Tài liệu Sử dụng kiến thức liên môn văn học để dạy tốt lịch sử dân tộc lớp 12

"Sö dông KIẾN THỨC LIÊN MÔN v¨n häc ®Ó d¹y tèt lÞch sö d©n téc líp 12 gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng d¹y häc ë trêng phæ th«ng" I. §Æt vÊn ®Ò Trong nÒn gi¸o dôc cña c¸c d©n téc nãi chung ,d©n téc ViÖt Nam xa vµ nay nãi riªng m«n LÞch sö chiÕm mét vÞ trÝ quan träng. Víi môc ®Ých ®îc x¸c ®Þnh “TruyÒn thô cho häc sinh ý nghÜa cña qu¸ khø vµ sù tiÕp tôc trong hiÖn t¹i, d¾t dÉn häc sinh hiÓu vai trß con ngêi trong céng ®ång vµ vai trß céng ®ång trong thÕ giíi nãi chung” (UNESCO – 1963 tµi liÖu gi¶ng d¹y lÞch sö). Tõ lÞch sö, ngêi häc biÕt rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm bæ Ých cho cuéc sèng hiÖn t¹i. ë trêng THPT hiÖn nay qua m«n häc LÞch sö gi¸o dôc ®¹o ®øc, chÝnh trÞ t tëng, truyÒn thèng vµ lßng tù hµo d©n téc. §ång thêi ph¸t triÓn t duy vµ nhËn thøc toµn diÖn cho häc sinh theo môc tiªu vµ nhiÖm vô gi¸o dôc cña §¶ng. Ngµy nay, trong thêi kú khoa häc – kü thuËt rÊt s«i ®éng nµy, c¸c nhµ sö häc dï cã ý kiÕn kh¸c nhau nhng ®Òu c«ng nhËn bé m«n LÞch sö ë trêng phæ th«ng kh«ng nh÷ng vÉn gi÷ nguyªn mµ cßn t¨ng lªn h¬n vÞ trÝ, ý nghÜa cña nã trong viÖc ®µo t¹o thÕ hÖ trÎ. Nhµ sö häc X« viÕt Pasut« ®· kh¼ng ®Þnh r»ng: “Muèn ®µo t¹o con ngêi phï hîp víi thêi ®¹i, chóng ta cÇn ph¶i kh«ng ngõng c¶i tiÕn vµ n©ng cao chÊt lîng d¹y häc LÞch sö. Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt, sù høng thó hÊp dÉn ngµy cµng t¨ng ®èi víi hiÖn t¹i kh«ng hÒ lµm gi¶m bít sù chó ý cña chóng ta ®èi víi viÖc d¹y häc LÞch sö. ChÝnh lÞch sö lµ b»ng chøng hiÔn nhiªn vÒ sù toµn th¾ng cña c«ng cuéc x©y dùng, s¸ng t¹o ®èi víi sù tµn ph¸, chiÕn th¾ng cña hoµ b×nh ®èi víi chiÕn tranh. Sù gÇn gòi hiÓu biÕt c¸c d©n téc vÒ v¨n ho¸ vµ c¸c mÆt kh¸c kh¾c phôc t×nh tr¹ng biÖt lËp”. ThÕ nhng, trong ch¬ng tr×nh gi¸o dôc bËc THPT, ®Æc biÖt ch¬ng tr×nh LÞch sö kho¸ tr×nh líp 12 trong ch¬ng tr×nh SGK míi ®· c¾t gi¶m tõ 2 tiÕt/tuÇn xuèng cßn 1,5 tiÕt/tuÇn mµ néi dung kiÕn thøc kh«ng thay ®æi vÉn yªu cÇu ph¶i ®¶m b¶o môc tiªu gi¸o dôc cña bé m«n. §ã lµ mét khã kh¨n cho c«ng t¸c so¹n gi¶ng cña gi¸o viªn vµ viÖc häc tËp cña häc sinh. MÆt kh¸c, do ®Æc ®iÓm cña bé m«n LÞch sö kh« khan, khã nhí, khã häc bëi nh÷ng con sè, ngµy th¸ng vµ sù kiÖn ®· diÔn ra 1 trong qu¸ khø kh«ng nh×n thÊy ®îc, ®ßi hái khi gi¶ng d¹y gi¸o viªn ph¶i t¸i hiÖn l¹i b»ng ng«n ng÷ vµ h×nh ¶nh lµm sèng l¹i nh÷ng sù kiÖn ®ã. Mét khã kh¨n lín nhÊt cña m«n Sö hiÖn nay lµ nhËn thøc cña häc sinh vµ gia ®×nh vÒ b¶n th©n m«n häc xem lµ m«n phô kh«ng cÇn ph¶i quan t©m mÊt thêi gian cho sù lùa chän nghÒ nghiÖp. Lªn líp 12, c¸c em nÆng g¸nh víi lùa chän cho t¬ng lai, ph©n luång sím. Thùc tÕ khèi C giêng nh bÞ bá r¬i, dÇn mai mét lµm cho viÖc d¹y häc Sö l¹i cµng khã kh¨n h¬n, h¹n chÕ vÒ mÆt hiÖu qu¶. Trong nh÷ng n¨m qua, §¶ng, Nhµ níc vµ Bé gi¸o dôc ®· hÕt søc quan t©m, m«n Sö thêng xuyªn ®îc ®a vµo lµ mét trong nh÷ng m«n thi tèt nghiÖp, cã thÓ nãi lµ hÇu nh liªn tôc. ThÕ nhng nã vÉn bÞ coi lµ m«n häc ®èi phã, kÕt qu¶ thi cö cha kh¶ quan l¾m vÉn lµ mét nçi lo, b¨n kho¨n. LÞch sö vÉn lµ m«n häc khã ®èi víi t tëng cña häc sinh. VÊn ®Ò c¬ b¶n vÉn cha lµm ®îc lµ x©y dùng t×nh c¶m, t×nh yªu LÞch sö ®èi víi nh÷ng häc sinh trªn ghÕ nhµ trêng trong c¸c giê häc ®èi víi m«n häc nµy “T tëng kh«ng th«ng v¸c bi ®«ng còng nÆng”. §Ó gi¶i quyÕt bµi to¸n khã ®ã lµ mét g¸nh nÆng còng lµ tr¸ch nhiÖm ®Æt lªn vai ngêi thÇy gi¸o d¹y Sö. ChÝnh v× thÕ, trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y ®Ó thùc hiÖn tèt nhiÖm vô trång ngêi cho §¶ng, gi¸o viªn d¹y Sö cÇn tÝch cùc t×m tßi nh÷ng ph¬ng ph¸p vµ ph¸t huy tèi ®a viÖc phèi hîp c¸c ph¬ng ph¸p mét c¸ch linh ho¹t ®Ó thiÕt kÕ so¹n vµ gi¶ng d¹y cã hiÖu qu¶, x©y dùng t×nh c¶m cña häc sinh ®èi víi m«n häc vµ ®a c¸c em ®Õn víi nh÷ng sù kiÖn lÞch sö mét c¸ch tù nhiªn, nhÑ nhµng. Cã nh thÕ míi hoµn thµnh nhiÖm vô m«n häc.. XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn nhËn thøc, tr¸ch nhiÖm vµ thùc tiÔn nhiÒu n¨m gi¶ng d¹y t«i ®· ¸p dông ph¬ng ph¸p nµy kh¸ hiÖu qu¶.V× vËy t«i chän ®Ò tµi: “Sö dông tµi liÖu v¨n häc d¹y tèt LÞch sö d©n téc líp 12 gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng d¹y häc ë trêng phæ th«ng” II. gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. 