Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Lêi nãi ®Çu
HiÖn nay , chóng ta ®ang ®i vµo cuéc c¸ch m¹ng C«ng nghiÖp ho¸
- HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc . C¸c doanh nghiÖp , c¸c c«ng ty , xÝ nghiÖp
liªn tôc ®îc thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng . Kh¸c víi sù bao cÊp tríc
®©y cña nhµ níc , c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay ®ang ®øng tríc sù c¹nh
tranh cùc kú gay g¾t cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng , tù chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ho¹t ®«ng cña c«ng ty m×nh . V× vËy khi thµnh lËp vµ vËn hµnh
c«ng ty , doanh nghiÖp ( hay bÊt kú mét tæ chøc nµo ) th× ®iÒu quan
träng nhÊt lµ ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña tæ chøc th× mèi
cã thÓ ®a doanh nghiÖp vµo ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ nhÊt , mang l¹i lîi
Ých kinh tÕ nhiÒu nhÊt .
Tuy nhiªn trªn thùc tÕ cÇn quan t©m tíi mèi quan hÖ gi÷a c¸c
nguyªn t¾c tæ chøc vµ c¬ cÊu tæ chøc cña doanh nghiÖp ®Ó vËn dông
mét c¸ch linh ho¹t , phï hîp víi tõng doanh nghiÖp , tõng nghµnh
nghÒ kinh doanh.
ViÖc tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c vÒ tæ chøc cña doanh nghiÖp lµ mét
®iÒu hÕt søc quan träng . §ã còng chÝnh lµ lý do v× sao t«i chän ®Ò
tµi : “Liªn hÖ thùc tiÔn doanh nghiÖp ®Ó ph©n tÝch ý nghÜa vµ mèi
quan hÖ biÖn chøng gi÷a 8 nguyªn t¾c c¬ b¶n vÒ tæ chøc“.
Lµm ®Ò tµi tiÓu luËn cho bé m«n nµy Tæ Chøc Qu¶n Lý .
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Mçi tæ chøc lµ mét thùc thÓ x· héi cã c¬ cÊu riªng , vËn ®éng theo
mét c¬ cÊu nhÊt ®Þnh vµ ®îc ®iÒu khiÓn bëi mét trung t©m ®Çu n·o ®Ó
thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô nh»m ®¹t ®îc môc tiªu do chñ thÓ ®Ò ra .
Khi nhËn tr¸ch nhiÖm qu¶n lý mét doanh nghiÖp víi môc tiªu ®· x¸c
®Þnh , ngêi gi¸m ®èc ph¶i quan t©m ngay ®Õn viÖc xem xÐt tæ chøc
qu¶n lý hiÖn cã liÖu ®· hîp lý vµ t¬ng xøng víi nhiÖm vô cha , tõ ®ã
ph©n tÝch c¸c ®iÓm yÕu kÐm bÊt cËp ®Ó suy nghÜ thiÕt kÕ l¹i hoÆc c¶i
tiÕn , kiÖn toµn mét sè kh©u nµo ®ã . Muèn lµm ®îc nh vËy th× cÇn
ph¶i hiÓu râ vÒ nh÷ng nguyªn t¾c tæ chøc .
kh¸I niÖm c¬ b¶n vÒ tæ chøc .
.Tæ chøc lµ mét tõ ng÷ rÊt thêng gÆp trong ®êi sèng , víi t c¸ch
mét danh tõ ( chØ mét thùc thÓ ) , mét ®éng tõ ( chØ mét hµnh ®éng ).
Tæ chøc hiÖn diÖn trong c¸c sù vËt tù nhiªn vµ x· héi , tõ ®¬n gi¶n ®Õn
phøc t¹p , tõ vi m« ®Õn vÜ m« .
C¸c nhµ khoa häc ®· cè g¾ng ®a ra c¸c c¸ch ®Þnh nghÜa kh¸c nhau
vÒ tæ chøc , song khã x¸c ®Þnh ®îc mét ®Þnh nghÜa xóc tÝch vµ chÝnh
x¸c nhÊt ( nãi nªn néi dung ®Çy ®ñ vµ thuùc chÊt mét c¸ch chÆt chÏ ,
râ rµng , ng¾n gän ).
Theo tõ ®iÓn tiÕng ViÖt phæ th«ng , tæ chøc cã c¸c nghÜa : t¹o
thµnh mét chØnh thÓ cã cÊu t¹o vµ chøc n¨ng nhÊt ®Þnh , ho¹t ®éng cã
trËt tù nÒ nÕp ; lµm nh÷ng viÖc cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hµnh mét ho¹t ®éng co
hiÖu qu¶ , tËp hîp mét sè ngêi ho¹t ®éng v× quyÒn lîi chung , môc
dÝch chung .
ë ®©y chóng ta chó ý mét ®Þnh nghÜa s¸t h¬n víi kh¸I niÖm tæ
chøc qu¶n lý :
Tæ chøc lµ mét c¬ cÊu ( bé m¸y hoÆc hÖ thèng bé m¸y ) ®îc x©y
dùng cã chñ ®Þnh vÒ vai trß vµ chøc n¨ng ®îc hîp thøc ho¸ ), trong ®ã
c¸c thµnh viªn cña nã thùc hiÖn tõng phÇn viÖc ®îc ph©n c«ng víi sù
liªn kÕt h÷u c¬ nhµm ®¹t tíi môc tiªu chung .
