Tài liệu Sử dụng phương pháp trắc nghiệm kết hợp với phương tiện dạy học nhằm phát huy tính tích cực của học sinh

Luaän vaên toát nghieäp MUÏC LUÏC --------- Phaàn môû ñaàu ..03 1. Lí do choïn ñeà taøi. ..03 2. Caùc giaû thuyeát cuûa ñeà taøi. ..04 3. Caùc phöông phaùp vaø phöông tieän thöïc hieän ñeà taøi. ..04 4. Caùc böôùc thöïc hieän ñeà taøi. ..04 5. Giôùi haïn cuûa ñeà taøi ..04 Phaàn noäi dung ..05 A. Boái caûnh nghieân cöùu cuûa ñeà taøi. ..05 B. Nghieân cöùu lyù thuyeát. ..06 1. Caùc yeáu toá taïo neân tính tích cöïc cuûa hoïc sinh. ..06 1.1. Caùc thao taùc tö duy. ..06 1.2. Caùc daïng suy luaän cô baûn. ..07 1.3. Caùc phaåm chaát cuûa tö duy. ..07 1.4. Kích thích höùng thuù vaø chuù yù cuûa hoïc sinh ñoái vôùi kieán thöùc ..08 1.5. Phaùt trieån trí tueä cuûa hoïc sinh thoâng qua daïy hoïc. ..09 2. Tìm hieåu veà phöông phaùp traéc nghieäm ..10 2.1. Giôùi thieäu. ..10 2.2. Caùc daïng traéc nghieäm ñaùnh giaù. ..10 2.3. Caùc daïng caâu hoûi traéc nghieäm thöôøng duøng – öu khuyeát ñieåm ..11 2.4. Söû duïng caâu hoûi traéc nghieäm trong quaù trình daïy hoïc. ..17 2.5.Caùc loaïi traéc nghieäm trong quaù trình daïy hoïc. ..18 2.6. Caùc maãu phieáu traû lôøi cho hình thöùc traéc nghieäm. ..19 2.7.Caùch laøm baøi vaø caùch tính ñieåm. ..22 2.8. Nhöõng yeâu caàu caàn thieát ñ/v giaùo vieân khi tieán haønh PPTN. ..26 2.9. Nhöõng ñieàu caàn löu yù khi laøm baøi traéc nghieäm. ..31 3. Daïy hoïc keát hôïp vôùi phöông tieän kyõ thuaät hieän ñaïi. ..31 3.1. Taàm quan troïng. ..31 3.2. Phöông phaùp traéc nghieäm keát hôïp vôùi maùy vi tính ..32 3.2.1. Ngaân haøng caâu hoûi traéc nghieäm vôùi maùy vi tính. ..32 3.2.2. Kieåm tra baèng maùy vi tính ..32 3.2.3. Caùc phaàn meàm söû duïng cho vieäc daïy traéc nghieäm ..36 C. Böôùc ñaàu thöïc nghieäm sö phaïm ..42 1. Ño löôøng caùc möùc trí löïc cuûa hoïc sinh. ..42 2. Keát quaû böôùc ñaàu thöïc nghieäm sö phaïm. ..46 Phaàn keát luaän vaø kieán nghò ..51 SVTH: Huyønh Thò Kim Traâm Trang 2 Luaän vaên toát nghieäp PHAÀN MÔÛ ÑAÀU ---------- 1. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI Trong thôøi ñaïi caùch maïng khoa hoïc kyõ thuaät nhö hieän nay vôùi söï tieáp thu neàn vaên minh tieân tieán treân theá giôùi, nöôùc ta ñaõ tieán haønh nhieàu cuoäc caûi caùch veà kinh teá, vaên hoùa khoa hoïc vaø giaùo duïc…maø ñieàu muoán noùi ôû ñaây chính laø cuoäc caûi caùch giaùo duïc. Soáng trong xaõ hoäi hieän ñaïi con ngöôøi phaûi tö duy vaø hoaït ñoäng chính xaùc, nhanh choáng ñieàu ñoù khoâng theå coù ñöôïc khi söû duïng trong nhaø tröôøng nhöõng phöông tieän thoâ sô, vôùi loái daïy chaäm chaïp vaø keùm hieäu quaû do vieäc daïy hoïc baèng mieäng vaø ñoàng loaït. Phöông phaùp laøm vieäc cuûa thaày giaùo vaø hoïc sinh seõ thay ñoåi khi nhaø tröôøng ñöôïc trang bò caùc phöông tieän hieän ñaïi, caùch tö duy vaø haønh ñoäng cuõng ñöôïc hieän ñaïi hoùa. Nhieàu phöông phaùp daïy hoïc môùi nhö phöông phaùp daïy hoïc khaùm phaù, xeâmina,…ñeàu naâng cao vai troø cuûa hoïc sinh. Vieäc daïy hoïc laáy hoïc sinh laøm trung taâm coøn giaùo vieân laø ngöôøi chæ ñaïo, höôùng daãn hoïc sinh, phöông phaùp naøy laøm cho hoïc sinh töï löïc nghieân cöùu, tìm toøi, phaùt huy tính tích cöïc saùng taïo trong hoïc taäp, töï giaùc tieáp thu kieán thöùc. Vì vaäy maø ngöôøi thaày caàn phaûi söû duïng nhieàu phöông phaùp daïy hoïc môùi ñeå taïo cho hoïc sinh söï höùng thuù vaø tích cöïc trong hoïc taäp. Hieän nay phöông phaùp traéc nghieäm ñang ñöôïc söû duïng roäng raõi ôû nhieàu tröôøng hoïc trong caû nöôùc, nhaèm ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp cuûa sinh vieân, hoïc sinh (ñaùnh giaù ñaàu vaøo, ñaùnh giaù keát quaû cuoái moân hoïc,…). Phöông phaùp naøy coù nhieàu thuaän lôïi tuy nhieân cuõng khoâng traùnh khoûi nhöõng khoù khaên nhoû (ñöôïc trình baøy ôû phaàn noäi dung). Vaø trong naêm tôùi ñaây Boä Giaùo Duïc & Ñaøo Taïo seõ tuyeån sinh baèng phöông phaùp traéc nghieäm (töø naêm 2005- Home.vnn.vn ngaøy 16/01/2003). Ñieàu naøy laøm cho hoïc sinh ôû caùc tröôøng phoå thoâng lo laéng, thieáu töï tin vôùi hình thöùc kieåm tra naøy. Laø giaùo vieân Vaät Lyù – Tin Hoïc töông lai, nhöõng suy nghó treân ñaõ laøm cho toâi traên trôû thoi thuùc toâi tieáp caän ñeà taøi “ Söû duïng phöông phaùp traéc nghieäm keát hôïp vôùi phöông tieän daïy hoïc nhaèm phaùt huy tính tích cöïc cuûa hoïc sinh trong giaûng daïy vaät lyù phoå thoâng”. Vôùi ñeà taøi naøy em mong raèng mình seõ laøm ñöôïc vieäc gì ñoù giuùp caùc em hoïc taäp toát hôn. SVTH: Huyønh Thò Kim Traâm Trang 3 Luaän vaên toát nghieäp 2. CAÙC GIAÛ THUYEÁT CUÛA ÑEÀ TAØI Thoâng thöôøng, phöông phaùp traéc nghieäm ñöôïc söû duïng nhaèm muïc ñích kieåm tra ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp, möùc ñoä tieáp thu kieán thöùc cuûa troø. ÔÛ ñaây muïc ñích cuûa ñeà taøi naøy laø söû duïng phöông phaùp traéc nghieäm keát hôïp vôùi phöông tieän kyõ thuaät hieän ñaïi nhaèm phaùt huy tính tích cöïc cuûa hoïc sinh trong daïy hoïc. Ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích nghieân cöùu ñeà taøi coù caùc giaû thuyeát sau: Söû duïng traéc nghieäm trong quaù trình daïy hoïc khoâng chæ ñôn thuaàn laø ñaùnh giaù trình ñoä hoïc taäp, nhaän thöùc cuûa hoïc sinh maø coøn goùp phaàn phaùt trieån trí tueä cuûa hoïc sinh. Cuøng vôùi nhöõng phaùt trieån cuûa phöông tieän daïy hoïc, phöông phaùp traéc nghieäm keát hôïp vôùi phöông tieän giaûng daïy laøm taêng theâm söùc thuyeát phuïc cuûa quaù trình giaûng daïy goùp phaàn phaùt trieån trí tueä cuûa hoïc sinh ñöôïc toát hôn. 3. