SUY NGHĨ VỀ DẠY DẠNG BÀI “LUYỆN TẬP XÂY DỰNG CỐT
TRUYỆN”- TẬP LÀM VĂN KỂ CHUYỆN LỚP 4 TẠI TRƯỜNG TH SỐ
2 LIÊN THỦY
Phã hiÖu trëng: §Æng ThÞ Lan
V¨n kÓ chuyÖn rÊt gÇn gòi víi häc sinh tiÓu häc. Tõ nh÷ng líp díi, häc
sinh ®· ®îc luyÖn tËp ë møc ®é ®¬n gi¶n vÒ kÜ n¨ng kÓ l¹i c©u chuyÖn ®· nghe,
®· ®äc hoÆc ®· chøng kiÕn. Lªn líp 4, th«ng qua c¸c bµi TËp lµm v¨n, häc sinh
®îc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó n©ng hiÓu biÕt ®· cã tõ nh÷ng líp díi thµnh nh÷ng tri thøc
s¬ gi¶n nhng cã hÖ thèng vÒ lo¹i v¨n kÓ chuyÖn, phôc vô cho yªu cÇu rÌn c¸c kÜ
n¨ng bé phËn trong qu¸ tr×nh s¶n sinh ng«n b¶n. Néi dung kiÕn thøc vµ yªu cÇu
luyÖn tËp kÜ n¨ng ®èi víi lo¹i v¨n kÓ chuyÖn d¹y ë líp 4 ®îc thÓ hiÖn qua 19 tiÕt
kÓ tõ tuÇn 1 ®Õn tuÇn 18 chiÕm gÇn 1/3 tæng sè tiÕt TLV4( 19/ 62 tiÕt ), sè tiÕt
TLV kÓ chuyÖn kh«ng Ýt. §èi víi d¹ng bµi “ LuyÖn tËp x©y dùng cèt truyÖn”
TuÇn 4, ®©y lµ d¹ng bµi luyÖn tËp thùc hµnh, chñ yÕu rÌn c¸c kÜ n¨ng lµm v¨n,
cã tÇm quan träng gióp häc sinh thùc hµnh tëng tîng gÇn gòi, t¹o lËp mét cèt
truyÖn ®¬n gi¶n theo gîi ý khi ®· cho s½n nh©n vËt, chñ ®Ò c©u chuyÖn. Tríc hÕt
gi¸o viªn gióp häc sinh biÕt ®Æt kiÕn thøc tiÕt häc nµy vµo trong hÖ thèng kiÕn
thøc, kÜ n¨ng ®· häc ngay tõ nh÷ng tuÇn ®Çu( TuÇn 1,2,3,4) vµ tiÒn ®Ò cho
nh÷ng kiÕn thøc, kÜ n¨ng cña nh÷ng tiÕt häc tiÕp theo. Gióp c¸c em t¸i hiÖn ®îc
kiÕn thøc ®· ®îc häc, ®îc luyÖn tËp nh: kh¸i niÖm thÕ nµo lµ kÓ chuyÖn; biÕt kÓ
c©u chuyÖn ®¬n gi¶n; nhËn biÕt ®îc nh©n vËt, tÝnh c¸ch nh©n vËt. BiÕt lùa chän
s¾p xÕp c¸c hµnh ®éng cña mçi nh©n vËt sao cho phï hîp víi tÝnh c¸ch nh©n vËt
Êy ®óng víi t×nh tù x¶y ra; biÕt kÓ l¹i lêi nãi, ý nghÜ cña nh©n vËt. N¾m ® îc kiÕn
thøc s¬ gi¶n vÒ cèt truyÖn, cÊu tróc cèt truyÖn, bíc ®Çu luyÖn tËp s¾p xÕp c¸c
c¸c sù viÖc trong c©u chuyÖn thµnh cèt truyÖn víi nh÷ng ng÷ liÖu cho s½n nh:
chuyÖn “ DÕ MÌn bªnh vùc kÎ yÕu”; truyÖn“ C©y khÕ”… Dùa vµo cèt truyÖn ®·
s¾p xÕp ®Ó kÓ l¹i c©u chuyÖn (TiÕt 1- tuÇn 4). TiÕt 2 cña tuÇn 4 dùa trªn c¬ së