XuÊt ph¸t tõ c¸c nhiÖm vô cÇn tiÕn hµnh ®Ó ®¹t tíi môc tiªu ®· x¸c
®Þnh ( kh«ng v× lý do nµo kh¸c vµ kh«ng phôc vô ®ång thêi bÊt kú môc
tiªu nµo kh¸c ).
Cã sù ph©n c«ng lao ®éng rµnh m¹ch ( mèi ngêi , mçi nhãm ngêi
ph¶i hoµn thµnh mét kh©u , mét phÇn nhiÖm vô ) vµ ®îc liªn kÕt víi
nhau trong mét tæng thÓ ho¹t ®éng chung .
Cã cÊu t¹o hîp lý nhiÒu bé phËn hîp thµnh vµ cã mét c¬ cÊu ®iÒu
khiÓn thèng nhÊt ( ®Ó vËn hµnh c¶ guång m¸y mét c¸ch nhÞp nhµng vµ
®¹i diÖn cho khèi thèng nhÊt ®ã trong quan hÖ víi bªn ngoµi ).
ii. néi dung vµ ý nghÜa cña c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n
vÒ tæ chøc .
I.
Khi thiÕt lËp vµ vËn hµnh bÊt kú méy tæ chøc nµo còng ph¶i tu©n
thñ , vËn dông c¸c quy t¾c chung vÒ tæ chøc tæ chøc , nh÷ng nguyªn
t¾c nµy xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn vÒ qu¶n lý vµ phï hîp víi c¸c quy luËt
kh¸ch quan .
1. Nguyªn t¾c 1:
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Tõ môc tiªu ho¹t ®éng mµ ®Þnh ra chøc n¨ng cña tæ chøc , tõ
chøc n¨ng mµ thiÕt lËp bé m¸y phï hîp , vµ tõ bé m¸y mµ bè
trÝ con ngêi ®¸p øng yªu cÇu .
§©y lµ tr×nh tù logic cña tæ chøc , kh«ng ®îc lµm ngîc l¹i hoÆc tuú
tiÖn .
a) §Ó thùc hiÖn môc tiªu ®· ®Ò ra ( kinh doanh mét lÜnh vùc s¶n
xuÊt , th¬ng m¹i hoÆc mét dÞch vô nµo ®ã ) , cÇn x¸c ®Þnh c¸c
chøc n¨ng nhiÖm vô c¬ b¶n l©u dµi cña bé m¸y qu¶n lý doanh
nghiÖp , xuÊt ph¸t tõ 4 chøc n¨ng cña qu¶n lý : ho¹ch ®Þnh , tæ
chøc , ®iÒu khiÓn , phèi hîp vµ kiÓm tra . Mçi bé phËn cña bé
m¸y qu¶n lý l¹i cã chøc n¨ng cô thÓ ®Ó thùc hÖn phÇn viÖc ®îc ph©n c«ng , ph©n cÊp qu¶n lý . chøc n¨ng x¸c ®Þnh kh«ng
râ sÏ kh«ng cã c¨n cø ®Ó tæ chøc thùc hiÖn ®¹t tíi môc tiªu .
Chøc n¨ng chïng chÐo sÏ lµm cho bé m¸y cång kÒnh , tr¸ch
nhiÖm kh«ng râ , ho¹t ®éng trôc trÆc .
b) Bé m¸y ®îc thiÕt lËp ®Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng , cã chøc
n¨ng th× ph¶i cã bé m¸y vµ bé m¸y ph¶i ®¸p øng chøc n¨ng .
Kh«ng thÓ lËp ra mét bé m¸y tuú tiÖn víi nh÷ng lý do kh«ng
liªn quan ®Õn chøc n¨ng ( ch¼ng h¹n ®Ó cã cho sè ngêi d thõa
hoÆc sao chÐp m« h×nh cña tæ chøc kh¸c ... ).
Yªu cÇu ®ã tríc hÕt ®îc thùc hiÖn b»ng c¸ch lùa chän lo¹i
h×nh tæ chøc thÝch hîp , x¸c ®Þnh sè lîng tèi u ( võa ®ñ ) c¸c bé
phËn cÇn thiÕt ®Ó qu¶n lý cã hiÖu lùc , ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ víi
tr¸ch nhiÖm râ rµng . Tiªu chÝ tæng qu¸t ®Ó kiÓm nghiÖm tÝnh hîp
lý cña bé m¸y lµ : mäi chøc n¨ng cña tæ chøc ®Òu cã n¬i thùc
hiÖn vµ chÞu tr¸ch nhiÖm , ho¹t ®éng cã hÖu qu¶ cao , cã thÓ
kiÓm so¸t ®îc , c¶ guång m¸y ho¹t ®éng g¾n bã , nhÞp nhµng
cïng híng vµo môc tiªu chung .
c) Bé m¸y ho¹t ®éng ®îc lµ nhê cã con ngêi víi n¨ng lùc vµ
phÈm chÊt ®¸p øng yªu cÇu. YÕu tè con ngêi bao gåm c¬ cÊu ®éi
ngò ( c¸c lo¹i c¸n bé nh©n viªn ), sè lîng ( cÇn thiÕt ®Ó b¶o ®¶m
c¸c phÇn viÖc ) vµ tiªu chuÈn ( tr×nh ®é , n¨ng lùc , phÈm chÊt ).
