1. B¶n chÊt con ng-êi lµ tæng hoµ nh÷ng mèi quan hÖ x· héi
3
2.Ng-êi lao ®éng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh lùc l-îng s¶n xuÊt
4
3. Vai trß cña con ng-êi trong c¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam
5
hiÖn nay
4. Môc ®Ých cña t¹o ®éng lùc ng-êi lao ®éng trong c¸c Doanh
7
nghiÖp
Ch-¬ng II. ¸p dông thùc tiÔn qu¶n lý trong quan hÖ con
8
ng-êi vµo ®iÒu kiÖn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam
1. Thùc tr¹ng vÒ quan hÖ con ng-êi trong c¸c doanh nghiÖp
8
n-íc ta
2. Gi¶i ph¸p chiÕn l-îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong Doanh
10
nghiÖp
1
KÕt luËn
13
Tµi liÖu tham kh¶o
14
Lêi nãi ®Çu
ViÖt Nam tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc tõ
mét nÒn kinh tÕ cßn phæ biÕn lµ s¶n xuÊt nhá, ruéng ®Êt canh t¸c b×nh
qu©n ®Çu ng-êi thÊp,tµi nguyªn kho¸ng s¶n tuy ®a d¹ng phong phó,
song tr÷ l-îng kh«ng lín nh- nhiÒu n-íc kh¸c, c¬ së vËt chÊt - kü
thuËt cßn nghÌo, l¹i bÞ chiÕn tranh tµn ph¸ nÆng nÒ, ®ang ®øng tr-íc
nguy c¬ tôt hËu ngµy cµng xa h¬n vÒ kinh tÕ, khoa häc, kü thuËt so víi
c¸c n-íc ph¸t triÓn. V× vËy, nÒn kinh tÕ muèn ph¸t triÓn nhanh, m¹nh
vµ bÒn v÷ng, th× ph¶i ph¸t huy tèt mäi nguån lùc, nh-ng quan träng
nhÊt lµ ph¶i biÕt ph¸t huy ngußn lùc con nguêi.
2
Ngµy nay, nhiÒu n-íc ®ang tiÕn vµo lµn sãng v¨n minh míi, víi nÒn
s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, khoa häc, kü thuËt c«ng nghÖ tiªn tiÕn. NhiÒu n-íc
c¸ch ®©y mÊy chôc n¨m cã ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp h¬n ViÖt Nam, nh-ng
hä ®· ph¸t triÓn nhanh chãng nhê cã chiÕn l-îc phï hîp, cã nh÷ng
chÝnh s¸ch kh«n ngoan, n¨ng ®éng. NhiÒu quèc gia vèn cïng nghÌo
vÒ tµi nguyªn kho¸ng s¶n, nh-ng nhê biÕt ph¸t huy yÕu tè con ng-êi,
®Æt con ng-êi ë vÞ trÝ trung t©m trong chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh tÕ –
x· héi, nªn ®· v-¬n lªn ®uæi kÞp vµ v-ît c¸c n-íc kh¸c.
Do lÇn ®Çu viÕt mét bµi tiÓu luËn mang tÝnh chÊt khoa häc nªn
kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt, RÊt mong sù gióp ®ì ®ãng gãp cña
thÇy c« trong khoa.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
Sinh viªn : TrÇn H¶i S¬n
3
Ch-¬ng I: C¸ch nh×n tæng thÓ vÒ thuyÕt
Con ng-êi
Con ng-êi lµ chñ thÓ s¸ng t¹o ra mäi gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh
thÇn cña x· héi. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt, con
ng-êi võa lµ chñ thÓ tæ chøc nÒn s¶n xuÊt x· héi, võa tham gia vµo
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt víi t- c¸ch lµ mét yÕu tè cña lùc l-îng s¶n xuÊt.
Víi ý nghÜa ®ã, con ng-êi chÝnh lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù vph¸t triÓn
cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Lao ®éng s¶n xuÊt lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n, cã ý
nghÜa quyÕt ®Þnh nhÊt trong toµn bé c¸c ho¹t ®éng cña con ng-êi
1. B¶n chÊt con ng-êi lµ tæng hoµ nh÷ng quan hÖ x· héi.
* XuÊt ph¸t tõ con ng-êi hiÖn thùc, thùc tiÔn, M¸c ®· nhËn thÊy
lao ®éng ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc ph©n ®Þnh ranh giíi gi÷a con
ng-êi vµ ®éng vËt.