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP VAØ PHÖÔNG TIEÄN THÖÏC HIEÄN ÑEÀ TAØI Ñeà taøi naøy chuû yeáu nghieâng veà lyù thuyeát neân veà maët naøy caùc caâu hoûi traéc nghieäm ñöôïc soaïn thaûo treân giaáy sau ñoù keát hôïp vôùi maùy vi tính söû duïng caùc phaàn meàm vaät lyù ñeå ñöa caùc caâu traéc nghieäm vaøo giaûng daïy cho hoïc sinh. 4. CAÙC BÖÔÙC THÖÏC HIEÄN ÑEÀ TAØI: * Nghieân cöùu lyù thuyeát: - Lyù thuyeát veà caùc yeáu toá taïo neân tính tích cöïc cuûa hoïc sinh, phaùt trieån tö duy, kích thích höùng thuù vaø chuù yù cuûa hoïc sinh ñoái vôùi kieán thöùc, phaùt trieån trí tueä hoïc sinh thoâng qua daïy hoïc. - Veà phöông phaùp traéc nghieäm: caùc daïng traéc nghieäm vaø caùch söû duïng caâu hoûi traéc nghieäm trong quaù trình daïy hoïc. - Söû duïng phöông tieän kyõ thuaät hieän ñaïi vaøo quaù trình daïy hoïc. * Böôùc ñaàu thöïc nghieäm sö phaïm: aùp duïng ñeà taøi vaøo thöïc tieãn, thu keát quaû vaø nhaän xeùt. * Vieát baùo caùo. * Baûo veä luaän vaên. 5. GIÔÙI HAÏN CUÛA ÑEÀ TAØI: “Söû duïng phöông phaùp traéc nghieäm keát hôïp vôùi phöông tieän daïy hoïc nhaèm phaùt huy tính tích cöïc cuûa hoïc sinh trong giaûng daïy vaät lyù phoå thoâng.” ÔÛ ñaây phöông tieän daïy hoïc ñöôïc söû duïng trong ñeà taøi laø maùy vi tính vaø overhead duøng powerpoint. SVTH: Huyønh Thò Kim Traâm Trang 4 Luaän vaên toát nghieäp PHAÀN NOÄI DUNG ---------A. BOÁI CAÛNH NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI Hieän nay cuøng vôùi söï tieán boä vöôït baäc cuûa khoa hoïc coâng ngheä, coâng cuoäc caûi caùch giaùo duïc cuûa nöôùc ta cuõng khoâng keùm phaàn maïnh meõ, ñeå ñöa ñaát nöôùc ngaøy moät ñi leân ñuoåi kòp caùc nöôùc tieân tieán nöôùc ta khoâng ngöøng môû roäng quan heä hôïp taùc vôùi caùc nöôùc treân theá giôùi nhaèm trao ñoåi hoïc hoûi nhöõng caûi caùch, nhöõng ñoåi môùi veà moïi maët kinh teá, vaên hoùa, xaõ hoäi vaø giaùo duïc. Vieäc hôïp taùc vôùi caùc nöôùc phaùt trieån nhaèm naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo trong ngaønh giaùo duïc, hieän nay chuùng ta coù raát nhieàu chöông trình hôïp taùc nhö chöông trình MHO4 (Haø Lan), Michigan (Myõ)…nhaèm ñoåi môùi phöông phaùp giaûng daïy vaø hoïc taäp khoâng nhöõng aùp duïng cho vieäc giaùo duïc ôû baäc Ñaïi Hoïc, Cao Ñaúng… maø phoå bieán ôû caùc tröôøng phoå thoâng trong caû nöôùc. Phöông phaùp traéc nghieäm ñöôïc söû duïng roäng raõi ôû caùc tröôøng Ñaïi Hoïc, Cao Ñaúng trong vaø ngoaøi nöôùc nhaèm ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp cuûa sinh vieân trong caùc kyø thi keát thuùc moân hoïc, hoïc phaàn. Cuï theå ôû tröôøng Ñaïi Hoïc Caàn Thô ta phöông phaùp traéc nghieäm ñöôïc söû duïng töø nhieàu naêm nay nhaèm: kieåm tra trình ñoä ngoaïi ngöõ cuûa sinh vieân môùi vaøo ñeå phaân lôùp ñaøo taïo, kieåm tra cuoái moân hoïc nhö theå duïc, ngoaïi ngöõ, tin hoïc,… chuû yeáu laø caùc moân khoa hoïc töï nhieân vaø trong naêm tôùi ñaây phöông phaùp traéc nghieäm ñöôïc söû duïng cho caû caùc moân khoa hoïc xaõ hoäi nhö kinh teá chính trò, xaõ hoäi hoïc…. Nhìn chung caùc sinh vieân raát haøi loøng vôùi phöông phaùp naøy vì noù khaùch quan vôùi laïi khi hoïc baøi thi khoâng theå hoïc tuû, khoâng theå hoïc phaàn naøy boû phaàn khaùc vaø khi thi xong kieán thöùc nhôù raát laâu. Coøn ôû caùc tröôøng phoå thoâng cuõng nhö ôû caùc trung taâm luyeän thi, ñeå chuaån bò cho kyø thi tuyeån sinh ñaïi hoïc baèng phöông phaùp traéc nghieäm, caùc giaùo vieân cuõng ñaõ ñoåi môùi phöông phaùp giaûng daïy ñeå caùc em tieáp caän, laøm quen vôùi phöông phaùp môùi naøy. SVTH: Huyønh Thò Kim Traâm Trang 5 Luaän vaên toát nghieäp B. NGHIEÂN CÖÙU LÍ THUYEÁT: Lyù thuyeát ñöôïc chia laøm ba phaàn: Phaàn thöù nhaát nghieân cöùu veà vieäc phaùt huy tính tích cöïc cuûa hoïc sinh trong hoïc taäp vaø phaàn thöù hai laø hieåu veà phöông phaùp traéc nghieäm, thöù ba nghieân cöùu veà caùc phöông tieän daïy hoïc hieän ñaïi nhaèm phaùt huy tính tích cöïc cuûa hoïc sinh trong hoïc taäp. 1. Caùc yeáu toá taïo neân tính tích cöïc cuûa hoïc sinh trong hoïc taäp: Trong nhaø tröôøng, quaù trình hoïc sinh naém vöõng kieán thöùc khoâng phaûi laø töï phaùt maø laø moät quaù trình coù muïc ñích, coù keá hoaïch, coù toå chöùc chaët cheõ, moät quaù trình noã löïc tö duy trong ñoù hoïc sinh phaùt huy tính tích cöïc, töï giaùc cuûa mình döôùi söï laõnh ñaïo cuûa giaùo vieân. Trong quaù trình aáy, möùc ñoä töï löïc cuûa hoïc sinh caøng cao thì kieán thöùc naém ñöôïc caøng saâu saéc, tö duy ñoäc laäp caøng ñöôïc phaùt trieån, naêng löïc nhaän thöùc caøng ñöôïc naâng cao, keát quaû hoïc taäp caøng toát ñaëc bieät laø trong hoaøn caûnh khoa hoïc vaø kyõ thuaät ñang phaùt trieån maïnh meõ nhö hieän nay. 1.1. caùc thao taùc tö duy: 1.1.1. Phaân tích – Toång hôïp: Phaân tích laø hoaït ñoäng trí tueä phaân chia caùc ñoái töôïng thaønh nhöõng boä phaän, nhöõng thuoäc tính, caùc quan heä khaùc nhau theo moät höôùng nhaát ñònh. Toång hôïp laø quaù trình keát hôïp nhöõng thuoäc tính quan heä…maø ta ñaõ taùch ra do quaù trình phaân tích thaønh moät chænh theå thoáng nhaát. Phaân tích vaø toång hôïp coù moái quan heä maät thieát vôùi nhau, phaân tích ñöôïc tieán haønh treân cô sôû toång hôïp vaø toång hôïp ñöôïc thöïc hieän treân keát quaû cuûa phaân tích. 1.1.2. So saùnh: So saùnh laø söï xaùc ñònh baèng trí oùc, söï gioáng nhau hay khaùc nhau, söï baèng nhau hay khoâng baèng nhau giöõa caùc söï vaät hieän töôïng. Thao taùc naøy cuõng coù quan heä chaët cheõ vôùi phaân tích vaø toång hôïp. So saùnh laø cô sôû cuûa moïi söï hieåu bieát vaø tö duy. Bôûi vì nhôø coù so saùnh caùc söï vaät hieän töôïng vôùi nhau maø ta coù theå lónh hoäi caùc taøi lieäu hoïc taäp vôùi taát caû tính ña daïng ñoäc ñaùo vaø phöùc taïp cuûa chuùng. 