Kh«ng thÓ v× con ngêi mµ sinh ra bé m¸y kh«ng thùc sù cÇn thiÕt
.ViÖc ph©n c«ng , x¸c ®Þnh chøc tr¸ch c¸ nh©n râ rµng lµ c¬ së ®Ó
cã bä m¸y hîp lý ( gän nhÑ , cã chÊt lîng . Sù bè trÝ , ph©n c«ng
tuú tiÖn sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng " võa thõa " , " võa thiÕu " ngêi ,
nhiÖm vô kh«ng hoµn thµnh tèt , tr¸ch nhiÖm thiÕu râ rµng , h¬n
n÷a cßn t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t sinh c¸c vÊn ®Ò néi bé phøc t¹p g©y
lñng cñng , láng lÎo kû c¬ng .
2.Nguyªn t¾c 2:
Néi dung chøc n¨ng cña mçi tæ chøc cÇn ®îc ph©n chia thµnh
c¸c phÇn viÖc râ rµng vµ ph©n c«ng hîp lý , rµnh m¹ch cho mçi bé
phËn , mçi c¸ nh©n chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn .
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
a) Sù ph©n chia nhiÖm vô ph¶i ®¶m b¶o cho ngêi thùc hiÖn cã thÓ hoµn
thµnh võa søc ®Ó cã thÓ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ thùc hiÖn . Nã
còng ph¶i t¹o ®îc vµ duy tr× mèi kiªn kÕt , phèi hîp ®Ó cïng thùc
hiÖn chøc n¨ng chung cña tæ chøc .
TÝnh hîp lý cña sù ph©n chia nhiÖm vô vµ ph©n c«ng ®îc kiÓm
nghiÖm qua c¸c c©u hái :
Nh÷ng phÇn viÖc ®ã ®· ®ñ ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng chung cha ?
Néi dung nhiÖm vô cña tõng bé phËn , tõng ngêi ®· râ rµng cha ?
Ngêi ®îc ph©n c«ng ®· hiÓu ®óng cha ?
Cã nh÷ng phÇn viÖc nµo ®îc ph©n c«ng trïng nhau kh«ng ? NhiÖm
vô nµo cha ®îc ph©n c«ng ?
Khèi lîng viÖc ®îc ph©n c«ng cã võa søc thùc hiÖn kh«ng ? PhÇn
viÖc nµo qu¸ nÆng hoÆc qu¸ nhÑ ?
C¸ch ph©n chia , ph©n c«ng ®ã cã gióp cho ngêi ®iÒu hµnh( phô
tr¸ch chung ) n¾m ®îc toµn bé ho¹t ®éng kh«ng?
b)Trong tæ chøc qu¶n lý cña doanh nghiÖp cã sù ph©n c«ng theo chiÒu
ngang ( chuyªn m«n ho¸ ) vµ sô ph©n cÊp theo chiÒu däc ( cÊp bËc ) .
Sù ph©n c«ng theo chiÒu ngang quan träng nhÊt lµ t¸ch biÖt quyÒn së
h÷u víi quyÒn sö dông , thÓ hiÖn qua vai trß cña chñ doanh nghiÖp
( hoÆc héi ®ång qu¶n trÞ ) vµ vai trß cña gi¸m ®èc ®iªï hµnh . ë níc
ta , ®©y cßn lµ vÊn ®Ò cßn cha ®îc lµm râ ( ®èi víi doanh nghiÖp nhµ níc ). C¸c bé phËn c«ng ®o¹n s¶n xuÊt - dÞch vô vµ c¸c phßng , ban
chøc n¨ng lµ kÕt qu¶ cña sù ph©n c«ng theo chiÒu ngang trong doanh
nghiÖp , ho¹t ®éng theo ph¬ng thøc phèi hîp cïng phôc tïng .
Ph©n cÊp theo chiÒu däc ®îc thùc hiÖn qua hÖ thèng cÊp bËc
qu¶n lý tõ trªn xuèng díi , th«ng thêng gåm 3 cÊp c¬ b¶n : cÊp cao
( toµn doanh nghiÖp ), cÊp trung gian ( , doanh nghiÖp thµnh viªn ,
ph©n xëng , bé phËn dÞch vô , chi nh¸nh ) vµ cÊp trùc tiÕp thùc hiÖn
( tæ , ®éi ) . øng víi c¸c cÊp qu¶n lý ®ã lµ c¸c chøc danh phô tr¸ch :
gi¸m ®èc ( cïng c¸c phßng , ban ), qu¶n ®èc ( cïng c¸c bé m«n gióp
viÖc t¸c nghiÖp ) , tæ trëng hoÆc ®éi trëng ... HÖ thèng däc ®îc ®iÒu
hµnh theo chÕ ®é thñ trëng qua quan hÖ ®iÒu khiÓn - phôc tïng víi thø
tù bËc thang ( t¸c ®éng theo tõng nÊc ) .
3.Nguyªn t¾c 3:
NhiÖm vô quyÒn h¹n vµ chøc n¨ng ph¶i t¬ng xøng .
a) Chøc n¨ng (l©u dµi ) hoÆc nhiÖm vô ( tõng viÖc ) giao cho bé phËn
hoÆc c¸ nh©n nµo ®ã phÈi ®¶m b¶o hoµn thµnh . CÇn x¸c ®Þnh vµ
hiÓu râ : chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ mÆt nµo vµ ®Õn ®©u , ai lµ ngêi chÞu
tr¸ch nhiÖm tríc ai ? ChØ khi nhËn râ tr¸ch nhiÖm , mçi ngêi míi
tËn t©m tËn lùc , ¸m nghÜ d¸m lµm vµ d¸m chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt
qu¶ thùc hiÖn.
Vµ do ®ã chØ giao nhiÖm vô khi xÐt thÊy ngêi thùc hiÖn cã ®ñ
kh¶ n¨ng ®¶m ®¬ng .
