Luaän vaên toát nghieäp
1
Chöông 1
GIÔÙI THIEÄU
1.1 Ñaët vaán ñeà
Caø chua laø moät trong soá nhöõng caây rau maøu quan troïng, ñöôïc phaân boá roäng
raõi ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi. Tuy nhieân vieäc gieo troàng caø chua vaãn gaëp nhieàu
khoù khaên, trôû ngaïi. Moät trong nhöõng nguyeân nhaân laøm haïn cheá söï phaùt trieån saûn
xuaát vaø laøm giaûm naêng xuaát caø chua ñoù laø saâu vaø beänh haïi. Trong ñoù ñaùng chuù yù
hôn caû laø beänh heùo ruõ do vi khuaån Ralstonia solanacearum gaây ra. Ñaây laø loaïi vi
khuaån coù khaû naêng gaây haïi treân 200 loaøi caây coû, ñaëc bieät gaây haïi naëng treân caây hoï
caø nhö caø chua, caø tím, khoai taây, thuoác laù vaø caùc caây khaùc hoï nhö ñaäu phuïng,
göøng, chuoái, chuùng coù khaû naêng soáng raát laâu trong ñaát vaø laây lan raát nhanh, di
chuyeån töø nôi nay sang nôi khaùc. Caây cheát haøng loaït khi laù vaãn coøn xanh gioáng nhö
bò caét ngang goác. Öôùc tính thieät haïi cho saûn xuaát caây troàng haøng naêm do vi khuaån
Ralstonia solanacearum gaây ra laø 15-95%(Emil Q.Javier, 1994).
Ñeå khaéc phuïc tình traïng naøy, caùc bieän phaùp phoøng tröø taùc nhaân gaây beänh
baèng phöông phaùp sinh hoïc ñöôïc nhieàu nhaø khoa hoïc quan taâm, nghieân cöùu. Ñaây laø
moät trong nhöõng phöông phaùp phoøng choáng coù hieäu quaû nhaát hieän nay ôû khaû naêng
phoøng tröø vi khuaån Ralstonia solanacearum, giuùp caây caø chua sinh tröôûng vaø phaùt
trieån toát hôn, laøm cho taùc nhaân gaây beänh khoâng khaùng thuoác, an toaøn vôùi moâi
tröôøng sinh thaùi cho keát quaû nhanh vaø chính xaùc raát phuø hôïp vôùi xu höôùng noâng
nghieäp an toaøn hieän nay vaø ñang ñöôïc raát nhieàu nöôùc treân theá giôùi aùp duïng.
Vieäc nghieân cöùu caùc loaïi vi khuaån ñoái khaùng nhö : Pseudomonas fluorescens,
Pseudomonas aeruginosa, Pseudomonas putida, ñeå choáng laïi vi khuaån Ralstonia
solanacearum laø moät vaán ñeà heát söùc caàn thieát hieän nay. Vì vaäy, nghieân cöùu veà tính
ña daïng cuûa caùc caù theå trong quaàn theå vi khuaån gaây beänh vaø söï löu haønh cuûa chuùng
SVTH: Hoà Thanh Hoaøng
Download» Agriviet.com
Luaän vaên toát nghieäp
2
ôû caùc vuøng saûn xuaát laø raát caàn thieát, noù laøm cô sôû khoa hoïc cho caùc giaûi phaùp phoøng
choáng vaø choïn taïo gioáng khaùng beänh sau naøy.
Xuaát phaùt töø thöïc tieãn treân vaø ñeå ñaùnh giaù khaû naêng phoøng tröø cuûa caùc doøng
vi khuaån Pseudomonas fluorescens. Chuùng toâi thöïc hieän ñeà taøi:
“Söû duïng caùc doøng vi khuaån Pseudomonas fluorescens phoøng tröø vi
khuaån Ralstonia solanacearum gaây beänh heùo xanh treân caây caø chua”.
1.2 Muïc ñích – yeâu caàu
Ñaùnh giaù khaû naêng phoøng tröø cuûa caùc doøng vi khuaån Pseudomonas
fluorescens vôùi caùc doøng vi khuaån Ralstonia solanacearum gaây beänh heùo xanh treân
caây caø chua.
