Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Lêi nãi ®Çu
Mét trong nh÷ng dù b¸o cña thÕ kû 21 lµ : “NÒn kinh tÕ thÕ giíi cµng
lín th× nh÷ng phÇn tö nhá nhÊt trong nã sÏ cµng m¹nh h¬n”. “NÒn kinh tÕ thÕ
giíi cµng lín vµ cµng réng më h¬n , th× c¸c c«ng ty nhá vµ võa sÏ cµng thèng
trÞ nhiÒu h¬n” .N¨m 1996, 99.7% doanh nghiÖp võa vµ nhá ë Mü ®ãng gãp
51%tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm quèc d©n ; t¹i NhËt B¶n , 99.1% lµ c¸c c«ng ty võa
vµ nhá . thu hót 78% lùc lîng lao ®éng ; cßn t¹i c¸c níc EU con sè t¬ng øng
lµ 99.8% vµ 66%… ë kh¾p mäi n¬i trªn thÕ giíi , doanh nghiÖp võa vµ nhá
®· vµ ®ang trë thµnh mét bé phËn hîp thµnh søc sèng kinh tÕ s«i ®éng vµ t¹o
ra ®éng lùc t¨ng trëng cña tõng quèc gia .
Thêi gian qua cïng víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c lo¹i h×nh
doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng . Doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· ph¸t
triÓn mét c¸ch m¹nh mÏ , ®ãng gãp mét vai trß quan träng vµo sù ph¸t triÓn
chung cña nÒn kinh tÕ níc ta . Nã gãp phÇn ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn c¸c
ngµnh vµ cña c¶ nÒn kinh tÕ , t¹o thªm hµng ho¸ dÞch vô , t¹o thªm nhiÒu viÖc
lµm cho ngêi lao ®éng , t¨ng thu nhËp , n©ng cao ®êi sèng t¹o nguån thu
quan träng cho ng©n s¸c nhµ níc vµ ®Æc biÖt nã ®îc coi lµ “chiÕc ®Öm gi¶m
sãc cña thÞ trêng”. HiÖn nay ë níc ta doanh nghiÖp võa vµ nhá chiÕm 65.9%
so víi tæng sè doanh nghiÖp Nhµ níc, chiÕm 33.6% so víi doanh ngiÖp cã
vèn ®Çu t níc ngoµi , ®ãng gãp 25% GDP vµ 31% gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng
nghiÖp , chiÕm 78% møc b¸n lÎ cña ngµnh th¬ng nghiÖp, 64% khèi lîng vËn
chuyÓn hµnh kh¸ch vµ hµng ho¸ . Tuy nhiªn hiÖn nay , chóng ta cha cã mét
chÝnh s¸ch ®ång bé nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy ph¸t
triÓn .
§i t×m híng ®i ®óng ®Ó vît qua nh÷ng trë ng¹i trªn kh«ng ph¶i lµ mét
c«ng viÖc dÔ dµng . ChÝnh phñ vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ang t×m ra nh÷ng
gi¶i ph¸p hiÖu qu¶ cho chiÕn lîc ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá . §øng
tríc thùc tÕ trªn viÖc nghiªn cøu vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ rÊt quan
träng vµ cÇn thiÕt . ChÝnh v× lÏ ®ã ®· th«i thóc em nghiªn cøu ®Ò tµi “ §æi
míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®èi víi doanh nghiÖp võa vµ nhá nh»m thóc ®Èy sù
ph¸t triÓn cña chóng ë ViÖt Nam”.
Do thêi gian nghiªn cøu vµ thu thËp tµi liÖu cã h¹n , kinh nghiÖm thùc
tÕ cßn h¹n chÕ , vÊn ®Ò nghiªn cøu cßn míi mÎ phong phó vµ phøc t¹p ,
th«ng tin l¹i cha ®Çy ®ñ vµ bíc ®Çu míi lµm quen víi c«ng t¸c nghiªn cøu
nªn bµi viÕt nµy ch¾c ch¾n sÏ kh«ng khái cã nh÷ng khiÕm khuyÕt . Em hy
väng víi sù híng dÉn vµ chØ b¶o tËn t×nh cña thÇy gi¸o , bµi viÕt sÏ phÇn nµo
ph¸c th¶o ®îc nh÷ng nÐt c¬ b¶n nhÊt vÒ thùc tr¹ng ®Çu t ph¸t triÓn doanh
nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam thêi gian qua , chØ ra ®îc nh÷ng yÕu kÐm víng
m¾c , tõ ®ã ®a ra mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m hç trî c¸c doanh
nghiÖp võa vµ nhá m¹nh mÏ h¬n trong m«i trêng c¹nh tranh kh¾c nghiÖt cña
nÒn kinh tÕ thÞ trêng .
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
PHÇN NéI DUNG
PHÇN 1: TæNG QUAN VÒ DOANH NGHIÖP VõA Vµ NHá
I. Kh¸i niÖm vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá :
1. Tiªu chÝ ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá
ë ViÖt Nam, ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ang lµ vÊn ®Ò ®îc
Nhµ níc ®Æc biÖt quan t©m. V× sù thµnh ®¹t cña mét quèc gia phô thuéc rÊt
nhiÒu vµo sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp. Mµ trong giai ®o¹n ®Çu ph¸t
triÓn kinh tÕ thÞ trêng th× doanh nghiÖp cã quy m« võa vµ nhá cã ý nghÜa v«
cïng quan träng. Tuy nhiªn cho ®Õn nay vÉn cha cã mét ®Þnh nghÜa chung,
hoµn chØnh vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá. §Ó x¸c ®Þnh chÝnh x¸c lo¹i h×nh nµy
ngêi ta c¨n cø vµo hai tiªu chÝ.
- Nhãm c¸c trùc chÝ ®Þnh tÝnh bao gåm : chuyªn m«n ho¸ thÊp sè ®Çu
mèi qu¶n lý Ýt, kh«ng phøc t¹p. Nhãm nh©n tè nµy ph¶n ¸nh ®óng b¶n chÊt
vÊn ®Ò nhng thêng khã x¸c ®Þnh. Bëi vËy nã mang tÝnh tham kh¶o, kiÓm
chøng, Ýt ®îc sö dông trong thùc tÕ.
- Nhãm tiªu chÝ ®Þnh lîng cã thÓ bao gåm sè lao ®éng bªn gi¸ trÞ tµi
s¶n, vèn kinh doanh, doanh thu, lîi nhuËn, nhãm tiªu chÝ nµy mçi níc sö dông hoµn toµn kh«ng gièng nhau, cã thÓ c¨n cø vµo c¶ lao
®éng, vèn, doanh thu còng cã thÓ chØ c¨n cø vµo sè lao ®éng hoÆc
vèn kinh doanh.
2. Kh¸i niÖm
H·y xem xÐt kh¸i niÖm vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá cña mét sè níc trªn
thÕ giíi ®Ó tham kh¶o.
- Hµn Quèc : lµ mét níc c«ng nghiÖp trÎ, ®¹t ®îc nhiÒu thµnh c«ng
chÝnh lµ nhê sù ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá. Hµn Quèc ®· cã nh÷ng
®¹o luËt c¬ b¶n vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá trong ®ã x¸c ®Þnh râ nh÷ng trùc
chuÈn ®Ó ®îc c«ng nhËn lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá, nh÷ng trùc chuÈn ®ã
cßn phô thuéc vµo lÜnh vùc ho¹t ®éng cô thÓ nh sau :
+ Trong lÜnh vùc chÕ t¹o, khai th¸c x©y dùng : doanh nghiÖp cã díi 300
lao ®éng thêng xuyªn vµ tæng vèn ®Çu t díi 600.000USD ®îc coi lµ doanh
nghiÖp võa vµ nhá. Trong sè nµy doanh nghiÖp nµo cã díi 20 lao ®éng ®îc
coi lµ doanh nghiÖp nhá.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
+ Trong lÜnh vùc th¬ng m¹i : Doanh nghiÖp cã ®îc 20 lao ®éng thêng
xuyªn vµ doanh thu díi 500.000USD/n¨m (nÕu lµ b¸n lÎ) vµ díi
250.000USD/n¨m (nÕu lµ b¸n bu«n) ®îc coi lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá.
Trong sè nµy doanh nghiÖp nµo cã díi 5 lao ®éng thêng xuyªn ®îc coi lµ
doanh nghiÖp nhá (c¸c tiªu thøc nµy ®îc x¸c ®Þnh tõ nh÷ng n¨m 70 ®Õn nay
tiªu thøc vÒ lao ®éng ®· thay ®æi tõ 2 ®Õn 3 lÇn vµ vèn ®· t¨ng lªn hµng chôc
lÇn.
- NhËt B¶n : Lµ mét níc ®· t¹o nªn mét huyÒn tho¹i “thÇn kú” trong
ph¸t triÓn kinh tÕ vµo nh÷ng n¨m cña thËp kû 50 ®Õn thËp kû 70. Tõ nh÷ng
n¨m 60, NhËt B¶n cã ®¹o luËt c¬ b¶n vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá, trong ®ã
x¸c ®Þnh doanh nghiÖp võa vµ nhá nh sau :
+ §èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt : Doanh nghiÖp díi 300 lao ®éng vµ
mét kho¶n t b¶n ho¸ (vèn ®Çu t) díi 100 triÖu yªn (t¬ng ®¬ng víi 1 triÖu
USD) ®îc coi lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá. Trong sè nµy, doanh nghiÖp nµo cã
díi 20 lao ®éng ®îc coi lµ doanh nghiÖp nhá.
+ §èi víi doanh nghiÖp b¸n bu«n : Doanh nghiÖp cã díi 100 lao ®éng
hoÆc cã mét kho¶n t b¶n ho¸ díi 30 triÖu yªn (t¬ng ®¬ng víi 100.000USD ®îc coi lµ doanh nghiÖp nhá).
+ §èi víi doanh nghiÖp b¸n lÎ, dÞch vô : Doanh nghiÖp cã díi 50 lao
®éng hoÆc mét kho¶n t b¶n ho¸ díi 40 triÖu yªn (t¬ng ®¬ng víi 100.000
USD) ®îc coi lµ doanh nghiÖp cã quy m« võa vµ nhá. Trong sè nµy doanh
nghiÖp nµo cã díi 5 lao ®éng ®îc coi lµ doanh nghiÖp nhá (nh÷ng tiªu thøc
nµy nay ®îc x¸c ®Þnh tõ nh÷ng n¨m 60, hiÖn nay vèn ®· t¨ng lªn hµng chôc lÇn).2
Trong kh¸i niÖm vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá, NhËt B¶n chØ quan t©m tíi
hai tiªu thøc lµ vèn vµ lao ®éng. §èi víi tiªu thøc lao ®éng cña lo¹i h×nh
doanh nghiÖp nhá, NhËt B¶n quan niÖm gÇn gièng Hµn Quèc rÊt thÊp so víi
khu vùc Ch©u ¸. Ph¶i ch¨ng c¸c níc cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh, nguån nh©n
lùc cã h¹n, hä quan t©m ®Õn tiªu thøc vèn ®Çu t nhiÒu h¬n.
- Th¸i Lan : lµ mét trong nh÷ng níc cã tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh,
hä quan niÖm doanh nghiÖp võa cã tõ 50 ®Õn 200 lao ®éng, doanh nghiÖp
nhá cã díi 50 lao ®éng3. Nh vËy, Th¸i Lan chØ quan t©m tíi tiªu thøc lao
®éng vµ còng kh«ng tÝnh ®Õn tÝnh chÊt ®Æc thï cña ngµnh kinh tÕ (tiªu thøc
nµy gÇn gièng víi ViÖt Nam).
C¸c níc kh¸c nh Philippin l¹i lÊy tiªu thøc chñ yÕu lµ lao ®éng, gi¸ trÞ
TSC§, In®«nªxia lÊy tiªu thøc vèn b×nh qu©n cho mét lao ®éng, Trung Quèc
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
l¹i lÊy tiªu thøc s¶n lîng ®Çu t. Mü lÊy tiªu thøc lao ®éng, trÞ sè hµng ho¸ b¸n
ra (doanh thu tiªu thô) ®èi víi doanh nghiÖp b¸n bu«n, dÞch vô, ®è víi doanh
nghiÖp s¶n xuÊt th× cã tÝnh ®Õn yÕu tè ngµnh s¶n xuÊt.