1. C¬ së thùc tiÔn vµ khoa häc cña vÊn ®Ò. - §æi míi gi¸o dôc lµ vÊn ®Ò toµn cÇu trong thêi ®¹i ngµy nay tríc t¸c ®éng cña C¸ch m¹ng khoa häc – c«ng nghÖ vµ Xu thÕ toµn cÇu ho¸ m¹nh mÏ. §Ó b¾t kÞp thêi ®¹i, trong nh÷ng n¨m qua ta ®· vµ ®ang thùc hiÖn sù nghiÖp ®æi míi gi¸o dôc ®Ó b¾t 2 kÞp thêi ®¹i, ph¸t triÓn toµn diÖn ®Êt níc. §æi míi lµ toµn diÖn ®Ó n©ng cao chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ d¹y häc, trong ®ã vÊn ®Ò ph¬ng ph¸p d¹y häc lµ cùc kú quan träng, ch×a kho¸ cña mäi sù thµnh c«ng, trong sù nghiÖp gi¸o dôc vµ tÊt nhiªn viÖc ®ã kh«ng thÓ tho¸t ly khái vai trß cña ngêi thÇy gi¸o. LÞch sö còng nh nh÷ng m«n häc kh¸c trong hÖ thèng gi¸o dôc phæ th«ng ®Òu nh»m thùc hiÖn môc tiªu, nhiÖm vô gi¸o dôc cña §¶ng, ®¸p øng yªu cÇu x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt níc. Muèn cã chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ ngêi thÇy tríc hÕt ph¶i cã ph¬ng ph¸p tèt vµ h÷u hiÖu ®Ó dÉn d¾t häc sinh ®Õn víi nh÷ng m¶ng kiÕn thøc thÝch hîp, tiÕp nhËn ch©n lý tù nhiªn. Tuy nhiªn ®æi míi ph¶i t¹o c¬ së sù kÕ thõa vµ ph¸t triÓn cña c¸c ph¬ng ph¸p truyÒn thèng ®Ó lµm cho hiÖu qu¶ vµ ph¶i dùa trªn nh÷ng nguyªn t¾c cho phÐp cña bé m«n. §Æc biÖt víi m«n LÞch sö g¾n liÒn t tëng, t×nh c¶m vµ gi¸o dôc ®¹o ®øc truyÒn thèng, mét bé m«n n»m trong c¸c bé m«n x· héi nã kh«ng thÓ biÖt lËp mµ cã nh÷ng mèi quan hÖ víi V¨n, Gi¸o dôc c«ng d©n, §Þa lý. Cho nªn vÊn ®Ò d¹y häc liªn m«n lµ mét nguyªn t¾c quan träng vµ cÇn thiÕt gi¸o viªn ph¶i thùc hiÖn, kÕt hîp trong qu¸ tr×nh d¹y- häc míi cã hiÖu qu¶. Trong ®ã, mèi liªn hÖ gi÷a lÞch sö vµ c¸c t¸c phÈm tµi liÖu V¨n häc rÊt gÇn gòi. Trong Sö cã V¨n, trong V¨n cã Sö. Trong lÞch sö d©n téc còng nh lÞch sö thÕ giíi tõ xa ®Õn nay, c¸c t¸c phÈm v¨n häc cã vai trß to lín ®èi víi viÖc gi¶ng d¹y. §©y lµ mét trong nh÷ng tµi liÖu v« cïng quan träng, kh«ng nh÷ng thÕ cßn gãp phÇn sinh ®éng, høng thó vµ nhÑ nhµng cho m«n häc LÞch sö. Tríc hÕt, v¨n häc b»ng h×nh tîng cô thÓ nh nh÷ng bøc tranh sinh ®éng vÒ lÞch sö, cã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn t tëng, t×nh c¶m cña ngêi ®äc, ngêi häc . Gi÷a v¨n häc vµ khoa häc nãi chung, sö häc nãi riªng cã m«i liªn hÖ kh¨ng khÝt. Kh«ng Ýt t¸c phÈm v¨n häc tù nã lµ mét t liÖu lÞch sö. VÝ dô: HÞch Tíng Sü v¨n (TrÇn Quèc TuÊn), Bµi C¸o B×nh Ng« (NguyÔn Tr·i), Tuyªn ng«n §éc lËp (Hå ChÝ Minh)… C¸c t¸c phÈm v¨n häc (v¨n b¶n, bøc th, tuyÖn ng¾n, tiÓu thuyÕt hay th¬ ca,håi kÝ...) gãp phÇn quan träng lµm cho bµi gi¶ng LÞch sö thªm sinh ®éng, hÊp dÉn vµ tù nhiªn h¬n, dÔ ®i vµo lßng ngêi, t¹o høng thó vµ t×nh c¶m cho häc sinh víi m«n häc. Trong ch¬ng tr×nh LÞch sö 12 THPT hiÖn hµnh (LÞch sö ViÖt Nam 1919-2000), nhÊt lµ lÞch sö c¸ch m¹ng vµ gi¶i phãng d©n téc g¾n liÒn víi mét thêi kú ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nÒn v¨n häc c¸ch m¹ng. Nh÷ng chiÕn c«ng LÞch sö hµo hïng cña d©n téc 3 chÝnh lµ m·nh ®Êt mµu mì ¬m mÇm nh÷ng t¸c phÈm bÊt hñ. V¨n häc g¾n liÒn víi LÞch sö, mçi nhµ v¨n, nhµ th¬ lµ mét chiÕn sÜ h¨ng h¸i trªn mÆt trËn v¨n ho¸. NÒn v¨n häc c¸ch m¹ng ®· t¸i hiÖn râ nÐt h×nh ¶nh lÞch sö oanh liÖt cña d©n téc trong thÕ kû XX. ViÖc d¹y häc liªn m«n V¨n - Sö kh¸ hiÖu qu¶ ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng kh« khan. MÆt kh¸c, ®èi tîng thùc hiÖn d¹y häc lµ nh÷ng häc sinh líp 12 ®· cã kh¶ n¨ng liªn hÖ vµ nhËn thøc tèt, cã tÇm kh¸i qu¸t vÊn ®Ò vµ ®· cã vèn V¨n häc. Trong ®ã cã mét bé phËn dï lµ kh«ng nhiÒu nh÷ng häc sinh khèi C cã sù hiÓu biÕt kh¸ s©u vÒ phÇn v¨n häc c¸ch m¹ng. ChÝnh v× thÕ cho phÐp gi¸o viªn thùc hiÖn ®îc vµ hiÖu qu¶ vÒ ph¬ng ph¸p d¹y häc nµy trong c¶ qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y c¶ chÝnh khãa vµ ngo¹i khãa. 2. Nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ trong qu¸ tr×nh sö dông tµi liÖu v¨n häc ®Ó d¹y tèt LÞch sö ViÖt Nam líp 12 THPT hiÖn hµnh. a. Yªu cÇu khi thùc hiÖn. - LÞch sö ViÖt Nam trong ch¬ng tr×nh líp 12 b¾t ®Çu tõ 1919 ®Õn 2000 gåm c¸c giai ®o¹n vµ ®Æc ®iÓm cô thÓ, thÓ hiÖn sù vËn ®éng cña lÞch sö d©n téc trªn mäi mÆt chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸ - x· héi vµ ®Æc biÖt lµ lÞch sö c¸c cuéc kh¸ng chiÕn, c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n. Qu¸ tr×nh ®ã g¾n liÒn víi nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña v¨n häc c¸ch m¹ng. §Ó thùc hiÖn tèt viÖc nµy, ngoµi viÖc ngêi thÇy gi¸o n¾m v÷ng kiÕn thøc LÞch sö, cÇn cã vèn hiÓu biÕt vÒ V¨n häc. Sù cÇn thiÕt ë ®©y lµ lùa chän tµi liÖu v¨n häc phï hîp ®Ó cho tõng bµi, tõng phÇn, dïng bøc tranh ng«n ng÷ v¨n häc t¹o biÓu tîng lÞch sö gãp phÇn lµm hÊp dÉn, sinh ®éng giê häc LÞch sö. VËn dông V¨n häc phï hîp dÔ x©y dùng ®îc t×nh c¶m høng thó vµ l«i cuèn ®îc häc sinh lµm cho giê häc LÞch sö nhÑ nhµng mµ hiÖu qu¶, ph¸t triÓn toµn diÖn nhËn thøc cho häc sinh vµ gi¸o dôc ®¹o ®øc t tëng, lµm phong phó t©m hån cho häc sinh, ®Ó c¸c em hiÓu vµ nhí vÒ LÞch sö. - Lùa chän sö dông tµi liÖu V¨n häc trong d¹y häc LÞch sö ë trêng phæ th«ng cÇn ph¶i ®¶m b¶o tiªu chuÈn c¬ b¶n sau: + cã ý nghÜa vÒ gi¸o dìng - gi¸o dôc . Tµi liÖu sö dông ph¶i lµ mét bøc tranh sinh ®éng vµ cã sù kiÖn, nh©n vËt lÞch sö cña thêi ®¹i ®ang häc, ph¶i miªu t¶ ®óng bèi c¶nh cña x· héi cô thÓ, ph¶i phôc vô ®îc néi dung, yªu cÇu cña tõng bµi häc, phï hîp tr×nh ®é 4 vµ nhËn thøc cña häc sinh. . Ph¶i lùa chän néi dung, x¸c ®Þnh kiÕn thøc c¬ b¶n träng t©m cña bµi häc vµ dïng kiÕn thøc V¨n häc ®Ó lµm næi bËt viÖc t¹o biÓu tîng ®èi víi bé m«n. + Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, gi¸o viªn ph¶i x©y dùng cho häc sinh th¸i ®é tÝch cùc chñ ®éng trong häc tËp. CÇn gióp c¸c em huy ®éng nh÷ng kiÕn thøc v¨n häc ®· cã vµ t×m hiÓu thªm ®Ó hiÓu s©u s¾c c¸c sù kiÖn lÞch sö, nh thÕ c¸c em kh«ng nh÷ng nhí lÞch sö mµ cßn còng cè ®îc kiÕn thøc v¨n häc, biÕt vËn dông th«ng minh trong häc tËp. b. C¸c biÖn ph¸p cô thÓ: Cã nhiÒu c¸ch ®Ó thùc hiÖn ph¬ng ph¸p sö dông tµi liÖu v¨n häc trong d¹y häc LÞch sö. Tuú vµo tõng bµi, tõng ch¬ng, tõng vÊn ®Ò vµ giai ®o¹n lÞch sö cô thÓ ®ßi hái gi¸o viªn ph¶i n¾m vµ ®Ò ra môc ®Ých, yªu cÇu cÇn ®¹t trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh d¹y häc mét c¸ch cô thÓ mµ lùa chän nh÷ng ph¬ng ph¸p phï hîp. Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y, ®Ó khai th¸c hiÖu qu¶ tµi liÖu v¨n häc trong gi¶ng d¹y LÞch sö d©n téc t«i ®· sö dông c¸c biÖn ph¸p sau: C¸ch 1: §a vµo bµi gi¶ng mét ®o¹n th¬, v¨n ng¾n nh»m minh häa nh÷ng sù kiÖn ®ang häc. - Mét ®iÓm quan träng trong d¹y häc LÞch sö lµ t¹o biÓu tîng, t¸i hiÖn l¹i lich sö ®Ó lµm cho nh÷ng sù kiÖn kh« khan trë thµnh nh÷ng h×nh ¶nh sinh ®éng, t¸c ®éng thu hót trÝ tëng tîng t duy cña häc sinh, qua ®ã gióp häc sinh ghi nhí. Trong khi ®ã nh÷ng ®o¹n v¨n, th¬ ng¾n phï hîp néi dung kiÕn thøc thùc sù lµ nh÷ng bøc tranh vÒ ng«n ng÷ hÕt søc sinh ®éng mµ kh«ng cã ng«n tõ hay ®å dïng d¹y häc nµo thay thÕ ®îc,sù mÒm m¹i uyÓn chuyÓn cña V¨n häc sÏ dÔ dµng l«i cuèn vµ ®i vµo c¶m xóc cña häc sinh h¬n nh÷ng sù kiÖn LÞch sö kh« khan. - Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y LÞch sö, gi¸o viªn thùc hiÖn biÖn ph¸p nµy kh«ng qu¸ khã mµ l¹i cã hiÖu qu¶ vµ ý nghÜa to lín trong viÖc lµm cho néi dung bµi häc phong phó, giê häc sinh ®éng, kh¾c s©u kiÕn thøc c¬ b¶n vµ träng t©m. VÝ dô 1: D¹y bµi 12: Phong trµo d©n téc d©n chñ ë ViÖt Nam tõ 1919- 1925 PhÇn II- Môc 3: Ho¹t ®éng cña NguyÔn ¸i Quèc. Gi¸o viªn cÇn lµm cho häc sinh n¾m ®îc c¸c mèc lÞch sö quan träng trong ho¹t ®éng cña Ngêi vµ ý nghÜa cña sù kiÖn ®ã. Trong sè nh÷ng ho¹t ®éng tõ 1919- 1925 cÇn kh¾c s©u sù kiÖn th¸ng 5 7- 1920 ®äc B¶n s¬ th¶o LuËn c¬ng cña Lª Nin vÒ " VÊn ®Ò d©n téc vµ thuéc ®Þa". NguyÔn ¸i Quèc ®· b¾t gÆp ®îc con ®êng cøu níc ®óng ®¾n cho d©n téc, c¸i mµ ngêi ®· t×m kiÕm bao n¨m qua, më ra con ®êng gi¶i phãng, chÊm døt thêi kú khñng ho¶ng bÕ t¾c vÒ ®êng lèi cña phong trµo c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Phót gi©y ®äc ®îc LuËn c¬ng cña Lª Nin ®¸nh dÊu sù thay ®æi vÒ chÊt trong t tëng cøu níc cña NguyÔn ¸i Quèc. Sau nµy (n¨m 1960), Ngêi kÓ l¹i c¶m xóc cña m×nh khi ®äc LuËn c¬ng : " LuËn c¬ng cña Lª Nin lµm cho t«i rÊt c¶m ®éng, phÊn khëi, s¸ng tá, tin tëng biÕt bao! T«i vui mõng ®Õn ph¸t khãc lªn. Ngåi mét m×nh trong buång mµ t«i nãi to lªn nh ®ang nãi tríc quÇn chóng ®«ng ®¶o: " Hìi ®ång bµo bÞ ®o¹ ®µy, ®au khæ! §©y lµ c¸i cÇn thiÕt cho chóng ta, ®©y lµ con ®êng gi¶i phãng chóng ta! Tõ ®ã t«i hoµn toµn tin theo Lª Nin, tin theo Quèc tÕ thø 3". Kh¼ng ®Þnh cho d©n téc mét con ®êng ®i ®óng ®¾n - C¸ch m¹ng v« s¶n, chÊm døt thêi kú khñng ho¶ng bÕ t¾c vÒ ®êng lèi. §©y lµ c«ng lao to lín nhÊt ®Çu tiªn cña NguyÔn ¸i Quèc ®èi víi d©n téc ViÖt Nam. SÏ kh«ng cã ng«n ng÷ nµo cã thÓ sinh ®éng h¬n, c¶m ®éng h¬n ®Ó diÔn t¶ nçi vui mõng cña Ngêi, kh¾c s©u sù kiÖn vµ lµm râ ®îc ý nghÜa cña nã b»ng nh÷ng c©u th¬ cña ChÕ Lan Viªn trong t¸c phÈm " Ngêi ®i t×m h×nh cña níc". "LuËn c¬ng ®Õn víi B¸c Hå vµ Ngêi ®· khãc LÖ B¸c Hå r¬i trªn ch÷ Lª Nin Bèn bøc têng im nghe B¸c lËt tõng trang s¸ch Tëng bªn ngoµi ®Êt níc ®îi mong tin." NguyÔn ¸i Quèc ®· t×m thÊy lËp trêng cña Liªn X« vµ Quèc tÕ Céng s¶n hoµn toµn ñng hé phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc cña c¸c níc thuéc ®Þa ph¬ng §«ng. Ngêi ®· t×m thÊy ë b¶n LuËn c¬ng nµy vÊn ®Ò gi¶i phãng c¸c d©n téc thuéc ®Þa. Ngêi vui mõng ®Õn ph¸t khãc lªn v× t×m thÊy con ®êng cøu níc gi¶i phãng d©n téc. VÝ dô 2: D¹y bµi 13: Phong trµo d©n téc d©n chñ ë ViÖt Nam tõ 1925 ®Õn 1930 Môc II : §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi §Ó gióp häc sinh n¾m ®îc ý nghÜa lÞch sö to lín sù ra ®êi cña §¶ng ®èi víi d©n téc ViÖt Nam- Lµ bíc ngoÆt lÞch sö vÜ ®¹i, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh mäi th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam vÒ sau 6 §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi - §¶ng M¸c Lªnin ®· thùc hiÖn liªn minh c«ng n«ng, cã ®êng lèi ®óng ®¾n, s¸ng t¹o ®· chÊm døt thêi kú khñng ho¶ng bÕ t¾c vÒ ®êng lèi, giai cÊp l·nh ®¹o, më ra thêi kú míi trong lÞch sö ViÖt Nam - Thêi kú c¸ch m¹ng díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®i tõ th¾ng lîi nµy ®Õn th¾ng lîi kh¸c. §Ó gãp phÇn lµm sinh ®éng giê häc, ghi nhí cho häc sinh tr¸nh sù nhµm ch¸n kh« khan cã tÝnh chÝnh trÞ, gi¸o viªn ph¸c ho¹ sinh ®éng b»ng h×nh ¶nh cña ®o¹n th¬ sau, trÝch : Ba m¬i n¨m ®êi ta cã §¶ng (Tè H÷u) - Tríc khi §¶ng ra ®êi: "Thë n« lÖ, th©n ta mÊt níc C¶nh c¬ hµn trêi ®Êt tèi t¨m Mét ®êi ®au suèt tr¨m n¨m Chim treo trªn löa, c¸ n»m díi dao GiÆc cíp hÕt non cao biÓn réng Cíp c¶ tªn