1.1.3. Tröøu töôïng hoùa vaø khaùi quaùt hoùa: Tröøu töôïng hoùa laø quaù trình duøng trí oùc ñeå gaït boû khoûi ñoái töôïng nhöõng boä phaän, thuoäc tính, quan heä khoâng caàn thieát chæ giöõ laïi nhöõng yeáu toá caàn thieát ñeå tö duy. Khaùi quaùt hoùa laø quaù trình duøng trí oùc ñeå hôïp nhaát nhieàu ñoái töôïng khaùc nhau treân cô sôû coù moät soá thuoäc tính gioáng nhau naøo ñoù. Nhöng ta cuõng caàn phaân bieät nhöõng thuoäc tính chung goàm coù hai loaïi: Nhöõng thuoäc tính chung gioáng nhau Nhöõng thuoäc tính chung laø nhöõng thuoäc tính baûn chaát. SVTH: Huyønh Thò Kim Traâm Trang 6 Luaän vaên toát nghieäp Vì vaäy neáu khaùi quaùt hoùa chæ döïa treân nhöõng daáu hieäu chung gioáng nhau thì deã daãn ñeán sai laàm Tröøu töôïng hoùa vaø khaùi quaùt hoùa coù quan heä qua laïi vôùi nhau. Muoán khaùi quaùt hoùa ñoái töôïng thì ta phaûi tröøu töôïng hoùa nhöõng daáu hieäu khoâng baûn chaát. Khaùi quaùt hoùa chính laø söï toång hôïp ôû möùc ñoä cao. 1.1.4. Cuï theå hoùa: Cuï theå hoùa laø söï vaän duïng nhöõng khaùi nieäm, ñònh luaät, qui taéc ñaõ ñöôïc khaùi quaùt hoùa vaøo hoaït ñoäng thöïc tieãn nhaèm giaûi quyeát nhöõng nhieäm vuï cuï theå. Toùm laïi trong quaù trình tö duy caùc thao taùc tö duy coù quan heä maät thieát vôùi nhau, chuùng thoáng nhaát vôùi nhau theo moät höôùng nhaát ñònh ñeå giaûi quyeát caùc nhieäm vuï cuûa tö duy. Vieäc thöïc hieän caùc thao taùc tö duy coù theå khoâng tuaân theo moät thöù töï nhaát ñònh vaø cuõng khoâng nhaát thieát phaûi söû duïng taát caû caùc thao taùc trong moät quaù trình tö duy. 1.2. Caùc daïng suy luaän cô baûn: 1.2.1. Suy luaän dieãn dòch Suy luaän dieãn dòch laø con ñöôøng tö duy tìm ra ñöôïc nhöõng keát luaän hoaëc quy luaät töø nhöõng keát luaän, nhöõng quy luaät ñaõ bieát. 1.2.2. Suy luaän quy naïp Suy luaän quy naïp laø con ñöôøng tö duy ñi töø vieäc phaân tích nhieàu ñoái töôïng cuûa cuøng moät loaïi ñeå ruùt ra keát luaän veà moät daáu hieäu chung, moät ñaëc tính chung cho taát caû caùc ñoái töôïng cuøng loaïi. Trong khoa hoïc vaø caû khoa hoïc veà daïy hoïc coù hai loaïi qua naïp thöôøng duøng: 1.3. Caùc phaåm chaát cuûa tö duy 1.3.1. Tö duy pheâ phaùn Phaåm chaát naøy theå hieän ôû caùc hoaït ñoäng - Tính chính xaùc cuûa hoaït ñoäng - Phaân bieät ñuùng sai raïch roøi khi thu nhaän thoâng tin - Phaùt hieän loãi moät caùch nhaïy beùn (cuûa mình vaø ngöôøi khaùc) - Bieát laäp luaän ñeå baùc boû nhöõng sai laàm cuûa moät lôøi giaûi vaø tìm ra lôøi giaûi môùi 1.3.2. Tính meàm deûo trong tö duy Phaåm chaát naøy theå hieän ôû caùc hoaït ñoäng - Bieát laéng nghe yù kieán cuûa ngöôøi khaùc - Khoâng thoaû maõn vôùi caùch laøm cuûa mình, mong muoán tìm ra caùch laøm thích hôïp - Coù khaû naêng ñöa ra nhieàu giaû thuyeát tröôùc moät vaán ñeà 1.3.3. Tö duy saùng taïo SVTH: Huyønh Thò Kim Traâm Trang 7 Luaän vaên toát nghieäp hôïp - Nhanh choáng phaùt hieän vaán ñeà vaø ñeà xuaát vaán ñeà - Nhanh choáng choïn giaû thuyeát vaø phöông aùn khaû thi giaûi quyeát vaán ñeà - Luoân ñoåi môùi caùch laøm, caùch suy nghó ôû nhöõng thôøi ñieåm caàn thieát thích 1.4. Kích thích höùng thuù vaø chuù yù cuûa hoïc sinh ñoái vôùi kieán thöùc: Vieäc lónh hoäi moät caùch töï giaùc vaø tích cöïc taøi lieäu hoïc taäp môùi vaø möùc ñoä noå löïc cuûa hoïc sinh trong giôø hoïc phuï thuoäc raát nhieàu vaøo söï chuaån bò tröôùc cuûa hoïvaø vaøo möùc ñoäkích thích ñöôïc höùng thuù vaø chuù yù cuûa hoïc sinh ñoái vôùi taøi lieäu hoïc taäp môùi. Höùng thuù ñoái vôùi vieäc lónh hoäi kieán thöùc do nhieàu ñieàu kieän qui ñònh, trong ñoù tröôùc heát laø noäi dung taøi lieäu hoïc, tính chaát cuûa toaøn boä heä thoáng giaûng daïy moân hoïc, möùc ñoä giaùc ngoä cuûa hoïc sinh veà söï tieán boä cuûa baûn thaân treân con ñöôøng tieáp thu nhöõng cô sôû vaät lí hoïc,… Tuy nhieân, kinh nghieäm chöùng toû raèng muoán kích thích höùng thuù cuûa hoïc sinh ñoái vôùi moãi vaán ñeà hoïc taäp cuï theå thì caàn aùp duïng nhöõng thuû thuaät ñaëc thuø rieâng bieät. Cô sôû sinh lí cuûa söï chuù yù ñoái vôùi caùu môùi laø phaûn xaï doø tìm. Theo thöôøng leä, moïi caùi môùi chöa ñöôïc bieát ñeán ñeàu laø haáp daãn ñoái vôùi löùa tuoåi caùc em. Nhieäm vuï cuûa giaùo vieân laø laøm sao cho vieäc hoïc taøi lieäu môùi trôû neân thuù vò vaø haáp daãn. Nhöõng ñieåm caàn chuù yù khi truyeàn thuï kieán thöùc cho hoïc sinh. - Muoán kích thích höùng thuù cuûa hoïc sinh caàn laøm saùng toû vaø phaân bieät noäi dung hoïc taäp: nhöõng ñieàu ñaõ bieát, ñaõ hieåu vôùi nhöõng ñieàu môùi, chöa hieåu bieát vaø taäp trung chuù yù cuûa hoïc sinh vaøo nhöõng ñieàu môùi caàn phaûi hoïc. - Caàn giaûi thích moät caùch deã hieåu noäi dung kieán thöùc cho hoïc sinh thaáy lôïi ích veà maëc nhaän thöùc vaø trong thöïc teá cuûa vieäc hoïc vaán