kiÕn thøc ®· häc tæ chøc luyÖn tËp thùc hµnh cho häc sinh tËp kÓ l¹i c©u chuyÖn
trªn c¬ së tëng tîng vµ t¹o lËp mét cèt truyÖn ®¬n gi¶n theo gîi ý vÒ nh©n vËt
vµ chñ ®Ò cho tríc. KÜ n¨ng x©y dùng cèt truyÖn ®îc rÌn luyÖn kÜ ®Ó t¹o c¬ së
v÷ng ch¾c cho kÜ n¨ng ph¸t triÓn ý x©y dùng ®o¹n v¨n ( ë tuÇn 6,7) vµ kÜ n¨ng
x©y dùng bµi v¨n hoµn chØnh ( TuÇn 8,9….). §èi víi d¹ng bµi nµy s¸ch gi¸o
viªn còng thÓ hiÖn quy tr×nh gi¶ng d¹y vµ nh÷ng ®Þnh híng c¬ b¶n. Qua thùc tÕ
tæ chøc dù giê ë trêng, b¶n th©n t«i nhËn thÊy: Gi¸o viªn ®· x¸c ®Þnh ®óng kiÕn
thøc, kÜ n¨ng träng t©m cña tiÕt häc; kiÕn thøc truyÒn thô ®¶m b¶o chÝnh x¸c; tæ
chøc c¸c ho¹t ®éng gi÷a thÇy vµ trß kh¸ nhÞp nhµng, ph¸t huy ®îc tÝnh tÝch cùc,
chñ ®éng cña HS, ®a phÇn HS biÕt tëng tîng x©y dùng cèt truyÖn theo yªu cÇu
®Ò ra; häc sinh giái kh¸ biÕt dïng tõ ng÷ ®Ó viÕt c©u v¨n kh¸ sinh ®éng; bíc
®Çu biÕt kÓ l¹i c©u chuyÖn do m×nh t¹o lËp. Tuy nhiªn trong tiÕt d¹y ®©y ®ã
trong tõng ho¹t ®éng häc sinh v½n cßn béc lé mét sè h¹n chÕ nhÊt ®Þnh (KÜ n¨ng
dïng tõ viÕt c©u v¨n, liªn kÕt c¸c sù viÖc thµnh ®o¹n v¨n cã ®ñ ba phÇn: më bµi,
diÔn biÕn sù viÖc, kÕt bµi; ng«n ng÷ kÓ(nãi) chñ yÕu ®äc; ®èi tîng HS trung
b×nh, yÕu tham gia kÓ cha nhiÒu; kh©u tæ chøc ®¸nh gi¸ nhËn xÐt cha thËt chó ý
®Õn c¸c yªu cÇu ph¸t hiÖn chç hay ®¸ng häc tËp cña b¹n, häc sinh nhËn xÐt
chung chung.
§Ó kh¾c phôc phÇn nµo nh÷ng víng m¾c trong thùc tÕ nh ®· nªu ë trªn,
t«i thiÕt nghÜ: §iÒu quan träng lµ gi¸o viªn cÇn lµm tèt mét sè kh©u trong qu¸
tr×nh tæ chøc d¹y häc, cô thÓ:
VÝ dô vÒ tiÕt: LuyÖn tËp x©y dùng cèt truyÖn – TuÇn 4 ( TiÕng ViÖt 4, tËp
1)
Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc häc sinh tëng tîng vµ thiÕt lËp cèt truyÖn
ViÖc 1: X¸c ®Þnh yªu cÇu cña ®Ò bµi
- yªu cÇu häc sinh ®äc kÜ ®Ò bµi, t×m hiÓu néi dung yªu cÇu cÇu ®Ò.
- Gi¸o viªn cïng HS ph©n tÝch ®Ò, g¹ch ch©n nh÷ng tõ ng÷ quan träng: H·y tëng tîng vµ kÓ l¹i v¾n t¾t mét c©u chuyÖn cã 3 nh©n vËt : bµ mÑ èm, ngêi con
b»ng tuæi em vµ mét bµ tiªn.
