Lêi më ®Çu
TriÕt häc ra ®êi vµ ph¸t triÓn cho ®Õn nay ®· cã lÞch sö gÇn 3000 n¨m.
Sù ph¸t triÓn nh÷ng t tëng triÕt häc cña nh©n lo¹i lµ mét qu¸ tr×nh kh«ng ®¬n
gi¶n. Cuéc ®Êu tranh gi÷a chñ nghÜa duy vËt vµ chñ nghÜa duy t©m, vµ g¾n
víi nã lµ cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸c ph¬ng ph¸p nhËn thøc hiÖn thùc – ph¬ng
ph¸p biÖn chøng vµ ph¬ng ph¸p siªu h×nh - tuy lµ c¸i trôc xuyªn suèt lÞch sö
triÕt häc, lµm nªn c¸i “logic néi t¹i kh¸ch quan” cña sù ph¸t triÓn, song lÞch
sö diÔn biÕn cña nã l¹i hÕt søc phøc t¹p.
TriÕt häc M¸c lµ mét hÖ thèng triÕt häc khoa häc vµ c¸ch m¹ng, chÝnh
v× vËy nã ®· trë thµnh thÕ giíi quan vµ ph¬ng ph¸p luËn khoa häc cña giai
cÊp c«ng nh©n vµ nh©n lo¹i tiÕn bé trong thêi ®¹i míi. TriÕt häc M¸c ®· kÕ
thõa nh÷ng tinh hoa, tõ ®ã ®a ra nh÷ng nguyªn lý khoa häc gióp con ngêi
nh©n thøc ®óng vµ c¶i t¹o thÕ giíi.
Sù ra ®êi triÕt häc M¸c t¹o nªn sù biÕn ®æi cã ý nghÜa c¸ch m¹ng trong
lÞch sö ph¸t triÓn triÕt häc cña nh©n lo¹i. C.M¸c vµ Ph.¡ngghen ®· kÕ thõa
mét c¸ch cã phª ph¸n nh÷ng thµnh tùu t duy nh©n lo¹i, s¸ng t¹o nªn chñ
nghÜa duy vËt triÕt häc triÖt ®Ó, kh«ng ®iÒu hoµ víi chñ nghÜa duy t©m vµ
phÐp siªu h×nh. §Ó x©y triÕt häc duy vËt biÖn chøng, M¸c ®· ph¶i c¶i c¶ chñ
nghÜa duy vËt cò vµ c¶ phÐp biÖn chøng duy t©m cña Hªghen. §ã lµ mét cuéc
c¸ch m¹ng thËt sù trong häc thuyÕt vÒ x· héi, mét trong nh÷ng yÕu tè chñ
yÕu cña bíc ngoÆt c¸ch m¹ng mµ M¸c vµ ¡ngghen ®· thùc hiÖn trong triÕt
häc. V× vËy em nghiªn cøu vÊn ®Ò “ Ph©n tÝch thùc chÊt cña cuéc c¸ch
m¹ng trªn lÜnh vùc triÕt häc do M¸c - ¡ngghen thùc hiÖn – ý nghÜa cña
vÊn ®Ò ®ã” cho bµi tiÓu luËn cña m×nh.
Néi dung
1. VÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc
TriÕt häc lµ hÖ thèng nh÷ng quan ®iÓm chung vÒ thÕ giíi, nã xuÊt hiÖn
vµo thêi kú ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn cña x· héi chiÕm h÷u n« lÖ ë thêi cæ ®¹i,
vµo kho¶ng tõ thÕ kû VIII ®Õn thÕ kû VI tríc c«ng nguyªn víi nh÷ng thµnh
tùu rùc rì trong c¸c nÒn triÕt häc cæ ®¹i ë Trung Quèc, Ên §é vµ Hy L¹p.
1
Trong gÇn 3000 n¨m tån t¹i vµ ph¸t triÓn, triÕt häc cã nhiÒu trêng ph¸i
vµ hÖ thèng kh¸c nhau. C¸c hÖ thèng vµ trêng ph¸i ®ã ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t
triÓn vÒ kinh tÕ – x· héi, chÝnh trÞ vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c¸c tri thøc khoa
häc tù nhiªn cña c¸c níc. LÏ ®¬ng nhiªn, sù ph¶n ¸nh ®ã tuú thuéc vµo lËp trêng cña c¸c giai cÊp nhÊt ®Þnh.
Khi nghiªn cøu c¸c hÖ thèng, c¸c trêng ph¸i triÕt häc, chñ nghÜa M¸c
cho r»ng, vÊn ®Õ quan träng hµng ®Çu, “vÊn ®Ò c¬ b¶n lín” hay “vÊn ®Ò tèi
cao” cña triÕt häc lµ vÊn ®Ò quan hÖ gi÷a t duy vµ tån t¹i, gi÷a tinh thÇn vµ
thÕ giíi tù nhiªn. VÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc cã hai mÆt:
Thø nhÊt, gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc, c¸i nµo cã tríc, c¸i nµo cã sau vµ c¸i
nµo quyÕt ®Þnh?
Thø hai, ý thøc cña chóng ta cã thÓ ph¶n ¸nh trung thùc thÕ giíi kh¸ch
quan kh«ng? Hay nãi mét c¸ch kh¸c, con ngêi cã kh¶ n¨ng nhËn thøc thÕ
giíi hay kh«ng?
VÊn ®Ò quan hÖ gi÷a tån t¹i vµ t duy hay gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc lµ vÊn
®Ò c¬ b¶n trong tÊt c¶ vÊn ®Ò mµ triÕt häc tËp trung gi¶i quyÕt. Bëi v×, mét lµ,
®ã lµ vÊn ®Ò triÕt häc réng nhÊt, chung nhÊt; hai lµ, nÕu kh«ng gi¶i quyÕt ®îc
vÊn ®Ò nµy th× kh«ng thÓ tiÕp tôc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kh¸c, nh÷ng vÊn ®Ò Ýt
chung h¬n; ba lµ, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy nh thÕ nµo sÏ quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt
cña thÕ giíi quan cña c¸c nhµ triÕt häc. Vµ thÕ giíi quan Êy lµ c¬ së t¹o ra
ph¬ng híng ®Ó xem xÐt vµ gi¶i quyÕt tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò cßn l¹i. C¸c häc
thuyÕt triÕt häc ®îc chia thµnh hai trµo lu c¬ b¶n: duy vËt hay duy t©m, ®iÒu
®ã tuú thuéc vµo viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c¬ b¶n nµy.