ñeà naøy. - Taïo neân moät tình huoáng coù vaán ñeà, ñieàu ñoù coù yù nghóa laø ñaët tröôùc cho hoïc sinh moät vaán ñeà sao cho caùc em thaáy roõ ñöôïc lôïi ích veà maët nhaän thöùc hay veà maët thöïc teá cuûa vieäc giaûi quyeát noù nhöng ñoàng thôøi caûm thaáy coù moät soá khoù khaên veà maët trí tueä do thieáu kieán thöùc caàn thieát, nhöng söï thieáu soùt naøy coù theå khaéc phuïc ñöôïc nhôø moät noå löïc nhaän thöùc gaàn taàm vôùi nhaát. Thoâng thöôøng, cô sôû cuûa tình huoáng coù vaán ñeà laø nhöõng hieän töôïng, nhöõng söï kieän vaät lí vaø nhöõng moái lieân heä nhaân quaû giöõa chuùng maø ta phaûi nghieân cöùu trong baøi hoïc. Tuy nhieân chuùng phaûi xuaát hieän tröôùc hoïc sinh döôùi nhöõng moái quan heä gaây ñöôïc cho hoï nhöõng caûm giaùc ngaïc nhieân vì tính baát thöôøng cuûa chuùng, vì giaù trò nhaän thöùc vaø thöïc tieãn cao, vì nhöõng moái lieân heä baát ngôø, vì tính chaát nghòch lyù, vì tính chaát coù veû “ khoâng theå xaûy ra ñöôïc “, vì tính bí aån vaø nhöõng ñaëc ñieåm khaùc nöõa. Ñaáy laø moät vieäc khoù vì trong thôøi ñaïi hieän nay, khoâng phaûi laø deã laøm cho hoïc sinh ngaïc nhieân vì coù quaù nhieàu nguoàn thoâng tin ngoaïi khoùa, nhö saùch baùo phoå SVTH: Huyønh Thò Kim Traâm Trang 8 Luaän vaên toát nghieäp bieán kieán thöùc khoa hoïc, caùc aán phaåm ñònh kyø, voâ tuyeán truyeàn thanh vaø truyeàn hình, thoâng tin töø internet. Tuy nhieân, ñieàu naøy coù theå laøm ñöôïc, khoâng phaûi baèng caùch ñaët ra nhöõng vaán ñeà coù qui moâ lôùn maø baèng caùch xeùt caùc hieän töôïng döôùi nhöõng goùc ñoä khaùc thöôøng, vaïch ra nhöõng lieân heä tröôùc ñaây chöa töøng ñöôïc chuù yù. Ñöa ra tình huoáng coù vaán ñeà trong vaät lyù hoïc baèng caùch ñaøm thoaïi hoaëc môû ñaàu ñaëc bieät, baèng caâu hoûi ñoäc ñaùo, baèng di chæ lòch söû, baèng thí nghieäm vui, baèng hình veõ, baèng coâng ngheä thoâng tin vaø baèng nhieàu phöông tieän maø giaùo vieân tuøy lieäu söû duïng. 1.5. Phaùt trieån trí tueä cuûa hoïc sinh thoâng qua daïy hoïc: Sau khi toát nghieäp phoå thoâng, caùc em seõ böôùc vaøo tröôøng ñaïi hoïc ñeå tieáp tuïc naâng cao kieán thöùc hoaëc hoïc laáy moät ngheà hay böôùc vaøo ñôøi tìm moät coâng vieäc cho mình. Duø laø con ñöôøng naøo, neáu nhö chæ coù moät môù kieán thöùc phoå thoâng cô baûn thì khoâng ñuû cô sôû ñeå caùc em hoaøn thaønh toát coâng vieäc cuûa mình. Caùc em caàn coù moät naêng löïc tö duy nhaát ñònh ñeå hoïc leân cao, nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà môùi, phöùc taïp hôn hoaëc ñeå thöïc thi coâng vieäc ôû cöông vò laøm vieäc cuûa mình. Caùch suy nghó vaø laøm vieäc khoa hoïc seõ giuùp caùc em thaønh coâng ôû baát cöù coâng vieäc naøo. Vì vaäy, ngay khi hoïc ôû nhaø tröôøng, song song vôùi vieäc tieáp thu kieán thöùc, hoïc sinh caàn phaûi ñöôïc reøn luyeän vaø phaùt trieån caùc hoaït ñoäng tö duy ôû töøng moân hoïc maø caùc em ñaõ ñöôïc hoïc. Noùi chính xaùc hôn nhieäm vuï phaùt trieån trí tueä cho hoïc sinh laø khoâng keùm phaàn quan troïng ñoái vôùi moãi ngöôøi giaùo vieân. Nhieäm vuï naøy ñöôïc thöïc hieän ñoàng thôøi vôùi quaù trình daïy kieán thöùc. Ñoù laø: - Daïy kieán thöùc ñuùng theo qui trình do töøng boä moân qui ñònh. Caùc qui trình naøy cuõng chính laø phöông phaùp suy nghó vaø laøm vieäc cuûa caùc nhaø khoa hoïc ôû caùc lónh vöïc chuyeân moân maø hoïc sinh tieáp xuùc. - Löïa choïn phöông phaùp daïy thích hôïp, ñaëc bieät chuù yù söû duïng nhieàu phöông phaùp daïy hoïc tích cöïc hoùa caùc hoaït ñoäng hoïc. - Trieät ñeå khai thaùc caùc baøi hoïc, baøi taäp vaän duïng kieán thöùc vaøo cuoäc soáng vaøo moâi tröôøng töï nhieân vaø kyõ thuaät. - Reøn luyeän thoùi quen tö duy qua töøng caâu hoûi, qua moãi dòp giaûi quyeát moät vaán ñeà naøo ñoù trong baøi hoïc. - Trong quaù trình ñi ñeán moät keát luaän hoaëc vaän duïng nhöõng keát luaän toång quaùt vaøo giaûi thích töï nhieân, xaõ hoäi, giaûi thích caùc hieän trong kó thuaät, luoân luoân coù theå taïo cô hoäi cho hoïc sinh luyeän taäp suy lyù qui naïp vaø dieãn dòch. - Theo quan ñieåm hoïc sinh laø trung taâm trong quaù trình daïy hoïc, caàn taêng cöôøng caùc hoaït ñoäng khaùm phaù cuûa hoïc sinh trong caùc baøi giaûng. Ñoù laø con ñöôøng toát nhaát ñeå hoïc sinh reøn luyeän toång hôïp caùc naêng löïc trí tueä. Töø nhöõng söï reøn luyeän treân, ôû hoïc sinh seõ xuaát hieän nhöõng phaåm chaát toát cuûa tö duy nhö: phaùn ñoaùn, hình thaønh giaû thuyeát, hình thaønh khaùi nieäm, söû duïng ngoân ngöõ chính xaùc. SVTH: Huyønh Thò Kim Traâm Trang 9 Luaän vaên toát nghieäp Bieän phaùp reøn luyeän: - Taêng cöôøng hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh: noùi, trình baøy, hoûi, trao ñoåi vaø laøm… - Laäp laïi nhieàu laàn con ñöôøng tö duy trong quaù trình daïy moân hoïc. - Kích thích höùng thuù baèng noäi dung baøi giaûng cuûa mình ñeå duy trì söï chuù yù cuûa hoïc sinh trong suoát giôø hoïc. - Luoân luoân taïo moät baàu khoâng khí taâm lí vui veû, thoaûi maùi trong lôùp hoïc, ñaëc bieät laø baét ñaàu giôø hoïc. (Lí luaän daïy hoïc – Leâ Phöôùc Loäc, ÑHCT) 2. Tìm hieåu veà phöông phaùp traéc nghieäm 2.1. Giôùi thieäu: Traéc nghieäm laø hình thöùc kieåm tra ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc vieân, khoâng chæ aùp duïng cho vieäc kieåm tra cuoái moân hoïc maø coøn ñöôïc söû duïng trong quaù trình daïy hoïc nhaèm naâng cao chaát löôïng