- Híng dÉn HS nhËn biÕt ®Ó x©y dùng cèt truyÖn víi c¸c ®iÒu kiÖn ®· cho, em
ph¶i tëng tîng vµ h×nh dung ra ®iÒu g× sÏ x¶y ra, diÔn biÕn cña c©u chuyÖn.
Kh¾c s©u cho HS ë ho¹t ®éng nµy lµ x©y dùng cèt truyÖn cã nghÜa chØ cÇn
nh÷ng sù viÖc chÝnh cã ®Çu, cã cuèi liªn quan ®Õn c¸c nh©n vËt vµ cã ý nghÜa
nh lµ bé khung cña c©u chuyÖn. Gi¸o viªn gîi ý cho häc sinh x¸c ®Þnh râ nh©n
vËt, sù viÖc hay c¸c chi tiÕt nµo cña cèt truyÖn ®©u lµ “ chÝnh” , “ phô” ®Ó
“ nhÊn” , “ lít” nh»m lµm næi bËt chñ ®Ò vµ ý nghÜa cña truyÖn.
ViÖc 2: Lùa chän chñ ®Ò cña c©u chuyÖn
- Gi¸o viªn cho häc sinh ®äc thÇm gîi ý 1 vµ 2 trong s¸ch gi¸o khoa, t×m hiÓu:
C©u chuyÖn víi 3 nh©n vËt (bµ mÑ èm, ngêi con, bµ tiªn) cã thÓ lµ mét c©u
chuyÖn vÒ sù hiÕu th¶o hoÆc mét c©u chuyÖn kÓ vÒ tÝnh trung thùc.
- Gi¸o viªn gîi ý HS lùa chän chñ ®Ò c©u chuyÖn ( kÓ c©u chuyÖn vÒ sù hiÕu
th¶o hay c©u chuyÖn vÒ tÝnh trung thùc.)Híng dÉn HS cã thÓ tëng tîng ra nh÷ng
cèt truyÖn kh¸c nhau ( 1 trong 2 chñ ®Ò ) nh»m t¹o sù phong phó trong HS tr¸nh
rËp khu«n, gß Ðp kh«ng ph¸t huy ®îc tÝnh chñ ®«ng, s¸ng t¹o cña häc sinh.
ViÖc 3: Thùc hµnh x©y dùng cèt truyÖn
Môc tiªu chÝnh cña ho¹t ®éng nµy lµ rÌn kÜ n¨ng tëng tîng vµ s¾p xÕp c¸c
sù viÖc trong cèt truyÖn theo t×nh tù hîp lÝ.
T«i thiÕt nghÜ ®©y lµ kh©u cùc k× quan träng, gi¸o viªn kh«ng nªn ngé
nhËn trong d¹y häc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña HS, lÊy HS
lµm nh©n vËt trung t©m cã nghÜa lµ vai trß cña gi¸o viªn cã phÇn mê nh¹t ®i, chØ
cã giao viÖc, kiÓm so¸t, tæ chøc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc hµnh cña HS lµ ®ñ. Thùc
tÕ kÜ n¨ng tëng tîng, dïng tõ ng÷ ®Ó viÕt c©u v¨n diÔn t¶ c¸c sù viÖc trong cèt
truyÖn cña HS tiÓu häc vïng n«ng th«n nh TH sè 2 Liªn Thñy cßn nhiÒu h¹n
chÕ nhÊt ®Þnh, nhÊt lµ HS trung b×nh, yÕu. §Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ trªn, ®ßi
hái vai trß “ tæ chøc, híng dÉn, ®iÒu hµnh” cña gi¸o viªn cµng cÇn ®îc ph¸t
huy. Tríc hÕt tæ chøc cho häc sinh ho¹t ®éng c¸ nh©n giao viÖc cô thÓ, râ rµng,
têng minh(®äc t×m hiÓu c¸c c©u hái gîi ý ë SGK) theo chñ ®Ò em ®· chän; ®Æt
c©u hái gîi ý, tiÕp søc, ®Þnh híng cho HS khi cÇn thiÕt; cã thÓ sö dông HS giái,
kh¸ lÇn lît tr¶ lêi c¸c c©u hái ë SGK dùng mÉu, nh»m kh¬i gîi trÝ tëng tîng
trong HS, biÕt lùa chän tõ, t¹o c©u ®Ó triÓn khai c¸c ý cÇn nãi thµnh ®o¹n v¨n cô
thÓ, biÕt liªn kÕt c¸c sù viÖc thµnh cèt truyÖn theo yªu cÇu ®Ò bµi. VÝ dô:
*Víi chñ ®Ò 1: C©u chuyÖn vÒ sù hiÕu th¶o, GV gîi ý häc sinh tëng tîng :
Gîi cho HS cã nhiÒu c¸ch diÔn ®¹t kh¸c nhau trong mçi c©u hái, mçi sù viÖc.