1.3 Giôùi haïn ñeà taøi
Ñeà taøi ñöôïc thöïc hieän trong thaùng coù nhieàu möa, ñaát troàng bò nhieãm nhieàu
loaïi beänh. Caây caø chua laø loaïi caây deã maãn caûm vôùi nhieàu loaïi beänh.
1.4 Ñoái töôïng nghieân cöùu
Caùc doøng vi khuaån ñoái khaùng thuoäc nhoùm Pseudomonas fluorescens
Doøng vi khuaån gaây beänh Ralstonia solanacearum
Caây troàng: caø chua
1.5 Noäi dung nghieân cöùu
Ñaùnh giaù khaû naêng ñoái khaùng cuûa caùc doøng vi khuaån Pseudomonas
fluorescens vôùi caùc doøng vi khuaån Ralstonia solanacearum treân ñóa petri trong
phoøng thí nghieäm.
SVTH: Hoà Thanh Hoaøng
Download» Agriviet.com
Luaän vaên toát nghieäp
3
Ñaùnh giaù khaû naêng phoøng tröø cuûa doøng vi khuaån Pseudomonas fluorescens
vôùi doøng vi khuaån Ralstonia solanacearum treân caây caø chua trong ñieàu kieän nhaø
löôùi.
Ñaùnh giaù khaû naêng phoøng tröø cuûa doøng vi khuaån Pseudomonas fluorescens
vôùi doøng vi khuaån Ralstonia solanacearum treân caây caø chua ngoaøi ñoàng ruoäng.
SVTH: Hoà Thanh Hoaøng
Download» Agriviet.com
Luaän vaên toát nghieäp
4
Chöông 2
TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU
2.1 Lòch söû nghieân cöùu beänh
Vi khuaån Ralstonia solanacearum laø vi khuaån gaây beänh maïch daãn gaây haïi
treân 200 loaøi caây coû. Halted ñaõ nghieân cöùu beänh naøy vaøo naêm 1892, naêm 1896
E.F.Smith nghieân cöùu, moâ taû, ñònh teân Pseudomonas solanacearum. Nhöõng naêm sau
ñoù, beänh heùo ruõ ñöôïc nhieàu nhaø khoa hoïc treân theá giôùi ñi saâu, nghieân cöùu moät caùch
toaøn dieän nhö Kelman 1953, Hayward 1964, Cook and Baker 1983, Yabuuchi 1992,
1995(Vuõ Trieäu Maân vaø Leâ Löông Teà, 1998).
Beänh heùo ruõ do vi khuaån Ralstonia solanacearum treân caø chua coù teân laø:
Southern wilt (theo caùch goïi cuûa ngöôøi Hoa Kyø), Bacterial wilt (theo caùch goïi cuûa
ngöôøi Anh), ôû Vieät Nam goïi laø beänh heùo xanh, heùo ruõ.
2.2 Möùc ñoä phoå bieán vaø gaây haïi cuûa Ralstonia solanacearum
Ngaøy nay, Ralstonia solanacearum ñöôïc ghi nhaän laø vi khuaån gaây haïi ôû haàu
heát caùc chaâu luïc, phoå bieán laø ôû caùc nöôùc nhö Angola, Trung quoác, Bangladesh, Aán
Ñoä, Indonesia, Srilanka, Ñoâng Aán Ethiopia, Lybia, Kenya, Malaysia, Nigieria,
Philippin, Nam Phi, Ñaøi Loan, Thaùi Lan, Uganda, Hoa Kyø, Vieät Nam, Zambia
(Subrhmagam, 1994).
ÔÛ Vieät Nam, beänh heùo xanh caø chua do vi khuaån Ralstonia solanacearum
gaây ra laø moät trong nhöõng beänh gaây haïi raát phoå bieán laøm cheát heùo haøng loaït caây caø
chua treân ñoàng ruoäng, gaây toån thaát lôùn ôû caùc vuøng troàng caø chua trong nöôùc, nhaát laø
ôû vuøng ñoàng baèng soâng Hoàng. Beänh ñöôïc ghi nhaän treân caø chua, khoai taây, caø tím,
thuoác laù, ñaäu phuïng, göøng, ôùt. Qua moät soá keát quaû nghieân cöùu coâng boá gaàn ñaây cho
SVTH: Hoà Thanh Hoaøng
Download» Agriviet.com
Luaän vaên toát nghieäp
5
thaáy ôû nöôùc ta vi khuaån gaây beänh heùo xanh thuoäc division Chaâu AÙ (Leâ Löông Teà,
2002), race1, biovar 3 vaø 4 (Nguyeãn Thò Yeán, 2002).