V× lao ®éng lµ ho¹t ®éng x· héi nªn mäi sù kh¸c biÖt gi÷a con
ng-êi vµ ®éng vËt ®Òu lµ kÕt qu¶ cu¶ cuéc sèng con ng-êi trong x·
héi. C¸ nh©n lµ thùc thÓ x· héi vµ b¶n chÊt con ng-êi cã tÝnh lÞch sö
4
cô thÓ. §iÒu ®ã quy ®Þnh sù kh¸c nhau cña con ng-êi trong c¸c thêi
®¹i kh¸c nhau, sù kh¸c nhau nµy tuú thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña x·
héi, sù thay ®æi c¸c quan hÖ x· héi vµ giao tiÕp. V× vËy, b¶n chÊt con
ng-êi lµ tæng hoµ c¸c quan hÖ x· héi trong hiÖn t¹i mµ c¶ trong qu¸
khø.
VËy, tõ ®ã rót ra ba kÕt luËn :
-B¶n chÊt chung nhÊt, s©u s¾c nhÊt cña con ng-êi lµ tæng
hoµ c¸c mèi quan hÖ gi÷a ng-êi vµ ng-êi trong x· héi diÔn ra trong
hiÖn t¹i vµ c¶ trong qu¸ khø.
-B¶n chÊt cña con ng-êi kh«ng ph¶i lµ cè ®Þnh, bÊt biÕn
mµ cã tÝnh lÞch sö cô thÓ.
-Kh«ng thÓ hiÓu b¶n chÊt con ng-êi bªn ngoµi mèi quan
hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi.
* Mèi quan hÖ trong lao ®éng:
§ã lµ bµn kh«ng khÝ tËp thÓ trong C«ng ty, bao gåm c¸c mèi
quan hÖ nh- : quan hÖ gi÷a ng-êi l·nh ®¹o víi c«ng nh©n , quan hÖ
gi÷a nh÷ng ng-êi c«ng nh©n víi víi nhau… c¸c mèi quan hÖ nµy nÕu
tèt, thuËn tiÖn sÏ t¹o ra m«i tr-êng Êm cóng, bÇu kh«ng khÝ hoµ thuËn
5
mäi ng-êi cã chÝnh kiÕn cïng nhau gãp ý x©y dùng xÝ nghiÖp. Ng-êi
giái gióp yÕu hoµn thµnh c«ng viÖc cÊp trªn gÇn gòi víi cÊp d-íi, thÊu
hiÓu vµ chia sÎ nh÷ng khã kh¨n, cÊp d-íi hoµn thµnh tèt c¸c nhiÖm vô
®-îc giao… lµm cho ho¹t ®éng cña C«ng ty, xÝ nghiÖp tèt h¬n, hiÖu
qu¶ h¬n, ng-êi lao ®éng cã thÓ ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh. NÕu
c¸c mèi quan hÖ nµy kh«ng tèt nã sÏ lµm ¶nh h-ëng lµm tíi doanh
nghiÖp, néi bé lôc ®ôc, g©y xÝch mÝch mÊt ®oµn kÕt, c«ng nh©n tr× trÖ,
kh«ng hµo høng víi c«ng viÖc.
Tõ c¸c vÊn ®Ò trªn ta thÊy vÊn ®Ò t¹o ®éng lùc cho ng-êi lao ®éng
lµ mÊu chèt quan träng viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn mét doanh nghiÖp
hay mét xÝ nghiÖp v÷ng m¹nh trong c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr-êng cã sù
qu¶n lý cña Nhµ n-íc cña n-íc ta hiÖn nay. §Ó lµm râ h¬n ta ®i vµo
nghiªn cøu thªm vai trß ý nghÜa cña viÖc t¹o ®éng lùc.