ë níc ta, tríc ®©y do cha cã tiªu chÝ chung thèng nhÊt x¸c ®Þnh doanh
nghiÖp võa vµ nhá nªn mét sè c¬ quan Nhµ níc, tæ chøc hç trî doanh nghiÖp
võa vµ nhá ®· ®a ra tiªu thøc riªng ®Ó x¸c ®Þnh doanh nghiÖp võa vµ nhá
phôc vô c«ng t¸c cña m×nh. Theo c«ng v¨n sè 681/CP – KNT nªu trªn, c¸c
doanh nghiÖp cã vèn ®iÒu lÖ doanh nghiÖp võa vµ nhá díi 5 tû ®ång vµ sè lao
®éng trung b×nh hµng n¨m dãi 200 ngêi lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá.
Tuy nhiªn ®©y chØ kµ quy íc hµnh chÝnh ®Ó x©y dùng c¬ chÕ chÝnh s¸ch hç
trîi doanh nghiÖp võa vµ nhá , , lµ c¬ së ®Ó c¸c c¬ quan Nhµ nøoc , c¸c tæ chøc
chÝnh thøc cña Nhµ níc thùc thi chÝnh s¸ch ®èi víi khu vùc doanh nghiÖp võa vµ
nhá . ViÖc c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ , c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh«ng cã chøc n¨ng
thùc thi c¸c chÝnh s¸ch Nhµ níc ®èi víi doanh nghiÖp võa vµ nhá ¸p dông c¸c
tiªu chÝ kh¸c nhau lµ ®îc . ViÖc ®a ra c¸c tiªu thøc x¸c ®Þnh doanh nghiÖp võa vµ
nhá mãi chØ cã tÝnh íc lÖ , b¶n th©n c¸c tiªu chÝ ®ã cha ®ñ x¸c ®Þnh thÕ nµo lµ
khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. Bëi v× , cã rÊt nhiÒu c¸c quan
®iÓm kh¸c nhau vÒ viÖc c¸c ®èi tîng , c¸c chñ thÓ kinh doanh ®îc coi lµ thuéc vÒ
hoÆc kh«ng thuéc vÒ khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá . V× vËy , nhiÒu ý kiÕn
cho r»ng cÇn cã quy m« râ doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam , lµ c¬ së s¶n
xuÊt cã ®¨ng ký kh«ng ph©n biÖt thµnh phÇn kinh tÕ . cã quy m« vÒ vèn hoÆc lao
®éng tho¶ m·n quy ®Þnh cña chÝnh phñ ®èi víi tõng ngµnh nghÒ t¬ng øng víi
tõng thêi kú ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ .
C¸c tiªu chÝ ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá ®îc ¸p dông ë ViÖt Nam:
Tiªu chÝ
C«ng nghiÖp
Doanh
nghiÖp võa
vµ nhá
Th¬ng m¹i , dÞch vô
Trong ®ã :
Doanh nghiÖp
Doanh nghiÖp
võa vµ nhá
nhá
Trong ®ã :
Doanh
nghiÖp nhá
Vèn s¶n xuÊt
Díi 5 tû
Díi 1 tû
Díi 2 tû
Díi 1 tû
Lao ®éng thêng xuyªn
(ngêi)
Díi 300
Díi 50
Díi 200
Díi 30
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
II. Vai trß cña doanh nghiÖp võa vµ nhá :
Khi s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cha ra ®êi th× ®a sè c¸c doanh nghiÖp trªn thÕ
giíi cã qui m« rÊt nhá . Víi sù ra ®êi ph¬ng ph¸p tæ chøc s¶n xuÊt Taylor ,
®Æc biÖt khi c¸c t¬ rít xuÊt hiÖn , nÒn kinh tÕ toµn cÇu còng nh c¸c cêng quèc
Anh , §øc , Mü ®· chøng kiÕn sù trçi dËy cña c¸c tËp ®oµn doanh nghiÖp
khæng lå : U. S.Steel., Dupont, General Motors, Ford, IBM, …cuèi thÕ kû 19
vµ xuyªn suèt c¸c thËp kû trong thÕ kû 20 . Giai ®o¹n nµy , doanh nghiÖp võa
vµ nhá nhiÒu khi chØ ®îc biÕt ®Õn lµ lo¹i h×nh kinh doanh kÐm hiÖu qu¶ , tiÒn
c«ng thÊp , c¬ së s¶n xuÊt l¹c hËu . Nhng cïng víi sù ph¸t triÓn x· héi th«ng
tin , sù ®i lªn cña thêi tri thøc , trong m«i trêng c¹nh tranh gay g¾t vµ kh«ng
ngõng biÕn ®æi , chóng ta ®ang chuyÓn tõ quan niÖm cho r»ng qui m« lín h¬n
lµ hiÖu qu¶ h¬n sang quan niÖm “nhá lµ ®Ñp”. NÒn kinh tÕ thÕ giíi cµng lín
vµ réng më h¬n , th× c¸c c«ng ty nhá vµ trung b×nh sÏ cµng thèng trÞ nhiÒu
h¬n . T¹i sao doanh nghiÖp võa vµ nhá l¹i cã vÞ trÝ quan träng ? §ã lµ v× kh¶
n¨ng cung cÊp viÖc lµm , c¬ cÊu tæ chøc linh ho¹t , ®ã còng lµ v× quan hÖ c¹nh
tranh – hîp t¸c víi doanh nghiÖp lín , lµ kh¶ n¨ng ®æi míi vµ lµ h¹t gièng
h×nh thµnh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp t¬ng lai.
Víi sè lîng doanh nghiÖp ®«ng ®¶o bao gåm mäi thµnh phÇn kinh tÕ ,
doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· vµ ®ang cã nh÷ng ®ãng gãp kh«ng thÓ phñ nhËn
vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi . ý nghÜa
kinh tÕ – x· héi to lín nµy kh«ng chØ c¸c níc ph¸t triÓn mµ c¶ níc ®ang ph¸t
triÓn còng ®Òu thÊy râ .
1) Gi¶i quyÕt viÖc lµm , t¨ng thu nhËp cho ngßi lao ®éng , gãp phÇn æn
®Þnh x· héi.
T¨ng trëng kinh tÕ cña mét quèc gia lu«n g¾n liÒn víi viÖc gi¶i quyÕt
c¸c vÊn ®Ò lín , trong ®ã thÊt nghiÖp lµ bµi to¸n x· héi nhøc nhèi cµ cÊp b¸ch
cña tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi . Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh doanh
nghiÖp ë nhiÒu níc cho thÊy , doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ mét ph¬ng tiÖn
hiÖu qu¶ ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm . MÆc dï qui m« nhá , song víi qui
luËt sè lín , doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ nguån chñ yÕu t¹o ra viÖc lµm.
Nh×n chung , ë c¸c níc ph¸t triÓn còng nh c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ,
doanh nghiÖp võa vµ nhá chiÕm 90- 98% tæng sè doanh nghiÖp mét quèc
gia, vµ gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho kho¶ng 2/3 lùc lîng lao ®éng x· héi.
Doanh nghiÖp võa vµ nhá ë NhËt B¶n thu hót ®îc 78% tæng sè lao ®éng . XÝ
nghiÖp h¬ng trÊn vµ khu vùc ngoµi quèc doanh thµnh thÞ ®· cung cÊp gÊp ®«i
sè viÖc lµm so víi khu vùc quèc doanh , cho h¬n 100 triÖu lao ®éng Trung
Quèc , trong ®ã tû träng lao ®éng trong c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ë n«ng th«n
®· t¨ng tõ 7,2% n¨m 1978 vµ lªn tíi 23,82% sau mêi n¨m . Cßn t¹i §µi Loan
, doanh nghiÖp võa vµ nhá cung cÊp h¬n 70% viÖc lµm cho ngêi lao ®éng , cã
n¨m con sè nµy lªn tíi 80%.
ViÖt Nam chóng ta tõ n¨m 1986 trë l¹i ®©y , vÊn ®Ò viÖc lµm , vÊn ®Ò
tr×nh ®é lao ®éng thÊp kÐm trong t×nh tr¹ng d©n sè kh«ng ngõng gia t¨ng
lu«n t¹o ra søc Ðp cho toµn x· héi , c¶ ë n«ng thén lÉn thµnh thÞ . Tû lÖ thÊt
nghiÖp chÝnh thøc lµ 7% ë thµnh phè vµ dù tÝnh kho¶ng 30% ë n«ng th«n .
Thùc tÕ cho thÊy , riªng ë khu vùc nhµ níc , n¨m cao nhÊt còng chØ thu hót ®îc 1,6 triÖu lao ®éng . Trong khi ®ã chØ riªng khu vùc kinh tÕ t nh©n vµ hé gia
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®×nh (98% lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá ) ®· cung cÊp h¬n 90% c¬ héi viÖc
lµm cho lao ®éng ë ViÖt Nam .
Tû träng lao ®éng trong c¸c h×nh thøc doanh nghiÖp ,
1995-1998
Tæng
Nhµ níc
-DoanhnghiÖpnhµníc
-C¬ quan hµnh chÝnh
-Khèi tËp thÓ
T nh©n
-Hé gia ®×nh vµ n«ng
d©n
-Khèi t nh©n chÝnh thøc
Khèi ®Çu t níc ngoµi
1996(%)
1997(%)
1998(%)
100,00
9,08
5,13
3,63
0,32
90,28
89,21
100,00
9,19
5,16
3,67
0,36
90,17
89,02
100,00
9,1
5,18
3,59
0,33
90,23
88,93
1,07
0,64
1,16
0,64
1,31
0,67
2) Cung cÊp mét khèi lîng lín , ®a d¹ng vµ phong phó vÒ s¶n phÈm ,
®ãng gãp vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh tÕ .
ChiÕm ®a sè c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ , víi kh¶ n¨ng thÝch
nghi cao vµ nhiÒu lîi thÕ vÒ vèn , c«ng nghÖ vµ qui m« nhá gän , doanh
nghiÖp võa vµ nhá ph©n bè trong hÇu hÕt mäi lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh vµ
cã mÆt trªn mäi khu vùc l·nh thæ . ë NhËt B¶n , hµng n¨m doanh nghiÖp võa
vµ nhá ®ãng gãp h¬n 55% GDP. Con sè nµy ë Mü lµ h¬n 50% , ë §øc lµ 53%
.Trong khi ®ã, gi¸ trÞ s¶n phÈm nh÷ng n¨m 1980- 1991 cña c¸c xÝ nghiÖp h¬ng trÊn Trung quèc ®· cã tû träng t¨ng tõ 43,14% lªn 57,08% trªn tæng gi¸
trÞ s¶n phÈm ë n«ng th«n .
ë ViÖt Nam , chØ tÝnh riªng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp , hµng n¨m c¸c
doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· t¹o h¬n 30% gi¸ trÞ s¶n lîng ; h¬n 50%gi¸ trÞ
c«ng nghiÖp ®Þa ph¬ng vµ ®ãng gãp kho¶ng 24%GDP . Trong tæng møc hµng
ho¸ vµ dÞch vô b¸n lÎ , hµng n¨m doanh nghiÖp võa vµ nhá cung cÊp kho¶ng
80%tæng møc b¸n lÎ cña thÞ trêng x· héi . NÕu kh«ng cã sù tån t¹i cña doanh
nghiÖp võa vµ nhá víi mäi lo¹i h×nh së h÷u , th× thÞ trêng néi ®Þa rÊt cã thÓ ®·
bÞ chiÕm lÜnh bëi hµng ho¸ Trung Quèc , hµng ngo¹i nhËp lËu trong nhiÒu
lÜnh vùc c¸c doanh nghiÖp lín cßn cã bë ngá , nh ¨n uèng , may mÆc , hµng
tiªu dïng.
3) Huy ®éng vèn vµ tËn dông c¸c nguån lùc x· héi kh¸c.
Trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc , íc tÝnh mçi n¨m
chóng ta cÇn ph¶i bá ra rÊt nhiÒu vèn ®Çu t . Thùc tÕ cho thÊy c¸c ngµnh s¶n
xuÊt kinh doanh , c¸c doanh nghiÖp ®ang thiÕu vèn trÇm träng , nguån vèn
®Çu t níc ngoµi tõ khi ViÖt Nam më cöa ®ang thu hÑp dÇn , trong ®ã l¹i tån
t¹i mét nghÞch lý lµ vèn trong d©n rÊt nhiÒu nhng l¹i kh«ng huy ®éng ®îc .
Cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn tíi t×nh tr¹ng ®ã , nhng nguyªn nh©n chñ yÕu lµ
do m«i trêng ®Çu t cha thËt thuËn lîi vµ kh«ng æn ®Þnh . Trong t×nh h×nh ®ã ,
viÖc khëi sù mét doanh nghiÖp cã qui m« nhá hoÆc võa sÏ cã lîi thÕ vèn nhá
, kh¶ n¨ng thu håi vèn nhanh , ®ång thêi chÝnh doanh nghiÖp võa vµ nhá sÏ
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
t¹o c¬ héi cho ®«ng ®¶o d©n c cã thÓ tham gia gãp vèn ®Çu t. §Æc biÖt lµ
doanh nghiÖp t nh©n hay c¸c hé gia ®×nh , hîp t¸c x· võa huy ®éng ®îc vèn
tù cã cña c¸ nh©n , võa tËn dông ®îc c¸c nguån ®Çu t phong phó ®a d¹ng
trong x· héi. ¦íc tÝnh víi trªn 400.000doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ë mäi
thµnh phÇn kinh tÕ ®· thu hót kho¶ng 25.000 tû ®ång , cha kÓ phÇn thu hµng
ngµn tû ®ång nhµn rçi kh¸c phôc vô cho nhu cÇu ng¾n h¹n vÒ vèn cña doanh
nghiÖp.
§ång thêi , víi qui m« nhá , gän c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá thêng sö
dông nguyªn vËt liÖu t¹i chç , thuéc ph¹m vi ®Þa ph¬ng dÔ khai th¸c sö dông .
Khi trung t©m hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá kh¶o s¸t 1000 doanh nghiÖp
nhá, th× cã tíi 80% nguån nguyªn vËt liÖu cung øng cho doanh nghiÖp lµ khai
th¸c tõ ®Þa ph¬ng. Kü thuËt , trang thiÕt bÞ trong doanh nghiÖp võa vµ nhá cã
®Æc ®iÓm kh«ng ®ßi hái ®Çu t tèn kÐm , vµ phÇn lín còng lµ s¶n phÈm s¶n
xuÊt trong níc . ¦u thÕ nµy ®Æc biÖt cã ý nghÜa trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam cÇn
ph¸t triÓn h¬n n÷a m« h×nh lµm ¨n hiÖu qu¶ trong c¸c ngµnh nghÒ truyÒn
thèng , tiÓu thñ c«ng nghiÖp .
4) Lµm cho nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng hiÖu qu¶ h¬n
Do sè lîng c¸c doanh nghiÖp t¨ng lªn rÊt lín lµm t¨ng tÝnh c¹nh tranh,
gi¶m bít møc ®é rñi ro trong nÒn kinh tÕ , ®ång thêi lµm t¨ng sè lîng vµ
chñng lo¹i hµng ho¸ dÞch vô trong nÒn kinh tÕ . Ngoµi ra , c¸c doanh nghiÖp
võa vµ nhá cã kh¶ n¨ng thay ®æi mÆt hµng , c«ng nghÖ vµ chuyÓn híng kinh
doanh nhanh lµm cho nÒn kinh tÕ v¨ng ®éng h¬n . Sù cã mÆt cña c¸c doanh
nghiÖp võa vµ nhá lín kinh doanh cã hiÖu qu¶ h¬n :lµm ®¹i lý , vÖ tinh cho
c¸c doanh nghiÖp lín , gióp tiªu thô hµng ho¸ , cung cÊp c¸c ®Çu vµo nh
nguyªn liÖu , th©m nhËp vµo mäi ngâ ng¸ch thÞ trêng mµ c¸c doanh nghiÖp
lín kh«ng víi tíi ®îc .
5) Gãp phÇn quan träng vµo viÖc t¹o lËp sù ph¸t triÓn c©n ®èi vµ hoµn
thiÖn c¬ cÊu kinh tÕ .
Kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn nhng l¹i kÌm theo sù ph©n ho¸ giµu nghÌo
gi÷a d©n c c¸c vïng , gi÷a thµnh thÞ víi n«ng th«n , gi÷a c¸c ngµnh lîi thÕ vµ
kÐm lîi thÕ , thùc tÕ nµy g©y ra tr¹ng th¸i mÊt c©n ®èi nghiªm träng trong
nhiÒu nÒn kinh tÕ . ChÝnh doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ lùc lîng doanh nghiÖp
cã vai trß tÝch cùc xo¸ ®i sù mÊt c©n b»ng nµy . H¬n n÷a , viÖc ph¸t triÓn
m¹nh lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy cã ý nghÜa líng trong qu¸ tr×nh chuyÓn
dÞch kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i hoÊ ®Æc biÖt ë n«ng th«n :
C¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ thay ®æi , mèi quan hÖ gi÷a c¸c khu vùc kinh
tÕ ®îc t¨ng cêng : doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh t¨ng trëng c¶ vÒ chÊt lîng;
doanh nghiÖp nhµ níc ®îc s¾p xÕp l¹i , kinh doanh cã hiÖu qu¶ h¬n.
C¬ cÊu ngµnh : bªn c¹nh c¸c ho¹t ®éng thÇu phô , gia c«ng s¶n phÈm cho
c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao , doanh nghiÖp võa vµ nhá ph©n bè trong hÇu hÕt
c¸c lÜnh vùc c«ng nghiÖp nhÑ , ®¶m nhËn viÖc ph¸t triÓn hµng tiªu dïng , khéi
phôc vµ ph¸t triÓn nhiÒu ngµnh nghÒ , lµmg truyÒn thèng .
C¬ cÊu l·nh thæ : doanh nghiÖp võa vµ nhá ë nhiÒu níc ph©n bè ®Òu kh¾p
c¸c khu vùc thµnh phè vµ n«ng th«n , ®Æc biÖt t¹i c¸c ®Þa bµn l·nh thæ doanh
nghiÖp lín . Tuy nhiªn , ë ViÖt Nam doanh nghiÖp võa vµ nhá cha ph¸t huy
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
vai trß tÝch cùc cña m×nh t¹i khu vùc n«ng th«n , mËt ®é tËp trung ë c¸c ®«
thÞ lín cßn cao , sù phèi hîp s¶n xuÊt kinh doanh cßn manh món.
III. Nh÷ng u thÕ vµ h¹n chÕ cña doanh nghiÖp võa vµ
nhá:
1) Nh÷ng u thÕ :
Doanh nghiÖp võa vµ nhá cã kh¶ n¨ng tho¶ m·n nhu cÇu cã h¹n trong
nh÷ng thÞ trêng chuyªn m«n ho¸ , khuynh híng sö dông nhiÒu lao ®éng víi
tr×nh ®é kü thuËt trung b×nh thÊp , ®Æc biÖt lµ sù mÒm m¹i vµ nhanh chãng
thÝch nghi víi c¸c nhu cÇu vµ thay ®æi cña kinh tÕ thÞ trêng , doanh nghiÖp
võa vµ nhá cã thÓ bíc vµo c¸c thÞ trêng míi mµ kh«ng thu hót sù chó ý cña
c¸c doanh nghiÖp lín , vµ s½n sµng phôc vô ë nh÷ng n¬i xa x«i nhÊt hoÆc c¸c
kho¶ng trèng võa vµ nhá cña thÞ trêng . V× maketing khèi lîng lín thêng lµ
mèi quan t©m cña c¸c doanh nghiÖp lín . Doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ lo¹i
h×nh s¶n xuÊt lÊy quyÒn së h÷u ph©n t¸n thay cho ®Þa ®iÓm s¶n xuÊt tËp trung
, tæ chøc bé m¸y chØ ®¹o gänh nhÑ do vËy nã cã nhiÒu ®iÓm m¹nh:
DÕ dµng khëi sù vµ n¨ng ®éng nh¹y bÐn víi thÞ trêng . Doanh nghiÖp
võa vµ nhá chØ cÇn mét sè vèn h¹n chÕ , mét mÆt b»ng nhá hÑp ®· cã thÓ
khëi sù doanh nghiÖp . Vßng quay s¶n phÈm nhanh do ®ã cã thÓ sö dông vèn
tù cã , hoÆc vay b¹n bÌ , ngêi th©n dÔ dµng , tæ chøc qu¶n lý gän nhÑ dÔ
quyÕt ®Þnh , khi nhu cÇu thÞ trêng thay ®æi hoÆc doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n
th× dÔ dµng thay ®æi t×nh thÕ , néi bé dÔ thèng nhÊt .
DÔ dµng ph¸t huy b¶n chÊt hîp t¸c . NÒn s¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn cµng
®ßi hái cã sù chuyªn m«n hãa s©u vµ hiÖp t¸c ho¸ réng . Tuy nhiªn doanh
nghiÖp võa vµ nhá thêng chØ cã thÓ tiÕn hµnh mét hoÆc mét vµi c«ng ®o¹n
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt mét s¶n phÈm hoµn chØnh , mµ c¸c c«ng ®o¹n s¶n
xuÊt ph¶i kÕt hîp víi nhau ®Ó hoµn thµnh mét s¶n phÈm hoµn chØnh ®a ra
tiªu thu trªn thÞ trêng , do ®ã c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù hoµn chØnhb¶n th©n
m×nh vµ tiÕn hµnh hîp t¸c s¶n xuÊt , nÕu kh«ng sÏ bÞ ®µo th¶i .
Thu hót nhiÒu lao ®éng , ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ víi chi phÝ cè ®Þnh thÊp .
Do c¸c doanh nghiÖp cã vèn Ýt nªn ®Çu t vµo tµi s¶n cè ®Þnh còng Ýt , hä thêng tËn dông lao ®éng thay thÕ cho vèn , ®Æc biÖt c¸c níc cã nguån lao ®éng
dåi dµo vµ nh©n c«ng rÎ .
Kh«ng hoÆc cã Ýt xung ®ét gi÷a ngêi sö dông lao ®éng vµ ngêi lao ®éng .
Do quy m« võa vµ nhá , sù ng¨n c¸ch gi÷a ngêi sö dông lao ®éng vµ ngêi lao
®éng kh«ng lín , vµ b¶n th©n ngêi chñ , ngêi sö dông lao ®éng lu«n s¸t víi
c«ng viÖc cña ngêi lao ®éng , do vËy nÕu cã xung ®ét , m©u thuÉn còng dÔ
dµng gi¶i quyÕt .
Cã thÓ duy tr× sù tù do c¹nh tranh . C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá thêng
kh«ng cã t×nh tr¹ng ®éc quyÒn , hä dÔ dµng vµ s½n sµng chÊp nhËn tù do c¹nh
tranh . Tù do c¹nh tranh lµ con ®êng tèt nhÊt ®ªt ph¸t huy mäi tiÒm lùc .
Cã thÓ ph¸t huy tiÒm lùc thÞ trêng trong níc . Sù ph¸t triÓn doanh nghiÖp
võa vµ nhá ë giai ®o¹n ®Çu lµ ph¬ng thøc tèt ®Ó s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu .
C¸c níc ®ang ph¸t triÓn nh níc ta , chØ cÇn lùa chän mét sè mÆt hµng ®Ó s¶n
xuÊt thay thÕ nhËp khÈu víi møc chi phÝ vµ vèn ®Çu t thÊp , kü thuËt kh«ng
phøc t¹p , s¶n phÈm phï hîp víi søc mua cña d©n , tõ ®ã n©ng cao n¨ng lùc
s¶n xuÊt lÉn søc mua cña thÞ trêng .