ÔÛ Hoa Kyø, vi khuaån Ralstonia solanacearum ñöôïc phaùt hieän treân khoai taây,
thuoác laù ôû Florida ñöôïc xaùc ñònh baèng phöông phaùp PCR laø biovar 1 (Prakash,
2002).
ÔÛ Indonesia, beänh ñöôïc phaùt hieän ñaàu tieân treân ñaäu phuïng vaøo naêm 1905, ôû
vung Cirebon. Veà sau beänh ñöôïc ghi nhaän treân nhieàu loaïi caây troàng khaùc nhö caø
chua, khoai taây, thuoác laù, ôùt, chuoái. Keát quaû nghieân cöùu beänh heùo xanh treân ñaäu
phuïng giöõa AARD vaø ACIAR vaøo naêm 1985 cho raèng ñaây laø beänh chính treân ñaäu
phuïng ôû Indonesia, söï thieät haïi do beänh gaây ra coù theå töø 15-90% naêng suaát (Wright,
1991).
ÔÛ Ñaøi Loan beänh ñöôïc gaây haïi treân caø chua, khoai taây, thuoác laù, ôùt, caø tím,
ñaäu phuïng, daâu taây, tía toâ, thaàu daàu, meø, cuû caûi, rau deàn vaø moät soá caây troàng khaùc.
Treân nhieàu loaïi caây troàng söï thieät haïi do beänh gaây ra coù theå töø 5-100% naêng suaát.
Caùc doøng vi khuaån Ralstonia solanacearum chuû yeáu thuoäc race1 (Yung-An Lee,
2001).
ÔÛ Ai Caäp, beänh heùo xanh vi khuaån do Ralstonia solanacearum ñöôïc ghi nhaän
laø gaây haïi naëng nhaát treân caø chua vaø a ti soâ trong nhöõng naêm gaàn ñaây, söï thieät haïi
gaây ra treân a ti soâ töø 5-20% naêng suaát (Aly, 2000).
2.3 Sô löôïc veà vi khuaån Ralstonia solanacearum
Vi khuaån Ralstonia solanacearum coù daïng hình gaäy, hai ñaàu hôi troøn, coù moät
loâng roi ôû moät ñaàu, kích thöôùt 0,5-1,5µ, nhuoäm gram aâm laø loaøi vi sinh vaät toàn taïi ôû
trong ñaát thöôøng xuyeân gaây ra caùc beänh cheát heùo (heùo ruõ, heùo xanh) treân nhieàu loaïi
caây troàng nhö laïc, khoai taây, caø chua, ôùt, thuoác laù phoå bieán roäng ôû haàu heát khaép caùc
vuøng, gaây taùc haïi lôùn cho saûn xuaát. Chuùng lan truyeàn theo nöôùc töôùi, xaâm nhaäp vaøo
SVTH: Hoà Thanh Hoaøng
Download» Agriviet.com
Luaän vaên toát nghieäp
6
caây qua caùc veát thöông vaø di chuyeån vaøo trong boù maïch. Beänh thöôøng xaûy ra vaøo
luùc caây ñang taêng tröôûng.
Vi khuaån phaùt trieån ôû nhieät ñoä töông ñoái cao, ñaát aåm, xaâm nhaäp qua veát
thöông, sinh saûn ôû caùc boù maïch, kí chuû vaø di chuyeån ôû caùc boù maïch töø thaân ñeán laù,
sinh ñoäc toá laøm caây heùo, cheát.
Phaù boù maïch laøm taét ngeõn söï vaän chuyeån nöôùc vaø caùc chaát dinh döôõng, beänh
haïi nhieàu treân ñaát caùt pha, ñaát thòt beänh nheï hôn. Treân nhöõng ruoäng troàng luaân canh
vôùi caây luùa nöôùc beänh nheï.
Vi khuaån thích hôïp ôû nhieät ñoä 30-370C, nhieät ñoä toái thieåu laø 100C, toái ña
410C, nhieät ñoä gaây cheát laø 520C, maãn caûm ñöôïc moâi tröôøng khoâ.