- Bµ mÑ èm nh thÕ nµo?( èm rÊt nÆng/ èm nÆng ph¶i n»m liÖt giêng/)
- Ngêi con ch¨m sãc mÑ nh thÕ nµo?( Ngêi con th¬ng mÑ l¾m, cø quÊn quýt bªn
mÑ./ Ngêi con th¬ng mÑ nhiÒu l¾m, lóc th× bãn tõng th×a ch¸o, lóc th× qu¹t cho
mÑ ngò….ch¨m sãc mÑ tËn t×nh, chu ®¸o suèt ngµy ®ªm….)
- §Ó ch÷a khái bÖnh cho mÑ, ngêi con gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n g×? Em ®i t×m
thuèc quý hiÕm ch÷a bÖnh cho mÑ tËn rõng s©u, ®êng l¾m nçi gian tru©n, vÊt
v¶….nhng em kh«ng n¶n vµ quyÕt t©m lÆn léi trong ma rÐt, ®ãi kh¸t…( Sù viÖc
nµy béc lé râ tÝnh c¸ch nh©n vËt ngêi con ) dÉn ®Õn cao ®iÓm, t×nh huèng “Th¾t
nót” g©y sù håi hép, chó ý cao cho ngêi nghe.
- Bµ tiªn ®· gióp hai mÑ con nh thÕ nµo? Bµ tiªn c¶m ®éng tríc nh÷ng viÖc
lµm, hµnh ®éng, suy nghÜ, bÊt chÊp khã kh¨n, gian khæ… ®ã lµ t×nh yªu th ¬ng,
lßng hiÕu th¶o cña ngêi con dµnh cho mÑ nªn bµ tiªn ®· gióp cËu t×m ®îc c©y
thuèc quý. Gi¸o viªn cÇn hiÓu ®©y lµ t×nh tiÕt më ra híng “ Cëi nót “ mét c¸ch
khÐo lÐo.
- KÕt qu¶: Bµ mÑ lµnh bÖnh, hai mÑ con sèng ®Çm Êm nh xa. Rót ra ý nghÜa cèt
truyÖn gi¸o dôc häc sinh.
* Víi chñ ®Ò 2: C©u chuyÖn víi ba nh©n vËt nh trªn cã thÓ lµ mét c©u
chuyÖn vÒ tÝnh trung thùc. Gi¸o viªn gîi ý häc sinh cÇn tëng tîng :
- Bµ mÑ èm nh thÕ nµo?
- Ngêi con ch¨m sãc mÑ nh thÕ nµo?
- §Ó ch÷a khái bÖnh cho mÑ, ngêi con gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n g×?
-Bµ tiªn lµm c¸ch nµo ®Ó biÕt ngêi con lµ trung thùc ?
- Bµ tiªn gióp ®ì ngêi con trung thùc b»ng c¸ch nµo?
(víi chñ ®Ò 2 c¸ch lµm t¬ng tù c©u chuyÖn ë chñ ®Ò 1).
Ho¹t ®éng 2: Tæ chøc kÓ v¾n t¾t cèt truyÖn võa t¹o lËp
Môc tiªu ho¹t ®éng nµy lµ rÌn kÜ n¨ng kÓ(nãi) theo yªu cÇu ®Ò ra, biÕt
tr×nh bµy néi dung cèt truyÖn râ rµng, rµnh m¹ch; biÕt sö dông giäng nãi(ng÷
®iÖu, ®iÖu bé diÔn t¶ nh»m bæ trî cho sù thÓ hiÖn néi dung). N©ng cao n¨ng lùc
giao tiÕp cho häc sinh.