nßi gièng tæ tiªn Lìi g¬m c¾t ®Êt ng¨n miÒn Nói s«ng mét khóc ruét liÒn chia ba -§¶ng ra ®êi: §¶ng ta sinh ë trªn ®êi Mét hßn m¸u ®á nªn Ngêi h«m nay §¶ng ta ®ã tr¨m tay ngh×n m¾t §¶ng ta ®©y x¬ng s¾t da ®ång §¶ng ta mu«n v¹n c«ng n«ng §¶ng ta mu«n v¹n tÊm lßng niÒm tin §¶ng ta M¸c - Lªnin vÜ ®¹i L¹i håi sinh tr¶ l¹i cho ta Trêi cao ®Êt réng bao la B¸t c¬m, tÊm ¸o, h¬ng hoa hån ngêi" Nh thÕ häc sinh sÏ dÔ dµng n¾m ®îc : §¶ng ra ®êi lµ sù chuÈn bÞ ®Çu tiªn, tÊt yÕu quyÕt ®Þnh mäi th¾ng lîi vÒ sau cho c¸ch m¹ng ViÖt Nam VÝ dô 3: D¹y bµi 14. Phong trµo c¸ch m¹ng 1930 - 1935 Môc II: Phong trµo c¸ch m¹ng 1930 - 1931 víi ®Ønh cao X« ViÕt NghÖ TÜnh. §Ó kh¾c s©u kiÕn thøc träng t©m vµ nhÊn m¹nh ý nghÜa cña phong trµo - Cuéc tËp dît lÇn thø nhÊt cho th¾ng lîi cña C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m 1945, gi¸o viªn dïng ®o¹n th¬ sau ®Ó minh ho¹: 7 "Trèng X« ViÕt NghÖ An vang ®éng B¾c Trung Nam trµn sãng ®Êu tranh HÇm than, xëng m¸y, lÒu gianh §øng lªn tù cøu mµ giµnh Êm no §øng lªn cøu tù do ®éc lËp §øng lªn giµnh ruéng ®Êt ¸o c¬m! §øng lªn th©n cá, th©n r¬m Bóa liÒm kh«ng sî sóng g¬m b¹o tµn! M¸u cã ch¶y x¬ng tan thÞt n¸t Bí c«ng n«ng! tiÕng h¸t cµng cao" HoÆc :khi nãi vÒ X« ViÕt NghÖ TÜnh cã thÓ ®äc cho häc sinh mÊy c©u th¬ sau: K×a BÕn thñy ®øng ®Çu dËy tríc Nä Thanh Ch¬ng tiÕp bíc ®øng lªn Nam §µn, Nghi léc, Hng Nguyªn Anh s¬n, Hµ TÜnh mét phen dËy råi Kh«ng cã lÏ ta ngåi chÞu chÕt Ph¶i cïng nhau c¬ng quyÕt mét phen... Gi¸o viªn hái? KÕt hîp víi kiÕn thøc ®· häc vµ ®o¹n th¬ trªn, em cã nhËn xÐt g× vÒ quy m«, lùc lîng, môc tiªu, kÕt qu¶ vµ ý nghÜa cña phong trµo 1930 - 1931? Sau khi häc sinh tr¶ lêi, gi¸o viªn cã thÓ rót ra nhËn xÐt: Phong trµo c¸ch m¹ng 1930-1931 víi ®Ønh cao X« ViÕt NghÖ TÜnh, kh¼ng ®Þnh trong thùc tÕ quyÒn vµ n¨ng lùc l·nh ®¹o cña §¶ng. Cè Tæng bÝ th Lª DuÈn nhËn xÐt: " Thµnh qu¶ lín nhÊt cña phong trµo 1930 - 1931, thµnh qu¶ mµ cuéc khñng bè tr¾ng tµn khèc cña ®Õ quèc vµ phong kiÕn sau ®ã ®· kh«ng thÓ xo¸ næi- lµ ë chç nã kh¼ng ®Þnh trong thùc tÕ quyÒn l·nh ®¹o vµ n¨ng lùc l·nh ®¹o c¸ch m¹ng cña giai cÊp v« s¶n mµ ®¹i biÓu lµ §¶ng ta, lµ ë chç nã ®em l¹i cho n«ng d©n niÒm tin v÷ng ch¾c vµo giai cÊp v« s¶n, ®ång thêi ®em l¹i cho ®«ng ®¶o quÇn chóng c«ng n«ng niÒm tin vÜ ®¹i ë søc m¹nh cña m×nh … ®ã lµ bíc th¾ng lîi ®Çu tiªn cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi toµn bé tiÕn tr×nh ph¸t triÓn vÒ sau cña c¸ch m¹ng. Trùc tiÕp mµ nãi, kh«ng cã nh÷ng trËn chiÕn ®Êu giai cÊp rung trêi chuyÓn ®Êt nh÷ng n¨m 1930- 1931, trong ®ã c«ng n«ng ®· " Vung ra nghÞ lùc phi thêng" cña m×nh th× kh«ng thÓ cã cao trµo nh÷ng n¨m 1936- 1939 (Díi l¸ cê vÎ vang cña §¶ng, v× ®éc lËp tù do, v× chñ nghÜa x· héi, tiÕn lªn giµnh nh÷ng th¾ng lîi) 8 VÝ dô4: D¹y bµi 15: Phong trµo d©n chñ 1936 -1939 §Ó gióp häc sinh rót ra nhËn xÐt vµ kh¾c s©u phong trµo c¸ch m¹ng 1936 - 1939 thùc sù lµ mét phong trµo d©n téc d©n chñ réng lín tõ B¾c ®Õn Nam, l«i cuèn ®«ng ®¶o c¸c lùc lîng tham gia víi môc tiªu tríc m¾t "Tù do, c¬m ¸o, hoµ b×nh". Trªn c¬ së liªn minh c«ng n«ng §¶ng ®· tËp hîp ®îc ®éi qu©n chÝnh trÞ ®«ng ®¶o th«ng qua mM¨t trËn D©n chñ §«ng D¬ng. Cã ý nghÜa lµ cuéc tËp dît lÇn thø hai cho th¾ng lîi cuéc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m. Gi¸o viªn cã thÓ minh ho¹ b»ng ®o¹n th¬ sau: "¸o n©u liÒn víi ¸o xanh N«ng th«n cïng víi thÞ thµnh ®øng lªn §ßi c¬m ¸o, ®ßi quyÒn d©n chñ. §êng cµng ®i ®éi ngò cµng ®«ng. Suèi ngµn ®· ch¶y thµnh s«ng! §è ai t¸t c¹n ®îc dßng níc xu«i" (Tè H÷u) VÝ dô5: D¹y bµi 16: Phong trµo gi¶i phãng d©n téc vµ Tæng khëi nghÜa Th¸ng T¸m (1939 - 1945). Níc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ ra ®êi Môc 3 (II): NguyÔn ¸i Quèc vÒ níc trùc tiÕp l·nh ®¹o c¸ch m¹ng. Héi nghÞ Trung ¬ng 8 Ban ChÊp hµnh §¶ng céng s¶n §«ng D¬ng Cã sù kiÖn B¸c Hå vÒ níc sau 30 n¨m b«n ba (28/1/1941) ®ång thêi còng lµ mét mèc ®¸nh dÊu thêi kú míi cña lÞch sö d©n téc g¾n liÒn víi Héi nghÞ Trung ¬ng T¸m, qu¸ tr×nh chuÈn bÞ tÝch cùc cho Tæng khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn, ®ßi hái gi¸o viªn ph¶i kh¾c s©u cho häc sinh. ChuyÖn tëng chõng ®¬n gi¶n, thÕ nhng cã nh÷ng lóc ngay c¶ trong bµi thi tèt nghiÖp quèc gia cã nhiÒu em nhÇm lÉn ®¸ng buån " n¨m 1924 NguyÔn ¸i Quèc vÒ níc", cã em l¹i viÕt n¨m 1944 míi vÒ níc. §ã lµ mét ®iÒu v« cïng ®¸ng tiÕc. ChÝnh v× thÕ ®Ó cho häc sinh dÔ nhí h¬n tr¸nh bÞ nhÇm lÉn gi¸o viªn sö dông ®o¹n th¬ cña Tè H÷u miªu t¶ vÒ sù kiÖn nµy: "¤i s¸ng xu©n nay Xu©n 41 Tr¾ng rõng biªn giíi në hoa m¬ B¸c vÒ… Im lÆng. Con chim hãt Th¸nh thãt bê lau, vui ngÈn ng¬… B¸c ®· vÒ ®©y, Tæ quèc ¬i! 9 Nhí th¬ng, hßn ®Êt Êm h¬i Ngêi Ba m¬i n¨m Êy ch©n kh«ng nghØ Mµ ®Õn b©y giê míi tíi n¬i" VÝ dô6: D¹y bµi 18: Nh÷ng n¨m ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc chèng thùc d©n Ph¸p x©m lîc 1946-1950. Môc I: Kh¸ng chiÕn toµn quèc chèng thùc d©n Ph¸p bïng næ Gi¸o viªn cÇn ph¶i gióp häc sinh n¾m ®îc: V× sao cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc chèng thùc d©n Ph¸p bïng næ ngµy 19 th¸ng 12 n¨m 1946? Mét mÆt híng dÉn häc sinh n¾m c¸c sù kiÖn béi íc vµ quyÕt t©m cíp níc ta mét lÇn n÷a cña Ph¸p, ®ång thêi ph©n tÝch "Lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn" cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®Ó thÊy ®îc kh¶ n¨ng ®Êu tranh ngo¹i giao hoµ b×nh gi÷a ta vµ Ph¸p lµ kh«ng cßn n÷a. Thùc d©n Ph¸p ®· buéc ta ph¶i cÇm sóng ®øng lªn ®Ó b¶o vÖ nÒn ®éc lËp d©n téc. §Ó gãp phÇn kh¾c s©u cho häc sinh vµ lµm giê häc thªm sinh ®éng gi¸o viªn cã thÓ sö dông ®o¹n th¬ sau: “Hìi quèc d©n! Hìi ®ång bµo ! Cã g¬m, cã sóng, cã dao h·y dïng QuyÕt kh¸ng chiÕn ®Õn cïng cøu níc! Toµn d©n tr«ng phÝa tríc, tiÕn lªn! Nöa ®ªm vang tiÕng lÖnh truyÒn Phè gi¨ng chiÕn lòy, ®êng xuyªn chiÕn hµo... Hån níc dùng thµnh cao mu«n trîng Tay §¶ng rÌn lùc lîng mu«n d©n Mét d©n téc hai bµn tay tr¾ng §ång t©m lµ chiÕn th¾ng thµnh c«ng” (Tè H÷u) Môc III: ChiÕn dÞch ViÖt B¾c Thu ®«ng 1947 vµ ®Èy m¹nh kh¸ng chiÕn toµn d©n toµn diÖn 1. ChiÕn dÞch ViÖt B¾c Thu ®«ng 1947 §©y lµ chiÕn dÞch cã vÞ trÝ vµ ý nghÜa v« cïng quan träng trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc chèng thùc d©n Ph¸p. Ph¸p thùc hiÖn ©m mu vµ kÕ ho¹ch ®¸nh nhanh th¾ng nhanh víi lùc lîng lín tÊn c«ng ViÖt B¾c. Trung ¬ng §¶ng ra ChØ thÞ "Ph¶i ph¸ tan cuéc tÊn c«ng mïa ®«ng cña giÆc Ph¸p " (15/10/1947). Víi quyÕt t©m ®ã cïng chiÕn thuËt ®óng ®¾n, ta ®· lµm nªn th¾ng lîi ViÖt B¾c ph¸ tan kÕ ho¹ch ®¸nh nhanh th¾ng nhanh cña Ph¸p, gi÷ v÷ng c¨n cø ViÖt B¾c. 10 Ngoµi lîc ®å, bµi têng thuËt ®Ó gi¶ng d¹y, nhÊn m¹nh kh¾c s©u kiÕn thøc cho häc sinh, gi¸o viªn cã thÓ trÝch dÉn mét ®o¹n håi ký cña Hoµng Quèc ViÖt vµ bµi th¬ cña Hå ChÝ Minh vµo gi¶ng d¹y gãp phÇn lµm sinh ®éng, g©y høng thó cho häc sinh, n©ng cao chÊt lîng. "Tæng T lÖnh Ph¸p ®îc tin r»ng Hå ChÝ Minh vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ ®ãng ë B¾c C¹n. Ngµy 7/9/1947 chóng cho qu©n nh¶y dï xuèng B¾c C¹n ®Ó "Chôp ®îc trung t©m ®iÓm cña Hå ChÝ Minh" cuéc chiÕn tranh sÏ chÊm døt. ChÝnh phñ bï nh×n sÏ thµnh lËp. Níc Ph¸p sÏ cai trÞ ViÖt Nam nh tríc". ThÕ nhng khi ®Þch nh¶y dï xuèng B¾c C¹n B¸c cßn ë §Þnh Ho¸.Trong qu¸ tr×nh chiÕn dÞch, B¸c chuyÓn ®Õn lµng Vang (Vò Nhai) råi ®Õn Khu«n Gi¸p. Nh÷ng ngµy chiÕn dÞch B¸c ë bªn c¹nh Bé Tæng T lÖnh theo dâi s¸t t×nh h×nh c¸c mÆt trËn, chØ ®¹o kÞp thêi. Trong lóc qu©n ta ®ang chiÕn ®Êu anh dòng ngoµi mÆt trËn, mét ®oµn c¸c cô phô l·o, r©u tãc b¹c ph¬ ®Õn yÕt kiÕn B¸c, xin B¸c cho thµnh lËp ®éi Çu "B¹ch ®qu©n" ®¸nh giÆc. Cã cô cÇm gËy móa tríc B¸c víi nh÷ng ®éng t¸c khoÎ, uyÓn chuyÔn, tá rá søc m¹nh cña m×nh. B¸c hoan nghªnh c¸c cô vµ nãi: §êi TrÇn cã Héi nghÞ Diªn Hång, ®êi nay cã c¸c cô, ®êi nµo còng cã nh÷ng cô tãc b¹c yªu níc. NghÜa khÝ Êy do nói s«ng tô l¹i. Råi B¸c lµm th¬ ca ngîi "Tuæi cao chÝ khÝ cµng cao Móa g¬m diÖt giÆc µo µo giã thu S½n sµng tiªu diÖt qu©n thï TiÕng th¬m ViÖt B¾c ngµn thu lÉy lõng" 2. §Èy m¹nh kh¸ng chiÕn toµn d©n toµn diÖn" Sau thÊt b¹i ViÖt B¾c, Ph¸p chuyÓn tõ " §¸nh nhanh th¾ng nhanh" sang"§¸nh l©u dµi, thùc hiÖn lÊy chiÕn tranh nu«i chiÕn tranh" lµm cho phong trµo kh¸ng chiÕn cña chóng ta khã kh¨n. Trong nh÷ng n¨m 1948 - 1949 ta thùc hiÖn kh¸ng chiÕn toµn d©n toµn diªn. ®Æc biÖt lµ: §Èy m¹nh chiÕn tranh du kÝch vïng sau lng ®Þch, biÕn hËu ph¬ng cña ®Þch thµnh tiÒn ph¬ng cña ta. C¸c ®¬n vÞ bé ®éi chñ lùc ph©n t¸n thµnh ®¹i ®éi ®éc lËp ®i s©u vµo vïng ®Þch t¹m chiÕm tÝch cùc ho¹t ®éng, §Ó gióp häc sinh n¾m ®îc kh¸i niÖm"ChiÕn tranh du kÝch" vµ ý nghÜa cña 11 chñ tr¬ng nµy, Gi¸o viªn cã thÓ minh ho¹ b»ng bµi th¬ cña B¸c viÕt n¨m 1948 vÒ "Kinh nghiÖm du kÝch Ph¸p" " BÊt kú trÎ hay giµ §µn «ng hay ®µn bµ §Òu ra søc tham gia §¸nh du kÝch Kh«ng cã sóng ta dïng dao Ta dïng cuèc Ta dïng cµo Ta lÊy ®ßn g¸nh Ta nhæ cäc rµo §¸nh cho chóng nhµo" Vµ bµi th¬ : ChiÕn tranh du kÝch "Du kÝch ®¸nh bÝ mËt Chóng cã m¾t nh mï C¾t d©y thÐp qu©n thï Chóng cã tai nh ®iÕc §êng s¸ ta ph¸ hÕt Chóng cã ch©n nh quÌ L¬ng thùc dÊu s¹ch ®i Chóng chÕt ®ãi chÕt kh¸t Ta dïng lèi ®¸nh óp Cíp sóng thï giÕt thï Dï tµu bay tµu bß Còng kh«ng lµm g× ®îc" Hå ChÝ Minh VÝ dô7: D¹y bµi 21: X©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c, ®Êu tranh chèng ®Õ quèc Mü vµ chÝnh quyÒn Sµi Gßn ë MiÒn Nam (1954- 1965) Môc III: MiÒn Nam ®Êu tranh chèng chÕ ®é Mü - DiÖm, gi÷ g×n vµ ph¸t triÓn lùc lîng c¸ch m¹ng, tiÕn tíi §ång khëi (1954- 1960) Gi¸o viªn cÇn kh¾c ho¹ cho häc sinh, nhÊn m¹nh vÒ phong trµo "§ång khëi"- ®¸nh dÊu bíc ph¸t triÓn nh¶y vät cña C¸ch m¹ng MiÒn Nam tõ thÕ gi÷ g×n lùc lîng sang thÕ tiÕn c«ng. §Ó gióp häc sinh n¾m ®îc nguyªn nh©n cña phong trµo §ång khëi lµ do chÝnh s¸ch tµn b¹o cña Mü - DiÖm, LuËt ph¸t xÝt 10/59 lµm cho nh©n d©n miÒn Nam hÕt søc c¨m phÉn, phong trµo kh«ng thÓ ®Êu tranh b»ng chÝnh trÞ ®îc n÷a mµ tÊt yÕu ph¶i 12 vïng lªn dïng b¹o lùc c¸ch m¹ng. §Ó t¸i hiÖn l¹i nh÷ng chÝnh s¸ch tµn b¹o ®ã kh«ng