2.4 Söï phaân chia vi khuaån Ralstonia solanacearum theo ñaëc tính gaây haïi
2.4.1 Race
Döïa treân phaïm vi kyù chuû ñöôïc chia laøm 4 race (Martin vaø French, 1997)
+ Race 1: Taán coâng treân nhieàu vuøng ñòa lyù, loaïi caây troàng khaùc nhau. Ñaëc
bieät treân caùc caây nhö khoai taây, caø chua, caø tím, ôùt, thuoác laù, ñaäu phuïng. Vi khuaån
Ralstonia solanacearum thuoäc race 1 thöôøng gaây haïi ôû nhöõng vuøng coù nhieät ñoä aám
aùp vaø gaây haïi naëng ôû vuøng nhieät ñôùi.
+ Race 2: Chuû yeáu taán coâng treân caùc caây thuoäc hoï chuoái nhö chuoái tam boäi,
chuoái laù, chuoái sôïi.
+ Race 3: Chuû yeáu taán coâng treân khoai taây. Khaùc vôùi race 1, race 3 thöôøng
gaây haïi ôû nhöõng vuøng coù nhieät ñoä thaáp hôn vaø nhöõng vuøng coù vó ñoä cao.
+ Race 4: Ñöôïc ghi nhaän taán coâng treân caây daâu taèm (mulberry) ôû Trung
Quoác.
Söï phaân chia caùc race thöôøng raát phöùc taïp do phuï thuoäc vaøo thaành phaàn caây
kyù chuû vaø phaïm vi phaân boá cuûa chuùng. Theo Martin vaø French (1997), race 1 löu
SVTH: Hoà Thanh Hoaøng
Download» Agriviet.com
Luaän vaên toát nghieäp
7
toàn nhieàu naêm trong ñaát, ngöôïc laïi race 3 thöôøng coù xu höôùng giaûm sau vaøi naêm
neáu khoâng coù khoai taây daïi laøm kyù chuû.
2.4.2 Biovar
Döïa vaøo ñaëc tính sinh lyù, sinh hoaù khaùc nhau cuûa caùc maãu phaân laäp, 5
biovar coù theå nhaän daïng döïa vaøo khaû naêng söû duïng vaø oxi hoaù 3 disaccharides
(cellobiose, lactose, maltose) vaø 3 röôïu 6 cacbon (dulcitol, mannitol, sorbitol).
Biovar 2 thöôøng bao goàm race 3, biovar 5 goàm race 4 vaø biovar 1, 3, 5 goàm race 1.
2.5 Trieäu chöùng gaây haïi cuûa vi khuaån Ralstonia solanacearum
Trieäu chöùng thöôøng bieåu hieän ngay sau khi beänh xaâm nhaäp vaøo caây. ÔÛ caây
bò beänh ban ngaøy laù maát maøu nhaün boùng, taùi xanh, heùo cuïp xuoáng, ôû giai ñoaïn caây
con thöôøng bieåu hieän treân toaøn caây coøn ôû giai ñoaïn caây tröôûng thaønh trieäu chöùng
thöôøng bieåu hieän ôû laù ngoïn tröôùc. ÔÛ 1-2 ngaøy ñaàu caây coù theå phuïc hoài laïi ñöôïc vaøo
luùc trôøi maùt hoaëc veà ñeâm, nhöng sau 2-3 ngaøy laù heùo khoâng theå hoài phuïc laïi ñöôïc
nöõa vaø toaøn caây bò heùo ruõ roài cheát. Caét ngang ñoaïn thaân caây gaàn maët ñaát ta thaáy boù
maïch bò hoaù naâu, trong ñieàu kieän aåm ñoä cao thaân caây bò beänh daàn daàn thoái meàm, aán
maïnh gaàn mieäng caét coù theå thaáy dòch nhôøn vi khuaån tieát ra maøu traéng söõa. Reã coù
maøu naâu ñen vaø thoái.