2. Ng-êi lao ®éng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh lùc l-îng s¶n xuÊt.
- Con ng-êi ®· tham gia vµo lùc l-îng s¶n xuÊt b»ng chÝnh søc
m¹nh c¬ thÓ vµ mét sè khÝ quan cña c¬ thÓ hä víi t- c¸ch lµ mét bé
phËn vËt chÊt cña giíi tù nhiªn ®Ó t¸c ®éng vµo c¸c bé phËn kh¸c cña
giíi tù nhiªn. Trong qu¸ tr×nh c¶i t¹o tù nhiªn, con ng-êi ®ång thêi c¶i
6
t¹o b¶n th©n m×nh lµm cho søc m¹nh cña hä tr-íc tù nhiªn ngµy cµng
t¨ng lªn kh«ng ngõng. Con ng-êi kh«ng chØ tham gia vµo lùc l-îng
s¶n xuÊt b»ng søcv m¹nh c¬ b¾p, mµ cßn cã c¶ trÝ tuÖ vµ toµn bé ho¹t
®éng tam sinh lý, ý thøc cña hä. C¸i phÇn vËt chÊt cña con ng-êi
trong lùc l-îng s¶n xuÊt ®-îc ®iÒu khiÓn b»ng trÝ tuÖ nªn nã trë thµnh
khÐo lÐo, linh ho¹t, uyÓn chuyÓn, n¨ng ®éng, khiÕn cho kh«ng cã bé
phËn vËt chÊt nµo cña giíi tù nhiªn l¹i cã n¨ng lùc s¸ng t¹o nh- c¸c
khÝ quan vËt chÊt cña c¬ thÓ con ng-êi. Con ng-êi kh«ng chØ quyÕt
®Þnh sù ra ®êi cña c«ng cô, m¸y mãc, mµ cßn quyÕt ®Þnh sù vËn hµnh,
tÝnh h÷u Ých cña chóng. Mét c¸i m¸y cã thÓ bÞ ph¸ bá bÞ ®-a vµo viÖn
b¶o tµng hay v®-îc duy tr× ho¹t ®éng vµ sö dông nh- thÕ nµo lµ tuú
thuéc ë môc ®Ých cña con ng-êi. Cïng mét c¸i m¸y, nh-ng ng-êi
bnµy sö dông th× l·ng phÝ vµ s¶n phÈm lµm ra Ýt, kÐm chÊt l-îng, cßn
ng-êi kh¸c sö dông th× cã thÓ tiÕt kiÖm nguyªn liÖu, n¨ng suÊt cao,
chÊt l-îng s¶n phÈm tèt. §iÒu ®ã chøng tá trong qu¸ tr×nh sö dông
con ng-êi cßn tiÕp tôc t¸c ®éng ®Õn m¸y mãc vµ b»ng c¶ thÓ lùc vµ trÝ
lùc.
7
- Con ng-êi còng lu«n lu«n c¶i t¹o ®èi t-îng lao ®éng. Trong
buæi b×nh minh cña lÞch sö, lùc l-îng lao ®éng s¶n xuÊt cßn thÊp kÐm,
con ng-êi dùa chñ yÕu vµo nh÷ng ®èi t-îng lao ®éng do tù nhiªn
cung cÊp s½n. S¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn, nhËn thøc c¶u con ng-êi cµng
lín lªn, ph-¬ng tiÖn vµ c«ng cô lao ®éng cµng tiÕn bé th× c¸c ®èi
t-îng lao ®éng nh©n t¹o cµng chiÕm tû lÖ cao h¬n nh÷ng ®èi t-îng cã
s½n trong tù nhiªn. Nh- vËy con ng-êi lµ chñ thÓ s¸ng t¹o lµ chñ thÓ
sö dông mäi yÕu tè cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Con ng-êi lµ yÕu tè n¨ng
®éng nhÊt, quyÕt ®Þnh lùc l-îng s¶n xuÊt. Bëi v× chØ cã yÕu tè con
ng-êi míi cã trÝ tuÖ vµ còng chØ cã yÕu tè con ng-êi míi cã n¨ng lùc
tù ph¸t triÓn vµ tù hoµn thiÖn m×nh. Ng-êi lao ®éng kh«ng chØ sinh
con, t¸i s¶n xuÊt ra søc lao ®éng, mµ cßn lu«n n©ng cao chÊt l-îng
cña lao ®éng b»ng con ®-êng kÕ thõa c¸c yÕu tè x· héi vµ ph¸t triÓn
chóng.
Con ng-êi lµm ra lùc l-îng s¶n xuÊt ®Õn ®©u th× ®ång thêi còng
tù n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt cña m×nh ®Õn ®ã. Cã thÓ nãi, con ng-êi
lµ chñ thÓ vµ lµ ®éng lùc chñ ®¹o quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña lùc
l-îng s¶n xuÊt. Con ng-êi lµ mét trong nh÷ng yÕu tè cña lùc l-îng
8
s¶n xuÊt, nh-ng lµ yÕu tè c¬ b¶n nhÊt, lµ chñ thÓ quyÕt ®Þnh. Kh«ng
cã con ng-êi th× kh«ng cã qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
3. Vai trß cña con ng-êi trong c¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam
hiÖn nay.
XÐt vÒ ng-êi lao ®éng: ViÖc t¨ng thªm thu nhËp c¶i thiÖn ®iÒu
kiÖn sèng, bï ®¾p c¸c hao phÝ lao ®éng mµ ng-êi lao ®éng ®· bá ra,
ph¸t triÓn hoµn thiÖn c¸ nh©n, t¹o c¬ héi thuËn lîi cho c¸ nh©n tham
gia c¸c ho¹t ®éng x· héi (vui ch¬i, gi¶i trÝ…) trau ®åi ®Ó n©ng cao hiÓu
biÕt, ph¸t huy n¨ng lùc s½n cã cña m×nh cho c«ng viÖc, cho doanh
nghiÖp vµ cho x· héi.