giaûng daïy. Vôùi nhöõng caâu traû lôøi saün keøm theo cho moãi caâu hoûi hay chæ caàn ñieàn vaøo choã troáng, ñaõ cung caáp cho hoïc sinh nhöõng thoâng tin caàn thieát ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi vaän duïng caùc kieán thöùc ñaõ bieát vaø möùc ñoä tö duy ñeå phaân tích – toång hôïp choïn ra moät caâu traû lôøi ñuùng nhaát. Loaïi hình naøy phaàn lôùn mang tính khaùch quan hôn loaïi hình töï luaän ôû choã chaám ñieåm phaùt ñeà…Tuy nhieân tính khaùch quan cuõng khoâng hoaøn toaøn tuyeät ñoái, vì vieäc ra ñeà vaø xaây döïng ñaùp aùn phaàn naøo ñaõ mang tính chuû quan cuûa taùc giaû. Coù nhieàu daïng caâu hoûi traéc nghieäm, tuøy theo töøng moân hoïc hay muïc ñích ñaùnh giaù maø giaùo vieân coù theå choïn caùc loaïi traéc nghieäm khaùc nhau. 2.2. Caùc daïng traéc nghieäm ñaùnh giaù Tuyø theo muïc tieâu ñaùnh giaù ta coù theå söû duïng caùc daïng traéc nghieäm sau: 2.2.1. Traéc nghieäm chuaån möïc (norm – referenced test) laø traéc nghieäm ñöôïc soaïn nhaèm cung caáp moät soá ño löôøng thaønh tích maø ngöôøi ta coù theå giaûi thích ñöôïc caên cöù treân vò theá töôïng ñoái cuûa moät caù nhaân so vôùi moät nhoùm ngöôøi naøo ñoù ñaõ ñöôïc bieát. 2.2.2. Traéc nghieäm tieâu chí (criterion - referenced test) laø traéc nghieäm ñöôïc soaïn nhaèm cung caáp moät soá ño löôøng möùc thaønh thaïo maø ngöôøi ta coù theå giaûi thích ñöôïc caên cöù treân moät lónh vöïc caùc nhieäm vuï hoïc taäp ñaõ ñöôïc xaùc ñònh vaø ñöôïc giôùi haïn. 2.2.3. Traéc nghieäm theo muïc tieâu (objective - referenced test) laø traéc nghieäm ñöôïc soaïn nhaèm cung caáp moät soá ño löôøng thaønh tích maø ngöôøi ta coù theå giaûi thích ñöôïc caên cöù treân moät muïc tieâu giaûng huaán chuyeân bieät (trong nhieàu tröôøng hôïp traéc nghieäm loaïi naøy cuõng ñöôïc goïi laø traéc nghieäm tieâu chí). 2.2.4. Traéc nghieäm lónh vöïc (domain - referenced test) cuõng laø moät traéc nghieäm tieâu chí, nhöng caùc muïc tieâu ñöôïc toå chöùc thaønh nhöõng lónh vöïc (domain), moãi lónh vöïc phaûn aùnh nhöõng ñieåm chung cuûa caùc muïc tieâu aáy. Thí duï, trong “taäp ñoïc“ , moät lónh vöïc lieân heä coù theå laø “hieåu ñoaïn vaên”. Caùc muïc tieâu ñöôïc bao goàm trong lónh vöïc naøy seõ xaùc ñònh caùc yeáu toá bao goàm khaû naêng hieåu ñoaïn vaên. Chuùng SVTH: Huyønh Thò Kim Traâm Trang 10 Luaän vaên toát nghieäp ñöôïc phaùt bieåu döôùi daïng nhöõng muïc tieâu rieâng reõ, vaø caùc caâu hoûi traéc nghieäm seõ ñöôïc soaïn theo töøng muïc tieâu aáy. 2.3. Moät soá daïng caâu hoûi traéc nghieäm thöôøng duøng vaø öu khuyeát ñieåm cuûa töøng loaïi: 2.3.1. Daïng Ñuùng – Sai (True – False) : hoïc sinh traû lôøi chæ vieäc choïn moät trong hai ñònh ñeà laø ñuùng (Ñ) hoaëc sai (S) tröôùc moät phöông aùn traû lôøi coù saün, xaùc suaát may ruûi laø 50%. Vd: Khoanh troøn Ñ neáu caâu khaúng ñònh sau ñaây laø ñuùng. Neáu ñoù laø caâu khaúng ñònh sai thì khoanh S 1. Maùy phaùt ñieän xoay chieàu bieán ñoåi bieán ñoåi ñieän naêng thaønh cô naêng. Ñ S 2. Böôùc soùng laø khoaûng caùch ngaén nhaát giöõa hai ñieåm coù dao ñoäng cuøng pha ôû treân cuøng moät phöông truyeàn soùng. Ñ S Löu yù khi söû duïng caâu Ñuùng – Sai: Loaïi caâu Ñuùng – Sai chæ thích hôïp cho vieäc kieåm tra nhöõng kieán thöùc söï kieän (moác lòch söû, teân nhaân vaät, teân taùc phaåm…), tính chính xaùc cuûa ñònh nghóa, khaùi nieäm, coâng thöùc vaø thöôøng ñeå kieåm tra trí nhôù, ít coù giaù trò kích thích tö duy, ít coù khaû naêng phaân loaïi hoïc sinh gioûi keùm. Nhöõng ñieåm caàn löu yù khi soaïn caâu Ñuùng – Sai: - Moãi caâu chæ neân chæ goàm moät yù, traùnh loaïi caâu bao goàm moät phaïm vi kieán thöùc roäng, nhieàu chi tieát, caùch dieãn ñaït phaûi trong saùng deã hieåu (ñôn giaûn vaø ñôn trò). - Traùnh söû duïng nhöõng caâu ñuùng moät phaàn, sai moät phaàn hoaëc ôû tröôøng hôïp naøy thì ñuùng, tröôøng hôïp khaùc thì sai. Vôùi nhöõng caâu nhö theá, maëc duø hieåu roõ choå ñuùng, choã sai nhöng hoïc sinh khoâng bieát neân choïn caâu traû lôøi naøo. Öu ñieåm – nhöôïc ñieåm cuûa loaïi caâu Ñuùng – Sai: Öu ñieåm: - Deã xaây döïng - Coù theå söû duïng cho moïi moân hoïc - Coù theå söû duïng nhieàu caâu trong trong moät baøi kieåm tra, bao truøm taát caû caùc kieán thöùc trong baøi. - Vieäc chaám baøi nhanh, ñôn giaûn, khaùch quan vaø coù ñoä tin caäy cao. SVTH: Huyønh Thò Kim Traâm Trang 11 Luaän vaên toát nghieäp Nhöôïc ñieåm: - Khoâng thích hôïp cho vieäc ñaùnh giaù caùc naêng löïc nhaän thöùc caáp cao - Xaùc suaát Ñ – S laø 50% trong tröôøng hôïp hoïc sinh khoâng thuoäc baøi, cho neân hoïc sinh coù theå traû lôøi Ñ do ngaãu nhieân hoaëc suy ñoaùn khoâng coù cô sôû. 2.3.2. Daïng gheùp ñoâi (Matching): Laø nhöõng caâu hoûi coù hai daõy thoâng tin, moät beân laø caùc caâu hoûi, beân kia laø caùc caâu traû lôøi, hoïc sinh phaûi tìm ra caâu traû lôøi ñuùng töông öùng vôùi caâu hoûi. Soá caâu gheùp ñoâi caøng nhieàu thì xaùc suaát “may ruûi” caøng beù. Do ño,ù caøng taêng soá caâu gheùp ñoâi thì chaát löôïng traéc nghieäm caøng ñöôïc naâng cao. Vd: Haõy gheùp caùc döõ kieän ñaõ cho ôû coät 1 vaø coät 2 cho ñuùng. Coät 1: Coät 2: 1. 2. 3. 4. Vaân saùng laø......................... Vaân toái laø ........................... Thuyeát löôïng töû cuûa............ Ngöôøi vaän duïng thuyeát löôïng töû ñeå giaûi thích ñònh luaät quang ñieän................... 