cã ng«n ng÷ nµo hiÖu qu¶ h¬n ®o¹n trÝch sau: "BiÕt kh«ng anh, Giång keo, Giång Tr«m Th¶m l¾m anh µ. Lò ¸c «n GiÕt c¶ tr¨m ngêi trong mét s¸ng M¸u t¬i lªnh l¸ng ®á ®êng th«n. Cã nh÷ng «ng giµ nã kh¶o tra Ch¼ng khai, nã chÐm gi÷a s©n nhµ Cã chÞ gÇn sinh kh«ng chÞu nhôc LÊy vå nã ®Ëp, vät thai ra. Anh biÕt kh«ng? Long Mü, HiÖp Hng Nã giÕt thanh niªn ¸c qu¸ chõng Hai s¸u ®Çu trai bªu cäc s¾t Ba h«m m¾t vÉn më trõng trõng! Cã em nhá nghÞch ra xem giÆc Nã b¾t v« vên trãi gèc cau Nã ®èt, nã cêi… em nhá thÐt M¸ ¬i! Nãng qu¸, cøu con mau! L¸ th BÕn Tre - Tè H÷u Môc IV: MiÒn B¾c x©y dùng bíc ®Çu c¬ së vËt chÊt- kü thuËt cña Chñ nghÜa x· héi (1961- 1965) §©y lµ mét néi dung kiÕn thøc kh« khan, gi¸o viªn cã thÓ kh¾c phôc b»ng viÖc sö dông ®o¹n th¬ cña Tè H÷u ca ngîi vÒ nh÷ng thµnh tùu cña miÒn B¾c trong thùc hiÖn kÕ ho¹ch kinh tÕx· héi n¨m n¨m (1961 - 1965) ®· lµm cho miÒn B¾c thay da ®æi thÞt trë thµnh c¨n cø ®Þa v÷ng ch¾c cho c¸ch m¹ng c¶ níc, víi chÕ ®é chÝnh trÞ u viÖt, víi lùc lîng kinh tÕ vµ quèc phßng lín m¹nh. “ N¨m n¨m míi bÊy nhiªu ngµy Mµ tr«ng trêi ®Êt ®æi thay ®· nhiÒu… D©n cã ruéng dËp d×u hîp t¸c Lóa mît ®ång, Êm ¸p lµng quª Chiªm mïa, cê ®á ven ®ª Sím tra tiÕng trèng ®i vÒ trong th«n. Mµu ¸o míi n©u non n¾ng chãi 13 M¸i trêng t¬i roi rãi ngãi son §· nghe níc ch¶y lªn non §· nghe ®Êt chuyÓn thµnh con s«ng dµi §· nghe giã ngµy mai thæi l¹i §· nghe hån thêi ®¹i bay cao... Nói rõng cã ®iÖn thay sao N«ng th«n cã m¸y lµm tr©u cho ngêi” Ba m¬i n¨m ®êi ta cã §¶ng VÝ dô8: D¹y bµi 22: Nh©n d©n hai miÒn trùc tiÕp chiÕn ®Êu chèng §Õ quèc Mü x©m lîc. Nh©n d©n miÒn B¾c võa chiÕn ®Êu võa s¶n xuÊt (1965- 1973) Môc IV: MiÒn B¾c khéi phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi, chiÕn ®Êu chèng chiÕn tranh ph¸ ho¹i lÇn thø hai cña Mü vµ lµm nghÜa vô hËu ph¬ng (1969 -1973). + Tõ cuèi 1964 ®Çu 1965, ngoµi viÖc Mü thùc hiÖn ChiÕn lîc “ChiÕn tranh côc bé” ë miÒm Nam chóng cßn g©y ra “ChiÕn tranh ph¸ ho¹i ” ë miÒn B¾c. Bom ®¹n Mü kh«ng chØ nÐm xuèng c¸c môc tiªu vÒ kinh tÕ, qu©n sù, giao th«ng... mµ d· man h¬n chóng cßn trót hµng v¹n tÊn bom xuèng c¶ bÖnh viªn, c¸c c«ng tr×nh v¨n hãa, kÓ c¶ nhµ thê, trêng häc, giÕt chÕt hµng v¹n ngêi d©n v« téi. T¹i Hµ TÜnh, Mü ®· nÐm bom xuèng trêng Phóc Tr¹ch- H¬ng Khª giÕt h¹i nhiÒu häc sinh ®ang ë ®é tuèi Êu th¬, m¨ng s÷a. T¸c gi¶ NguyÔn Lª ®· v« cïng ®au xãt viÕt bµi th¬ MÑ trong ®ã cã nh÷ng c©u hÕt søc xóc ®éng: Tra vÒ ®Õn sau ®åi Gäi con nh mäi bËn Mµ kh«ng nghe tr¶ lêi Th× mÑ ¬i ®õng giËn QuyÓn vë bµi to¸n ®è Con lµm cßn dë dang Bá quªn bªn cöa sæ MÑ ®õng tr¸ch kh«ng ngoan! S©n nhµ ®Çy l¸ rông MÑ ®õng tr¸ch con lêi.. Thấy GiÆc Mü nã nh»m con Mµ b¾n vµo tim mÑ. §õng khãc con mÑ nhÐ 14 Khãc sao h¶ c¨m thï ! Lµm sao khi häc sinh nghe nh÷ng c©u th¬ trªn mµ kh«ng khái ®au ®ín ®Õn xÐ lßng vµ c¸c em cµng thÊy ®îc téi ¸c "trêi kh«ng dung, ®Êt kh«ng tha "cña giÆc Mü. + Næi bËt trong giai ®o¹n nµy lµ chiÕn th¾ng " §iÖn Biªn Phñ trªn kh«ng" - Lµ trËn th¾ng quyÕt ®Þnh cña ta, buéc Mü ph¶i tuyªn bè ngõng h¼n c¸c ho¹t ®éng chèng ph¸ miÒn B¾c (15/1/1973) vµ ký HiÖp ®Þnh Pari vÒ chÊm døt chiÕn tranh, lËp l¹i hoµ b×nh ë ViÖt Nam (27/1/1973) §Ó t¹o biÓu tîng kh¾c s©u kiÕn thøc nµy cho häc sinh, gi¸o viªn cã thÓ sö dông tµi liÖu v¨n häc ®Ó tr×nh bµy g©y thªm høng thó. Tõ ngµy 18/12 - 29/12 / 1972 ®Ó t¹o thÕ m¹nh buéc ta ph¶i chÊp nhËn ký HiÖp ®Þnh Pari theo ®iÒu kho¶n cña Mü. Mü dïng B52 vµ F111 nÐm bom 24/ 24 giê xuèng Hµ Néi vµ H¶i Phßng nh»m ®a miÒn B¾c trë l¹i thêi kú ®å ®¸. Hµnh ®éng nµy cña Mü ®· bÞ nh©n d©n Mü ph¶n ®èi m¹nh mÏ coi ®©y lµ mét sù " nhôc nh·", mét sù " lõa dèi bÈn thØu" cña NichX¬n. Nh©n d©n Ph¸p rÇm ré xuèng ®êng biÓu thÞ ®ång t×nh ñng hé ViÖt Nam ®ßi Mü rót qu©n. B¸o chÝ, ®µi ph¸t thanh truyÒn h×nh ph¬ng T©y ph©n tÝch " «ng Nich x¬n tëng r»ng t¸c ®éng cña B52 sÏ lµm rung ®éng tinh thÇn cña ®èi ph¬ng, nhng ®èi ph¬ng lµ nh©n d©n ViÖt Nam ®· kh«ng bÞ rung ®éng tinh thÇn mµ B52 cña Hoa Kú ®· rông t¬i t¶", mét h·ng th«ng tÊn Anh b×nh luËn : " Kh«ng lo d©n téc ViÖt Nam bÞ tiªu diÖt mµ coi chõng Mü sÏ hÕt s¹ch B52 trong vßng ba th¸ng nÕu cø tiÕp tôc cuéc truy hoan nµy". Qu¶ thùc, ®óng nh nh÷ng nhËn xÐt trªn ViÖt Nam ®· viÕt nªn mét huyÒn tho¹i thÇn kú, líi löa phßng kh«ng nh©n d©n cña miÒn B¾c ®· ®¸nh b¹i nÒn kh«ng lùc cña Hoa Kú m¹nh nhÊt thÕ giíi. Khu vùc Hµ Néi vµ H¶i Phßng, khu vùc b¶o vÖ v÷ng ch¾c nhÊt trong lÞch sö qu©n sù cña thÕ giíi. Buéc Mü ph¶i chÊp nhËn ký HiÖp ®Þnh Pari theo ®iÒu kho¶n cña ta ®a ra. N÷ thi sÜ Ph¸p Mia- r©y Gi¨ng - xen nh¹i l¹i lêi cña NÝch x¬n gäi nh©n d©n ta ë miÒn B¾c lµ " nh÷ng ngêi ë ngoµi vßng ph¸p luËt" b»ng mét bµi th¬ ng¾n cã c©u: " NÕu ph¸p luËt cña c¸c ng¬i Lµ hoµ b×nh trong c¸c nghÜa ®Þa Lµ luËt cña bom Na- Pan La luËt trong c¸c hÇm chuång cäp 15 Lµ luËt cña nh÷ng bom giÕt ngêi §îc th¶ trong ®ªm N« en trªn mét d©n téc chØ muèn Hoµb×nh chÝnh ®¸ng trong ®éc lËp tù do Th× tha ngµi Tæng thèng Cïng víi hµng ngh×n triÖu