2.6 Ñaëc ñieåm phaùt sinh phaùt trieån beänh
Thôøi gian vi khuaån löu toàn trong ñaát phuï thuoäc nhieàu yeáu toá nhö aåm ñoä,
nhieät ñoä, hoaù lyù ñaát. Beân caïnh ñoù coøn phuï thuoäc vaøo race gaây beänh, race 1 thöôøng
löu toàn laâu trong ñaát traùi laïi race 3 thöôøng giaûm sau vaøi naêm do khaû naêng thích öùng
thaáp hôn. Vi khuaån coù theå löu toàn trong ñaát töø 5-6 naêm, trong cô theå kyù chuû thöïc vaät
hoaëc trong haït gioáng coù theå soáng tôùi 7 thaùng, coøn neáu baùm dính treân beà maët haït chæ
toàn taïi 2-7 ngaøy (Vuõ Trieäu Maân vaø Leâ Löông Teà, 1998).
SVTH: Hoà Thanh Hoaøng
Download» Agriviet.com
Luaän vaên toát nghieäp
8
Vi khuaån xaâm nhaäp vaøo caây qua reã, veát thöông cô giôùi, thaân non, loã hôû töï
nhieân, do coân truøng, khi vaøo beân trong chuùng sinh saûn raát nhanh laøm bít caùc loã maïch
ñoàng thôøi tieát ra ñoäc toá laøm caùc boù maïch bò hoaù naâu, ñen vaø gaây ra hieän töôïng heùo
do caây bò thieáu nöôùc. Döôùi nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi vi khuaån coù theå di chuyeån
xuyeân qua lôùp voû vaø ñi ra beân ngoaøi moâi tröôøng ñaát, ñoù cuõng laø söï töông taùc giöõa
ñaát vaø reã, reã bò nhieãm vi khuaån töø ñaát vaø ngöôïc laïi vi khuaån töø trong caây ñi ra moâi
tröôøng ñaát (Leâ Löông Teà vaø Vuõ Trieäu Maân, 1999).
Vi khuaån lan truyeàn chuû yeáu baèng nguoàn nöôùc, ñaát nhö baùm dính vaøo giaày
deùp, duïng cuï canh taùc (Martin vaø French, 1997).
Beänh heùo xanh vi khuaån phaùt sinh phaùt trieån phuï thuoäc vaøo ñieøu kieän ñaát ñai
nhö treân caùc chaân ñaát cao beänh thöôøng naëng hôn caùc chaân ñaát thaáp, ñaát ñöôïc luaân
canh vôùi luùa nöôùc laøm giaûm tæ leä beänh ñaùng keå (Ñoã Taán Duõng, 2001).
Thôøi vuï troàng cuõng laø yeáu toá quan troïng aûnh höôûng ñeán söï phaùt sinh phaùt
trieån beänh, thôøi vuï troàng coù möa nhieàu, aåm ñoä cao laøm gia taêng söï phaùt sinh phaùt
trieån beänh.
Maät ñoä troàng cao tæ leä beänh thöôøng cao do chuùng taïo moät vuøng khí haäu thuaän
lôïi cho söï phaùt sinh phaùt trieån beänh.
Vì nöôùc laø nguoàn laây lan chuû yeáu cuûa beänh, do ñoù phöông phaùp töôùi laø moät
trong nhöõng yeáu toá gia taêng tæ leä gaây haïi cuûa beänh.
2.7 Bieän phaùp phoøng tröø
2.7.1 Bieän phaùp hoaù hoïc
Hieän nay, vaãn chöa coù loaïi thuoác naøo ñaëc hieäu ñeå phoøng tröø beänh heùo xanh
treân caây caø chua, tuy nhieân bieän phaùp hoaù hoïc vaãn ñöôïc xem laø caàn thieát hieän nay,
nhöng xeùt veà laâu daøi bieän phaùp hoaù hoïc ngaøy caøng theå hieän caùc maët traùi cuûa noù nhö
laøm cho taùc nhaân gaây beänh trôû neân khaùng thuoác, ñaëc bieät laø gaây oâ nhieãm moâi
SVTH: Hoà Thanh Hoaøng
Download» Agriviet.com
Luaän vaên toát nghieäp
9
tröôøng vaø söùc khoûe con ngöôøi moät caùch nghieâm troïng. Duøng formol, Mocap 10G,
Furadan 3H, voâi, CuSO4 xöû lyù ñaát. Duøng thuoác: Kasuran, Rovral, Dithan.