C¸c hÖ thèng triÕt häc thõa nhËn tån t¹i, tù nhiªn, vËt chÊt lµ c¸i cã tríc; ý thøc, tinh thÇn, t duy lµ c¸i cã sau, ®ã lµ chñ nghÜa duy vËt. Cßn c¸c hÖ
thèng triÕt häc coi ý thøc lµ c¸i cã tríc, tån t¹i lµ c¸i cã sau lµ trµo lu duy
t©m. ViÖc xem xÐt vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc lµ tiªu chuÈn
khoa häc duy nhÊt ®Ó x¸c ®Þnh c¸c häc thuyÕt triÕt häc ®·, ®ang vµ sÏ tån t¹i
lµ thuéc trµo lu nµo: duy t©m hay duy vËt.
C¸c trµo lu c¬ b¶n trong triÕt häc – chñ nghÜa duy vËt vµ chñ nghÜa
duy t©m – lu«n lu«n ®Êu tranh víi nhau. Cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸c trµo lu
triÕt häc lµ biÓu hiÖn vÒ mÆt t tëng cña cuéc ®Êu tranh giai cÊp vµ ph¶n ¸nh
tån t¹i x· héi cña c¸c giai cÊp, c¸c tÇng líp trong x· héi. Th«ng thêng, chñ
nghÜa duy vËt lµ biÓu hiÖn vÒ mÆt triÕt häc cña hÖ t tëng c¸c giai c¸p vµ c¸c
tÇng líp tiÕn bé, c¸c lùc lîng x· héi quan t©m ®Õn sù ph¸t triÓn x· héi. Chñ
nghÜa duy t©m lµ biÓu hiÖn vÒ mÆt triÕt häc cña c¸c giai cÊp, c¸c nhãm x· héi
2
b¶o thñ, c¸c ®¶ng ph¸i chÝnh trÞ ph¶n ®éng, kh«ng quan t©m ®Õn sù ph¸t triÓn
x· héi. C¸c nhµ duy vËt víi t c¸ch lµ c¸c nhµ t tëng cña c¸c lùc lîng x· héi
tiÕn bé thêng lÊy nh÷ng thµnh tùu, kÕt qu¶ cña khoa häc tiÕn tiÕn mµ thùc
tiÔn lµm c¬ së cho thÕ giíi quan cña m×nh. Cßn c¸c nhµ duy t©m lu«n lu«n
g¾n víi t«n gi¸o, cñng cè vÞ trÝ cña t«n gi¸o b»ng nh÷ng luËn cø triÕt häc duy
t©m.
Sù xuÊt hiÖn c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng vµ chÕ ®é ngêi bãc lét ngêi, viÖc
t¸ch lao ®éng trÝ ãc khái lao ®éng ch©n tay lµ nh÷ng nguyªn nh©n x· héi lµm
cho chñ nghÜa duy t©m xuÊt hiÖn. C¸c ®¹i biÓu cña c¸c giai cÊp bãc lét, thèng
trÞ ®éc quyÒn ho¹t ®éng trÝ ãc lu«n mong muèn t¹o ra Ên tîng r»ng, dêng nh
lao ®éng ch©n tay, ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt cña quÇn chóng lao ®éng lµ
c¸i thø yÕu, c¸i phô thuéc cña lao ®éng trÝ ãc. Hä cho r»ng lao ®éng trÝ ãc
®ãng vai trß chñ yÕu trong ®êi sèng x· héi. Sù kh¼ng ®Þnh nµy cña c¸c t tëng
gia cña giai cÊp ph¶n ®éng kh«ng tr¸nh khái dÉn tíi chñ nghÜa duy t©m triÕt
häc, tíi nh÷ng mu toan, luËn chøng c¸c hiÖn tîng tinh thÇn lµ c¸i cã tríc, c¸c
hiÖn tîng vËt chÊt lµ c¸i cã sau.
2. T tëng triÕt häc cña Hªghen vµ Phoi ¬b¾c vµ nguån gèc ra ®êi
cña TriÕt häc M¸cxÝt
a) T tëng triÕt häc cña Hªghen vµ Phoi ¬b¾c
- Hªghen: TriÕt häc Hªghen lµ biÓu hiÖn cña sù ph¸t triÓn ®Çy ®ñ nhÊt
vµ rùc rì nhÊt cña chñ nghÜa duy t©m cæ ®iÓn §øc. Hªghen lµ nhµ t tëng cña
giai cÊp t s¶n §øc, ngêi thÓ hiÖn chÝnh s¸ch tho¶ hiÖp vÒ chÝnh trÞ cña giai
cÊp t s¶n víi giai cÊp phong kiÕn quý téc Phæ. Quan ®iÓm triÕt häc cña «ng lµ
hÖ thèng duy t©m cæ ®iÓn cuèi cïng, lµ tr×nh ®é cao nhÊt cña sù ph¸t triÓn
phÐp biÖn chøng duy t©m.
Hªghen lµ nhµ duy t©m kh¸ch quan. ¤ng coi tinh thÇn thÕ giíi lµ c¸i
cã tríc, vËt chÊt víi tÝnh c¸ch dêng nh lµ sù thÓ hiÖn, sù biÓu hiÖn cô thÓ cña
tinh thÇn thÕ giíi, lµ c¸i cã sau; tinh thÇn lµ ®Êng s¸ng t¹o ra vËt chÊt.
Tinh thÇn thÕ giíi – ý niÖm tuyÖt ®èi tån t¹i vÜnh viÔn vµ chøa ®ùng
díi d¹ng tiÒm n¨ng tÊt c¶ mäi hiÖn tîng cña tù nhiªn vµ x· héi. Nã lµ nguån
gèc vµ ®éng lùc cña mäi hiÖn tîng tù nhiªn vµ x· héi. Tinh thÇn thÕ giíi hay
ý niªm tuyÖt ®èi trong qu¸ tr×nh tù ph¸t triÓn cña nã diÔn ra qua c¸c giai ®o¹n
kh¸c nhau, ngµy cµng thÓ hiÖn ®Çy ®ñ néi dung bªn trong cña nã. §Çu tiªn nã
ph¸t triÓn trong b¶n th©n nã, sau ®ã nã thÓ hiÖn díi h×nh thøc tù nhiªn – thÕ
giíi v« c¬, hu c¬ vµ con ngêi, tiÕp n÷a lµ thÓ hiÖn døoi h×nh thøc nhµ níc,
nghÖ thuËt, t«n gi¸o vµ triÕt häc. Theo hÖ thèng cña Hªghen, toµn bé thÕ giíi
3
mu«n mµu, mu«n vÎ lµ s¶n phÈm cña sù ph¸t triÓn tù nhiªn cña ý niÖm víi
tÝnh c¸ch lµ lùc lîng s¸ng t¹o, lµ tæng hoµ cña mäi h×nh thøc kh¸c nhau cña
sù biÓu hiÖn cña ý niÖm. Bëi vËy, häc thuyÕt cña Hªghen coi tÝnh thø nhÊt lµ
tinh thÇn, tÝnh thø hai lµ v¹t chÊt. §ã còng chÝnh lµ sù thÓ hiÖn riªng vÒ mÆt
triÕt häc nh÷ng lêi kh¶ng ®Þnh cña t«n gi¸o r»ng Thîng ®Õ s¸ng t¹o ra thÕ
giíi.