- GV khuyÕn khÝch häc sinh nãi cho nhau nghe theo nhãm ®«i, tËp diÔn t¶ ®óng,
®ñ ý, râ sù viÖc b»ng lêi v¨n tù nhiªn, gi¶n dÞ, ch©n thµnh cha cã sù “ trau
chuèt” , “ bãng bÈy” vÒ lêi v¨n nh bµi viÕt. Cã thÓ chÊp nhËn HS dïng nhiÒu tõ
ng÷ th«ng dông, cã phÇn “n«m na” theo phong c¸ch khÈu ng÷( vÝ dô: thËt lµ
®Çm Êm; th¬ng mÑ l¾m; th¬ng mÑ qu¸; th× cËu bÐ bçng nh×n thÊy…cã thÓ dïng
c©u v¨n ng¾n hoÆc c©u v¨n dµi vµ c¸c tõ nèi “th×” ,” lµ” ,” vµ” ,” mµ” ,” nhng”. …
KÕt hîp víi ng÷ ®iÖu nhÊn giäng hoÆc kÐo dµi giäng hay cö chØ, th¸i ®é nh»m
t¨ng thªm søc truyÒn c¶m cña lêi nãi.
- GV cÇn t¹o kh«ng khÝ hµo høng, kÝch thÝch häc sinh kÓ tríc líp m¹nh d¹n tù
nhiªn. Tïy vµo c¸c lo¹i ®ãi tîng HS trong líp ®Ó ®a ra yªu cÇu luyÖn kÓ phï
hîp: Nãi 1 sù viÖc hay 2, 3 sù viÖc hoÆc nãi c¶ phÇn diÔn biÕn sù viÖc hay liªn
kÕt c¶ c¸c sù viÖc vµ kÓ toµn bé cèt truyÖn( HS G,K).VÝ dô bµi cña 1HG:
* Sù viÖc 1( Më bµi): ë mét nhµ kia cã hai mÑ con tuy cuéc sèng lam lò,
nghÌo khã nhng sèng bªn nhau thËt lµ ®Çm Êm, h¹nh phóc. Mét h«m, sau ngµy
®i lµm ®ång vÒ, ngêi mÑ èm rÊt nÆng kh«ng thÓ dËy ®îc.
Tõ sù viÖc 2,3,4: DiÔn biÕn cña sù viÖc.
*Sù viÖc 2: Ngêi con th¬ng mÑ nhiÒu l¾m. Ban ngµy cËu bÐ cø qu¸n quýt
bªn mÑ, an ñi ®éng viªn vç vÒ mÑ, bãn cho mÑ tõng th×a ch¸o, tõng ngôm níc.
§ªm ®Õn, cËu bÐ ngåi canh, qu¹t cho mÑ ngò. Nh×n nÐt mÆt mái mÖt cña mÑ cËu
bÐ cµng lo l¾ng….. CËu n»m m¬ t×m gÆp c©y thuèc quý trong rõng s©u...
*Sù viÖc 3: Mê s¸ng h«m sau, cËu bÐ nhê c« em hä ®Õn tr«ng coi mÑ råi
véi v· kh¨n gãi lªn ®êng, ph¶i vît qua bao dèc cao, suèi th¼m, chÞu ®ùng c¸i
®ãi, c¸i rÐt…th©n thÓ r· rêi t ëng chõng nh kh«ng thÓ nhÊc ®îc bíc ch©n n÷a.
ThÕ nhng cËu bÐ vÉn quyÕt t©m, kh«ng n¶n chÝ ….. bçng nhiªn cËu nh×n thÊy
c©y thuèc quý trªn ngän c©y cao nhng lµm sao ®Ó lÊy ®îc.
*Sù viÖc 4: Gi÷a lóc Êy, bµ tiªn ®· c¶m ®éng tríc nh÷ng suy nghÜ, hµnh
®éng, th¸i ®é, tÝnh c¸ch cña cËu bÐ nªn ®· hiÖn ra gióp cËu lÊy ®îc c©y thuèc
quý ch÷a bÖnh cho mÑ.