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
DÔ dµng t¹o nªn sù ph¸t triÓn c©n b»ng gi÷a c¸c vïng. Doanh nghiÖp
võa vµ nhá cã thÓ ph¸t triÓn ë kh¾p mäi n¬i, mäi vïng cña ®Êt níc, lÊp vµo
kho¶ng trèng vµ thiÕu v¾ng cña doanh nghÖp lín, t¹o nªn sù ph¸t triÓn c©n
b»ng gi÷a c¸c vïng, ®©y lµ mét chiÕn lîc kinh tÕ x· hé quan träng cña ®Êt níc .
Cã thÓ nhanh chãng gi¶m bít n¹n thÊt nghiÖp. Doanh nghiÖp võa vµ nhá
lÊy môc tiªu phôc vô nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n lµ chñ yÕu , do vèn ®Çu
t thÊp vµ thêng thu hót nhiÒu viÖc lµm , gi¶i quyÕt ®îc t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp
ë tõng ®Þa ph¬ng , n©ng cao gi¸ thÞ ngµy c«ng , cã lîi cho nh©n d©n.
Doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ n¬i ®µo luyÖn c¸c nhµ doanh nghiÖp vµ lµ
c¬ së kinh tÕ ban ®Çu ®Ó ph¸t triÓn thµnh doanh nghiÖp lín . Cã thÓ nãi m«i
trêng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nh hiÖn nay lµ ®iÒu kiÖn
tèt ®Ó ®µo t¹o , sµng läc ra c¸c nhµ doanh nghiÖp trÎ cã tµi , cã n¨ng lùc.
2)
Nh÷ng bÊt lîi :
HiÖn nay , viÖc ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá phÇn lín gÆp nhiÒu
bÊt lîi . Tríc hÕt ph¶i nãi ®Õn nguån vèn . Do quy m« nhá , vèn Ýt nªn khã
kh¨n trong viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng trang thiÕt bÞ , nhµ xëng. ViÖc ¸p
dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i còng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ
®ßi hái vèn ®©ï t lín , do ®ã ¶nh hëng tíi n¨ng suÊt , chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ ,
h¹n chÕ kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng.
Doanh nghiÖp võa vµ nhá cã nguån vèn h¹n chÕ vµ cßn thiÕu kinh
nghiÖm do ®ã rÊt thiÕu nguån nh©n lùc ®îc ®µo t¹o , cã tr×nh ®é tay nghÒ ,
yªn t©m víi c«ng viÖc …MÆt kh¸c ®éi ngò chñ doanh nghiÖp ch a ®îc ®µo t¹o
®Ó thÝch nghi víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ c¬ chÕ qu¶n lý míi , nªn thiÕu n¨ng
lùc ®Ó qu¶n lý , ®iÒu hµnh doanh nghiÖp , thiÕu kiÕn thøc tiÕp thÞ vµ qu¶n trÞ
kinh doanh.
Kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ trêng cßn yÕu . PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp cha tù
t×m ®îc kh¸ch hµng , cha cã m¹ng líi kh¸ch hµng , cha cã kinh nghiÖm thiÕt
lËp quan hÖ kinh doanh víi c¸c b¹n hµng. Sù hiÓu biÕt cña c¸c chñ doanh
nghiÖp võa vµ nhá vÒ thÞ trêng níc ngoµi vµ xu thÕ cña nã , vÒ c¸c nghiÖp vô
ngo¹i th¬ng , c¸c quy ®Þnh cña quèc tÕ , cña c¸c níc kh¸c vµ cña ngay trong
níc liªn quan ®Õn qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu cßn cha thÊu ®¸o . NhiÒu chñ
doanh nghiÖp s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng truyÒn thèng ®Ó xuÊt khÈu nhng l¹i
cha ®îc ®µo t¹o vÒ nghiÖp vô xuÊt nhËp khÈu . Nh÷ng h¹n chÕ ®ã nhiÒu khi
dÉn ®Õn nh÷ng phøc t¹p , rñi ro kh«ng ®¸ng cã . Ngay c¶ rµo c¶n vÒ ng«n ng÷
còng lµ mét trë ng¹i . Sè lîng c¸c chñ doanh nghiÖp võa vµ nhá cã kh¶ n¨ng
trùc tiÕp ®µm ph¸n víi doanh nh©n níc ngoµi kh«ng cÇn phiªn dÞch kh«ng
nhiÒu .
Do t×nh tr¹ng s¶n xuÊt manh món nªn s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp
nµy thiÕu tÝnh ®ång bé vÒ tiªu chuÈn , vÒ chÊt lîng kü thuËt . ViÖc thu gom
hµng ®Ó kuÊt khÈu v× thÕ còng rÊt khã kh¨n . Trong khi ®ã hµng xuÊt khÈu
cña mét sè níc ®a ra thÞ trêng thÕ giíi vÉn bÞ ®èi xö , ph©n biÖt , chÞu nh÷ng
rµo c¶n th¬ng m¹i nh thuÕ quan cao hh¬n , c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ vª sinh –
dÞch tÔ vµ tiªu chuÈn kü thuËt , lµm cho kh¶ n¨ng x©m nhËp thÞ trêng gi¶m
xuèng.
Bªn c¹nh ®ã , mét sè thñ tôc hµnh chÝnh cßn cha t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi,
khuyÕn khÝch vµ hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá ¸p dông nh÷ng ý tëng míi
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
vµo kinh doanh, ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng , linh ho¹t – mét u thÕ cña c¸c
doanh nghiÖp võa vµ nhá .
III. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña ph¸t triÓn doanh
nghiÖp võa vµ nhá :
LÞch sö ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ g¾n liÒn víi sù
h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp . Giai ®o¹n tiÒn sö kh«ng cã sù
ph©n biÖt gi÷a giíi chñ vµ ngêi thî . Ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ võa lµ ngêi chñ
së h÷u t liÖu s¶n xuÊt , võa lµ ngêi lao ®éng trùc tiÕp , võa lµ ngêi qu¶n lÝ
c«ng viÖc cña m×nh (cña gia ®×nh m×nh ), võa lµ ngêi trùc tiÕp mang s¶n
phÈm cña m×nh trao ®æi trªn thÞ trêng . §ã lµ lo¹i doanh nghiÖp c¸ thÓ ,
doanh nghiÖp gia ®×nh , doanh nghiÖp cùc nhá . Trong thêi kú hiÖn ®¹i ,
th«ng thêng ®¹i ®a sè nh÷ng ngêi khi míi trëng thµnh ®Ó ®i lµm viÖc ®îc ®Òu
muèn thö søc m×nh trong kinh doanh . Víi mét sè vèn trong tay Ýt ái , víi
mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh , lÜnh héi ®îc trong c¸c trêng chuyªn nghiÖp , b¾t ®Çu
khëi nghiÖp , phÇn lín hé ®Òu thµnh lËp doanh nghiÖp nhá chá cña riªng
m×nh , tù s¶n xuÊt , tù kinh doanh.
Trong s¶n xuÊt kinh doanh cã mét sè ngêi gÆp vËn may vµ ®Æc biÖt lµ
nhê sù tµi ba cña m×nh biÕt chíp thêi c¬ cã s¸ng kiÕn c¶i tiÕn kü thuËt , khÐo
®iÒu hµnh vµ tæ chøc s¾p xÕp c«ng viÖc , cÇn cï , chÞu khã tiÕt kiÖm , vµ
thµnh ®¹t , ngµy cµng giµu lªn , tÝch luü ®îc nhiÒu cña c¶i , tiÒn vèn , thêng
xuyªn më réng quy m« s¶n xuÊt kinh doanh , ®Õn mét lóc nµo ®ã , lùc lîng
cña gia ®×nh kh«ng ®¶m ®¬ng hÕt c«ng viÖc , cÇn ph¶i thuª thªm ngêi lµm vµ
hä trë thµnh «ng chñ . Ngîc l¹i , mét bé phËn ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá
kh¸c hoÆc do kh«ng gÆp vËn may trong s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®êi sèng,
hoÆc do kÐm cái kh«ng biÕt chíp thêi c¬ , kh«ng cã s¸ng kiÕn c¶i tiÕn kü
thuËt , kh«ng biÕt tÝnh to¸n qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh doanh nghiÖp ®· dÉn ®Õn
thua lç triÒn miªn , buéc ph¶i b¸n t liÖu s¶n , ®i lµm thuª cho ngêi kh¸c .
Nh÷ng giai ®o¹n ®Çu , c¸c «ng chñ vµ nh÷ng ngêi thî cïng lao ®éng trùc tiÕp
víi nhau vµ nh÷ng ngêi lµm thuª thêng lµ bµ con hä hµng cña «ng chñ sau ®ã
th× më réng dÇn ra . C¸c häc gi¶ thêng xÕp lo¹i nµy vµo ph¹m trï doanh
nghiÖp võa vµ nhá .
Trong qua tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh , mét sè ngêi thµnh ®¹t ®· ph¸t
triÓn doanh nghiÖp cña m×nh b»ng c¸ch më réng s¶n xuÊt kinh doanh vµ nh
vËy nhu cÇu vÒ vèn sÏ ®ßi hái nhiÒu h¬n. Nhu cÇu vÒ vèn ngµy cµng t¨ng ,
nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ®· th«i thóc c¸c nhµ doanh
nghiÖp hoÆc mét sè ngêi cïng nhau gãp vèn thµnh lËp xÝ nghiÖp s¶n xuÊt
kinh doanh , hoÆc ph¸t hµnh cæ phiÕu thµnh lËp c«ng ty cæ phÇn . B»ng c¸ch
liªn kÕt ngang, liªn kÕt däc hoÆc hçn hîp nhiÒu nhiÒu tËp ®oµn kinh tÕ ,
nhiÒu doanh nghiÖp lín ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn.
NÒn kinh tÕ mét quèc gia lµ tæng hîp c¸c doanh nghiÖp lín , bÐ t¹o
thµnh. PhÇn ®«ng c¸c doanh nghiÖp lín , trëng thµnh , ph¸t triÓn tõ c¸c doanh
nghiÖp võa vµ nhá . Quy luËt ®i tõ nhá ®Õn lín lµ tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn bÒn
v÷ng mang tÝnh phæ biÕn cña ®¹i ®a sè c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ
trêng .§ång thêi sù tån t¹i cña ®¹i ®a sè c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ
thÞ trêng . §ång thêi sù tån t¹i ®an xen vµ kÕt hîp c¸c lo¹i quy m« doanh
nghiÖp lµm cho nÒn kinh tÕ cña mçi níc kh¾c phôc ®îc tÝnh ®¬n ®iÖu , x¬
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
cøng , t¹o nªn sù ®a d¹ng , phong phó , linh ho¹t , võa ®¸p øng nh÷ng nhu
cÇu ph¸t triÓn ®i lªn dÇn nh÷ng biÕn ®æi nhanh chãng cña thÞ trêng trong ®iÒu
kiÖn cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i , ®¶m b¶o tÝnh hiÖu
qu¶ chung cña nÒn kinh tÕ .
§Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt níc kh«ng thÓ kh«ng cã c¸c doanh nghiÖp
lín víi tiÒm lùc kinh tÕ , kü thuËt hiÖn ®¹i nh»m t¹o kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn
thÞ trêng quèc tÕ . Ngoµi viÖc x©y dùng c¸c doanh nghiÖp lín thËt cÇn thiÕt
chóng ta ph¶i tÝch cùc tËp trung h×nh thµnh c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá , t¹o
®iÒu kiÖn cho nã sím v¬n lªn thµnh nh÷ng doanh nghiÖp lín . §©y thùc sù lµ
viÖc cÇn ph¶i lµm trong giai ®o¹n ph¸t triÓn hiÖn nay.