XÐt vÒ C«ng ty: Nã t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho C«ng ty trong viÖc
khai th¸c nguån lùc s¾n cã cña m×nh. Sö dông hiÖu qu¶ cña nã ®Ó
kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt kü
thuËt, gi¶m chi phÝ lao ®éng sèng trong s¶n phÈm, qua ®ã gi¶m gi¸
thµnh, gi¸ b¸n s¶n phÈm, thóc ®Èy c¹nh tranh víi c¸c s¶n phÈm cïng
lo¹i trªn thÞ tr-êng.
XÐt vÒ x· héi: Khi ®éng lùc ng-êi lao ®éng ®-îc ph¸t huy lµm
cho n¨ng xuÊt lao ®éng x· héi ®-îc t¨ng lªn, tõ ®ã nÒn kinh tÕ x· héi
9
sÏ t¨ng tr-ëng theo. §ång thêi khi ®ã con ng-êi khi ®ã con ng-êi sÏ
c¶m thÊy yªu thÝch lao ®éng , c¶m thÊy vui khi ®-îc lao ®éng, lóc ®ã x·
héi sÏ ph¸t triÓn vµ v¨n minh h¬n.
Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt con ng-êi t¸c ®éng ®Õn c¸c sù vËt, hiÖn
t-îng cña giíi tù nhiªn, mµ c¸c sù vËt hiÖn t-îng Êy l¹i bÞ chi phèi bëi
rÊt nhiÒu quy luËt kh¸ch quan. C¸c quy luËt ®ã cã tÝnh tÊt yÕu vµ
kh«ng ph¶i khi nµo còng chiÒu theo ý muèn chñ quan cña con ng-êi.
Con ng-êi b»ng ý thøc chñ quan thuÇn tuý kh«ng thÓ t¹o ra hay huû
bá ®-îc c¸c quy luËt cña thÕ giíi kh¸ch quan nh-ng l¹i cã kh¶ n¨ng
hiÓu thÊu c¸c quy luËt ®ã ®Ó vËn dông vµo ho¹t ®éng thùc tiÔn lµm
h¹n chÕ nh÷ng mÆt tiªu cùc, cã h¹i, ph¸t huy nh÷ng mÆt tÝch cùc, cã
lîi cña mét lo¹i quy luËt nµo ®ã. Con ng-êi cã kh¶ n¨ng nhËn thøc thÕ
giíi kh¸ch quan vµ ph¸t triÓn qu¸ tr×nh Êy ®Õn møc h×nh thµnh c¸c
lÜnh vùc khoa häc. Khoa häc khi ®-îc vËn dông vµo thùc tiÔn, ®· gióp
con ng-êi lµm t¨ng søc m¹nh, sö dông nh÷ng søc m¹nh tù ph¸t cña tù
nhiªn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®Ó s¶n xuÊt ra ngµy cµng nhiÒu cña c¶i vËt
chÊt cho x· héi. NÕu kh«ng cã sù ph¸t triÓn cña khoa häc vµ viÖc vËn
dông c¸c tiÕn bé khoa häc, kü thuËt vµo s¶n xuÊt, lµm cho con ng-êi
10
cã thÓ ®¾p ®Ëp, ng¨n s«ng ®Ó lµm ra thuû ®iÖn, t¹o ra c¸c n¨ng l-îng
h¹t nh©n …
Khi khoa häc cßn ë tr×nh ®é thÊp, lùc l-îng s¶n xuÊt vµ kü
thuËt,v c«ng nghÖ cßn kÐm ph¸t triÓn, th× khoa häc t¸c ®éng tíi s¶n
xuÊt cßn yÕu. Khi s¶n xuÊt, khoa häc vµ kü thuËt ph¸t triÓn m¹nh mÏ,
th× khoa häc t¸c ®éng ®Õn s¶n xuÊt cµng m¹nh mÏ vµ cã hiÖu qu¶ h¬n.
§Êy chÝnh lµ ®iÒu kiÖn ®Ó khoa häc trë thµnh lùc l-îng s¶n xuÊt trùc
tiÕp.
4. Môc ®Ých cña t¹o ®éng lùc ng-êi lao ®éng trong c¸c Doanh
nghiÖp.