2.7.2 Bieän phaùp sinh hoïc
Khi söû duïng thuoác hoaù hoïc ñeå baûo veä thöïc vaät thì thuoác seõ taïo thaønh moät lôùp
moûng treân beà maët laù, quaû, thaân caây, maët ñaát, maët nöôùc vaø moät lôùp chaát laéng goïi laø
dö löôïng ban ñaàu cuûa thuoác vì vaäy bieän phaùp sinh hoïc trong coâng taùc baûo veä thöïc
vaät ngaøy caøng chuù yù khai thaùc vaø vò trí cuûa bieän phaùp nay ngaøy caøng ñöôïc naâng
cao. Vieäc baûo veä moâi tröôøng soáng, moâi tröôøng saûn xuaát cuõng nhö tieán haønh noâng
nghieäp saïch thì bieän phaùp naøy caøng coù yù nghóa hôn.
Söû duïng moät soá vi khuaån ñoái khaùng nhö Bacillus sudtilis, Pseudomonas
fluorescens ñeå xöû lí haït tröôùc khi gieo, nhuùng reå caây con tröôùc khi troàng hoaëc ñöa vi
sinh vaät ñoái khaùng vaøo vuøng reã sau troàng nhaèm öùc cheá, caïnh tranh vaø tieâu dieät vi
khuaån Ralstonia solanacearum (Ñoã Taán Duõng, 2001).
Söû duïng cheá phaåm V58 coù chöùa vi sinh vaät ñoái khaùng treân ruoäng troàng caø
chua ôû Tieàn Phong - Meâ Linh - Vónh Phuùc, keát quaû thu ñöôïc coù coâng thöùc söû duøng
V58 tæ leä cheát giaûm coøn 25% so vôùi ñoái chöùng 80% (Leâ Nhö Kieåu, 2001).
Ngoaøi ra, chuùng ta caàn phaûi laøm ñaát vöôøn öôm saïch beänh, caøy böøa kyõ, boùn
ñaïm vöøa phaûi, phaân chuoàng phaûi uû hoai, luaân canh vôùi caây luùa nöôùc vaø duøng thuoác
moät caùch hôïp lyù.
2.8 Phoøng tröø sinh hoïc beänh caây
2.8.1 Khaùi nieäm phoøng tröø sinh hoïc beänh caây
Theo Cook vaø Baker (1983), phoøng tröø sinh hoïc beänh caây (PTSHBC) laø
thoâng qua vieäc söû duïng moät hoaëc nhieàu sinh vaät (ngoaïi tröø con ngöôøi) ñeå khoáng
cheá maàm beänh hay laøm giaûm söï sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa moät taùc nhaân gaây haïi
naøo ñoù. Ñeán naêm 1988, Cook ñaõ ñöa ra moät khaùi nieäm roäng hôn veà phoøng tröø sinh
SVTH: Hoà Thanh Hoaøng
Download» Agriviet.com
Luaän vaên toát nghieäp
10
hoïc. Theo oâng PTSHBC laø vieäc söû duïng sinh vaät, gen vaø caùc saûn phaåm cuûa gen ñeå
ñieàu khieån taùc nhaân gaây beänh. Caùc caùch ñieàu khieån taùc nhaân gaây beänh coù theå laø:
(i) duy trì maät soá nguoàn beänh ôû möùc thaáp döôùi ngöôõng kinh teá, (ii) laøm chaäm hoaëc
loaïi tröø tieán trình xaâm nhieãm cuûa beänh, (iii) kích hoaït vaø taïo ñieàu kieän phaùt huy heä
thoáng töï veä cuûa caây.
2.8.2 Löïa choïn taùc nhaân phoøng tröø sinh hoïc
Chieán löôïc PTSHBC coù theå chia thaønh hai loaïi (1) chieán löôïc döïa treân
nguyeân taéc cô baûn veà sinh thaùi hoïc hay coøn goïi laø phoøng tröø sinh hoïc coå ñieån
(Hokkaness vaø Lynch, 1995) hay phoøng tröø sinh hoïc chæ xöû lyù moät laàn (Cook, 1993),
(2) chieán löôïc söû duïng vi sinh vaät nhö laø moät loaïi thuoác sinh hoïc vaø vieäc xöû lyù coù
nhöõng ñieåm gaàn gioáng nhö xöû lyù thuoác hoaù hoïc nhaèm muïc ñích kieåm soaùt beänh
trong moät khoaûng thôøi gian giôùi haïn. Chieán löôïc naøy coøn ñöôïc goïi laø phoøng tröø sinh
hoïc taêng daàn (Hokkaness vaø Lynch, 1995). Söï khaùc nhau veà chieán löôïc phoøng tröø
aûnh höôûng ñeán söï löïa choïn vaø phöông phaùp saøng loïc taùc nhaân phoøng tröø sinh hoïc.