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Cã 4 lo¹i tr¸ch nhiÖm : tr¸ch nhiÖm tËp thÎ , tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n
, tr¸ch nhiÖm liªn ®íi vµ tr¸ch nhiÖm cuèi cïng . Tr¸ch nhiÖm tËp thÓ
thùc hiÖn trong c¬ chÕ quyÕt ®Þnh tËp thÓ ( vÝ dô chÕ ®é lµm viÖc cña
héi ®ång qu¶n trÞ ) , trong ®ã mäi thµnh viªn tham gia quyÕt ®Þnh ph¶i
cïng chÞu tr¸ch nhiÖm kÓ c¶ thiÓu sè bÊt ®ång .Trong chÕ ®é thñ trëng
( hÖ thèng ®iªuf hµnh ) ph¶i x¸c ®Þnh c¸ nh©n cña ngêi phô tr¸ch còng
nh ngêi ®îc ph©n c«ng . §èi víi nh÷ng bé phËn , nh÷ng ngêi cã liªn
quan cÇn x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm liªn ®íi tøc lµ mét phÇn tr¸ch nhiÖm
gi¸n tiÕp . Tr¸ch nhiÖm cuèi cïng lµ chia sÎ tr¸ch nhiÖm chung ®èi víi
kÕt qu¶ thùc hiÖn cuèi cïng theo môc tiªu cña c¶ doanh nghiÑp , chñ
yÕu nh»m ®éng viªn tinh thÇn vµ ý thøc lµm chñ h¬n lµ chÞu tr¸ch
nhiÖm cô thÓ . Tr¸ch nhiÖm cô thÓ cã nghÜa lµ ph¶i chÞu sö lý vÒ hµnh
chÝnh vµ vÒ ph¸p lý , cã trêng hîp ph¶i båi thêng thiÖt h¹i ®· g©y ra .
b) QuyÒn h¹n lµ mét phÇn quyÒn lùc ®îc giao ®Ó cã thÓ thùc thi nhiÖm
vô víi tr¸ch nhiÖm ph¶i ®¶m b¶o hoµn thµnh. Giao quyÒn h¹n cã
nghÜa lµ sù ph©n ®Þnh quyÒn lùc t¬ng xøng víi tr¸ch nhiÖm , ph¶i
võa ®ñ ( kh«ng thiÕu , kh«ng thõa ) vµ ph¶i râ rµng .
Giao quyÒn h¹n kh«ng ®óng sÏ kh«ng thÓ quy tr¸ch nhiÖm , hËu
qu¶ lµ cÊp trªn ph¶i tù g¸nh tr¸ch nhiÖm lÏ ra ®îc san sÎ , t¹o ra sù tËp
trung qu¸ møc , h¹n chÕ tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña cÊp díi , dÔ sinh tÖ
quan liªu vµ láng lÎo kû c¬ng .
Giao qu¸ nhiÒu quyÒn h¹n sÏ t¹o c¬ héi cho sù léng quyÒn ,
chuuªn quyÒn , dÔ sÈy ra c¸c vi ph¹m v« nguyªn t¾c mµ khã x¸c ®Þnh
tr¸ch nhiÖm .
Kh«ng x¸c ®Þnh râ quyÒn h¹n ( th¶ næi quyÒn lùc ) lµ t×nh huèng
xÊu nhÊt , t¹o ra t×nh tr¹ng kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®îc hµnh ®éng cña cÊp
díi , hËu qu¶ cã thÓ theo hai híng : hoÆc lµ kh«ng hoµn thµnh ®îc
nhiÖm vô , kh«ng quy ®îc tr¸ch nhiÖm ( do kh«ng sö dông quyÒn h¹n
cÇn cã ) , hoÆc lµ l¹m dông tuú tiÖn quyÒn lùc , lÊn s©n vµ can thiÖp vît
cÊp . Mét nhµ nghiªn cøu vÒ qu¶n lý ®· nhÊn m¹nh : " l·nh ®¹o chÝnh
lµ ë chç biÕt ph©n ®Þnh quyÒn lùc ".
Ngêi qu¶n lý cÇn ®Æt ra c¸c c©u hái kiÓm nghiÖm :
§· giao cho cÊp díi ®ñ quyÒn h¹n cÇn thiÕt cha , cßn thiÕu quyÒn
h¹n g× ®Ó hä cã thÓ hoµn thµnh tr¸ch nhiÖm ? Cã quyÒn h¹n nµo giao
qua møc khong ?
CÊp díi ®· biÕt sö dông ®óng c¸c quyÒn h¹n ®îc giao cha nh÷ng
®iÓm nµo quy ®Þnh cha ®ñ râ ?
Khi thÊy cÊp díi vît qu¸ quyÒn h¹n , cã kiªn quyÕt ng¨n ch¹n , xö
lý vµ kh¾c phôc hËu qu¶ kh«ng?
B¶n th©n cã tù cho phÐp m×nh vît qu¸ quyÒn h¹n ®îc giao kh«ng ?
Nguyªn t¾c trªn ®©y ®Æt ra vÊn ®Ò ph¶i x©y dùng chÕ ®ä tr¸ch
nhiÖm víi néi dung vµ giíi h¹n rµnh m¹ch , g¾n chÆt víi viÖc quy ®Þnh
quyÒn h¹n cho mçi cÊp , mçi chøc danh qu¶n lý . §ã lµ c¬ së ®Ó duy
tr× kû c¬ng vµ ®Ó lµm tèt c«ng t¸c c¸n bé , t¹o ra søc m¹nh cña tæ chøc
.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
4.Nguyªn t¾c 4:
CÇn x¸c lËp vµ sö lý ®óng c¸c mèi quan hÖ chøc n¨ng , chÕ ®é
c«ng t¸c vµ lÒ lèi lµm viÖc .