XÐt vÒ chøc n¨ng th× t¹o ®éng lùc lµ chøc n¨ng vÒ qu¶n lý con
ng-êi, qu¶n lý con ng-êi l¹i lµ mét chøc n¨ng trong qu¶n trÞ doanh
nghiÖp. Do vËy môc ®Ých cña t¹o ®éng lùc còng chÝnh lµ môc ®Ých
chung cña doanh nghiÖp vÒ qu¶n lý lao ®éng.
Môc ®Ých quan träng nhÊt cña t¹o ®éng lùc lµ chøc n¨ng vÒ qu¶n
lý con ng-êi, qu¶n lý con ng-êi l¹i lµ mét chøc n¨ng trong qu¶n trÞ
doanh nghiÖp. do vËy môc ®Ých cña t¹o ®éng lùc còng chÝnh lµ môc
®Ých chung cña doanh nghiÖp vÒ qu¶n lý lao ®éng.
11
Môc ®Ých quan träng nhÊt cña t¹o ®éng lùc lµ sö dông mét c¸ch
hîp lý nguån lao ®éng, khai th¸c mét c¸ch hiÖu qu¶ nguån lùc con
ng-êi nh»m n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng cña doanh nghiÖp. Trong
mçi doanh nghiÖp th× nguån lùc con ng-êi lµ mét bé phËn quan träng
cña s¶n xuÊt, nã võa ®ãng vai trß lµ chñ thÓ cña s¶n xuÊt nh-ng ®ång
thêi l¹i lµ kh¸ch thÓ chÞu t¸c ®éng cña ng-êi qu¶n lý. Nguån lùc con
ng-êi võa lµ tµi nguyªn cña doanh nghiÖp võa lµ mét kho¶n chi phÝ
lín cho doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp nµo n©ng cao biÖn ph¸p sö dông
hiÖu qu¶ nguån lùc lao ®éng th× sÏ kÐo theo ®-îc hiÖn qu¶ trong sö
dông may mãc thiÕt bÞ, tiÕt kiÖm vËt chÊt, gi¶m chi phÝ, tõ ®ã hiÖu qu¶
kinh doanh sÏ cao h¬n.
Môc ®Ých kh¸c cña t¹o ®éng lùc thu hót vµ g¾n bã ng-êi lao ®éng
víi doanh nghiÖp. Bëi khi ng-êi lao ®éng cã ®éng lùc lµm viÖc th× hä
sÏ say mª víi c«ng viÖc, nghÒ nghiÖp lµm t¨ng thªm nh÷ng ®iÓm tèt
cho doanh nghiÖp. Nhê vËy ng-êi lao ®éng kh«ng chØ g¾n bã víi
doanh nghiÖp mµ nhiÒu ®èi t-îng kh¸c còng muèn lµm viÖc cho
doanh nghiÖp.
12
Ch-¬ng II :
¸p dông thùc tiÔn qu¶n lý trong quan hÖ
con ng-êi vµo ®iÒu kiÖn c¸c doanh nghiÖp ViÖt
Nam
1. Thùc tr¹ng vÒ quan hÖ con ng-êi trong c¸c Doanh nghiÖp
n-íc ta.
§Êt n-íc ta ®ang x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trªn c¬ cë
kinh tÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng x· héi
chñ nghÜa. §Ó ®¸p øng yªu cÇu cña thêi kú ®æi míi, ®¸p øng víi sù
nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n-íc, th× viÖc ph¸t triÓn
nguån nh©n lùc (ph¸t triÓn gi¸o dôc) lµ yªu cÇu bøc xóc vµ cÇn ®-îc
quan t©m hµng ®Çu. Víi nhËn thøc ®ã, §¹i héi §¶ng VIII ®· x¸c ®Þnh:
"LÊy viÖc ph¸t huy nguån lùc con ng-êi cho sù ph¸t triÓn nhanh vµ
bÒn v÷ng" vµ sù ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ph¶i ®-îc coi lµ môc ®Ých
cuèi cïng, cao nhÊt cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn.