Cã thÓ nãi, trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc, Hªghen
chØ lÆp l¹i nh÷ng ®iÒu mµ c¸c nhµ duy t©m tríc ®ã ®· nãi. Song, c¸i míi
trong häc thuyÕt cña «ng, chÝnh lµ chç «ng xem xÐt tinh thÇn thÕ giíi, ý niÖm
tuyÖt ®èi lµ mét qu¸ tr×nh tù ph¸t triÓn kh«ng ngõng, vµ «ng lµ mét nhµ triÕt
häc hoµn chØnh phÐp biÖn chøng duy t©m, phÐp biÖn chøng cña ý niÖm tuyÖt
®èi, tinh thÇn thÕ giíi víi tÝnh c¸ch lµ c¬ së ®Çu tiªn vµ nguån gèc cña mäi
tån t¹i.
Hªghen ®· phª ph¸n phÐp siªu h×nh thèng trÞ lóc ®ã vµ «ng ®· lÊy phÐp
biÖn chøng ®em ®èi lËp víi nã.
C¸c yÕu tè biÖn chøng duy t©m cã trong c¸c t¸c phÈm triÕt häc duy
t©m tríc Hªghen, nhng phÐp biÖn chøng duy t©m víi tÝnh c¸ch lµ ph¬ng ph¸p
Ýt nhiÒu hoµn chØnh th× do Hªghen lËp ra
C«ng lao cña Hªghen so víi nh÷ng ngêi tiÒn bèi cña «ng lµ ë chç ®·
ph©n tÝch mét c¸ch tæng hîp vµ biÖn chøng tÊt c¶ c¸c ph¹m trï quan träng
nhÊt cña triÕt häc vµ h×nh thµnh trªn c¬ së duy t©m ba quy luËt c¬ b¶n cña t
duy: quy luËt chuyÓn ho¸ tõ lîng thµnh chÊt, quy luËt th©m nhËp lÉn nhau
cña c¸c mÆt ®èi lËp vµ quy luËt phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh.
- Phoi ¬b¾c: lµ nhµ triÐt häc duy vËt, ®¹i biÓu cho t©ng líp d©n chñ cÊ
tiÕn trong giai cÊp t s¶n §øc. ¤ng ®Êu tranh kiªn quyÕt chèng chñ nghÜa duy
t©m cña Hªghen. ¤ng ®· phª ph¸n ý niÖm tuyÖt ®èi cña Hªghen còng nh chñ
nghÜa duy t©m vµ t«n gi¸o nãi chung, kh«i phôc vÞ trÝ xøng ®¸ng cña triÕt häc
duy vËt.
Khi chèng l¹i quan ®iÓm duy t©m cña Hªghen coi giíi tù nhiªn lµ “tån
t¹i kh¸c” cña tinh thÇn, Phoi ¬b¾c ®· chøng minh thÕ giíi lµ vËt chÊt, giíi tù
nhiªn tån t¹i ngoµi con ngêi kh«ng phô thuéc vµo ý thøc con ngêi, lµ c¬ së
sinh sèng cña con ngêi. Giíi tù nhiªn kh«ng do ai s¸ng t¹o, nã tån t¹i, vËn
®éng nhê nh÷ng c¬ së bªn trong nã.
TriÕt häc cña Phoi ¬b¾c mang tÝnh chÊt nh©n b¶n. Nã chèng l¹i nhÞ
nguyªn luËn vÒ sù t¸ch rêi gi÷a tinh thÇn vµ thÓ x¸c, «ng coi ý thøc tinh thÇn,
4
còng lµ mét thuéc tÝnh ®Æc biÖt cña vËt chÊt cã tæ chøc cao lµ ãc ngêi. Tõ ®ã
cho phÐp kh¼ng ®Þnh mèi quan hÖ kh¨ng khÝt gi÷a tån t¹i vµ t duy.
Phoi ¬b¾c kh«ng chØ chèng l¹i chñ nghÜa duy t©m, mµ víi triÕt häc
nh©n b¶n cña m×nh «ng cßn ®Êu tranh chèng nh÷ng quan ®iÓm duy vËt tÇm
thêng quy c¸c hiÖn tîng t©m lý tinh thÇn vÒ c¸c qu¸ tr×nh lý ho¸, kh«ng thÊy
sù kh¸c nhau vÒ chÊt gi÷a chóng, ch¼ng h¹n nh coi ãc tiÕt ra t tëng còng nh
gan tiÕt ra mËt.
MÆt tÝch cùc trong triÕt häc nh©n b¶n cña Phoi ¬b¾c cßn thÓ hiÖn ë chç
«ng ®Êu tranh chèng c¸c quan niÖm t«n gi¸o chÝnh thèng cña ®¹o Thiªn
chóa, ®Æc biÖt quan niÖm vÒ Thîng ®Õ. Tr¸i víi c¸c quan niÖm truyÒn thèng
cña t«n gi¸o vµ thÇn häc cho r»ng Thîng ®Õ t¹o ra con ngêi, «ng kh¼ng ®Þnh,
chÝnh con ngêi s¸ng t¹o ra Thîng ®Õ. Kh¸c víi Hªghen nãi ®Õn sù tha ho¸
cña ý niÖm tuyÖt ®èi, Phoi ¬b¾c nãi ®Õn sù tha ho¸ cña b¶n chÊt con ngêi vµo
Thîng ®Õ. ¤ng lËp luËn r»ng, b¶n chÊt tù nhiªn cña con ngêi lµ muèn híng
tíi c¸i ch©n, c¸i thiÖn nghÜa lµ híng tíi nhøng c¸i g× ®Ñp nhÊt trong mét h×nh
tîng ®Ñp nhÊt vÒ con ngêi, nhng trong thùc tÕ nh÷ng c¸i ®ã con ngêi kh«ng
®¹t ®îc nªn göi g¾m tÊt c¶ íc muèn cña m×nh vµo h×nh tîng Thîng ®Õ. Tõ ®ã
Phoi ¬b¾c ®· ®i ®Õn phñ nhËn mäi thø t«n gi¸o vµ thÇn häc vÒ mét vÞ Thîng
®Õ siªu nhiªn, ®øng ngoµi, s¸ng t¹o ra con ngêi, chi phèi cuéc sèng con ngêi.