Quan hÖ vÒ chøc n¨ng lµ mét yÕu tè trong c¬ chÕ vËn hµnh
( phÇn mÒn ) cña tæ chøc , thÓ hiÖn tr¹ng th¸i ®éng cña tæ chøc . X¸c
lËp vµ sö lý ®óng sÏ ®¶m b¶o qu¸ tr×nh vËn hµnh ®ång bé , hµi hoµ cña
bé m¸y ho¹t ®éng , kh«ng chång chÐo , víng m¾c , m©u thuÉn nhau .
CÇn n¾m v÷ng nh÷ng ®Æc ®iÓm cña tæ chøc ®Ó vËn dông cho phï hîp ,
trªn c¬ së mét sè ®iÓm chung nh sau :
Tríc hÕt cÇn nhËn thøc bé phËn do m×nh phô tr¸ch thuéc tuyÕn nµo
( ngang hay däc ) trong mèi quan hÖ xö lý . Tõ ®ã thÊy ®îc ®èi t¸c
quan hÖ ( liªn quan ®Õn bé phËn kh¸c nh thÕ nµo ) , nh÷ng h×nh thøc
thùc hiÖn mèi quan hÖ ( qua v¨n b¶n , qua ®iÖn tho¹i hay gÆp mÆt trùc
tiÕp ) .
CÇn ph©n biÖt c¸c mèi quan hÖ l©u dµi , thêng xuyªn vµ c¸c mèi
quan hÖ ®ét xuÊt , t¹m thêi ®Î xö lý ®óng . Víi c¸c quan hÖ l©u dµi
ph¶i duy tr× liªn tôc ( thêng cã ®Þnh kú ), tr¸nh ®øt qu·ng l©u . Víi c¸c
quan hÖ ®ét xuÊt , cÇn xö lý kÞp thêi vµ døt ®iÓm .
ChÕ ®ä c«ng t¸c vµ lÒ lèi lµm viÖc lµ c¸c quy ®Þnh nh»m ®iÒu chØnh
hµnh vi cña c¸c ®èi tîng tham gia mèi quan hÖ chøc n¨ng , ®îc x©y
dùng thµnh nÒ nÕp vµ thãi quen , thÓ hiÖn sù rµng buéc cña tæ chøc .
ChÕ ®ä æn ®Þnh mang tÝnh æn ®Þnh t¬ng ®èi vµ tÝnh thÓ chÕ , ®ã lµ c¸c
chÕ ®ä sinh ho¹t tËp thÓ ( héi nghÞ , héi ý , héi b¸o ) , chÕ ®ä th«ng tin
( b¸o c¸o , truyÒn ®¹t , th«ng b¸o , thØnh thÞ ) , chÕ ®ä kiÓm tra ®«n ®èc
( thêng xuyªn , ®Þnh kú ) ,chÕ ®é tr¸ch nhiÖm ( ®¸nh gi¸, xö lý tr¸ch
nhiÖm ) , chÕ ®ä khen thëng kû luËt , v.v... LÒ lèi lµm viÖc cÇn kh«ng
ngõng ®îc söa ®æi , c¶i tiÕn ®Î phï hîp víi ®iÒu kiÖn míi .
C¬ së cña viÖc xö lý c¸c mèi quan hÖ chøc n¨ng chÝnh lµ tõng chøc
n¨ng cña tõng bé phËn , tõng chøc danh víi ®êng ranh giíi ®óng vµ
râ , song kh«ng biÖt lËp . Trªn thùc tÕ , c¸c vïng tr¸ch nhiÖm thêng cã
sù giao thoa , chång lÊn , thÓ hiÖn tÝnh mÒm dÎo cña tæ chøc . Cã
nh÷ng t×nh huèng ®Æc biÖt ph¶i vît ranh giíi trong trõng mùc nµo ®Êy ,
thËm chÝ can thiÖp vît cÊp , song kh«ng ®îc l¹m dông vµ ngay sau khi
can thiÖp ph¶i cã sù gi¶i thÝch ®Ó ®èi t¸c th«ng c¶m tr¸nh nÈy sinh th¾c
m¾c , nghi kþ , ph¸ vì nÒ nÕp quan hÖ b×nh thêng . NÕu qu¸ c©u nÖ ,
cøng nh¾c cã thÓ lµm háng viÖc vµ sinh ra tÖ quan liªu .
5. Nguyªn t¾c 5:
B¶o ®¶m sù cung cÊp th«ng tin qua l¹i ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi ,
trung thùc vµ cã ®é tin cËy cao .
Sù qu¶n lý ®iÒu hµnh th«ng suèt cã hiÖu lùc thêng xuyªn ®ßi
hái sù trao ®æi th«ng tin theo chiÒu däc vµ chiÒu ngang vÒ m«i trêng
ho¹t ®éng , vÒ t×nh h×nh , vÒ chñ tr¬ng , biÖn ph¸p vµ vÒ kinh nghiÖm .
Nh÷ng th«ng tin ®ã gióp cho viÖc ®¸nh gi¸ ®óng t×nh h×nh thùc tÕ ®Î ra
c¸c quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n , s¸t hîp vµ ®iÒu hµnh , phèi hîp mäi ho¹t
®éng nh»m ®¹t tíi môc tiªu víi kÕt qu¶ cao nhÊt . §©y lµ hÖ thèng thÇn
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
kinh cña c¬ thÓ tæ chøc , cÇn cã ph¶n øng nhanh nhËy víi c¸c tÝn hiÖu
chÝnh x¸c .