PhÇn 2: ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá trong
nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta
I. T×nh h×nh ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë
ViÖt Nam
1) Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn :
Tríc n¨m 1986 , c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ngoµi quèc doanh nãi
chung , doanh nghiÖp t nh©n , c¸ thÓ nãi riªng , cha thËt sù ®îc quan t©m
khuyÕn khÝch hç trî ph¸t triÓn , do vËy hä ph¶i tæ chøc ho¹t ®éng nóp díi
bãng c¸c h×nh thøc kh¸c nhau nh tæ hîp , hé gia ®×nh , hîp t¸c x· , xÝ nghiÖp
c«ng t hîp doanh… ChØ tõ khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh
phÇn , thõa nhËn sù tån t¹i l©u dµi c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau vÒ t liÖu
s¶n xuÊt kinh doanh , th× khu vùc kinh tÕ t nh©n míi thËt sù yªn t©m bá vèn
®Çu t vµo s¶n xuÊt kinh doanh , còng tõ ®ã hµng lo¹t c¬ së s¶n xuÊt kinh
doanh t nh©n , c¸ thÓ , hé gia ®×nh …ra ®êi vµ ph¸t triÓn , gãp phÇn ®¸ng kÓ
vµo gi¶i quyÕt viÖc lµm , t¨ng thu nhËp cho ngêi lao ®éng . Cuéc kh¶o s¸t
1000doanh nghiÖp nhá n¨m 1991 ë 8 tØnh trªn c¶ hai miÒn ®Êt níc ®· kÕt
luËn :cã tíi 49%sè doanh nghiÖp ®îc ®iÒu tra ®· tån t¹i tõ tríc n¨m 1986 ,
trong ®ã phÇn lín lµ doanh nghiÖp t nh©n , nhng díi c¸c h×nh thøc tªn gäi
kh¸c , cßn 51%sè doanh nghiÖp ra ®êi trong kho¶ng thhêi gian t 1987-1991.
Thêi kú 1992-1994 lµ thêi kú ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña doanh nghiÖp t nh©n ,
víi c¸c h×nh thøc xÝ nghiÖp t nh©n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n , c«ng ty cæ
phÇn , sù gi¶m sót cña c¸c hîp t¸c x· , tæ hîp ®· ch÷ng l¹i.
Tèc ®é h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá nh×n chung lµ t¬ng ®èi nhanh , giai ®o¹n 1990- 1994 mçi n¨m t¨ng thªm 15-20%c¬ së míi .
Khu vùc doanh nghiÖp nhµ níc, n¨m 1990 lµ n¨m cã sè doanh nghiÖp cao
nhÊt: 12.000doanh nghiÖp , trong ®ã cã trªn 50%thuéc c«ng nghiÖp phÝa B¾c
lµ 225 lao ®éng vµ 125 ®èi víi phÝa Nam. TÝnh ®Õn 12/1993 c¶ níc cã
kho¶ng 17.000 doanh nghiÖp võa vµ nhá chÝnh thøc ®¨ng ký ho¹t ®éng víi
c¸c h×nh thøc lµ doanh nghiÖp nhµ níc , xÝ nghiÖp t nh©n , c«ng ty tr¸ch
nhiÖm h÷u h¹n , c«ng ty cæ phÇn , xÝ nghiÖp liªn doanh vµ kho¶ng gÇn
500.000c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nhá kh¸c .
2)
§Æc ®iÓm cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam :
§Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp võa vµ nhá cã ¶nh hëng lín ®Õn qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn vµ viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nµy .T×nh
tr¹ng doanh nghiÖp võa vµ nhá nh hiÖn nay cã nguyªn nh©n s©u xa tõ nh÷ng
®iÒu kiÖn lÞch sö xa xa còng nh do m« h×nh kinh tÕ cò t¸c ®éng rÊt lín ®Õn sù
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ph¸t triÓn cña chóng . Díi ®©y lµ mét sè ®Æc ®iÓm cÇn tÝnh ®Õn trong viÖc
trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch:
Sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam tr¶i qua nhiÒu
biÕn ®éng , th¨ng trÇm :trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung , bao cÊp tríc
®©y, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc
doanh cha ®îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn . Nhµ níc lËp nªn mét hÖ thèng c¸c
doanh nghiÖp nhµ níc tõ trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng . Nhng phÇn lín c¸c doanh
nghiÖp nhµ níc c¸p tØnh vµ cÊp huyÖn (chiÕm h¬n mét nöa sè doanh nghiÖp
nhµ níc )ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶ .TÝnh ®Õn n¨m 1993, c¶ níc cã h¬n 12
ngh×n doanh nghiÖp nhµ níc , trong ®ã chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ
nhá . Sau khi chuyÓn ®æi c¬ chÕ, nhiÒu doanh nghiÖp nhµ níc ph¶i gi¶i thÓ
hoÆc chuyªnt quyÒn së h÷u . Thay vµo ®ã, sè doanh nghiÖp vµ c«ng ty t
nh©n , tríc ®©y kh«ng ®îc khuyÕn khÝch th× nay ®îc thõa nhËn vµ ph¸t triÓn
m¹nh.
ViÖt Nam lµ mét níc n«ng nghiÖp , cã nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn nªn
nÒn s¶n xuÊt nhá , mang tÝnh tù cung tù cÊp lµ chñ yÕu , bëi vËy c¸c doanh
nghiÖp phÇn lín cã quy m« nhá .
PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong khu vùc ngoµi quèc doanh
míi thµnh lËp , thiÕu kiÕn thøc kinh doanh , cha quen víi thÞ trêng .Trong c¶
níc , chØ cã 5,7% sè doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh thµnh lËp tríc n¨m
1990 . Sè liÖu thèng kª 12 tØnh thµnh cho thÊy: 42,7% chñ doanh nghiÖp
ngoµi quèc doanh xuÊt th©n lµ c¸n bé , bé ®éi nghØ hu , chØ cã 5,3%sè chñ
doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh hµnh nghÒ tríc n¨m 1990. NhiÒu doanh
nghiÖp nhµ níc tuy thµnh lËp tõ l©u , nhng qu¸ quen víi c¬ chÕ cò , nªn ho¹t
®éng rÊt khã kh¨n trong c¬ chÕ thÞ trêng . Sè doanh nghÖp nhµ níc quy m«
võa vµ nhá chÞu ¶nh hëng nÆng nÒ cña c¬ chÕ cò: m¸y mãc , thiÕt bÞ, c«ng
nghÖ l¹c hËu , bÕ t¾c vÒ thÞ trêng tiªu thô .
VÒ së h÷u , bao gåm së h÷u nhµ níc (cã trªn 4000 doanh nghiÖp quy m«
võa vµ nhá ) vµ së h÷u t nh©n ( víi trªn 17 ngh×n doanh nghiÖp vµ c«ng ty t
nh©n ).
VÒ h×nh thøc tæ chøc , bao gåm c¸c lo¹i h×nh : doanh nghiÖp nhµ níc ,
doanh nghiÖp t nh©n , c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n , c«ng ty cæ phÇn , hç
kinh tÕ c¸ thÓ . Trong ®ã , kho¶ng 75% doanh nghiÖp nhµ níc , 60% doanh
nghiÖp cã vèn níc ngoµi thuéc doanh nghiÖp võa vµ nhá , cßn c¸c lo¹i h×nh
tæ chøc kh¸c gÇn nh 100% lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá .
Trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ rÊt l¹c hËu lµm cho gi¸ thµnh cao , chÊt lîng
vµ n¨ng suÊt thÊp , h¹n chÕ lín tíi kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng.
Tr×nh ®é qu¶n lÝ h¹n chÕ , thiÕu kiÕn thøc qu¶n trÞ kinh doanh vµ ph¸p
luËt , thiÕu kinh nghiÖm.
Tr×nh ®é v¨n ho¸ kinh doanh cßn thÊp , vÉn cßn hiÖn tîng lµm ¨n chôp
giËt , trèn lËu thuÕ , vi ph¹m ph¸p luËt .
Ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu , tËp trung chñ yÕu ë c¸c thµnh phè lín .
Xu híng tËp trung vµo c¸c ngµnh cÇn Þt vèn , thu h«× vèn nhanh , l·i suÊt
cao nh th¬ng nghiÖp , dich vô , du lÞch . ChØ cã 30% vèn ®Çu t vèn ®Çu vµo
s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ còng chØ tËp trung vµo chÕ biÕn l¬ng thùc , thùc
phÈm, s¶n xuÊt hµng tiªu dïng.
Nhµ níc chØ míi cã c¸c ®Þnh híng lín khuyÕn khÝch doanh nghiÖp võa
vµ nhá , c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch thiÕu ®ång bé , nguån lùc tµi chÝnh cña Nhµ n-
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
íc cã h¹n nªn chñ yÕu míi chØ tËp trung cho nh÷ng c«ng tr×nh lín , doanh
nghiÖp lín , cha cã ®iÒu kiÖn ®Çu t cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. PhÇn
lín c¸c doanh nghiÖp nµy tù lo liÖu lµ chÝnh .
ThiÕu sù hç trî cña céng ®ång nhÊt lµ vai trß cña c¸c héi nghÒ nghiÖp ,
c¸c trung t©m t vÊn vµ c¸c doanh nghiÖp lín
II. Thùc tr¹ng cña doanh nghiÖp võa vµ nhá trong
nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë níc
ta hiÖn nay:
HiÖn nay ë níc ta c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá tuyÓn dông gÇn 1 triÖu
lao ®éng , chiÕm gÇn mét nöa (49%) lùc lîng lao ®éng trong tÊt c¸c lo¹i
h×nh doanh nghiÖp .C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá chiÕm 65,9% so víi tæng sè
doanh nghiÖp nhµ níc , chiÕm 33,6% so víi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc
ngoµi .
S¶n phÈm cña khu vùc kinh tÕ t nh©n (hÇu hÕt lµ doanh nghiÖp võa vµ
nhá) kho¶ng 25-29%GDP . Nép ng©n s¸ch , chØ tÝnh riªng kho¶n thu thuÕ
c«ng th¬ng nghiÖp ngoµi quèc doanh hµng n¨m b»ng 30% thu thuÕ tõ kinh tÕ
quèc doanh (kho¶ng 8000 tû ®ång –n¨m 1999). Doanh nghiÖp võa vµ nhá
chiÕm kho¶ng 31% gi¸ trÞ s¶n xuÊt toµn ngµnh c«ng nghiÖp hµng n¨m .
ChiÕm 78%tæng møc b¸n lÎ cña ngµnh th¬ng nghiÖp vµ 64% tæng lîng vËn
chuyÓn hµnh kh¸ch vµ hµng hãa. Gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ , t¨ng
hiÖu qu¶ kinh tÕ , t¨ng tèc ®é ¸p dông c«ng nghÖ míi trong s¶n xuÊt.
1. VÒ vèn tµi chÝnh :
Do ®Æc thï riªng cña doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam vµ xÐt trong
hoµn c¶nh chung cña nÒn kinh tÕ , hiÖn t¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ang
®øng tríc nh÷ng khã kh¨n cÇn th¸o gì vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn doanh nghiÖp
võa vµ nhá ®· vµ ®ang béc lé mét sè h¹n chÕ chñ yÕu . §ã lµ do qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn ng¾n , ®ang trong giai ®o¹n khëi ®Çu
nªn kh¶ n¨ng tÝch luü vèn cßn h¹n chÕ . Mµ mét nh©n tè c¬ b¶n cña qu¸
tr×nh s¶n xuÊt cña c¶ níc còng nh ®èi víi tõng doanh nghiÖp lµ vÊn ®Ò vèn.