TriÕt häc cña Phoi ¬b¾c còng béc lé nh÷ng h¹n chÕ. Ch¼ng h¹n, kho
«ng ®ßi hái triÕt häc míi – triÕt häc nh©n b¶n, ph¶i g¾n liÒn víi tù nhiªn
®ång thêi ®· ®øng trªn lËp trêng cña chñ nghÜa tù nhiªn ®Ó xem xÐt mäi hiÖn
tîng thuéc vÒ con ngêi vµ x· héi. Con ngêi, theo quan niÖm cña Phoi ¬b¾c lµ
con ngêi trõu tîng, phi x· héi mang nh÷ng thuéc tÝnh sinh häc bÈm sinh.
TriÕt häc nh©n b¶n cña Phoi ¬b¾c chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè cña chñ nghÜa duy
t©m. ¤ng nãi r»ng, b¶n tÝnh con ngêi lµ t×nh yªu, t«n gi¸o còng lµ mét t×nh
yªu. Do vËy, khi thay thÕ cho thø t«n gi¸o t«n sïng mét vÞ thîng ®Õ siªu
nhiªn cÇn x©y dùng mét thø t«n gi¸o míi phï hîp víi t×nh yªu cña con ngêi.
¤ng cho r»ng cÇn ph¶i biÕn t×nh yªu th¬ng gi÷a con ngêi thµnh mèi quan hÖ
x· héi kh¸c, thµnh lý tëng x· héi. Trong ®iÒu kiÖn cña x· héi t s¶n §øc bÊy
giê, víi sù ph©n chia vµ ®èi lËp giai cÊp th× chñ nghÜa nh©n ®¹o cña Phoi ¬b¾c
vÒ t×nh yªu th¬ng gi÷a con ngêi trë thµnh chñ nghÜa nh©n ®¹o trõu tîng, duy
t©m.
Trong cuéc ®Êu tranh chèng chñ nghÜa duy t©m cña Hªghen, Phoi ¬b¾c
®· kh«ng biÕt rót ra tõ ®ã c¸i “h¹t nh©n hîp lý” mµ ®· vøt bá lu«n c¶ phÐp
biÖn chøng cña Hªghen.
5
MÆc dï cã nhng h¹n chÕ, triÕt häc cña Hªghen vµ Phoi ¬b¾c cã ý nghÜa
to tín trong lÞch sö triÕt häc vµ trë thµnh mét trong nh÷ng nguån gèc lý luËn
quan träng cña triÕt häc M¸c
b) Nguån gèc ra ®êi cña triÕt häc M¸c xÝt
TriÕt häc M¸c (chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vµ chñ nghÜa duy vËt lÞch
sö) lµ bé phËn cÊu thµnh vµ lµ c¬ së triÕt häc cña chñ nghÜa M¸c, ®ång thêi lµ
ch×a kho¸ ®Ó gi¶i thÝch trªn c¬ së khoa häc qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña t tëng
nh©n lo¹i.
Quª h¬ng cña chñ nghÜa M¸c lµ níc §øc. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña
lùc lîng s¶n xuÊt ë Anh, Ph¸p, §øc vµ c¸c níc t b¶n chñ nghÜa kh¸c ®· chøng
tá ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa u viÖt hín h¼n ph¬ng thøc s¶n xuÊt
phong kiÕn. Song, cïng víi sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t b¶n, nh÷ng m©u
thuÉn giai cÊp – x· héi vèn cã cña b¶n th©n nã còng n¶y sinh vµ ngµy cµng
béc lé gay g¾t, tríc hÕt lµ m©u thuÉn gi÷a hai giai cÊp v« s¶n vµ t s¶n. M©u
thuÉn nµy lµ biÓu hiÖn vÒ mÆt x· héi cña m©u thuÉn c¬ b¶n cña ph¬ng thøc
s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa, mÉu thuÉn gi÷a tÝnh chÊt x· héi ho¸ vµ tr×nh ®é
ph¸t triÓn ngµy cµng cao cña lùc lîng s¶n xuÊt víi quan hÖ s¶n xuÊt t nh©n t
b¶n chñ nghÜa.
Trong thêi kú nµy, phong trµo ®Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n ph¸t triÓn
m¹nh mÏ. Cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n ë nhiÒu n¬i ®· trë thµnh cuéc
khëi nghÜa víi nh÷ng yªu s¸ch giai cÊp râ rµng. Khëi nghÜa cña c«ng nh©n
Li«ng (Ph¸p) n¨m 1831 vµ n¨m 1834, cuéc khëi nghÜa cña thî dÖt ë Xilªdi
(§øc) n¨m 1844, phong trµo HiÕn ch¬ng ë Anh vµo cuèi nh÷ng n¨m 30 ®Çu
nh÷ng n¨m 40 cña thÕ kû XIX ®· thu hót sù chó ý cña c¸c ®¹i biÓu tiªn tiÕn
cña c¸c tÇng líp tri thøc t s¶n tiÕn bé, tríc hÕt lµ C.M¸c vµ Ph.¡nghen tíi vÊn
®Ò nguyªn nh©n, b¶n chÊt cña c¸c cuéc ®Êu tranh giai cÊp – x· héi vµ nh÷ng
triÓn väng cña c¸c cuéc ®Êu tranh giai cÊp Êy. Râ rµng nh÷ng cuéc ®Êu tranh
giai cÊp ë c¸c níc t b¶n chñ nghÜa tiªn tiÕn ë ch©u ¢u nh÷ng n¨m 30-40 cña
thÕ kû XIX lµ nh©n tè kh¸ch quan chøng tá r»ng ®· cã nh÷ng tiÒn ®Ò x· héigiai cÊp vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó xuÊt hiÖn chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vµ
chñ nghÜa duy vËt lÞch sö; lµ chøng cø ®Ó nãi r»ng nhu cÇu x· héi ®· chÝn
muåi ®Ò xuÊt hiÖn mét thÕ giíi quan triÕt häc míi – triÕt häc m¸cxÝt.
Nh÷ng t tëng x· héi trùc tiÕp xuÊt hiÖn tríc chñ nghÜa M¸c vµ biÓu
hiÖn râ rµng nhÊt vµ kinh tÕ chÝnh trÞ cæ ®iÓn Anh, chñ nghÜa x· héi kh«ng tëng ph¸p, triÕt häc cæ ®iÓn §øc. Trong nh÷ng häc thuyÕt Êy chøa ®ùng nh÷ng
gi¸ trÞ vÒ mÆt lÞch sö. §ã lµ, lý luËn gi¸ trÞ lao ®éng cña Smith vµ Ricardo, lµ
6
nh÷ng dù ®o¸n thiªn tµi cña Xanh xim«ng vµ Phuriee vÒ mét sè ®Æc ®iÓm cña
x· héi x· héi chñ nghÜa t¬ng lai vµ sù phª ph¸n cña c¸c «ng ®èi víi x· héi t
b¶n. §ã lµ phÐp biÖn chøng duy t©m cña Hªghen vµ kiÕn gi¶i duy vËt vÒ vÊn
®Ò c¬ b¶n cña TriÕt häc trong c¸c t¸c phÈm cña Phoi¬b¾c. Nh÷ng häc thuyÕt
®ã lµ nh÷ng ®Ønh cao cña sù ph¸t triÓn t tëng lý luËn x· héi loµi ngêi trong
thêi kú tríc M¸c. Sù ph¸t triÓn h¬n n÷a vÒ kinh tÕ chÝnh trÞ häc, lý luËn vÒ
chñ nghÜa x· héi khoa häc vµ triÕt häc chØ cã thÓ cã ®îc víi sù ra ®êi cña
phÐp biÖn chøng duy vËt. Song, râ rµng nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t tíi cña nh©n
lo¹i l¹i lµ nh÷ng tiÒn ®Ò lý luËn tÊt yÕu vÒ mÆt lÞch sö vµ lµ nguån gèc cña
chñ nghÜa M¸c nãi chung, cña triÕt häc m¸cxÝt nãi riªng.