Ngêi phô tr¸ch ë mçi cÊp , mçi bé phËn cÇn tù ®Æt ra vµ t×m
c¸ch gi¶i ®¸p c¸c c©u hái :
Nh÷ng th«ng tin g× cÇn ®îc biÕt ®Ó qu¶ lý vµ ®iÒu hµnh tèt ?
CÊp díi cã ph¶n ¸nh , b¸o c¸o thêng xuyªn , kÞp thêi kh«ng ?
C¸c th«ng tin nhËn ®îc cã chÝnh x¸c , trung thùc ®¸ng tin cËy
kh«ng ? CÇn thÈm tra l¹i nh÷ng th«ng tin g× ?
C¸c th«ng tin ®· truyÒn ( theo c¸c chiÒu ) ®· ®îc tiÕp nhËn nh thÕ
nµo , cã ph¶n øng g× ?
B¶n th©n m×nh ®· b¸o c¸o t×nh h×nh ®¬n vÞ lªn cÊp trªn mét c¸ch
kÞp thêi , ®Çy ®ñ vµ ®óng thùc chÊt cha ?
C¸c bé ph©n cung cÊp cã thêng xuyªn chñ ®éng trao ®æi ý kiÕn vµ
kinh nghiÖm víi nhau kh«ng ?
CÇn chÊn chØnh , cñng cè kh©u nµo trong hÖ thèng th«ng tin ®Ó ®¶m
b¶o t«ng suèt cã hiÖu qu¶ ?
6.Nguyªn t¾c 6:
Cã sù kiÓm tra kÞp thêi ®Î kiÓm chøng viÖc thùc hiÖn mäi
nhiÖm vô , qua ®ã sö lý c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh , thóc ®Èy tiÕn ®ä
vµ ®óc kÕt kinh nghiÖm.
Theo H.Fayol , kiÓm tra lµ kh©u cuèi cïng vµ then chèt cña qu¸
tr×nh tæ chøc thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý , nh»m kiÓm chøng xem
mäi viÖc ®· diÔn ra cã ®óng kÕ ho¹ch ®· ®Þnh vµ theo c¸c nguyªn t¾c
®· ®Ì ra hay kh«ng . Qua ®ã ph¸t hiÖn nh÷ng sai sãt , chËm trÔ ®Ó kÞp
thêi söa ch÷a , gi¶i quyÕt hËu qu¶ vµ ng¨n ngõa hËu qu¶ lín h¬n . Qua
kiÓm tra, còng x¸c ®Þnh râ ®îc tr¸ch nhiÖm cña tõng cÊp , tõng ngêi ®Ó
®«ng ®èc , uèn n¾n hoÆc bè trÝ l¹i c¸n bé , ®iÒu chØnh c¸c mèi quan
hÖ , c¶i tiÕn lÒ lèi lµm viÖc , thËm chÝ ph¶i tæ chøc l¹i bé m¸y .
Trªn nguyªn t¾c , ngêi ra quyÕt ®Þnh chÝnh lµ ngêi cã tr¸ch nhiÖm
vµ thÈm quyÒn thÈm tra . Bé m¸y kiÓm tra ph¶i cã kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn
vÊn ®Ò , ph©n tÝch sù viÖc , cung cÊp th«ng tin ®Çy ®ñ , chÝnh x¸c vµ
kÞp thêi ph¶n håi vÒ trung t©m ®¸nh gi¸ , kÕt luËn vµ xö lý .
Ngêi ®iÒu hµnh cÇn biÕt , cÇn kiÓm tra c¸i g× , ë kh©u nµo , träng
t©m kiÓm tra ë ®©u , phËm vi vµ møc ®é kiÓm tra ®Õn ®©u lµ phï hîp .
Bu«ng láng kiÓm tra vµ l¹m dông kiÓm tra ®Òu cã t¸c h¹i . KiÓm tra
chung chung , dµn ®Òu vµ h×nh thøc khong nh÷ng v« bæ mµ cßn v« t×nh
dung tóng , khuyÕn khÝch c¸c sai ph¹m , g©y mÊt hiÖu lùc cña tæ chøc .
KiÓm tra th¸i qu¸ (dån dËp , trµn lan ) thêng g©y , kh«ng khÝ c¨ng
th¼ng , thiÕu tin tëng lÉn nhau , h¹n chÕ tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña
cÊp díi , h¬n n÷a cßn g©y x¸o trén , ®×nh trÖ ho¹t ®éng cña guång m¸y
. CÇn b×nh thêng ho¸ ho¹t ®éng kiÓm tra thêng xuyªn , khi kiÓm tra
®ét xuÊt cã träng ®iÓm cÇn tiÕn hµnh gän vµ nhÊt thiÕt ph¶i cã kÕt luËn
râ rµng , xö lý døt ®iÎm vµ rót kinh nghiÖm .
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
VÒ phÝa c¸c ngêi bÞ kiÓm tra , ph¶i ý thøc ®îc sù cÇn thiÕt cña sù
kiÓm tra , s½n sµng cung cÊp c¸c th«ng tin trung thùc , t¹o ddieeuf kiÖn
cho viÖc kiÓm tra ®îc thuËn lîi , th¼n th¾n c«ng nhËn c¸c kÕt luËn hoÆc
chøng minh cã ®Çy ®ñ c¬ së vÒ c¸c ®iÓm cha nhÊt trÝ .