Thùc tÕ cho thÊy , ®Ó ®Çu t cho mét châ lµm viÖc ë ViÖt Nam , trung b×nh
ph¶i mÊt 5 ®Õn 10 triÖu ®ång tiÒn vèn .Vèn cã vµi trß lín trong viÖc ®Çu t
trang thiÕt bÞ , c¶i tiÕn c«ng nghÖ , ®µo t¹o nghÒ , n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ
cho c«ng nh©n vµ tr×nh ®é qu¶n lý cho doanh nghiÖp . Tuy nhiªn cã thÓ thÊy
c¸c doanh nghiÖp l©m vµo t×nh tr¹nh khã kh¨n vÒ tµi chÝnh tríc hÕt do b¶n
th©n c¸c doanh nghiÖp thiÕu tµi s¶n thÕ chÊp ng©n hµng trong khi ®ã møc cho
vay dêng nh vÉn bÞ h¹n chÕ . Do vËy , c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá còng nh
c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng ®éc lËp cã kÕ ho¹ch më réng s¶n xuÊt th× hä l¹i
thiÕu vèn ®Î ®a c¸c kÕ ho¹ch ®ã vµo thùc hiÖn . H¬n n÷a , do hÇu hÕt c¸c
kho¶n vay ®Òu lµ ng¾n h¹n víi l·i suÊt cao nªn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá
cho dï ®îc phÐp vay vÉn khã t×m ®îc nguån vèn trung vµ dµi h¹n . Bªn c¹nh
®ã , hiÖn nay cha cã ®ñ c¸c quy ®Þnh ph¸p lý ®¶m b¶o cho c¸c doanh nghiÖp
cña ta cã thÓ tiÕp cËn thêng xuyªn , nh»m tiÕn tíi kh¶ n¨ng vay vèn tõ c¸c tæ
chøc tµi chÝnh bªn ngoµi mét c¸ch réng r·i vµ æn ®Þnh.
2. Quy m« doanh nghiÖp
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Nh×n chung , quy m« doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn rÊt nhá , nhÊt lµ t¹i
khu vùc n«ng th«n , c¸c tØnh miÒn nói , sè vèn vµ sè lao ®éng sö dông trong
doanh nghiÖp cßn Ýt .
HiÖn nay cã trªn 5900 doanh nghiÖp nhµ níc , trong ®ã 72,5% doanh
nghiÖp cã vèn díi 5 tû ®ång .Riªng trong th¬ng m¹i , hiÖn nay cã 74,5%
doanh nghiÖp nhµ níc cã sè lao ®éng tõ 30-500 ngêi ; 68,3% cã tµi s¶n cè
®Þnh tõ 0,1 ®Õn 5 tû ®ång ; gÇn 35%cã sè vèn kinh doanh díi 1 tû ®ång . Qui
m« doanh nghiÖp nhµ níc ®Þa ph¬ng cßn nhá h¬n nhiÒu so víi doanh nghiÖp
trung ¬ng : sè doanh nghiÖp gÊp 2,6 lÇn doanh nghiÖp Trung ¬ng nhng chØ
chiÕm 1/3 vÒ vèn vµ doanh thu chØ chiÕm 41%trong tæng doanh thu c¸c
doanh nghiÖp th¬ng nghiÖp , dÞch vô quèc doanh .
§èi víi c¸c c«ng ty cæ phÇn , c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ doanh
nghiÖp t nh©n qui m« l¹i cµng nhá .N¨m 1998 , trong 26.021doanh nghiÖp
thuéc khu vùc ngoµi quèc doanh , íc tÝnh cã h¬n 25.000 doanh nghiÖp
(chiÕm 97,5% cã díi 100 lao ®éng , cã 432 doanh nghiÖp (chiÕm 1,7%) cã sè
lao ®éng tõ 100-300 ngêi . T×nh h×nh vèn ®Çu t còng hÕt søc eo hÑp so víi
khu vùc nhµ níc.
3. Ngµnh nghÒ vµ ®Þa bµn kinh doanh
HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh cã kh¶
n¨ng thu lîi nhuËn vµ thu håi vèn nhanh , l·i suÊt cao , ®ã lµ c¸c ngµnh c«ng
nghiÖp nhÑ , s¶n xuÊt hµng tiªu dïng , th¬ng m¹i , dÞch vô . Mét thùc tr¹ng
thêng b¾t gÆp ë ®©y lµ : cã qu¸ nhiÒu doanh nghiÖp ®Çu t vµo mét sè nhãm
ngµnh cô thÓ vµ ho¹t ®éng trªn mét sè ®Þa bµn cô thÓ .
Ph©n bè c¸c doanh nghiÖp phi n«ng nghiÖp , 1997-1998
(%sè doanh nghiÖp )
C¶ níc
N«ng th«n Thµnh thÞ
Khu vùc dÞch vô
B¸n lÎ
33.6
33.3
43.2
VËn t¶i , th«ng tin liªn l¹c
5.8
4.4
8.8
DÞch vô c¸ nh©n
5.0
3.7
7.7
Kh¸ch s¹n nhµ hµng
4.4
3.3
8.6
B¸n bu«n
3.2
3.4
2.3
Céng
55.0
47.1
70.6
S¶n xuÊt vµ n«ng nghiÖp
ChÕ biÕn thøc ¨n
9.5
12.1
4.4
DÖt m¸y
6.9
6.4
8.0
S¶n phÈm gç
6.7
8.6
2.7
X©y dùng
2.0
2.3
1.3
Khai kho¸ng
1.2
1.7
0.1
Céng
26.3
31.1
16.5
N«ng nghiÖp
Ng nghiÖp vµ ch¨n nu«i
9.2
12.2
0.1
L©m nghiªp
2.0
8.8
3.3
C¸c doanh nghiÖp kh¸c
7.6
0.7
9.6
Céng
18.8
21.7
13.0
Tæng céng
100.1
99.9
100.1
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ChØ xÐt riªng khu vùc t nh©n , th× ®· cã tíi mét nöa sè doanh nghiÖp
ho¹t ®éng trªn lÜnh vùc th¬ng m¹i .TiÕp ®Õn lµ s¶n xuÊt víi 5.620 doanh
nghiÖp t nh©n , th× cã 55% lµ chÕ biÕn thùc phÈm vµ ®å uèng . Sè doanh
nghiÖp cßn l¹i ®Çu t vµo lÜnh vùc chÕ biÕn gç , sµnh sø vµ dÖt may .
NÕu ph©n theo ®Þa ®iÓm, th× c¸c thµnh phè ,c¸c khu ®« thÞ lµ n¬i tËp
trung phÇn lín mäi doanh nghiÖp , trong ®ã dÉn ®Çu lµ thµnh phè Hå ChÝ
Minh , råi ®Õn Hµ Néi. Riªng khu vùc t nh©n , mét phÇn t sè doanh nghiÖp
tËp trung t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh cã mÆt ë miÒn Trung . T¬ng tù , miÒn
nói , trung dï hay nh÷ng ®Þa bµn xa x«i ë ViÖt Nam sè doanh nghiÖp l¹i qu¸
Ýt ái , ch¼ng h¹n tØnh NghÖ An chØ cã 154 doanh nghiÖp t nh©n vµ doanh
nghÖp hîp t¸c x· , hé gia ®×nh, Lai Ch©u chØ cã 13 doanh nghiÖp . Ngay
trong mét tØnh còng cã t×nh tr¹ng c¸c doanh nghiÖp tËp trung lín ë thÞ x· ,
thÞ trÊn.
4. T×nh h×nh thiÕt bÞ c«ng nghÖ
Tr×nh ®é thiÕt bÞ c«ng nghÖ trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam , ®Æc biÖt
®èi víi doanh nghiÖp võa vµ nhá , l¹c hËu so víi thÕ giíi tõ 2-3 thÕ hÖ trë lªn.
Cha kÓ t×nh h×nh m¸y mãc thiÕt bÞ trong khu vùc t nh©n , th× ®· cã h¬n 50%
doanh nghiÖp Nhµ níc ë tr×nh ®é thñ c«ng . HËu qu¶ tÊt yÕu lµ viÖc hµng ho¸
chÊt lîng kÐm , gi¸ thµnh cao vµ khã tiªu thô .Trªn thùc tÕ còng cã nhiªu ttrêng hîp doanh nghiÖp ®· cè g¾ng ®Çu t hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ s¶n xuÊt , nhng do ph¶i kÐo dµi giai ®o¹n chuyÓn giao c«ng nghÖ , khi ®a d©y chuyÒn vµo
ho¹t ®éng vµ cã s¶n phÈm chµo hµng th× thÞ trêng ®· gÇn nh b·o hoµ . GÇn
®©y , do kÞp thêi c¶i tiÕn kü thuËt vµ n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, nhiÒu
doanh nghiÖp ®· ®îc ngêi tiªu dung b×nh chän “hµng tiªu dïng ViÖt Nam
chÊt lîng cao”vµ mét sè s¶n phÈm may mÆc , thuû s¶n ®· cã chç ®øng trªn th¬ng trêng quèc tÕ , nhng vÒ tæng thÓ sè lîng cßn rÊt nhá
Tr×nh ®é c«ng nghÖ , m¸y mãc thiÕt bÞ cña doanh nghiÖp
thµnh phè Hå ChÝ Minh so víi cïng lo¹i trªn thÕ giíi (%)
Lo¹i h×nh doanh nghiÖp
Tr×nh ®é c«ng nghÖ , m¸y mãc thiÕt bÞ
HiÖn ®¹i
Trung b×nh
L¹c hËu
Quèc doanh
11,4
53,1
35,5
C«ng ty ngoµi quèc doanh
6,7
27
66,3
C«ng ty cæ phÇn
19,4
54,8
25,8
Doanh nghiÖp t nh©n
30,0
30,3
50,0
Hîp t¸c x·
16,7
33,3
50,0
Tæ hîp , c¸ thÓ
3,6
22,8
73,8
10
38
52
TÝnh chung
5. Tr×nh ®é lao ®éng vµ qu¶n lÝ
Trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá , lao ®éng cã tay nghÒ thÊp , phÇn
lín kh«ng ®îc ®µo t¹o mét c¸ch cã hÖ thèng (chñ yÕu theo ph¬ng ph¸p
truyÒn nghÒ ) , ®Æc biÖt lµ lao ®éng trong c¸c c¬ së kinh doanh nhá . §µo t¹o
kü thuËt ë ViÖt Nam chñ yÕu ë c¸c trêng c«ng lËp , võa h¹n chÕ võa kh«ng ®i
s¸t thùc tÕ . Mét cuéc ®Òu tra MPDF vÒ c¸c cë së dÖt may cho thÊy nh÷ng
häc viªn tèt nghiÖp c¸c trêng híng nghiÖp chuyªn vÒ dÖt may l¹i thiÕu kü
n¨ng c¬ b¶n ®Ó vËn hµnh m¸y mãc hiÖn ®¹i .
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
VÒ kü n¨ng qu¶n lý , hÇu hÕt c¸c gi¸m ®èc , chñ doanh nghiÖp ®Òu
mong muèn ®îc ®µo t¹o thªm vÒ kiÕn thøc qu¶n trÞ kinh doanh , vÒ
Marketing vµ c¸c kiÕn thøc chuyªn ngµnh kh¸c . Gi¸m ®èc doanh nghiÖp
quèc doanh ë t×nh tr¹ng chung lµ míi lµm quen víi c¬ chÕ thÞ trêng . Cßn c¸c
chñ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh , theo ®¸nh gi¸ tõ cuéc ®iÒu tra cña
MPDF n¨m 1995 , c¸c nhµ qu¶n lý víi b»ng cö nh©n ®¹i häc thêng kh«ng
thµnh c«ng trong kinh doanh b»ng nh÷ng ngêi kh«ng cã tr×nh ®é nh vËy .
§iÒu nµy mét lÇn n÷a chøng tá h¹ tÇng gi¸o dôc ë ViÖt Nam kh«ng phï hîp
víi nhu cÇu cña kinh doanh hiÖn ®¹i , vµ thËm chÝ kh«ng ®îc ®iÒu chØnh ®Ó
øng dông cho doanh nghiÖp võa vµ nhá .
6. VÒ thÞ trêng ®Çu ra
Nãi ®Õn thÞ trêng cña doanh nghiÖp võa vµ nhá th× tríc hÕt ph¶i nãi ®Õn
hµng ho¸ , dÞch vô – nh÷ng thµnh qu¶ lao ®éng , s¸ng t¹o cña doanh nghiÖp
.Tuy nhiªn, trªn con ®êng ®i t×m ®Çu ra cho s¶n phÈm cña m×nh , rÊt nhiÒu
doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam vÉn ®ang duy tr× nh÷ng mÆt hµng cã gi¸
trÞ gia t¨ng thÊp , chÊt lîng kh«ng cao vµ chñ yÕu dùa trªn nh÷ng lîi thÕ chi
phÝ ph©n c«ng rÎ . S¶n phÈm cña ViÖt Nam cßn ®¬n ®iÖu vÒ mÉu m· vµ
chñng lo¹i . Nguyªn nh©n chñ yÕu do thiÕu chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ngµnh
nghÒ ë tÇm vÜ m« , vµ do doanh nghiÖp cha thùc quan t©m ®Çu t ®óng møc
cho viÖc c¶i tiÕn mÉu m· , thiÕt kÕ mÉu míi phï hîp thÞ hiÕu kh¸ch hµng .