5. Ngöôøi vaän duïng thuyeát löôïng töû ñeå giaûi thích quang phoå vaïch cuûa hydro laø ........................................ a. De Broglie. b. Einstein. c. Taäp hôïp caùc ñieåm quang trình ñeán hai nguoàn nguyeân laàn böôùc soùng. d. Planck. e. Taäp hôïp caùc ñieåm quang trình ñeán hai nguoàn leû laàn nöûa böôùc soùng. f. Heisenberg. coù hieäu baèng soá coù hieäu baèng soá Nhöõng ñieåm caàn löu yù khi söû duïng daïng gheùp ñoâi: Loaïi traéc nghieäm gheùp ñoâi thích hôïp vôùi vieäc ñaùnh giaù nhöõng naêng löïc nhaän thöùc cô baûn nhö naêng löïc ghi nhôù, khaû naêng phaân bieät cao, thích hôïp cho vieäc kieåm tra nhöõng nhoùm kieán thöùc coù moái quan heä gaàn guõi, chuû yeáu laø kieán thöùc söï kieän vaø kieán thöùc ngoân ngöõ. Caùc kieán thöùc tröïc quan nhö sô ñoà, hình veõ cuõng thöôøng ñöôïc söû duïng trong loaïi traéc nghieäm naøy. Nhöõng ñieåm caàn löu yù khi soaïn caâu hoûi daïng gheùp ñoâi: - Caàn söû duïng thoâng tin cuøng loaïi cho töøng coät, coù moái quan heä gaàn guõi. Khoâng neân ñöa quaù nhieàu vaán ñeà vaøo moät caâu hoûi hoaëc moät caâu traû lôøi khieán hoïc sinh deã nhaàm laãn khi löïa choïn. - Soá löôïng caâu hoûi coù theå baèng hoaëc ít hôn caâu traû lôøi ñeå taêng söï caân nhaéc khi löïa choïn caâu traû lôøi. - Thöù töï caùc caâu traû lôøi caàn saép xeáp ngaãu nhieân khoâng truøng vôùi thöù töï caùc caâu hoûi ñeå gaây theâm khoù khaên cho söï löïa choïn. SVTH: Huyønh Thò Kim Traâm Trang 12 Luaän vaên toát nghieäp Öu – khuyeát ñieåm cuûa loaïi traéc nghieäm gheùp ñoâi: Öu ñieåm: - Khaû naêng hoïc sinh traû lôøi ñuùng ngaãu nhieân laø thaáp nhieàu so vôùi loaïi caâu Ñuùng – Sai. - Coù theå söû duïng ñeå kieåm tra löôïng kieán thöùc lôùn trong thôøi gian ngaén. - Vieäc chaám baøi nhanh, ñôn giaûn, khaùch quan vaø coù ñoä tin caäy cao. Nhöôïc ñieåm: - Khoâng hieäu quaû trong vieäc ñaùnh giaù caùc naêng löïc nhaän thöùc caáp cao nhö phaân tích, toång hôïp, ñaùnh giaù - Vieäc thieát keá caâu hoûi khoâng deã daøng. 2.3.3. Daïng ñieàn khuyeát (Complete from): Laø nhöõng phaùt bieåu vôùi nhöõng choã ñeå troáng daønh cho ngöôøi traû lôøi choïn nhöõng töø, hoaëc cuïm töø hay caâu ngaén … thích hôïp ñeå ñieàn vaøo choã troáng ñoù. Soá löôïng choã troáng phaûi ít hôn nhieàu so vôùi phaàn choïn ñeå traû lôøi thì khaû naêng “may ruûi” caøng thaáp. Vd: Hieän töôïng taùn saéc aùnh saùng laø hieän töôïng…1………khi ñi qua……2………bò……3……………vaø bò………4………… thaønh moät daõy maøu lieân tuïc töø ñoû ñeán tím. 1. A. Aùnh saùng D. Aùnh saùng ñôn saéc B. Soùng ñieän töø E. Soùng aùnh saùng C. Aùnh saùng traéng 2. A. Moät moâi tröôøng D. Heä quang hoïc B. Göông phaúng E. Soùng aùnh saùng C. Göông caàu 3. A. Taùn xaï B. Phaûn xaï C. Khuùc xaï D. Leäch veà phía ñaùy E. Taùn saéc 4. A. Bieán B. Phaân tích C. Ñoåi phöông truyeàn D. Trôû laïi moâi tröôøng E. Khoâng coù caâu naøo ñuùng Nhöõng ñieåm caàn löu yù khi söû duïng daïng caâu hoûi daïng ñieàn khuyeát: Loaïi traéc nghieäm ñieàn khuyeát chuû yeáu thích hôïp vôùi vieäc kieåm tra hai naêng löïc nhaän thöùc cô baûn ñoù laø ghi nhôù vaø thoâng hieåu. SVTH: Huyønh Thò Kim Traâm Trang 13 Luaän vaên toát nghieäp Khi soaïn caâu traéc nghieäm ñieàn khuyeát caàn chuù yù: - Coù theå söû duïng caû caâu khaúng ñònh hoaëc caâu hoûi coù khoaûng troáng ñeå ñieàn moät töø hoaëc moät cuïm töø. - Töø ñieàn khuyeát cuõng caàn phaûi ñôn giaûn nhaát. - Caùc töø phaûi ñieàn neân laø danh töø vaø laø töø maáu choát nhaát trong caâu. - Moãi caâu chæ neân coù moät hoaëc hai khoaûng troáng, khoaûng troáng neân gaén lieàn vôùi yù chính cuûa caâu. - Caùc khoaûng troáng neân coù ñoä daøi baèng nhau ñeå thí sinh khoâng ñoaùn ñöôïc cuïm töø phaûi ñieàn laø daøi hay ngaén. - Traùnh trích nguyeân vaên khaùi nieäm trong saùch giaùo khoa ñeå taêng theâm ñoä khoù cuûa caâu. -Neáu trong caâu coù söû duïng ñôn vò ño löôøng thì neân ghi roõ ñôn vò ño löôøng. Öu – nhöôïc ñieåm cuûa daïng ñieàn khuyeát: Öu ñieåm: - Vieäc xaây döïng caâu ñieàn khuyeát khoâng quaù khoù khaên - Giaûm ñöôïc xaùc suaát hoïc sinh traû lôøi ñuùng do ñoaùn moø hay gaëp may so vôùi daïng caâu Ñ – S, nhieàu löïa choïn - Thích hôïp cho vieäc kieåm tra kieán thöùc cô baûn vaø naêng löïc tính toaùn - Gaây höùng thuù vaø kích thích ñöôïc caùc hoaït ñoäng tö duy cuûa hoïc sinh Nhöôïc ñieåm: - Khoù kieåm tra caùc naêng löïc nhaän thöùc caáp cao cuûa hoïc sinh - Khoù xaây döïng ñöôïc nhöõng caâu coù töø ñieàn khuyeát tuyeät ñoái ñôn nhaát, do vaäy vieäc chaám baøi khoù hôn vaø ñoä khaùch quan khi chaám giaûm hôn so vôùi caùc daïng caâu khaùc. 2.3.4. Daïng caâu traéc nghieäm traû lôøi ngaén (Short answer test): Caâu traû lôøi ngaén laø loaïi caâu traéc nghieäm ñoøi hoûi traû lôøi baèng moät, nhieàu töø, moät meänh ñeà hoaëc coù theå moät caâu ñôn giaûn cho moät caâu hoûi hay moät yeâu caàu ñaët ra Nhöõng löu yù khi soaïn thaûo - Caâu hoûi hay yeâu caàu ñaët ra phaûi roõ raøng, ñôn giaûn, ñuû yù - Soaïn caùch naøo ñeå caâu traû lôøi ñöôïc ngaén vaø khaùch quan - Neáu coù theå, neân duøng caùc löôïc ñoà, hình veõ,… ñeå taêng phaàn saùng toû cho ñeà khoaûng Nhöõng öu ñieåm cuûa traû lôøi ngaén: - Phaïm vi aùp duïng roäng, hôïp vôùi moïi trình ñoä - Soaïn thaûo deã daøng, mau leï SVTH: Huyønh Thò Kim Traâm Trang 14 Luaän vaên toát nghieäp - Coù theå aùp duïng raát uyeån chuyeån vaø dung hoaø giöõa loaïi traéc nghieäm khaùch quan vaø chuû quan - Deã chaám - Thí sinh khoâng theå ñoaùn moø Nhöôïc ñieåm: - Khoù kieåm tra caùc naêng löïc nhaän thöùc caáp cao cuûa hoïc sinh - Vieäc chaám baøi khoù hôn vaø ñoä khaùch quan khi chaám giaûm hôn so vôùi caùc daïng caâu khaùc. 