Trong hÖ thèng ®iÒu hµnh , kh«ng cã sù kiÓm tra cña cÊp díi ®èi
víi cÊp trªn. Ho¹t ®éng thanh tra nh©n d©n cã tÝnh chÊt kh¸c , thÓ hiÖn
quyÒn lµm chñ cña tËp thÓ ngêi lao ®éng , ®îc tiÕn hµnh cã tæ chøc ,
cã l·nh ®¹o nh»m vµo mét sè môc tiªu nhÊt ®Þnh .
7. Nguyªn t¾c 7 :
T¹o sù g¾n bè gi÷a c¸c thµnh viªn trong tæ chøc , gi÷a ngêi
®iÒu hµnh víi tËp thÓ ngêi lao ®éng , híng vµo môc tiªu chung .
Sù hîp t¸c gi÷a c¸c thµnh viªn trong tæ chøc lµ nh©n tè rÊt quan
träng , bæ xung cho mèi quan hÖ chøc n¨ng nh»m khai th¸c , ®éng
viªn dîc nhiÖt t×nh vµ trÝ tuÖ cña tËp thÓ , t¨ng thªm søc m¹nh cña tæ
chøc , t¹o ra b©u kh«ng khÝ ®«ng thuËn , høng thó .
Sù liªn kÕt trong tæ chøc ®îc thÓ hiÖn qua hai lo¹i quan hÖ : quan
hÖ chÝnh thøc dùa trªn sù ph©n ®Þn chøc n¨ng vµ ®îc b¶o ®¶m b»ng thÓ
chÕ ( luËt ph¸p , quy ®Þnh hµnh chÝnh vµ kû luËt néi bé ) vµ quan hÖ
kh«ng chÝnh thøc dùa trªn sù giao tiÕp mang tÝnh tin cËy lÉn nhau v×
lîi Ých chung , kh«ng ®ßi hái thñ tôc ph¸p lý vµ thñ tôc hµnh chÝnh .
Quan hÖ chÝnh thøc ®îc gäi lµ quan hÖ chøc n¨ng , quan hÖ kh«ng
chÝnh thøc lµ sù hîp t¸c gi÷a nh÷ng c¸ nh©n trong tËp thÓ .
Quan hÖ hîp t¸c kh«ng hoµn toµn mang tÝnh tù ph¸t , mµ còng cã
sù rµng buéc nhÊt ®Þnh , qua chÕ ®é lµm viÖc vµ lÒ lèi lµm viÖc , nhiÒu
khi cã tæ chøc víi c¬ cÊu kh«ng chÝnh thøc ( do thñ trëng lËp ra vµ t¹o
®iÒu kiÖn ho¹t ®éng , do tËp thÓ lao ®éng tù tæ chøc víi vai trß cña
c«ng ®oµn ) . C¸c héi ®ång t vÊn tõng lÜnh vùc , c¸c tiÓu ban liªn tÞch ,
c¸c nhãm chuyªn gia lµ nh÷ng h×nh thøc hîp t¸c thêng ®îc sö dông ,
tuy nhiªn cÇn ®i vµo thùc chÊt , thiÕt thùc trong ho¹t ®éng . Ngêi qu¶n
lý cÇn träng thÞ , l¾ng nghe sau khi nªu vÊn ®Ò ®Ých ®¸ng vµ gîi ý cô
thÓ ®Ó tho¶ luËn ®ung yªu cÇu , cã chÊt lîng .
8.Nguyªn t¾c 8:
TuyÓn chän chÆt chÏ vµ bè trÝ sö dông ®óng c¸n bé , nh©n
viªn , t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ngêi ph¸t huy cao kh¶ n¨ng kh«ng
ngõng phat triÓn vÒ n¨ng lùc vµ phÈm chÊt .
Con ngêi víi t c¸ch mét lo¹i tµi nguyªn quý gi¸ lµ tÕ bµo cña tæ
chøc , lµ nh©n tè cñ yÐu cÊu thµnh tæ chøc . Søc m¹nh cña tæ chøc tríc
hÕt phô thuéc vµo n¨ng lùc vµ phÈm chÊt cña tõng c¸ nh©n , song søc
m¹nh ®ã ®îc nh©n lªn gÊp béi khi ®îc liªn kÕt g¾n bã trong tæ chøc .
Tæ chøc quy ®Þnh vÞ trÝ vµ chøc tr¸ch cña tõng ngêi , quy dÞnh ph¬ng
híng vµ môc tiªu hµnh ®éng cña con ngêi , lµm n¶y në vµ ph¸t triÓn
nh÷ng tè chÊt cña con ngêi .
Khi ®· h×nh thµnh bé m¸y , cÇn ph¶i tuyÓn chän con ngêi ®¸p øng
yªu cÇu theo tiªu chuÈn nhÊt ®Þnh vÒ tr×nh ®é , n¨ng lùc vµ phÈm chÊt
®Î bè trÝ vµo c¸c chøc danh theo sù ph©n chia nhiÖm vô . Trong khi sö
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
dông , ph¶i qua c«ng viÖc mµ thö th¸ch , ®µo luyÖn ph¸t huy kh¶ n¨ng
së trêng cña tõng ngêi theo ph¬ng ch©m " dông nh©n nh dông méc ".