Ngay c¶ trong ngµnh dÖt may mÆc da giµy , thñ c«ng mü nghÖ , c¬ khÝ xuÊt
khÈu – nh÷ng lÜnh vùc u thÕ cña ViÖt Nam , viÖc ®a d¹ng chñng lo¹i , mÉu
m· vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ. NhiÒu doanh nghiÖp , doanh nghiÖp võa vµ nhá
chØ lµm theo catalogue hoÆc lµ cãp nhÆt , nh¸i kiÓu s¶n phÈm c¹nh tranh, kÕt
côc võa lµm m×nh r¬i vµo thÕ bÞ ®éng, võa ¶nh hëng xÊu ®Õn diÔn biÕn thÞ ttêng . S¶n phÈm cã qu¸ nhiÒu sù trïng l¾p , c¶ vÒ mÉu m· lÉn chñng lo¹i mÆt
hµng , dÞch vô gi÷a c¸c doanh nghiÖp nhá víi nhau , gi÷a doanh nghiÖp võa
vµ nhá víi doanh nghiÖp lín , nªn thÞ phÇn vÞ thu hÑp vµ lîi thÕ c¹nh tranh t¬ng ®èi l¹i cµng mê nh¹t .
Cã thÓ nãi , chÊt lîng s¶n phÈm cña ViÖt Nam cßn kÐm , l¹i kh«ng æn
®Þnh , rÊt khã c¹nh tranh víi hµng níc ngoµi ngay trªn thÞ trêng néi ®Þa chø
kh«ng nãi ®Õn thÞ trêng níc ngoµi . NhiÒu mÆt hµng tiªu dïng cña ViÖt Nam
ph¶i chÞu lÐp vÕ tríc hµng nhËp khÈu tiÓu ng¹ch , chÊt lîng trung b×nh tõ
Trung Quèc , Th¸i Lan ngay t¹i thÞ trêng néi ®Þa bëi chÊt lîng , gi¸ c¶ , mÉu
m· . Cßn hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam th× sao ? T¹i Cuba gi¸ xe ®¹p ViÖt
Nam xuÊt khÈu tõ 35-40 USD/chiÕc rÊt khã c¹nh tranh víi xe ®¹p Trung
Quèc chØ 30 USD/chiÕc , chÊt lîng cña ta kh«ng æn ®Þnh nªn cµng dÔ bÞ mÊt
kh¸ch . §iÒu ®¸ng lo ng¹i ®èi víi doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam lµ
nhiÒu hµng níc ngoµi t¹i thÞ trêng ViÖt Nam vµ trªn thÞ trêng quèc tÕ liªn tôc
thay ®æi mÉu m· vµ gi¶m gi¸ mµ chÊt lîng kh«ng gi¶m . V« h×nh chung ,
doanh nghiÖp ViÖt Nam tù r¬i vµo “c¸i bÉy cña chÝ phÝ lao ®éng thÊp”: bÞ qui
luËt c¹nh tranh dån Ðp vµo nh÷ng ngµnh cã lîi nhuËn cËn biªn thÊp vµ bÞ
c¹nh tranh gay g¾t vÒ chi phÝ .
Qua ®iÒu tra trªn 146 doanh nghiÖp , c¸c chuyªn gia ViÖn chiÕn lîc ph¸t
triÓn vµ tæ chøc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp Liªn hîp quèc ®· rót ra nhËn xÐt:
“Trong phÇn lín c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam , ngêi ta cha thÊy râ nh÷ng nç
lùc híng tíi n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng vµ chÊt lîng s¶n phÈm . NhiÒu
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
doanh nghiÖp dêng nh phã mÆc hoÆc Ýt quan t©m tíi viÖc c¶i thiÖn kh«ng
ngõng ho¹t ®éng cña m×nh , ®iÒu tÊt yÕu ®Ó cã thÓ ®¹t ®îc chuÈn mùc quèc tÕ
. C¸c c«ng ty xuÊt khÈu ViÖt Nam thêng cã Ýt hoÆc kh«ng cã nh·n hiÖu quèc
tÕ riªng , thêng ph¶i dùa nhiÒu vµo kh¸ch hµng vµ c¸c ®èi t¸c chÝnh ®Ó cã ®Çu
vµo thiÕt kÕ , quy tr×nh c«ng nghÖ , tiÕp thÞ vµ ph©n phèi . NhiÒu doanh
nghiÖp coi ChÝnh phñ nh mét t¸c nh©n quan träng ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh
cña hä vµ nç lùc t×m kiÕm cµng nhiÒu u tiªn , h¹n ng¹ch , trî cÊp vµ b¶o hé
cµng tèt”.
HiÖn nay , ViÖt Nam cha t×m ®îc lîi thÕ so s¸nh b»ng nh÷ng s¶n phÈm
“®éc ®¸o” riªng , HÇu nh doanh nghiÖp võa vµ nhá míi ®ang dõng l¹i ë chç
cã g× gäi lµ thÕ m¹nh th× tËp trung vµo kinh doanh vµ ®em ra chµo b¸n . §ã lµ
nguyªn nh©n tõ h¹i phÝa : tríc hÕt , doanh nghiÖp võa vµ nhá yÕu kÐm c¶ vÒ
n¨ng lùc s¶n xuÊt lÉn c«ng nghÖ vµ kiÕn thøc th¬ng trêng , sau ®Õn lµ Nhµ níc thiÕu mét c¬ chÕ kÝch thÝch tèt , ®Æc biÖt lµ c¸c chÝnh s¸ch hç trî vÒ
ngµnh nghÒ vµ thÞ trêng ®èi víi lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy.
7. HÖ thèng chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt cña Nhµ níc
Kh«ng chØ ë c¸c níc trªn thÕ giíi mµ c¶ ë ViÖt Nam , c¸c thÓ chÕ , chÝnh
s¸ch cã t¸c dông trùc tiÕp vµ hÕt søc quan träng ®èi víi khuyÕn khÝch vµ hç
trî cho sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp . Trong thêi gian qua , Nhµ níc ta
®· nhiÒu nç lùc trong viÖc t¹o lËp khu«n khæ ph¸p lý cho c¸c lo¹i h×nh doanh
nghiÖp ho¹t ®éng . Tuy vËy , hÖ thèng ph¸p luËt chung cho toµn bé nÒn kinh
tÕ cha hoµn chØnh , thiÕu ®ång bé , thiÕu nh÷ng ®¹o luËt quan träng nh luËt
hîp ®ång kinh tÕ , luËt h¶i quan , luËt ng©n hµng , luËt thõa kÕ. c¸c luËt vÒ tµi
chÝnh … §ång thêi , qua viÖc thùc thi luËt ph¸p vµ c¸c chÝnh s¸ch trªn thùc
tÕ ®· béc lé nhiÒu nhîc ®iÓm nh:
M«i trêng ph¸p lý ®èi víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp cha b×nh ®¼ng , kÓ
c¶ khi h×nh thµnh doanh nghiÖp còng nh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh
doanh. ViÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch chñ yÕu vÉn theo lo¹i h×nh së h÷u , cha
chó träng hç trî theo ngµnh nghÒ , quy m« doanh nghiÖp . ThiÕu sù b×nh
®¼ng gi÷a luËt ®Çu t trong níc vµ luËt ®Çu t níc ngoµi theo híng cã lîi cho
c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi .
M«i trêng ph¸p lý thiÕu æn ®Þnh , thêng xuyªn thay ®æi trong c¸c quy
®Þnh ph¸p lý ®èi víi c¸c doanh nghiÖp g©y t¸c ®éng xÊu ®ªn m«i trêng ®Çu t
do møc ®é rñi ro cao .
NhiÒu quy ®Þnh ph¸p lý hiÖn nay cßn r¾c rèi , rêm rµ , bªn c¹nh ®ã viÖc
tuyªn truyÒn ph¸p luËt l¹i rÊt h¹n chÕ khiÕn cho c¸c doanh nghiÖp cã t©m lý
ng¹i , kh«ng muèn thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh ®ã .
C¸c v¨n b¶n ph¸p quy thêng ®îc ban hµnh kh«ng kÞp thêi , thiÕu ®ång bé,
nhiÒu quy ®Þnh ph¸p lý kh«ng cßn phï hîp cha ®îc rµ so¸t kÞp thêi võa g©y
khã kh¨n , bã buéc ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp , võa t¹o ra nh÷ng kÏ hë
®Ó c¸c doanh nghiÖp lîi dông , lµm mÊt hiÖu lùc cña qu¶n lý Nhµ níc, ®Æc
biÖt lµ nh÷ng quy ®Þnh vÒ thñ tôc thµnh lËp vµ ®¨ng ký kinh doanh , thñ tôc
vay vèn , xuÊt nhËp khÈu , thuª ®Êt.
MÆt kh¸c viÖc thùc thi ph¸p luËt cha nghiªm vµ xö lý vi ph¹m thiÕu
nghiªm minh ®a dÉn ®Õn t×nh tr¹ng kinh doanh thiÕu lµnh m¹nh , g©y rèi lo¹n
trong ho¹t ®éng kinh doanh.
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
PhÇn 3: ®æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch qu¶n lÝ doanh
nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam trong nÒn kinh tÕ
thÞ trêng
I.
Sù cÇn thiÕt h×nh thµnh c¬ chÕ chÝnh s¸ch nh»m
thóc ®Èy sù ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá
Tríc nh÷ng khã kh¨n v« cïng to lín cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá
nh hiÖn nay th× viÖc qu¶n lÝ vµ hç trî cña Nhµ níc lµ v« cïng cÇn thiÕt . Bëi
c¸c doanh nghiÖp nµy qu¸ yÕu ít trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng c¹nh tranh khèc
liÖt víi nh÷ng h¹n chÕ nh : n¨ng lùc qu¶n lÝ yÕu , c«ng nghÖ l¹c hËu , vèn Ýt
… Do ®ã , dÓ c¸c doanh nghiÖp nµy ph¸t huy ®îc vai trß cña m×nh , cÇn thiÕt
ph¶i cã sù hç trî cña Nhµ níc . H¬n n÷a , cã nhiÒu vÊn ®Ò mµ c¸c doanh
nghiÖp kh«ng thÓ tù gi¶i quyÕt ®îc nh t¹o m«i trêng kinh doanh thuËn lîi ,
x©y dùng c¬ së h¹ tÇng , më réng thÞ trêng , ®µo t¹o nguån nh©n lùc…Ngoµi
ra, nã kh«ng chØ gióp cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¸t triÓn mét c¸ch
c©n ®èi vµ lµnh m¹nh, gi¶m bít nh÷ng khã kh¨n cho doanh nghiÖp, t¹o ®iÒu
kiÖn cho doanh nghiÖp ®øng v÷ng trªn thÞ trêng vµ ph¸t triÓn thuËn lîi mµ nã
cßn mang l¹i mét lîi Ých thiÕt thùc cho x· héi nh : gi¶i quyÕt ®îc mét sè lîng lao ®éng lín ®ang kh«ng cã viÖc lµm víi chi phÝ lao ®éng thÊp mµ ®ang
lµ g¸nh nÆng cña níc ta; t¨ng thu nhËp d©n c , gãp phÇn gi¶m kho¶ng c¸ch
giµu nghÌo ; ®¸p øng nhu cÇu vÒ hµng ho¸ , dÞch vô trong c¸c tÇng líp d©n c …, nhê ®ã viÖc ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt sÏ hiÖu qu¶ h¬n v× võa huy ®éng ®îc
tiÒm n¨ng s¸ng t¹o trong d©n , võa thùc hiÖn tèt chøc n¨ng qu¶n lÝ Nhµ níc .