Trong nh÷ng n¨m qua chóng ta ®· cè g¾ng n©ng cao hiÖu qu¶
nguån nh©n lùc, sang møc ®é ®¹t ®-îc cßn thÊp so víi yªu cÇu:
13
* Nh÷ng mÆt ®¹t ®-îc:
Cã thÓ nãi, Nhµ n-íc ViÖt Nam rÊt chó ý ®Õn ph¸t triÓn gi¸o dôc
vµ thµnh c«ng trong viÖc thiÕt lËp hÖ thèng gi¸o dôc trong ph¹m vi c¶
n-íc. HÖ thèng gi¸o dôc ngµy cµng phong phó, quy m« gi¸o dôc
kh«ng ngõng më réng, ph¸t triÓn ë c¸c vïng, c¸c ngµnh häc vµ c¸c
cÊp häc. Nh×n vµo sè l-îng hiÖn cã, víi h¬n 100 tr-êng ®¹i häc, cao
®¼ng, kÓ c¶ ®¹i häc d©n lËp, víi quy m« ®µo t¹o gÇn 600.000 sinh
viªn, cã nhiÒu khoa, bé m«n, ngµnh nghÒ míi h×nh thµnh... chóng ta
thÊy ®µo t¹o ®¹i häc ®· cã mét b-íc ph¸t triÓn kh¸ nhanh, nhÊt lµ
trong 10 trë l¹i ®©y cïng víi nh÷ng cè g¾ng bÒn bØ cña ®éi ngò c¸n bé
qu¶n lý, c¸n bé gi¶ng d¹y vµ sinh viªn. Cã thÓ nãi, ®©y lµ thêi ®iÓm
"në ré" cña ph¸t triÓn sè l-îng ®µo t¹o ®¹i häc. H×nh thøc ®µo t¹o ®¹i
häc vµ cao ®¼ng n-íc ta kh¸ phong phó, cã kho¶ng 66% sè sinh viªn
theo häc hÖ chÝnh quy tËp trung, sè cßn l¹i häc c¸c hÖ ®¹i häc cao
®¼ng t¹i chøc, ng¾n h¹n. Mçi n¨m cã kho¶ng 20 ngµn sinh viªn cao
®¼ng, ®¹i häc tèt nghiÖp hÖ chÝnh quy. HiÖn t¹i ViÖt Nam cã h¬n 700
ngµn ng-êi cã tr×nh ®é ®¹i häc cao ®¼ng trë lªn. Tû lÖ sinh viªn ®¹i
häc trong ®é tuæi ®i häc cña ViÖt Nam lµ 2,3-2,5%. Tû lÖ nµy cßn h¬n
14
møc 2% cña Trung Quèc, nh-ng thÊp h¬n møc 16% cña Th¸i Lan, 1%
cña In®«nªxia, 18% cña Philipin vµ 40% cña Hµn Quèc.
* Nh÷ng mÆt yÕu kÐm:
- Lao ®éng cã chuyªn m«n kü thuËt võa thiÕu vÒ sè l-îng, võa
kÐm vÒ chÊt l-îng, bÊt hîp lý vÒ c¬ cÊu: HiÖn nay, c¶ n-íc ta cã 40
triÖu lao ®éng trong ®ã lùc l-îng lao ®éng trÎ cã 26 triÖu (chiÕm trªn
50%). §©y lµ vèn quý nh-ng l¹i nhiÒu bÊt cËp vÒ ph©n bæ, c¬ cÊu vµ
tr×nh ®é. Tû lÖ lao ®éng qua ®µo t¹o chuyªn m«n kü thuËt chØ chiÕm
12% trong tæng sè trong c«ng nghiÖp vµ x©y dùng. C«ng nh©n bËc cao
chiÕm h¬n 4%. T×nh tr¹ng nµy ®· vµ ®ang h¹n chÕ viÖc ¸p dông tiÕn
bé khoa häc kü thuËt, chuyÓn giao c«ng nghÖ vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt.
Tû lÖ lao ®éng kü thuËt chØ chiÕm 13,3% lùc l-îng lao ®éng víi c¬
cÊu lµ: 1 cao ®¼ng, ®¹i häc vµ trªn ®¹i häc - 1,6 trung häc chuyªn
nghiÖp - 3,6 c«ng nh©n kü thuËt (thÓ hiÖn ë b¶ng). Theo kinh nghiÖm
cña c¸c n-íc ph¸t triÓn th× tû lÖ trªn ph¶i ®¹t møc 1-1-10 th× míi ®¸p
øng ®-îc yªu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. So víi thêi kú tr-íc ®æi
míi, sè häc sinh c¸c tr-êng trung häc chuyªn nghiÖp vµ c¸c tr-êng
d¹y nghÒ vÉn tiÕp tôc gi¶m ®i nhanh chãng. N¨m häc 1996-1997 c¶
15
n-íc cã 156 ngµn häc sinh trung häc chuyªn nghiÖp tõ n¨m häc 19951996 con sè nµy lµ 116,4 ngµn (gi¶m 25,4%). Tõ n¨m 1991-1992 cho
®Õn nay, sè l-îng nµy cã t¨ng nh-ng møc t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ. Trong
khi ®ã, sè l-îng sinh viªn cao ®¼ng vµ ®¹i häc b¾t ®Çu t¨ng lªn tõ n¨m
häc 1992-1993, ®Æc biÖt t¨ng nhanh vµo nh÷ng n¨m gÇn ®©y. N¨m
häc 1995-1996 sè sinh viªn cao ®¼ng sè sinh viªn cao ®¼ng lµ 173,1
ngµn, t¨ng 26,4 so víi 1994-1995 vµ 62,7% so víi 1990-1991. NhvËy, t-¬ng quan trong cac cÊp häc ®· thay ®æi mét c¸ch c¨n b¶n.