Ph¶i cã chiÕn lîc vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn nguån tµi nguyªn nh©n lùc ,
®¸p øng yªu c©u ph¸t triÓ l©u dµi cña tæ chøc . Ph¶i cã chÝnh s¸ch , chÕ
®é ®·i ngé tho¶ ®¸ng ®Î bï ®¾p søc lao ®éng , t¹o ®éng lùc m¹nh mÏ ,
®Ò cao tr¸ch nhiÖm vµ b¶o vÖ ngêi lao ®éng trong khu«n khæ ph¸p luËt
. Nh÷ng viÖc lµm ®ã lµ néi dung cña qu¶n lý nh©n sù , mét bé phËn
träng yÕu trong chøc n¨ng qu¶n lý nãi chung vµ chøc nang tæ chøc nãi
riªng.
iii. mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¸c nguyªn t¾c
c¬ b¶n vÒ tæ chøc .
Sù ph©n chia mét tæ chøc qu¶n lý c¸c cÊp vµ c¸c kh©u thÓ hiÖn sù
ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ theo chiÒu däc vµ chiÒu ngang , c¸c bé
phËn ®ã bao giê còng n»m trong nh÷ng mèi quan hÖ nhÊt ®Þnh nh»m
t¹o sù liªn kÕt chÆt chÏ , hµi hoµ rong tæ chøc .
Trong c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n vÒ tæ chøc , ta ®· thÊy viÖc sö lý
®óng ®¾n c¸c mèi quan hÖ vÒ tæ chøc lµ yÕu tè ®Ó vËn hµnh bé m¸y ¨n
khíp nhÞp nhµng , t¹o ra hiÖu lùc cña tæ chøc . Khi ®Ò cËp ®Õn kh¸i
niÖm tæ chøc ë tr¹ng th¸i ®éng , ta còng nhÊn m¹nh vai trß cùc kú
quan träng cña c¸c mèi quan hÖ vÒ tæ chøc , nÕu sö lý ®óng sÏ t¹o ®îc
®éng lùc vµ kû c¬ng cho tæ chøc , ngîc l¹i sÏ g©y víng m¾c , xung ®ét
trong néi bé tæ chøc , cã thÓ lµm rèi lo¹n , v« hiÖu ho¸ tæ chøc .
Mçi nguyªn t¾c c¬ b¶n vÒ tæ chøc ®Òu cã t¸c dông riªng , quyÕt
®Þnh nhiÒu hay Ýt tÝnh hiÖu lùc cña tæ chøc qu¶n lý . Nhng trªn thùc tÕ ,
khi xÐt trong mét doanh nghiÖp ( hay bÊt cø mét tæ chøc nµo ) tÊt c¶
mäi h¹ot ®éng ®Ó nh»m mét môch ®Ých chung th× ta thÊy nh÷ng
nguyªn t¾c nµy cã mèi quan hÖ phô thuéc nhau , cã nguyªn t¾c nµy th×
míi cã nguyªn t¾c kia vµ mét tæ chøc ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ th× kh«ng
thÓ thiÕu ®îc nh÷ng nguyªn t¾c nµy .
VÝ dô :
Muèn x¸c lËp vµ xö lý ®óng c¸c mèi quan hÖ chøc n¨ng , chÕ ®é
c«ng t¸c vµ lÒ lèi lµm viÖc th× ph¶i thiÕt lËp bé m¸y phï hîp vµ bè trÝ
con ngêi ®¸p øng yªu cÇu .
Muèn ®¶m b¶o quan hÖ t¬ng xøng gi÷a nhiÖm vô , tr¸ch nhiÖm vµ
quyÒn h¹n th× cÇn ph¶i ph©n chia caca phÇn viÖc rµnh m¹ch , ph©n
c«ng hîp lý víi tr¸ch nhiÖm râ rµng .
Muèn kiÓm tra s©u s¸t, kÞp thêi xö lý c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh th× ph¶i
b¶o ®¶m cung cÊp th«ng tin qua l¹i th«ng suèt ( ®Çy ®ñ , kÞp thêi ,
trung thùc , cã ®é tin cËy cao ).
Muèn cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ th× cÇn ph¶i t¹o sù
hîp t¸c g¾n bã trong tæ chøc híng vµo môc tiªu chung , bè trÝ sö dông
®óng vµ t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t huy con ngêi trong tæ chøc .v.v...
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Tæng kÕt.
HiÖn nay trªn thùc tÕ ë ViÖt Nam cã rÊt Ýt doanh nghiÖp thùc hiÖn
®Çy ®ñ c¸c nguyªn t¾c cña tæ chøc cho nªn khi ®i vµo ho¹t ®éng thêng
gÆp khã kh¨n bé m¸y , nh©n sù vµ rÊt nhiÒu vÊn ®Ò kh¸c n÷a , dÉn ®Õn
viÖc néi bé lñng cñng , tan r· hoÆc ho¹t ®«ng thiÕu hiÖu qu¶ .Bªn c¹nh
®ã nh÷ng doanh nghiÖp biÕt vËn dông nh÷ng nguyªn t¾c cña qu¶n lý
mét c¸ch triÖt ®Ó th× ho¹t ®éng ngµy mét cã hiÖu qu¶ h¬n vÒ kinh tÕ ,
t¹o ®îc uy tÝn vµ vÞ thÕ cña m×nh trªn th¬ng trêng .
Qua ®ã ta còng thÊy ®îc tÇm quan träng cña c¸c nguyªn t¾c vÒ
qu¶n lý . ChÝnh v× vËy mµ khi thµnh lËp mét doanh nghiÖp ( hay mét tæ
chøc ) chóng ta kh«ng thÓ xem thêng vÊn ®Ò nµy . §ã lµ mét ®iÒu kiÖn
tèi thiÓu hÕt søc quan träng trong viÖc doanh nghiÖp cã tån t¹i vµ ph¸t
triÓn ®îc hay kh«ng .
11