Vµo gi÷a thÕ kû XIX, nh©n lo¹i ®· ®¹t têi nh÷ng ®Ønh cao trong khoa
häc tù nhiªn. C¸c nhµ khoa häc tù nhiªn nh R.Maye (§øc), P.P Giul¬ (Anh),
E.Kh. Lenx¬ (Nga), L.A.C«n®inh (§an M¹ch) ®· x¸c ®Þnh sù thËt vÒ chuyÓn
ho¸ n¨ng lîng. R.Maye vµ P.P Giul¬ ®· nªn lªn thµnh ®Þnh luËt b¶o toµn vµ
chuyÓn ho¸ n¨ng lîng, ®· chøng minh sù ph¸t triÓn cña vËt chÊt lµ mét qu¸
tr×nh v« tËn cña sù chuyÓn biÕn nh÷ng h×nh thøc vËn ®éng cña chóng. C¸c
nhµ sinh vËt häc ngêi §øc nh Svan vµ Sl©y®en ®· ®a ra lý luËn tÕ bµo, chøng
minh r»ng c¸c tÕ bµo lµ c¬ së cña kÕt cÊu vµ sù ph¸t triÓn cña tÊt c¶ c¸c c¬
thÓ ®éng vËt vµ thùc vËt, vµ do vËy t×m ra b¶n chÊt sù ph¸t triÓn cña c¬ thÓ
®éng vËt, thùc vËt ®Òu lµ sù ph¸t triÓn b»ng sù h×nh thµnh tÕ bµo.
Nhµ khoa häc ngêi Anh lµ §¸cuyn còng ®· ph¸t hiÖn lµ lý luËn duy vËt
vÒ nguån gèc vµ sù ph¸t triÓn cña c¸c loµi thùc vËt vµ ®éng vËt. ChÝnh ®Þnh
luËt b¶o toµn vµ chuyÓn ho¸ n¨ng lîng, lý luËn tÕ bµo, häc thuyÕt vÒ sù xuÊt
hiÖn vµ ph¸t triÓn c¸c loµi lµ tiÒn ®Ò vÒ mÆt khoa häc tù nhiªn cña chñ nghÜa
duy vËt biÖn chøng.
Chñ nghÜa M¸c ra ®êi trong bèi c¶nh Êy vµ nã lµ s¶n phÈm mang tÝnh
quy luËt cña khoa häc vµ triÕt häc mµ nh©n lo¹i ®· ®¹t tíi, nã ®îc h×nh thµnh
nh lµ kÕt qu¶ cña c¸c ph¸t hiÖn cña M¸c vµ ¡ngghen vÒ nh÷ng quy luËt
chung nhÊt cña sù ph¸t triÓn thÕ giíi. Chñ nghÜa M¸c do C.M¸c vµ Ph.
¡ngghen s¸ng lËp lµ mét häc thuyÕt thèng nhÊt, hoµn chØnh, gåm ba bé phËn
cÊu thµnh: triÕt häc m¸cxÝt, kinh tÕ chÝnh trÞ häc m¸cxÝt vµ chñ nghÜa x· héi
khoa häc.
3. Thùc chÊt cuéc c¸ch m¹ng trªn lÜnh vùc triÕt häc do M¸c ¡ngghen thùc hiÖn
Sù h×nh thµnh thÕ giíi quan duy vËt cña M¸c vµ ¡ngghen còng ®ång
thêi lµ qóa tr×nh nghiªn cøu nh÷ng c¬ së cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng
7
cña c¸c «ng diÔn ra trong nöa ®Çu cña nh÷ng n¨m 40 thÕ kû XIX díi ¶nh hëng trùc tiÕp cña phong trµo c«ng nh©n vµ nh÷ng ph¸t minh vÒ khoa häc tù
nhiªn vµ khoa häc x· héi, trong qu¸ tr×nh ®Êu tranh chèng phÐp biÖn chøng
duy t©m cña Hªghen vµ phª ph¸n chñ nghÜa duy vËt siªu h×nh cña Phoi¬b¾c.
Trong giai ®o¹n ®Çu, tríc nöa n¨m sau cña n¨m 1843, M¸c vµ
¡ngghen lµ nh÷ng nhµ biÖn chøng duy t©m. Hai «ng tiÕp nhËn phÐp biÖn
chøng cña Hªghen, song cã th¸i ®é ®èi lËp víi hÖ thèng siªu h×nh cña triÕt
häc Hªghen vµ c¸c kÕt luËn chÝnh trÞ ph¶n ®éng xuÊt ph¸t tõ hÖ thèng triÕt
häc Êy. Quan ®iÓm chÝnh trÞ vµ x· héi cña M¸c vµ ¡ngghen thêi kú nµy lµ
quan ®iÓm d©n chñ c¸ch m¹ng. Song, ngay tõ n¨m 1842, khi M¸c cßn lµm
biªn tËp viªn B¸o Rain¬ t¹i C«l«nh¬ vµ khi ¡ngghen ®ang nghiªn cøu t×nh
c¶nh giai cÊp c«ng nh©n Anh, c¸c «ng ®· cã nh÷ng biÓu hiÖn chuyÓn tõ chñ
nghÜa duy t©m sang chñ nghÜa duy vËt, tõ chñ nghÜa d©n chñ c¸ch m¹ng sang
chñ nghÜa céng s¶n.