2.3.5. Daïng nhieàu löïa choïn- ña tuyeån (Multiple choice question): Laø daïng caâu hoûi traéc nghieäm maø khi traû lôøi ñaõ coù saün nhieàu löïa choïn, hoïc sinh chæ vieäc choïn moät trong caùc soá ñoù, soá phöông aùn traû lôøi caøng nhieàu thì khaû naêng “may ruûi” caøng thaáp. Hieän nay thöôøng duøng 4 – 5 phöông aùn traû lôøi. Vd: 1 - Moät ngöôøi coù troïng löôïng baèng 500N khi ôû treân beà maët cuûa Traùi ñaát. Xaùc ñònh troïng löôïng cuûa ngöôøi ñoù khi ôû treân moät haønh tinh coù baùn kính gaáp 5 laàn baùn kính Traùi ñaát vaø coù khoái löôïng gaáp hai laàn khoái löôïng Traùi ñaát. A. 40N. B. 1000N. C. 100N. D. 200N. E. Moät giaù trò khaùc. ρ 2 - Moät vieân ñaïn ñöôïc baén ñi vôùi vaän toác v0 hôïp vôùi maët phaúng ngang moät goùc α =30o vaø coù ñöôïc vaän toác 10 m/s ôû ñoä cao 5m. ρ Neáu ñoä lôùn cuûa vaän toác v0 nhö cuõ nhöng goùc baén coù giaù trò α =60o thì vaän toác cuûa vieân ñaïn ôû ñoä cao 5m laø bao nhieâu?. A. 10 m/s. B. 20 m/s. 10 3 m/s. 3 D. 10 3 m/s. C. E. Moät giaù trò khaùc. Nhöõng ñieåm caàn löu yù khi xaây döïng caâu hoûi nhieàu löïa choïn: - Coù theå duøng caâu hoûi hoaëc caâu nhaän ñònh khoâng hoaøn chænh laøm caâu daãn. Caâu daãn coù phaûi chöùa phaàn troïng taâm cuûa vaán ñeà. SVTH: Huyønh Thò Kim Traâm Trang 15 Luaän vaên toát nghieäp - Caâu daãn phaûi ngaén goïn, roõ raøng, deã hieåu vaø khi gaén vôùi caâu traû lôøi phaûi phuø hôïp veà ngöõ phaùp vaø yù nghóa. - Saép xeáp caâu traû lôøi ôû vò trí ngaãu nhieân - Caâu nhieãu phaûi coù veõ hôïp lí ñeå traùnh loaïi suy deã daøng. Traùnh nhöõng caâu traû lôøi quaù hieån nhieân. - Caùc caâu traû lôøi ñeàu coù cuøng vaên phong vaø ñoä daøi töông ñöông - Soá caâu löïa choïn neân lôùn hôn 3 thöôøng laø 4 hoaëc 5 - Soá caâu hoûi lôùn hôn 30 ñeå coù theå ñaït ñoä tin caäy khi ñaùnh giaù Öu – khuyeát ñieåm cuûa loaïi traéc nghieäm nhieàu löïa choïn: Öu ñieåm: - Loaïi traéc nghieäm naøy söû duïng toát cho moïi moân hoïc - Coù theå ñöôïc chuaån hoùa vaø söû duïng vôùi nhieàu muïc ñích: chaån ñoaùn hoaëc ñaùnh giaù naêng löïc. - Coù theå ñaùnh giaù hoïc sinh ôû nhieàu möùc ñoä nhaän thöùc khaùc nhau - Ñoä tin caäy cao (neáu soá löôïng caâu ña tuyeån lôùn) - Ñoà thò, bieåu ñoà, hình veõ ñeàu coù theå söû duïng ñeå ra ñeà thi - Deã chaám baøi baèng tay hoaëc baèng maùy tính Nhöôïc ñieåm: - Khoù xaây döïng - Hoïc sinh coù theå traû lôøi ñuùng moät caùch ngaãu nhieân töø vieäc ñoaùn moø, neáu 5 caâu traû lôøi thì xaùc suaát laø 1/5. Vì vaäy caàn nhieàu caâu ña tuyeån ñeå haï thaáp tæ leä ñoaùn moø. - Taùc ñoäng tieâu cöïc laø hoïc sinh hoïc baøi moät caùch rôøi raïc, coá gaéng nhôù maùy moùc. - Khoù ñaùnh giaù khaû naêng tö duy saùng taïo, khaû naêng dieãn ñaït ngoân ngöõ. Caùc daïng caâu hoûi traéc nghieäm treân daïng naøo cuõng coù nhöõng öu ñieåm vaø nhöôïc ñieåm khoù traùnh khoûi. Vì vaäy, ngöôøi giaùo vieân caàn phaûi am töôøng taát caû caùc loaïi traéc nghieäm ñeå söû duïng ñöôïc chính xaùc, uyeån chuyeån vaø ñuùng vôùi muïc ñích ñaùnh giaù ñeå ñem laïi hieåu quaû cao nhaát. Toùm laïi: caâu hoûi traéc nghieäm coù nhieàu loaïi khaùc nhau, nhöng quan troïng laø ngöôøi giaùo vieân phaûi bieát söû duïng ñuùng luùc, ñuùng nôi, söû duïng moät caùch linh hoaït uyeån chuyeån ñeå taïo ñieàu kieän cho hoïc sinh laøm vieäc vôùi nhau, töï ñaùnh giaù cho nhau ñeå cuøng tieán boä. Töø ñoù, caùc em thaáy höùng thuù hôn trong hoïc taäp vaø hoaït doäng nhaän thöùc moät caùch tích cöïc hôn. 2.4. Söû duïng caâu hoûi traéc nghieäm trong quaù trình daïy hoïc: SVTH: Huyønh Thò Kim Traâm Trang 16 Luaän vaên toát nghieäp Trong quaù trình daïy hoïc caâu hoûi traéc nghieäm ñöôïc söû duïng nhö theá naøo? Ñeå traû lôøi caâu hoûi treân tröôùc nhaát ta phaûi xem ta caàn ñaùnh giaù trình ñoä cuûa hoïc sinh nhö theá naøo. Ñaùnh giaù (evaluation) laø quaù trình thu thaäp, phaân tích vaø giaûi thích thoâng tin moät caùch coù heä thoáng nhaèm xaùc ñònh möùc ñoä ñaït ñeán caùc muïc tieâu giaûng huaán veà phía hoïc sinh. Ñaùnh giaù coù theå thöïc hieän baèng phöông phaùp ñònh löôïng (ño löôøng) hay ñònh tính (quan saùt). Ño löôøng (measurement) laø quaù trình thöïc hieän moät loái moâ taû baèng con soá möùc ñoä maø moät caù nhaân ñaõ ñaït ñöôïc (hay ñaõ coù), moät ñaëc ñieåm naøo ñoù (thí duï khaû naêng, thaùi ñoä). Ñaùnh giaù khôûi söï (placement evaluation) laø loái ñaùnh giaù lieân quan ñeán thaønh tích ban ñaàu (ñaàu vaøo) cuûa hoïc sinh tröôùc khi khôûi söï vieäc giaûng daïy môùi. Caâu hoûi ñaët ra laø hoïc sinh ñaõ coù nhöõng kieán thöùc vaø kó naêng caàn thieát ñeå coù theå tieáp thu noäi dung giaûng daïy môùi hay chöa? Hoï ñaõ ñaït caùc muïc tieâu giaûng huaán döï tính ñeán möùc ñoä naøo roài. Ñaùnh giaù thöôøng xuyeân (formative evaluation) laø loái ñaùnh giaù ñöôïc duøng ñeå theo doõi söï tieán boä cuûa hoïc sinh trong thôøi gian giaûng daïy nhaèm muïc ñích cung caáp söï phaûn hoài lieân tuïc cho caû thaày laãn troø. Söï phaûn hoài naøy coù theå cung caáp thoâng tin cho thaày ñeå söûa chöõa vieäc giaûng daïy vaø toå chöùc vieäc phuï ñaïo cho caù nhaân hay nhoùm hoïc sinh, neáu caàn. Ñaùnh giaù chaån