* Sù viÖc 5(KÕt thóc): Nhê cã c©y thuèc quý nªn mÑ lµnh bÖnh. Hai mÑ
con l¹i sèng vui vÎ, ®Çm Êm, h¹nh phóc nh xa. ( Rót ra ý nghÜa bµi häc)
- Mçi ý, mçi sù viÖc nªn cho 2-3 HS tËp nãi. Sau mçi HS nãi yªu cÇu HS
kh¸c nhËn xÐt qu¸ tr×nh tr×nh bµy cña b¹n vÒ ý ®· ®óng, ®ñ, cô thÓ cha; vÒ lêi
chó ý dïng tõ ®Æt c©u, diÔn ®¹t…cã ®iÓm nµo hay ®¸ng ®Ó häc tËp.
- Gi¸o viªn cã thÓ dùa vµo nh÷ng ý HS ®· kÓ(nãi) chØ ra nh÷ng u ®iÓm,
nhîc ®iÓm nhng diÔn ®¹t khÐo lÐo, tÕ nhÞ sao cho mçi em vÉn c¶m thÊy m×nh
®ang cã nh÷ng thµnh c«ng ®îc c« gi¸o, bÌ b¹n ghi nhËn biÓu d¬ng. Tr¸nh chØ
chª bai khuyÕt ®iÓm; cÇn khen ngîi nh÷ng thµnh c«ng dï nhá nhÊt cña ®èi tîng
häc sinh trung b×nh, yÕu ®Ó c¸c em thªm phÊn khÝch, tù tin vµ ngµy cµng tiÕn bé
trong häc tËp.
- Trong qu¸ tr×nh tæ chøc rÌn kÜ n¨ng kÓ (nãi) gi¸o viªn cÇn chñ ®éng, linh
ho¹t xö lÝ t×nh huèng s ph¹m, kÞp thêi tiÕp søc khi HS tá ra lóng tóng trong diÔn
®¹t. Bëi lÏ ®©y lµ c¬ héi gióp c¸c em n©ng cao n¨ng lùc giao tiÕp b»ng ng«n
ng÷, ph¸t triÓn t duy, võa t¹o ®iÒu kiÖn cho kÜ n¨ng viÕt ph¸t triÓn tèt.
- Kiªn tr× rÌn kÜ n¨ng kÓ(nãi) theo cèt truyÖn ®· t¹o lËp, kiªn quyÕt kh¾c
phôc thãi quen ®äc truyÖn.
Muèn tiÕt d¹y“ LuyÖn tËp x©y dùng cèt truyÖn” ®¹t môc tiªu: “ nhÑ
nhµng, tù nhiªn, hiÖu qu¶ ” th× vai trß gi¸o viªn lµ rÊt lín, cã tÝnh quyÕt ®Þnh.
HS líp 4 nãi riªng bËc tiÓu häc nãi chung ®îc xem lµ bËc häc rÌn kÜ n¨ng, v×
vËy ®ßi hái ngêi gi¸o viªn võa cã tr×nh ®é nghiÖp vô s ph¹m v÷ng vµng(hiÓu
thÊu ®¸o ý ®å cña tiÕt d¹y ë s¸ch gi¸o viªn, s¸ch gi¸o khoa), võa cã nghÖ thuËt
tõ kh©u chuÈn bÞ cña thÇy vµ trß ®Õn kh©u vËn dông ph¬ng ph¸p, h×nh thøc, ph¬ng tiÖn d¹y häc hiÖn ®¹i bæ trî cho PP…Ng«n ng÷ gi¸o viªn ph¶i ® îc trau
chuèt, nãi râ rµng, m¹ch l¹c, truyÒn c¶m, cã c¸ch nh×n bao qu¸t líp, gÇn gòi
th©n thiÖn cã søc thu hót sù tËp trung chó ý cña häc sinh.
Trªn ®©y chØ lµ nh÷ng suy nghÜ, viÖc lµm cña t«i ®óc rót tõ thùc tÕ chuyªn
®Ò dù giê båi dìng gi¸o viªn t¹i trêngTH sè 2 Liªn Thñy, kh«ng tr¸nh khái
nh÷ng khiÕm khuyÕt. RÊt mong sù gãp ý ch©n thµnh cña quý l·nh ®¹o vµ bÌ b¹n
®ång nghiÖp ®Ó nh÷ng suy nghÜ, c¸ch lµm nªu trªn cã tÝnh kh¶ thi h¬n.
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
- Xem thêm -