conngêi trªn tr¸i ®Êt Chóng t«i ®øng vµo hµng ngò vinh quang Êy cña nh÷ng con ngêi vinh quang ë miÒn B¾c ViÖt Nam!" VÝ dô9 :D¹y bµi 23: Kh«i phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë miÒn B¾c, gi¶i phãng hoµn toµn miÒn Nam (1973 1975) Môc IV: Nguyªn nh©n th¾ng lîi, ý nghÜa lÞch sö cña Cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu níc (1954 - 1975) Khi ph©n tÝch nguyªn nh©n th¾ng lîi cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu níc, ®Ó gióp häc sinh hiÓu vµ kh¾c s©u ®îc kiÕn thøc gi¸o viªn dïng nh÷ng ®o¹n th¬, ®o¹n v¨n ®Ó minh ho¹ rÊt hiÖu qu¶. * Ph©n tÝch vÒ nguyªn nh©n truyÒn thèng yªu níc bÊt khuÊt cña d©n téc ta gi¸o viªn cã thÓ minh ho¹ b»ng nh÷ng ®o¹n th¬ sau: "D©n ta gan d¹ anh hïng TrÎ lµm ®uèc sèng, giµ x«ng löa ®ån " " Tuèt g¬m kh«ng chÞu sèng quú Tuæi xanh ch¼ng tiÕc, s¸ chi b¹c ®Çu Líp cha tríc, líp con sau §· thµnh ®ång chÝ chung c©u qu©n hµnh " " ¤i cöa phËt dÇu s«i löa nãng DÉu thiªu m×nh lµm ®uèc, vÉn cam!" (Hoµ thîng ThÝch Qu¶ng §øc tù thiªu ë ng· t Sµi Gßn 1963 ®Ó ph¶n ®èi chÝnh s¸ch cña DiÖm ®èi víi phËt gi¸o) Råi h×nh ¶nh cña nh÷ng ngêi mÑ, ngêi phô n÷ kiªn trung anh dòng: " Mét tay, l¸i chiÕc ®ß ngang BÕn s«ng NhËt LÖ, qu©n sang ®ªm ngµy " (MÑ Suèt) 16 " O du kÝch nhá d¬ng cao sóng Th»ng Mü lªnh khªnh bíc cói ®Çu Ra thÕ! To gan h¬n bÐo bông Anh hïng ®©u cø ph¶i mµy r©u" Råi h×nh ¶nh cña anh c«ng nh©n NguyÔn V¨n Trçi hiªn ngang tríc häng sóng qu©n thï, chÞ Vâ ThÞ S¸u vÉn b×nh tÜnh, l¹c quan trªn ®êng ra ph¸p trêng, h×nh ¶nh nh÷ng anh gi¶i phãng qu©n " Hai m¬i n¨m ch¼ng dõng ch©n trªn ®êng". .. Cuèi cïng gi¸o viªn kÕt luËn: " ¤i ViÖt Nam xø së l¹ lïng §Õn em th¬ còng ho¸ nh÷ng anh hïng §Õn ong d¹i còng luyÖn thµnh chiÕn sÜ Vµ hoa tr¸i còng biÕn thµnh vò khÝ" TruyÒn thèng yªu níc cña nh©n d©n ta ®· ®îc ph¸t huy cao ®é trong thêi ®¹i Hå ChÝ Minh lµm nªn thÕ trËn chiÕn tranh nh©n d©n, søc m¹nh thÇn kú mµ vò khÝ hiÖn ®¹i cña tªn ®Çu sá ®Õ quèc - "Sen ®Çm quèc tÕ" còng ph¶i khuÊt phôc. * Khi ph©n tÝch vÒ vai trß cña hËu ph¬ng miÒn B¾c ®èi víi miÒn Nam, gi¸o viªn dïng nh÷ng h×nh ¶nh sau: " Lµm ngµy kh«ng ®ñ, tranh thñ lµm ®ªm, v× miÒn Nam ruét thÞt, v× miÒn Nam th©n yªu" " XÎ däc Trêng S¬n ®i cøu níc Mµ lßng ph¬i phíi dËy t¬ng lai" Ngay c¶ trong ®iÒu kiÖn cã chiÕn tranh, trùc tiÕp chiÕn ®Êu chèng Mü trong chiÕn tranh ph¸ ho¹i, miÒn B¾c vÉn tiÕp tôc x©y dùng chñ nghÜa x· héi chi viÖn cho miÒn Nam " Thãc kh«ng thiÕu mét c©n, qu©n kh«ng thiÕu mét ngêi " §¶m b¶o cho miÒn Nam ®¸nh th¾ng giÆc Mü... C¸ch 2 : Dïng mét ®o¹n trÝch ®Ó cô thÓ ho¸ sù kiÖn, nªu ra mét kÕt luËn kh¸i qu¸t gióp häc sinh hiÓu s©u s¾c h¬n mét thêi kú, mét sù kiÖn lÞch sö. VÝ dô 1: D¹y bµi 16: Phong trµo gi¶i phãng d©n téc vµ Tæng khëi nghÜa th¸ng T¸m ( 1939-1945) . Níc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ ra ®êi §Ó ph¸c ho¹, miªu t¶ t×nh c¶nh nh©n d©n ta díi hai tõng ¸p bøc Ph¸p, NhËt nh»m kh¾c s©u kiÕn thøc cho häc sinh ®Ó c¸c em nhËn thøc ®îc lóc nµy nhiÖm vô gi¶i phãng d©n téc lµ hµng ®Çu vµ bøc thiÕt. 17 Gi¸o viªn miªu t¶ t×nh c¶nh thª th¶m cña ngêi n«ng d©n níc ta trong n¹n ®ãi khñng khiÕp cuèi 1944 ®Çu 1945 lµm hai triÖu ngêi chÕt ®ãi, gi¸o viªn dïng ®o¹n trÝch trong t¸c phÈm “Vî NhÆt” “C¸i ®ãi trµn ®Õn xãm tõ lóc nµo. Nh÷ng gia ®×nh tõ vïng Nam §Þnh, Th¸i B×nh, ®éi chiÕu lò lît bång bÕ, d¾t d×u nhau lªn xanh x¸m nh nh÷ng bãng ma vµ n»m ngæn ngang kh¾p lÒu chî. Ngêi chÕt nh ng¶ ra. Kh«ng buæi s¸ng nµo ngêi trong lµng ®i chî,®i lµm ®ång kh«ng gÆp ba bèn c¸i th©y n»m qu»n queo bªn ®êng. Kh«ng khÝ vÈn mïi Èm thèi cña r¸c rìi vµ mïi g©y cña x¸c ngêi”. ChÝnh trong hoµn c¶nh ®ã Trµng nhÆt ®îc vî. S¸ng h«m sau bµ mÑ nÊu b÷a c¬m ®ãn con d©u míi víi niÒm vui phÊn khëi. “B÷a c¬m ngµy ®ãi tr«ng thËt th¶m h¹i. Gi÷a c¸i mÑt r¸ch cã ®éc mét lïm rau chuèi th¸i rèi, vµ mét ®Üa muèi ¨n víi ch¸o, nhng c¶ nhµ ®Òu ¨n rÊt ngon lµnh” “Niªu ch¸o lâng bâng, mâi ngêi ®îc cã hai lng b¸t ®· hÕt nh½n”. “Bµ l·o lËt ®Ët ch¹y xuèng bÕp, lÒ mÒ bng ra mét c¸i nåi bèc lªn nghi ngót” bµ móc cho con d©u, cho Trµng vµ nãi “C¸m ®Êy mµy ¹!.H×. Ngon ®¸o ®Ó. Cø thö ¨n mµ xem. Xãm ta khèi nhµ ch¶ cßn c¸m mµ ¨n ®Êy!”. “Ngoµi ®×nh trèng thóc thuÕ ®¸nh dån…”. “Trong ®Çu Trµng thÊp tho¸ng l¸ cê ®á sao vµng vµ ®oµn ngêi ®i cíp kho thãc cña NhËt” Gi¸o viªn dõng l¹i vµ nhËn xÐt: “N«ng d©n sèng cÇm h¬i b»ng híp ch¸o c¸m nh¹t vµ m×nh trÇn chÞu rÐt lóc ®ªm ®«ng”, c¸c tÇng líp giai cÊp kh¸c còng kh«ng kÐm phÇn khèn ®èn… M©u thuÈn d©n téc gay g¾t “C¶ ViÖt Nam gièng nh mét ®ång cá kh«. ChØ cÇn mét tµn l÷a nhá sÏ bïng lªn thiªu ch¸y bÌ lò cíp níc vµ b¸n níc”. Môc 3 ( bµi 16): NguyÔn ¸i Quèc vÒ níc trùc tiÕp l·nh ®¹o c¸ch m¹ng. Héi nghÞ lÇn 8 Ban chÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng céng s¶n §«ng D¬ng (5/1941). Héi nghÞ Trung ¬ng T¸m (5/1941) cã mét vÞ trÝ lÞch sù hÕt søc quan träng. Héi nghÞ ®· hoµn chØnh chñ tr¬ng chuyÓn híng ®Êu tranh c¸ch m¹ng ®· ®îc nªu ra tõ Héi nghÞ TW lÇn thø VI th¸ng 