Trong khi sinh viªn cao ®¼ng, ®¹i häc t¨ng lªn nhanh th× sè häc sinh
trung häc chuyªn nghiÖp vµ d¹y nghÒ kh«ng t¨ng hoÆc t¨ng kh«ng
®¸ng kÓ. §ã lµ mét vÊn ®Ò bÊt hîp lý v× trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬
cÊu kinh tÕ, nhiÒu ngµnh cÇn cã nhu cÇu ®µo t¹o l¹i nghÒ vµ ®µo t¹o
nghÒ míi.
- ChÊt l-îng gi¸o dôc ch-a ®¸p øng kÞp víi yªu cÇu: Ph¶i kh¼ng
®Þnh r»ng ng-êi ViÖt Nam kh«ng thua kÐm c¸c n-íc kh¸c. §iÒu ®ã ®·
®-îc chøng minh qua c¸c kú thi Olympic quèc tÕ vµ to¸n häc, tin häc,
vËt lý... ®oµn ViÖt Nam tõ tr-íc ®Õn nay bao giê còng chiÕm gi¶i cao
trong c¸c kú thi. Song do ph-¬ng tiÖn häc tËp nghÌo nµn, tr-êng líp
16
thiÕu, ®êi sèng gi¸o viªn khã kh¨n, ng©n s¸ch dµnh cho gi¸o dôc cßn
h¹n chÕ ®· lµm cho chÊt l-îng gi¸o dôc nãi chung ë c¸c cÊp häc cña
ta cßn thÊp.
- ViÖc ®Çu t- cho gi¸o dôc ch-a ®-îc quan t©m ®óng møc: C¸c
nhµ kinh tÕ häc gi¸o dôc cho r»ng ®Çu t- cho gi¸o dôc lµ ®Çu t- cã
hiÖu qu¶ nhÊt. Tèc ®é t¨ng tr-ëng vµ bÒn v÷ng ®¹t ®-îc cña c¸c quèc
gia Hång K«ng, Hµn Quèc, §µi Loan vµ Th¸i Lan lµ nhê vµo chiÕn
l-îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong suèt thËp kû qua.
MÆc dï Nhµ n-íc ®· chó ý ®Õn viÖc ®Çu t- cho gi¸o dôc nh-ng so
víi c¸c n-íc th× ng©n s¸ch dµnh cho gi¸o dôc cña n-íc ta rÊt thÊp chØ
b»ng 1/29 cña Hµn Quèc, 1/22 cña Malaixia, vµ 1/8 cña Th¸i Lan. Do
®ã dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thiÕu tr-êng häc, phßng häc vµ ®a sè tr-êng häc
kh«ng ®ñ tiªu chuÈn. §©y còng chÝnh lµ nguyªn nh©n ®Õn t×nh tr¹ng
kÐm chÊt l-îng gi¸o dôc ë n-íc ta.
2. Gi¶i ph¸p chiÕn l-îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong
Doanh nghiÖp.
* Môc tiªu
17
Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc, kü thuËt vµ c«ng nghÖ ®ang cã nh÷ng
b-íc tiÕn hÕt søc t¹o b¹o vµ m¹nh mÏ. Gi¸o dôc - ®µo t¹o trë thµnh
lÜnh vùc "®ua tranh" gi÷a c¸c quèc gia ®Ó hoÆc lµ ®i lªn hoÆc lµ tôt
hËu. Do ®ã viÖc ®Ò ra c¸c môc tiªu, chiÕn l-îc ph¸t triÓn nguån nh©n
lùc cho Nhµ n-íc ®¸p øng yªu cÇu tr-íc m¾t vµ l©u dµi cÇn ®-îc Nhµ
n-íc quan t©m ®óng møc.
§¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng ®· quyªt ®Þnh
®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n-íc, phÊn ®Êu ®Õn n¨m
2020 ®-a n-íc ta trë thµnh mét n-íc c«ng nghiÖp. §ã lµ nhiÖm vô
hµng ®Çu b¶o ®¶m x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam.
§Ó hoµn thµnh nhiÖm vô ®ã, ph¸t triÓn gi¸o dôc, ®µo t¹o vµ khoa häc
c«ng nghÖ lµm yÕu tè c¬ b¶n "coi ®ã lµ kh©u ®ét ph¸".