II. C¬ chÕ qu¶n lÝ doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam
trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng
1) C¬ chÕ ®¶m b¶o quyÒn tù chñ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh
nghiÖp
Trong nÒn kinh tÕ níc ta hiÖn nay ®ang tån t¹i nhiÒu doanh nghiÖp võa
vµ nhá thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ : quèc doanh , tËp thÓ , t b¶n t nh©n , t
b¶n nhµ níc , c¸ thÓ –tiÓu chñ . C¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp tõng bíc
chuyÓn dÇn sang thùc hiÖn thèng nhÊt kh«ng ph©n biÖt theo thµnh phÇn kinh
tÕ , thõa nhËn mäi doanh nghiÖp dï thuéc bÊt cø h×nh thøc së h÷u nµo , ®Òu lµ
chñ thÓ s¶n xuÊt hµng ho¸ , cïng tån t¹i , ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn b×nh ®¼ng
trªn c¬ së ph¸p luËt , Nhµ níc c«ng nhËn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña nã , cho
phÐp kinh tÕ c¸ thÓ , kinh tÕ t b¶n t nh©n ®îc chän h×nh thøc s¶n xuÊt kinh
doanh , dîc thµnh lËp doanh nghiÖp kh«ng bÞ h¹n chÕ vÒ qui m« ho¹t ®éng
ngµnh nghÒ cã lîi cho quèc kÕ d©n sinh , kinh tÕ gia ®×nh ®îc khuyÕn khÝch
ph¸t triÓn .
a) QuyÒn t chñ trong x©y dùng chiÕn lîc vµ x©y dùng kÕ ho¹ch , ph¬ng ¸n
s¶n xuÊt kinh doanh:
Trªn c¬ së chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña ®Êt níc , kÕ ho¹ch
cã tÝnh chÊt ®Þnh híng cña chÝnh phñ , doanh nghiÖp tù chñ x©y dùng chiÕn lîc s¶n xuÊt kinh doanh dù b¸o møc cung –cÇu hµng ho¸ , gi¸ c¶ , c«ng
nghÖ , kü thuËt cho tõng lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸ , c©n ®èi kh¶ n¨ng tµi chÝnh
cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh , c¬ héi vµ th¸ch thøc cña thÞ trêng , tr¸ch
nhiÖm cña doanh nghiÖp ®èi víi x· héi. QuyÒn tù chñ nµy kh«ng nh÷ng ¸p
dông cho c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh mµ cßn ¸p dông cho c¶ doanh
nghiÖp võa vµ nhá quèc doanh .
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
QuÒn tù chñ ë møc ®é cao hay thÊp cho tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp lµ
phô thuéc vµo quyÒn së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt , quyÒn së h÷u vÒ nguån vèn .
Th«ng thßng c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®îc ®Çu t x©y dùng , ®Çu t trang thiÕt
bÞ sau ®ã giao cho doanh nghiÖp qu¶n lý sö dông trªn nguyªn t¾c tù h¹ch
to¸n , tù trang tr¶i , b¶o toµnh vµ ph¸t triÓn vèn , chñ doanh nghiÖp kh«ng
ph¶i lµ chñ së h÷u ®Ých thùc cña nguån vèn .
b) QuyÒn tù chñ tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh
Tæ chøc bé m¸y , tuyÓn dông lao ®éng vµ tr¶ c«ng lao ®éng . C¬ chÕ qu¶n
lÝ hiÖn nay ®· t¹o cho ngêi chñ doanh nghiÖp cã toµn quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc
tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp , ®iÒu nµy kh«ng chØ ®èi víi
c¸c doanh nghiÖp t nh©n mµ ngay c¶ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá quèc
doanh còng ®îc ¸p dông nguyªn t¾c trªn tuy nhiªn nã cã gÆp nh÷ng h¹n chÕ
nhÊt ®Þnh nh viÖc tuyÓn dông , sö dông lao ®én , thay ®æi thiÕt bÞ c«ng
nghÖ…
QuyÒn tù chñ vÒ tµi chÝnh . Nhµ níc b¶o vÖ quyÒn hîp ph¸p vÒ së h÷u tµi
s¶n , tiÒn vèn cña c¸cdoanh nghiÖp , khuyÕn khÝch doanh nghiÖp ®Çu t vµo
s¶n xuÊt kinh doanh , lµm giµu cho b¶n th©n vµ ®Êt níc , Nhµ níc kh«ng can
thiÖp vµo viÖc sö dông vèn cña c¸c doanh nghiÖp .
Cung øng v©t t , tiªu thô s¶n phÈm . Doanh nghiÖp ®îc toµn quyÒn chñ
®éng khai th¸c mäi nguån vËt t vµ kh¸ch hµng trªn thÞ trêng trong vµ ngoµi níc . §Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn ®îc quyÒn tù chñ nµy ,
trong nh÷ng n¨m ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lÝ, Nhµ níc ®· t¹o ra khu«n khæ ph¸p
lý vµ m«i trêng c¹nh tranh b×nh ®¼ng , ban hµnh chÝnh s¸ch vÜ m« , xo¸ bá sù
ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c doanh nghiÖp , thùc hiÖn chÝnh s¸ch vÒ thÞ trêng vµ
tù do vÒ gi¸ c¶.
ViÖc mua b¸n vËt t nguyªn liÖu còng nh hµng ho¸ do doanh nghiÖp s¶n
xuÊt lµ hoµn toµn tù do , doanh nghiÖp cã quyÒn tù ®Þnh gi¸ hµng ho¸ cña
m×nh, ®ång thêi cã quyÒn tho¶ thuËn th¬ng lîng gi¸ mua vËt t , nguyªn liÖu ,
kh«ng cßn t×nh tr¹ng bÞ ¸p ®Æt vÒ gi¸ c¶ .
Khoa häc – kü thuËt . Doanh nghiÖp ®îc toµn quyÒn x©y dùng vµ ¸p
dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc – kü thuËt –c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña trong
vµ ngoµi níc trªn thÕ giíi vµo s¶n xuÊt kinh doanh . §îc chñ ®éng hîp t¸c
víi c¸c c¬ quan nghiªn cøu , c¸ nh©n lµm khoa häc vµ c¸c doanh nghiÖp kh¸c
hoÆc tù tæ chøc nghiªn cøu ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ – thiÕt bÞ – kü thuËt vµ tæ
chøc s¶n xuÊt nh»m kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm , gi¶m chi phÝ
, t¨ng cêng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn th¬ng trêng .
2) C¬ chÕ kiÓm tra, gi¸m s¸t cña Nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng cña doanh
nghiÖp
C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cña Nhµ níc ®Òu ®¶m b¶o quyÒn tù chñ cña c¸c
doanh nghiÖp kh«ng ph©n biÖt thµnh phÇn kinh tÕ dï ®ã lµ nhµ níc hay t
nh©n . Tuy nhiªn ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng mét
c¸ch tù do trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng mµ vÉn ph¶i chÞu sù gi¸m s¸t , kiÓm tra
cña c¬ quan Nhµ níc trong ph¹m vi khu«n khæ ph¸p luËt .
Gi¸m s¸t ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh . Nhµ níc khuyÕn khÝch c¸c
doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong mäi ngµnh nghÒ phôc vô quèc kÕ d©n sinh ,
®ång thêi còng gi¸m s¸t chÆt chÏ c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp , th«ng qua
®¨ng ký chÊt lîng s¶n phÈm , ng¨n ch¨n tÖ lµm hµng gi¶ , hµng kÐm phÈm
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
chÊt , hµng lËu , ®Ó b¶o vÖ lîi Ých cña ngêi tiªu dïng vµ cña chÝnh b¶n th©n
doanh nghiÖp . Ng¨n chÆn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh g©y « nhiÔm
m«i trêng v× quyÒn lîi cña toµn x· héi.
Gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh . Nhµ níc ®· ban hµnh ph¸p lÖnh vÒ kÕ
to¸n vµ thèng kª , yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp ph¶i më sæ s¸ch kÕ to¸n , mäi
ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp , cã sö dông ®Õn nguån
vèn ®Òu ph¶i ph¶n ¸nh trªn sæ s¸ch kÕ to¸n.
3) C¬ chÕ hç trî khuyÕn khÝch ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá
Sau h¬n 8 n¨m chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng , qua thùc tiÕn ph¸t triÓn
doanh nghiÖp võa vµ nhá ë níc ta , ®Æc biÖt lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp nhá t
nh©n , c¸ thÓ, hé gia ®×nh , kÕt hîp víi kinh nghiªm cña c¸c níc trªn thÕ giíi
vÒ ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy , Nhµ níc ta còng nhËn thÊy ®îc v¹i
trß quan träng cña doanh nghiÖp võa vµ nhá trong viÖc nh»m ®¹t tíi mét
môc tiªu gåm 4 ®iÓm sau:
- T¹o ra nhiÒu chç lµm viÖc míi , gi¶m bít thÊt nghiÖp .
- Huy ®éng vèn trong d©n vµo s¶n xuÊt kinh doanh .
- N©ng cao thu nhËp d©n c.
- T¨ng thu cho ng©n s¸ch quèc gia .
Bèn môc tiªu trªn cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau , nhng còng cã “sù
®¸nh ®æi vµ bµi trõ lÉn nhau”. Trong giai ®o¹n hiÖn nay , cÇn ph¶i x¸c ®Þnh
môc tiªu t¨ng c¬ héi t¹o viÖc lµm ®Ó gi¶i quyÕt n¹n thÊt nghiÖp , môc tiªu
huy ®éng vèn trong d©n c ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cã ý nghÜa chiªn
lîc v« cïng quan träng.
ChÝnh s¸ch thuÕ. ThuÕ lµ mét trong nh÷ng c«ng cô qu¶n lÝ vµ ®iªu tiÕt
vÜ m« rÊt quan träng , s¾c bÐn vµ cã hiÖu lùc nhµ níc ®èi víi mäi c¬ së s¶n
xuÊt – kinh doanh trong toµn bé nÒn kinh tÕ . Do vËy tõ khi chuyÓn sang
nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Õn nay , Nhµ níc ®· nhiÒu lÇn söa ®æi , bæ sung hÖ
thèng thuÕ ®Ó ph¸t huy vai trß to lín cña thuÕ . HÖ thèng thuÕ míi ®· cã t¸c
dông to lín ®èi víi viÖc ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ cã nh÷ng u ®·i ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nµy nh : miÔn gi¶m thuÕ ®èi víi hé s¶n xuÊt
nhá , nghÒ phô, kinh tÕ hé gia ®×nh , hµng xuÊt kh©u ; gi¶m thuÕ cho c¸c c¬
së s¶n xuÊt trong vïng cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¾c nghiÖt , h¹ tÇng c¬ së yÕu
kÐm .
ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t. Nh¨m t¹o lËp m«i trêng ®Çu t thuËn lîi ,
Quèc hé ®· ban hµnh ®¹o luËt khuyªn khÝch ®Çu t níc ngoµi vµ luËt khuyÕn
khÝch ®Çu t trong níc t¹o hµnh lang ph¸p lý ®Ó thóc ®Èy ho¹t ®éng ®Çu t .
LuËt khuyªn kÝch ®Çu t trong níc ®· quy ®inh râ :
- C¸c lÜnh vùc , vïng thuéc diÖn u tiªn cho c¸c nhµ ®Çu t.
- §iÒu kiÖn ®Ó ®îc hëng c¸c u ®·i nh cã dù ¸n míi hoÆc më réng s¶n
xuÊt ë c¸c vïng s©u , vïng xa , hoÆc thuéc c¸c ngµnh nghÒ cÇn u
tiªn .
- Nh÷ng ®èi tîng x· héi cã thÓ ®îc hëng u ®·i th«ng qua c¸c ch¬ng
tr×nh cña Nhµ níc : gi¶i quyÕt viÖc lµm , hoµ nhËp céng ®ång , xo¸
®ãi gi¶m nghÌo …
20
.DOC 
31 
61 
140 