9-1939, chñ tr¬ng thµnh lËp mÆt trËn ViÖt minh. §Ó lµm cho giê häc nhÑ nhµng mµ hiÖu qu¶, gi¸o viªn cã thÓ thay c¸ch d¹y th«ng thêng b»ng mét ®o¹n trÝch kÓ vÒ Héi nghÞ TW8 nhÑ nhµng theo håi ký cña Hoµng Quèc ViÖt kÓ l¹i nh÷ng néi dung c¬ 18 b¶n nhÊt cña c¸ch m¹ng ®îc th¶o luËn vµ gi¶i quyÕt trong Héi nghÞ kÕt hîp víi kªnh h×nh (SGK). Héi nghÞ TW8 häp tõ 10-19/5/1941 trong rõng Khuæi NËm P¾c Bã – Cao B»ng trong mét c¨n nhµ sµn nhá, tríc nhµ lµ mét khãm hoa vµng rùc. Trong nhµ kª mét chiÕc châng tre vµ nh÷ng khóc gç ®Ó ngåi. §¬n s¬ lµ thÕ, vËy mµ ®©y l¹i lµ n¬i t¹o bíc ngoÆt lÞch sö cho c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Më ®Çu, B¸c nªu ch¬ng tr×nh lµm viÖc, råi B¸c nhËn ®Þnh ngay t×nh h×nh thÕ giíi vµ trong níc, r»ng ph¸t xÝt §øc sÏ tÊn c«ng Liªn X«. ChiÕn tranh Th¸i B×nh D¬ng do ph¸t xÝt NhËt khëi xíng còng sÏ bïng næ. ThÕ giíi loµi ngêi sÏ ph¶i nung nÊu trong löa s¸t sinh. Bän ph¸t xÝt sÏ lµm cho loµi ngêi c¨m phÈn, phong trµo c¸ch m¹ng sÏ ph¸t triÓn, phe chèng ph¸t xÝt mµ Liªn X« lµ trô cét sÏ th¾ng lîi, phe ph¸t xÝt sÏ thÊt b¹i. B¸c nãi “ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt ®Î ra Liªn X«, chiÕn tranh thÕ giíi lÇn nµy sÏ ®Î ra nhiÒu níc x· héi chñ nghÜa. C¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc sÏ thµnh c«ng ë nhiÒu níc thuéc ®Þa. Nhng muèn giµnh th¾ng lîi, mçi níc ph¶i tù nç lùc rÊt cao. Riªng ®èi víi §«ng D¬ng ph¶i ®Æt nã trong hoµn c¶nh “Níc s«i löa báng” ph¶i tËp trung, huy ®éng mäi lùc lîng vµo gi¶i phãng d©n téc, ®¸nh ®uæi NhËt Ph¸p, lËp MÆt trËn d©n téc thèng nhÊt trong c¶ níc, híng c«ng t¸c c¸ch m¹ng vµo nhiÖm vô trung t©m: Cøu quèc, tªn cña MÆt trËn thèng nhÊt lµ g×? vÊn ®Ò ®îc nhiÒu ngêi th¶o luËn nhÊt … Cuèi cïng B¸c nªu ý kiÕn. Lóc nµy chóng ta ph¶i më réng khèi ®oµn kÕt, ph¶i t×m b¹n ®ång minh cÇn thiÕt vµ c« lËp nh÷ng ngêi kh«ng hîp víi m×nh. B¸c ®Ò nghÞ lÊy tªn ViÖt Nam ®éc lËp ®ång minh (ViÖt Minh). §¶ng ta vµ ViÖt Minh ph¶i hÕt søc gióp ®ì c¸c d©n téc Miªn, Lµo tæ chøc Cao niªn ®éc lËp ®ång minh, Ai lao ®éc lËp ®ång minh. Tõ giê phót thiªng liªng nµy, hai ch÷ ViÖt Minh ®· vang lªn m¹nh mÏ trong lßng d©n téc, suèt cuéc trêng chinh chèng ®Õ quèc, trong t©m trÝ mäi ngêi ViÖt Minh trë thµnh n¬i héi tô søc m¹nh cña d©n téc, nguån cæ vò thu hót hÕt th¶y c¸c lùc lîng yªu níc vµo cuéc. Ngay t¹i cuéc häp B¸c so¹n th¶o ra 10 chÝnh s¸ch ViÖt Minh, ®Þnh tªn níc sau khi giµnh ®îc lµ ChÝnh phñ nh©n d©n cña níc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ. Khi bµn ®Õn c«ng t¸c tæ chøc, chóng t«i ®Ò nghÞ B¸c ®¶m nhiÖm chøc Tæng bÝ th, B¸c tr¶ lêi “T«i ®ang lµm nhiÖm vô do Quèc tÕ céng s¶n giao phã. Quèc tÕ céng s¶n cã thÓ ®iÒu ®éng t«i ®i lµm nhiÖm vô n¬i kh¸c, do ®ã t«i kh«ng thÓ lµm nhiÖm vô 19 Tæng bÝ th cña §¶ng ®îc”. Héi nghÞ bÇu BCH Trung ¬ng §¶ng, B¸c giíi thiÖu ®ång chÝ Trêng Chinh lµm Tæng bÝ th, Ban thêng vô TW §¶ng gåm: Trêng Chinh, Hoµng V¨n Thô, Hoµng Quèc ViÖt”. KÕt hîp víi ®o¹n trÝch trªn gi¸o viªn sö dông NghÞ quyÕt Héi nghÞ TW 8 : "Cuéc c¸ch m¹ng §«ng D¬ng trong giai ®o¹n hiÖn t¹i lµ cuéc c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc" " Trong lóc nµy quyÒn lîi cña bé phËn, cña giai cÊp ph¶i ®Æt díi sù sinh tö, tån vong cña quèc gia, cña d©n téc. Trong lóc nµy nÕu kh«ng gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò d©n téc gi¶i phãng, kh«ng ®ßi ®îc ®éc lËp, tù do cho toµn thÓ d©n téc, th× ch¼ng nh÷ng toµn thÓ quèc gia d©n téc cßn chÞu m·i kiÕp ngùa tr©u, mµ quyÒn lîi cña bé phËn, giai cÊp ®Õn v¹n n¨m còng kh«ng ®ßi l¹i ®îc" Sau khi tr×nh bµy xong, gi¸o viªn hái: Em h·y nªu hoµn c¶nh, néi dung vµ ý nghÜa Héi nghÞ TW 8 (5/1941) ? Häc sinh tr×nh bµy vµ gi¸o viªn kÕt luËn ghi trªn b¶ng nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh. Sau Héi nghÞ TW VIII, ngµy 6-6-1941 B¸c Hå ®· göi th kªu gäi ®ång bµo c¶ níc víi nhan ®Ò “KÝnh c¸o ®ång bµo” “Hìi ®ång bµo yªu quý! ViÖc cøu quèc lµ viÖc chung, ai lµ ngêi ViÖt Nam ®Òu ph¶i kÒ vai g¸nh v¸c mét phÇn tr¸ch nhiÖm… Riªng phÇn t«i xin ®em hÕt t©m lùc ®i cïng c¸c b¹n, v× ®ång bµo mu giµnh l¹i tù do ®éc lËp dÉu ph¶i hy sinh tÝnh mÖnh còng kh«ng nÒ”. “Hìi c¸c phô l·o, c¸c chÝ sÜ… hìi tÊt c¶ c¸c phó hµo, binh sÜ, thî thuyÒn, d©n cµy, nhµ bu«n, c«ng chøc, thanh niªn, phô n÷ mét lßng yªu níc! Giê ®©y c«ng cuéc gi¶i phãng d©n téc lµ cao h¬n tÊt c¶! Chóng ta ph¶i ®oµn kÕt l¹i, ®¸nh ®æ Ph¸p – NhËt tay sai cña chóng, ®Ó cøu d©n ta khái vßng níc s©u löa bæng!” “Hìi c¸c chiÕn sÜ c¸ch mÖnh! Giê gi¶i phãng ®· ®Õn. H·y ph¸t cao cê ®éc lËp, l·nh ®¹o toµn d©n ®¸nh tan thï chung. TiÕng gäi thiªng liªng cña Tæ quèc ®ang vang déi bªn tai c¸c ®ång chÝ!”. Bøc th nµy ®îc in vµ ph¸t hµnh kh¾p c¶ níc, ®· t¸c ®éng s©u s¾c ®Õn tinh thÇn d©n téc, tinh thÇn yªu níc cña c¸c tÊng líp nh©n d©n ta. Tõ sau Héi nghÞ TW8, c¶ níc bíc vµo thêi kú chuÈn bÞ tÝch cøc toµn diÖn tiÕn tíi khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn - mét thêi kú lÞch sö hÕt søc s«i næi. 20