§Æc ®iÓm næi bËt trong ho¹t ®éng cña hai «ng khi nghiªn cøu c¸c
thµnh tùu cña khoa häc vµ triÕt häc lµ nghiªn cøu mét c¸ch cã phª ph¸n vµ sù
s¸ng t¹o cña c¸c «ng lµ nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn chÝnh trÞ –
x· héi. Khi M¸c lµm biªn tËp viªn B¸o Rain¬, «ng ®· bµy tá ý kiÕn cña m×nh
trªn b¸o trÝ vÒ vai trß vµ ý nghÜa cña c¸c lîi Ých vËt chÊt trong ®êi sèng x·
héi, nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi ®Æt ra ë tØnh Rain¬, vÒ vÊn ®Ò së h÷u ®Êt,
vÊn ®Ò ®èn rõng, vÒ th¬ng nghiÖp vµ vÒ thuÕ quan b¶o hé... Nhng khi sö dông
phÐp biÖn chøng duy t©m vµ häc thuyÕt vÒ nhµ níc vµ ph¸p quyÒn cña
Hªghen, M¸c ®· r¬i vµo t×nh tr¹ng khã xö, kh«ng gi¶i ®¸p ®îc c¸c vÊn ®Ò cña
thùc tiÔn chÝnh trÞ x· héi ®Æt ra. Lóc nµy, chÝnh M¸c ®· c¶m thÊy r»ng nh÷ng
lîi Ých vËt chÊt cña con ngêi trong ®êi sèng x· héi d· ®ãng mét vai trß quan
träng ®Æc biÖt. M¸c ®· ®i tíi kÕt luËn r»ng, ph¶i nghiªn cøu s©u s¾c h¬n n÷a
nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ chÝnh trÞ vµ ph¶i xem xÐt l¹i mét c¸ch cã phª ph¸n
nh÷ng quan ®iÓm triÕt häc vµ ph¸p quyÒn cña Hªghen.
Trong thêi kú c«ng t¸c t¹i B¸o Rain¬, trong quan ®iÓm cña M¸c cã c¶
quan ®iÓm cña chñ nghÜa x· héi kh«ng tëng, song, v× cha ®ñ nh÷ng tri thøc
s©u s¾c vÒ nh÷ng vÊn ®Ò ®ã, nªn «ng ®· kh«ng thÓ bµy tá quan ®iÓm cña
m×nh vÒ c¸c häc thuyÕt x· héi chñ nghÜa cña nh÷ng ngêi tiÒn bèi.
Sau khi rêi ban biªn tËp B¸o Rain¬, M¸c hoµn toµn dµnh thêi gian ®Ó
gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®· ®Æt ra cho «ng trong thêi kú c«ng t¸c t¹i tê b¸o.
¤ng ®· biÕt mét bµi luËn v¨n lín dµnh cho viÖc phª ph¸n triÕt häc ph¸p
quyÒn cña Hªghen. Th¸ng 10-1843, «ng sang Pari, cè g¾ng nghiªn cøu c¸c
8
vÊn ®Ò kinh tÕ – chÝnh trÞ häc vµ lÞch sö c¸c phong trµo c¸ch m¹ng. T¹i ®©y,
«ng ®· tham gia c¸c cuéc héi häp cña c«ng nh©n, ®Æt mèi quan hÖ víi c¸c
nhµ l·nh ®¹o cña c¸c tæ chøc c«ng nh©n bÝ mËt Ph¸p vµ §øc. Nh÷ng n¨m
1843-1844 lµ thêi kú «ng chuyÓn hoµn toµn sang lËp trêng cña chñ nghÜa duy
vËt biÖn chøng vµ chñ nghÜa céng s¶n. C¸c bµi cña M¸c ®¨ng trªn Niªn gi¸m
Ph¸p – §øc mµ sè ®Çu xuÊt b¶n t¹i Pari vµo th¸ng 2 –1844 ®· thÓ hiÖn râ
sù chuyÓn biÕn ®ã. Trong thêi kú nµy M¸c ë Pari, ¡ngghen ë Anh, hai «ng
®éc lËp trong viÖc nghiªn cøu t×nh c¶nh giai cÊp c«ng nh©n, sèng gÇn gòi víi
hä, gi¶i thÝch vai trß lÞch sö thÕ giíi cña giai cÊp c«ng nh©n víi tÝnh c¸ch lµ
giai cÊp c¸ch m¹ng triÖt ®Ó, tiªu biÓu cho lùc lîng s¶n xuÊt míi vµ ph¬ng
thøc s¶n xuÊt míi trong t¬ng lai, vît chñ nghÜa t b¶n. Trong thêi kú nµy, qua
nghiªn cøu vµ thùc tiÔn, c¸c «ng ®· kh¾c phôc ®îc phÐp biÖn chøng duy t©m,
vµ sù h¹n chÕ cña chñ nghÜa duy vËt siªu h×nh, h×nh thµnh nh÷ng c¬ së cña
chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng.
Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn thÕ giíi quan cña M¸c lµ mét qu¸ tr×nh kh«ng ®¬n
gi¶n, mµ nã ®îc g¾n víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc vµ thùc tiÔn chÝnh trÞ –
x· héi. §ã lµ mét qóa tr×nh thèng nhÊt hai mÆt, c¶i biÕn theo chñ nghÜa duy
vËt c¸i néi dung hîp lý cña phÐp biÖn chøng duy t©m cña Hªghen vµ gi¶i
thÝch theo phÐp biÖn chøng c¸ch gi¶i quyÕt duy vËt vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt
häc, kh¾c phôc phÐp siªu h×nh. §ã lµ mét qu¸ tr×nh ®ång thêi kh¾c phôc phÐp
biÖn chøng duy t©m vµ chñ nghÜa duy vËt siªu h×nh, ®Æt nÒn mãng cho chñ
nghÜa duy vËt biÖn chøng.
TriÕt häc cña M¸c kh¸c vÒ chÊt víi triÕt häc cña Phoi ¬b¾c vµ Hªghen.
PhÐp biÖn chøng cña Hªghen lµ phÐp biÖn chøng ý niÖm. Hªghen chØ míi
pháng ®o¸n phÐp biÖn chøng cña sù vËt trong phÐp biÖn chøng cña ý niÖm.
§èi lËp víi Hªghen, M¸c vµ ¡nghen cho r»ng phÐp biÖn chøng cña kh¸i
niÖm chØ lµ sù ph¶n ¸nh phÐp biÖn chøng cña thÕ giíi kh¸ch quan trong ý
thøc cña con ngêi. Lêi më ®Çu t¸c phÈm Phª ph¸n triÕt häc ph¸p quyÒn cña
Hªghen ®¨ng trong Niªn gi¸m Ph¸p - §øc th¸ng 2 –1844, ®· thÓ hiÖn râ sù
chuyÓn biÕn cña M¸c tõ chñ nghÜa duy t©m sang chñ nghÜa duy vËt biÖn
chøng. M¸c tõng viÕt: t¸c phÈm ®Çu tiªn mµ «ng dµnh ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng
nghi ngê ®· cã trong «ng lµ sù ph©n tÝch cã phª ph¸n triÕt häc ph¸p quyÒn
cña Hªghen. M¸c cßn viÕt: nghiªn cøu cña «ng ®· dÉn «ng ®Õn kÕt luËn r»ng,
nh÷ng quan hÖ ph¸p quyÒn, còng nh c¸c h×nh thøc nhµ níc, kh«ng thÓ hiÓu tõ
b¶n th©n chóng, tõ c¸i gäi lµ sù ph¸t triÓn chung cña t×nh thÇn con ngêi, mµ
ngîc l¹i, chóng ta cã nguån gèc tõ nh÷ng quan hÖ vËt chÊt cña ®êi sèng.