ñoaùn (diagnostic evaluation) lieân quan ñeán nhöõng khoù khaên cuûa hoïc sinh trong vieäc hoïc taäp. Caùc khoù khaên naøy xaûy ra lieân tuïc hay laëp ñi laëp laïi nhieàu laàn, maëc duø giaùo vieân ñaõ coá gaéng söûa chöõa baèng moïi caùch vaø moïi phöông tieän coù saün. Trong tröôøng hôïp aáy, caàn phaûi coù loái ñaùnh giaù chaån ñoaùn chi tieát hôn nhaèm phaùt hieän ra nhöõng nguyeân nhaân caên baûn cuûa caùc khoù khaên aáy vaø ñeà ra bieän phaùp söûa chöõa. Ñaùnh giaù toång keát (summative evaluation) thöôøng ñöôïc thöïc hieän vaøo cuoái thôøi kì giaûng daïy moät khoaù hoïc hay moät ñôn vò hoïc taäp. Loái ñaùnh giaù naøy nhaèm xaùc ñònh möùc ñoä ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu giaûng huaán vaø thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå cho ñieåm hay ñeå xaùc nhaän hoïc sinh ñaõ naém vöõng thaønh thaïo caùc keát quaû hoïc taäp döï kieán. Ngoaøi ra, noù coøn coù theå cung caáp caùc thoâng tin caàn thieát ñeå pheâ phaùn tính thích hôïp cuûa caùc muïc tieâu moân hoïc vaø hieäu quaû cuûa vieäc giaûng daïy. 2.5. Caùc loaïi traéc nghieäm trong quaù trình daïy hoïc: Ñeå ñöa phöông phaùp traéc nghieäm vaøo quaù trình daïy hoïc ta coù 3 loaïi traéc nghieäm sau: SVTH: Huyønh Thò Kim Traâm Trang 17 Luaän vaên toát nghieäp 2.5.1. Traéc nghieäm chuaån bò (Pre-test): Loaïi naøy ñöôïc söû duïng tröôùc khi hoïc sinh tieáp thu kieán thöùc môùi döïa treân nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc. Thöôøng nhöõng caâu hoûi traéc nghieäm mang tính chaát kieåm tra nhöõng kieán thöùc cô baûn ñaõ hoïc. 2.5.2. Traéc nghieäm tieán boä: Duøng loaïi naøy ngay trong vieäc tieáp thu kieán thöùc môùi nhaèm ñieàu chænh nhöõng kieán thöùc maø hoïc sinh thieáu soùt trong quaù trình tieáp thu kieán thöùc, khaéc saâu nhöõng ñieåm quan troïng cuûa baøi hoïc, laøm cho hoïc sinh höùng thuù hôn trong vieäc tieáp thu kieán thöùc. 2.5.3. Traéc nghieäm cuoái moân hoïc: Daïng naøy nhaèm chaån ñoaùn, ñaùnh giaù naêng löïc nhaän thöùc ôû nhieàu möùc ñoä khaùc nhau cuûa hoïc sinh trong suoát quaù trình hoïc taäp. Duøng cho vieäc kieåm tra hoïc kyø I vaø kieåm tra cuoái naêm, ñaùnh giaù toång keát. SVTH: Huyønh Thò Kim Traâm Trang 18 Luaän vaên toát nghieäp 2.6. Caùc maãu phieáu traû lôøi cho hình thöùc kieåm tra traéc nghieäm Maãu 1: maãu phieáu traû lôøi theo caùch chaám thoâng thöôøng PHIEÁU TRAÛ LÔØI Hoï vaø teân: ____________________.Soá thöù töï:______.Ngaøy thi:________ Lôùp:_______.Moân thi:________.Thôøi gian:_________.Ñieåm:__________ ---------------------------------------------------------------------------------------------Chæ daãn: - Loaïi ña tuyeån vaø Ñuùng – Sai: vôùi moãi caâu hoûi, coù 5 phöông aùn traû lôøi cho saün. Thí sinh choïn moät caâu traû lôøi a, b, c, d, e ñuùng nhaát, roài ñaùnh daáu X leân moät chöõ a, hay b, trong caùc hay c, hay d, hay e ñaõ choïn töông öùng vôùi caâu hoûi ñang laøm treân phieáu traû lôøi. Vôùi moãi caâu hoûi, chæ ñöôïc ñaùnh daáu moät chöõ. Neáu muoán thay ñoåi caâu traû lôøi, boâi ñen chöõ ñaõ choïn vaø ñaùnh daáu X leân chöõ khaùc. - Loaïi ñieàn muïc, gheùp muïc vaø xeáp ñaët: ñieàn chöõ vaøo choå troáng beân soá töông öùng. ---------------------------------------------------------------------------------------------I. Ña tuyeån: 1/ a b c d e 2/ a b c d e 3/ a b c d e … SVTH: Huyønh Thò Kim Traâm II. Ñuùng – Sai: 1. Ñ S 2. Ñ S 3. Ñ S … III. Gheùp muïc: 1/……… 2/……… 3/………. Trang 19 Luaän vaên toát nghieäp Maãu 2: maãu phieáu traû lôøi loaïi ña tuyeån chaám baèng maùy PHIEÁU TRAÛ LÔØI Hoï vaø teân: ________________.Soá thöù töï:___.Ngaøy thi:______.Phoøng thi:_____ Lôùp:_______.Moân thi:__________.Thôøi gian:_________.Ñieåm:_____________ ---------------------------------------------------------------------------------------------Chæ daãn: Thí sinh boâi ñen giöõa hai ñöôøng chaám – chaám ôû döôùi chöõ A, hay B, hay C, hay D, hay E maø mình cho laø ñuùng. Ví duï: - Neáu baïn choïn phöông aùn traû lôøi: A ñuùng A B C D E - Neáu baïn choïn phöông aùn traû lôøi: A B CD C vaø D ñeàu ñuùng E ---------------------------------------------------------------------------------------------1/ A B C D E 11/ A B C D E 2/ A B CD E 3/ A B C D 4/ A B C 5/ A B C 12/ A B C D E E 13/ A B C D E D E 14/ A BC D E D E 15/ A B C …… SVTH: Huyønh Thò Kim Traâm D E …… Trang 20 Luaän vaên toát nghieäp Maãu 3: maãu phieáu traû lôøi loaïi ña tuyeån chaám baèng maùy (töông töï nhö maãu 2, ôû ñaây ta thay hai döôøng chaám – chaám thaønh daáu troøn) PHIEÁU TRAÛ LÔØI Hoï vaø teân: ________________.Soá thöù töï:___.Ngaøy thi:______.Phoøng thi:_____ Lôùp:_______.Moân thi:__________.Thôøi gian:_________.Ñieåm:_____________ ---------------------------------------------------------------------------------------------Chæ daãn: Thí sinh boâi ñen ñöôøng troøn ôû döôùi chöõ A, hay B, hay C, hay D, hay E maø mình cho laø ñuùng. Ví duï: - Neáu baïn choïn phöông aùn traû lôøi: A ñuùng A B ˜ • C • D • E • ---------------------------------------------------------------------------------------------1/ A B C D E 11/ A B C D E • • • • • • • • 3/ A B C 2/ A B C E • 12/ A • • • • D E 13/ A D • • • • • 4/ A B C D E 14/ A 15/ A • • • • • 5/ A B C D E • • • • …… SVTH: Huyønh Thò Kim Traâm • • • • B • C • • • • • • B C • D • E • B • C • D • E • B C D E • • • D • E • …… Trang 21