- Môc tiªu ph¸t triÓn gi¸o dôc ®µo t¹o tõ nay ®Õn n¨m 2020.
Gi¸o dôc - ®µo t¹o ph¶i ®¶m b¶o môc tiªu gi¸o dôc nh©n c¸ch con
ng-êi ViÖt Nam yªu n-íc, g¾n bã víi lý t-ëng ®éc lËp d©n téc vµ chñ
nghÜa x· héi, cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi b¶n th©n, gia ®×nh vµ x· héi, ®¸p
øng yªu cÇu x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc. HÕt søc coi träng gi¸o dôc
18
chÝnh trÞ, t- t-ëng nh©n c¸ch, kh¶ n¨ng t- duy s¸ng t¹o vµ n¨ng lùc
thùc hµnh.
- Ph¸t triÓn nh©n lùc: ®Ó chuÈn bÞ lùc l-îng lao ®éng cho x· héi,
môc tiªu ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ tËp trung vµ ®µo t¹o h-íng
nghiÖp cho häc sinh thiÕt thùc h¬n ®Ó häc sinh cã kü n¨ng lao ®éng
kü thuËt. Tû lÖ häc sinh h-íng nghiÖp t¨ng tõ 10% nh- hiÖn nay lªn
20% vµo n¨m 2000 vµ 30% vµo n¨m 2020. N©ng tû lÖ lao ®éng ®-îc
d¹y nghÒ tõ 12% nh- hiÖn nay lªn 25% vµo n¨m 2000 vµ 60% vµo
n¨m 2020. Cuèi cïng tû lÖ c¸n bé khoa häc - kü thuËt c«ng nghÖ cã
tr×nh ®é ®¹i häc trªn 1000 d©n t¨ng tõ 15 møc hiÖn nay lªn 25 vµo
n¨m 2000 vµ 50 vµo n¨m 2020.
- Båi d-ìng nh©n tµi: nh©n tµi lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn vµ cã
t¸c ®éng thóc ®Èy s¶n xuÊt, kinh doanh vµ qu¶n lý. §ång thêi lµ mét
®éng lùc t¹o ra c¸c thÕ m¹nh trong hîp t¸c c¹nh tranh kinh tÕ quèc tÕ.
§Ó båi d-ìng nh©n tµi, cÇn ph¶i chñ tr-¬ng thµnh lËp mét bé phËn
gi¸o dôc ®µo t¹o cã chÊt l-îng ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ.
Cïng víi ®µo t¹o trong n-íc, ®µo t¹o ë n-íc ngoµi còng rÊt quan
träng. §Õn n¨m 2000 chóng ta g¾ng n©ng sè l-îng sinh ivªn, nghiªn
19
cøu sinh ®i häc tËp ë n-íc ngoµi ngang víi møc cña tr-íc n¨m 1990
kho¶ng 10% c¸n bé qu¶n lý, khoa häc kü thuËt ®· ®-îc ®µo t¹o ë
n-íc ngoµi. N¨m 2010 ph¶i n©ng tû lÖ nµy lªn gÊp ®«i vµ n¨m 2020
ph¶i n©ng lªn gÊp ba so víi hiÖn nay.
* C¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn:
Nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cã trë thµnh hiÖn thùc
hay kh«ng phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè, trong ®ã cã yÕu tè nhËn thøc,
c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn, kh¶ n¨ng néi sinh. Tuy vËy c¸c biÖn ph¸p
thùc hiÖn cã vÞ trÝ rÊt quan träng.
- T¨ng c-êng c¸c nguån lùc cho gi¸o dôc:
§Çu t- cho gi¸o dôc - ®µo t¹o lÊy tõ c¸c nguån chi th-êng xuyªn
vµ nguån chi ph¸t triÓn trong ng©n s¸ch Nhµ n-íc. Ng©n s¸ch Nhµ
n-íc gi÷ vai trß chñ yÕu trong tæng nguån lùc cho gi¸o dôc - ®µo t¹o.
T¨ng dÇn tû träng chi ng©n s¸ch cho gi¸o dôc - ®µo t¹o ®Ó ®¹t ®-îc
15% tæng chi ng©n s¸ch vµo n¨m 2000 vµ sö dông nguån ng©n s¸ch
®ã mét c¸ch hîp lý.
- X©y dùng ®éi ngò gi¸o viªn, t¹o ®éng lùc cho ng-êi cho ng-êi
d¹y, ng-êi häc. Gi¸o viªn ph¶i cã ®ñ ®øc, tµi. Båi d-ìng th-êng
20
- Xem thêm -