9
Còng trong Lêi më ®Çu nµy, M¸c ®· gi¶i thÝch trªn c¬ së chñ nghÜa
duy vËt vÊn ®Ò nhµ níc, ph¸p quyÒn, triÕt häc, t«n gi¸o. Kh¸c víi nh÷ng nhµ
triÕt häc tríc M¸c, «ng ®· hiÓu mét c¸ch hoµn toµn míi nh÷ng nhiÖm vô cña
triÕt häc do «ng ®Ò ra, «ng ®· coi triÕt häc lµ thø vò khÝ ®Ó c¶i t¹o thÕ giíi, nã
cã nhiÖm vô phôc vô cho thùc tiÔn ®Êu tranh chÝnh trÞ – x· héi. Cung víi
viÖc phª ph¸n triÕt häc ph¸p quyÒn cña Hªghen, M¸c ®· phª ph¸n trªn quan
®iÓm chÝnh trÞt thùc tiÔn c¸i mµ nhµ níc ®¬ng thêi, c¸i hiÖn thùc “tån t¹i lµ
hîp lý” cña Hªghen, M¸c ®· kiªn quyÕt phñ ®Þnh c¶ c¸i h×nh thøc ®ang tån
t¹i cña ý thøc ph¸p quyÒn vµ nÒn chÝnh trÞ §øc ®ang tån t¹i lóc ®ã. §ång
thêi, M¸c nhÊn m¹nh ®Õn ý nghÜa to lín cña t tëng tiªn tiÕn trong c¶i t¹o x·
héi vµ nhµ níc. ¤ng chØ ra sù tÊt yÕu ph¶i ph¸t triÓn nh÷ng t tëng tiªn tiÕn
trong quÇn chóng nh©n d©n, ®Ó nã trë thµnh mét ®éng lùc thóc ®Èy sù tiÕn bé
x· héi. LuËn chøng mét c¸ch duy vËt vai trß cña lý luËn tiªn tiÕn trong mèi
quan hÖ cña nã víi thùc tiÔn c¸ch m¹ng, M¸c viÕt “ Vò khÝ cña sù phª ph¸n
cè nhiªn kh«ng thÓ thay thÕ ®îc sù phªn ph¸n cña vò khÝ, lùc lîng vËt chÊt
chØ cã thÓ bÞ ®¸nh ®æ b»ng lùc lîng vËt chÊt; nhng lý luËn còng sÏ trë thµnh
lùc lîng vËt chÊt, mét khi nã th©m nhËp vµo quÇn chóng”
ý nghÜa lín lao cña Lêi më ®Çu trong t¸c phÈm Phª ph¸n triÕt häc
ph¸p quyÒn cña Hªghen lµ ë chç, lÇn ®Çu tiªn, M¸c ®· ph¸t biÓu víi t c¸ch lµ
nhµ c¸c m¹ng, trùc tiÕp híng tíi giai cÊp v« s¶n, víi tÝnh c¸ch lµ l·nh tô cña
quÇn chóng nh©n d©n, vµ coi triÕt häc cña «ng lµ triÕt häc cña giai cÊp v« s¶n,
lµ vò khÝ t tëng cña cuéc ®Êu tranh giai cÊp v« s¶n ®Ó c¶i biÕn c¸ch m¹ng ®èi
víi x· héi. M¸c viÕt: “Gièng nh triÕt häc thÊy giai cÊp v« s¶n lµ vò khi vËt
chÊt cña m×nh, giai cÊp v« s¶n còng thÊy triÕt häc lµ vò khÝ tinh thÇn cña
m×nh”
Khi phª ph¸n triÕt häc cña Hªghen vÒ mÆt nhµ níc vµ ph¸p quyÒn,
M¸c thùc hiÖn mét thÓ nghiÖm ®Çu tiªn ®Æc biÖt cã kÕt qu¶ lµ më réng chñ
nghÜa duy vËt sang lÜnh vùc c¸c hiÖn tîng x· héi. LÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö,
«ng chØ ra søc m¹nh vµ hiÖu lùc cña phÐp biÖn chøng duy vËt, lµ ph¬ng ph¸p
t¹o ra kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn c¸c quy luËt kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn x· héi,
cho phÐp gi¶i quyÕt mét c¸ch triÖt ®Ó nh÷ng nhiÖm vô nhËn thøc kh«ng thÓ
gi¶i quyÕt ®îc nÕu ®øng trªn lËp trêng cña phÐp biÖn chøng duy t©m, hay
®øng trªn lËp trêng cña chñ nghÜa duy vËt siªu h×nh.
Bëi vËy, ngay trong Lêi më ®Çu t¸c phÈm trªn, M¸c ®· b¾t ®Çu nghiªn
cøu nh÷ng nguyªn t¾c cña phÐp biÖn chøng duy vËt vµ quan ®iÓm duy vËt
lÞch sö. §ång thêi víi M¸c, ¡ngghen còng ®· nghiªn cøu nh÷ng nguyªn t¾c
10
cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö. Chøng cø hïng hån lµ bµi b¸o S¬ th¶o vÒ phªn
ph¸n kinh tÕ – chÝnh trÞ häc cïng ®¨ng trªn Niªn gi¸m Ph¸p - §øc sè th¸ng
2 – 1844. Cuéc gÆp gì ®Çu tiªn cña C.M¸c vµ Ph.¡ngghen diÔn ra vµo
th¸ng 11-2842, khi M¸c lµm biªn tËp viªn cho B¸o Rain¬. Th¸ng 8-1844, t¹i
Pari, trªn ®êng tõ Anh vÒ §øc diÔn ra cuéc gÆp gì thø hai. Vµ tõ ®ã, hai «ng
®· cã mèi quan hÖ bÒn chÆt, g¾n bã trong c¶ cuéc ®êi. Tõ ®ã hai «ng cïng
lµm viÖc ®Ó s¸ng t¹o ra chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vµ chñ nghÜa duy vËt
lÞch sö, s¸ng t¹o ra kinh tÕ chÝnh trÞ häc m¸c xÝt vµ lý luËn cña chñ nghÜa x·
héi khoa häc.
4. ý nghÜa
Víi sù ra ®êi cña triÕt häc M¸c, vai trß x· héi cña triÕt häc còng nh vÞ
trÝ cña triÕt häc trong hÖ thèng trÞ thøc khoa häc còng biÕn ®æi.
“C¸c nhµ triÕt häc ®· chØ gi¶i thÝch thÕ giíi b»ng nhiÒu c¸ch kh¸c nhau
song vÊn ®Ò lµ c¶i t¹o thÕ giíi” LuËn ®iÓm ®ã cña M¸c nãi lªn sù kh¸c nhau
vÒ chÊt gi÷a triÕt häc cña «ng víi c¸c häc thuyÕt triÕt häc tríc kia, kÓ c¶
nh÷ng häc thuyÕt triÕt häc tiÕn bé. Tuy vËy, M¸c kh«ng hÒ phñ nhËn, tr¸i l¹i
M¸c ®· ®¸nh gi¸ cao vai trß to lín trong sù ph¸t triÓn x· héi. Ch¼ng h¹n, M¸c
kh©m phôc vµ ®¸nh gi¸ rÊt cao chñ nghÜa v« thÇn triÕt häc cña c¸c nhµ duy
vËt Ph¸p thÕ kû XVII. Song, mÆt h¹n chÕ vÒ tÝnh thùc tiÔn lµ “khuyÕt ®iÓm
chñ yÕu” cña mäi häc thuyÕt duy vËt tríc M¸c nªn nã cha trë thµnh c«ng cô
nhËn thøc khoa häc ®Ó c¶i t¹o thÕ giíi b»ng c¸ch m¹ng. Nay nã ®· ®îc M¸c
kh¾c phôc, vît qua vµ ®i tíi chñ nghÜa duy vËt lÞch sö lµm cho chñ nghÜa duy
vËt trë thµnh triÖt ®Ó.
TriÕt häc M¸c lµ thÕ giíi quan khoa häc cña giai cÊp c«ng nh©n, mét
giai cÊp tiÕn bé vµ c¸ch m¹ng nhÊt, mét giai cÊp cã lîi Ých phï hîp víi lîi Ých
c¬ b¶n cña nh©n d©n lao ®éng vµ víi sù ph¸t triÓn x· héi. Sù kÕt hîp lý luËn
cña chñ nghÜa M¸c víi phong trµo c«ng nh©n ®· t¹o nªn bíc chuyÓn vÒ chÊt
cña phong trµo, tõ tr×nh ®é tù ph¸t lªn tù gi¸c. PhÐp biÖn chøng m¸c xÝt mang
tÝnh c¸ch m¹ng s©u s¾c nhÊt “v× trong quan niÖm tÝch cùc vÒ c¸i hiÖn tån,
phÐp biÖn chøng ®ång thêi bao hµm c¶ quan niÖm vÒ sù phñ ®Þnh c¸i hiÖn tån
®ã, sù diÖt vong tÊt yÕu cña nã, v× mçi h×nh th¸i ®· h×nh thµnh ®Òu ® îc phÐp
biÖn chøng xÐt ë trong sù vËn ®éng, tøc lµ xÐt c¶ mÆt nhÊt thêi cña h×nh th¸i
®ã; v× phÐp biÖn chøng kh«ng khuÊt phôc tríc mét c¸i g× c¶ vÒ thùc chÊt th×
nã cã tÝnh chÊt phª ph¸n vµ c¸ch mangj”. Søc m¹nh “c¶i t¹o thÕ giíi” cña
triÕt häc m¸c xÝt chÝnh lµ sù g¾n bã mËt thiÕt cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng cña
11
quÇn chóng nh©n d©n ®«ng ®¶o, nhê ®ã lý luËn “sÏ trë thµnh lùc lîng vËt
chÊt”
TriÕt häc M¸c còng ®· chÊm døt tham väng ë nhiÒu nhµ triÕt häc duy
t©m coi triÕt häc lµ “khoa häc cña c¸c khoa häc” ®øng trªn mäi khoa häc.
M¸c vµ ¡ngghen ®· x©y dùng lý luËn triÕt häc cña m×nh trªn c¬ së kh¸i qu¸t
c¸c thµnh tùu cña khoa häc tù nhiªn vµ khoa häc x· héi. Theo ¡ngghen, mçi
lÉn cã mét ph¸t minh v¹ch thêi ®¹i, ngay c¶ trong lÜnh vùc khoa häc tù nhiªn,
th× chñ nghÜa duy vËt kh«ng tr¸nh khái ph¶i thay ®æi h×nh thøc cña nã. Ngîc
lai, TriÕt häc M¸c l¹i trë thµnh thÕ giíi quan khoa häc vµ ph¬ng ph¸p luËn
chung cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn cña c¸c khoa häc. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ
cña khoa häc ngµy nay cµng chøng tá sù cÇn thiÕt ph¶i cã t duy biÖn chøng
duy vËt vµ ngîc l¹i ph¶i ph¸t triÓn lý luËn triÕt häc cña chñ nghÜa M¸c dùa
trªn nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc hiÖn ®¹i.
KÕt luËn
TriÕt häc M¸c ®· kh¾c phôc sù t¸ch rêi thÕ giíi quan duy vËt vµ phÐp
biÖn chøng trong lÞch sö ph¸t triÓn cña triÕt häc. M¸c vµ ¡ngghen ®· gi¶i
tho¸t chñ nghÜa duy vËt khái tÝnh h¹n chÕ siªu h×nh, M¸c ®· lµm cho chñ
nghÜa duy vËt trë nªn hoµn bÞ vµ më réng häc thuyÕt Êy tõ chç nhËn thøc giíi
tù nhiªn ®Õn chç nhËn thøc x· héi loµi ngêi: “Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö cña
M¸c lµ thµnh tùu vÜ ®¹i nhÊt cña t tëng khoa häc”
12
Tµi liÖu tham kh¶o
1.
2.
3.
4.
5.
Gi¸o tr×nh triÕt häc- Bé Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Gi¸o tr×nh triÕt häc – Häc viÖn CTQG Hå ChÝ Minh
T¹p chÝ Gi¸o dôc lý luËn
T¹p chÝ Lý LuËn chÝnh trÞ
T¹p chÝ Céng s¶n
13
Môc lôc
Lêi më ®Çu.........................................................................................................1
Néi dung
1. VÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc...........................................................................2
2. T tëng triÕt häc cña Hªghen vµ Phoi ¬b¾c vµ nguån gèc ra ®êi cña TriÕt
häc Macxit.........................................................................................................4
3. Thùc chÊt cuéc c¸ch m¹ng trªn lÜnh vùc triÕt häc do M¸c - ¡nghen thùc
hiÖn....................................................................................................................9
4. ý nghÜa........................................................................................................13
KÕt luËn...........................................................................................................15
Tµi liÖu tham kh¶o...........................................................................................16
14
- Xem thêm -