Ñoái vôùi chieán löôïc PTSHBC taêng daàn, ngöôøi ta chuù yù ñeán nguoàn goác cuûa vi
sinh vaät ñoái khaùng. Tuy nhieân nhöõng hieåu bieát veà khía caïnh naøy laø ñieàu caàn thieát
cho vieäc ñaùnh giaù ruûi ro vaø laø moät trong nhöõng yeâu caàu caàn thieát cho quaù trình ñaêng
kyù thöông maïi hoaù saûn phaåm (Lumsden vaø Lewis, 1989).
Coù moät soá phöông phaùp saøng loïc taùc nhaân phoøng tröø sinh hoïc döïa treân hoaït
tính cuûa men thuûy phaân cuûa vi sinh vaät ñoái khaùng, töông taùc giöõa vi sinh vaät gaây
beänh vaø vi sinh vaät ñoái khaùng, phöông phaùp coù lieân quan ñeán caây kí chuû.
2.8.3 Vi khuaån - moät taùc nhaân phoøng tröø sinh hoïc:
Nhieàu coâng trình nghieân cöùu veà caùc taùc nhaân phoøng tröø sinh hoïc ñaõ coâng boá
töø daàu theá kyû 20 trong ñoù coù vi khuaån. Ñang laø nhoùm vi khuaån hoaïi sinh maø phoå
SVTH: Hoà Thanh Hoaøng
Download» Agriviet.com
Luaän vaên toát nghieäp
11
bieán nhaát laø Pseudomonas spp., keá ñeán laø Bacillus spp. vaø Streptomyces (Burr vaø
ctv, 1978, Weller vaø Cook, 1983).
Nhöõng nghieân cöùu veà vi khuaån vuøng reã vaø vi khuaån treân thaân laù caây ñaõ daãn
ñeán vieäc chia chuùng thaønh ba loaïi: loaïi coù haïi cho caây, loaïi trung tính vaø loaïi coù ích
cho caây. Aûnh höôûng coù ích cuûa nhoùm vi khuaån naøy laø do chuùng saûn sinh ra chaát kích
thích taêng tröôûng caây, caùc chaát öùc cheá hoaëc laøm suy yeáu taùc nhaân gaây beänh hoaëc caû
hai (Baker, 1988). Cô cheá ban ñaàu öùc cheá taùc nhaân gaây beänh laø tieát ra caùc chaát
khaùng sinh (Fravell, 1988). Tuy nhieân nhöõng yeáu toá khaùc nhö vieäc tieát ra chaát
sidrophores, HCN, söï caïnh tranh dinh döôõng cuõng coù vai troø quan troïng trong vieäc
öùc cheá taùc nhaân gaây beänh (Cook vaø Baker, 1983).
Trong soá caùc loaøi Pseudomonas spp., Pseudomonas fluorescens ñöôïc chuù yù
vaø taêng cöôøng nghieân cöùu hôn heát, vì ngoaøi khaû naêng ñoái khaùng vôùi 10 loaïi naám
beänh löu toàn trong ñaát, loaøi vi khuaån naøy coù khaû naêng kích thích söï phaùt trieån caây
troàng. Baèng caùch xöû lyù haït coù hay khoâng coù chaát mang hoaït chuûng vaøo ñaát cuøng vôùi
giaù theå laøm thöùc aên neàn, ñaõ laøm giaûm möùc traàm troïng cuõa beänh, laøm gia taêng söï
phaùt trieån vaø taêng naêng suaát caây troàng. Vôùi thuaän lôïi laø coù nhieàu cô cheá taùc duïng
nhö: ñònh cö, chieám choã, loaïi tröø maàm beänh ra khoûi vuøng thích hôïp, tieát chaát khaùng
sinh (Pyrrolnitrin, pyoluteorin) ngoaïi kyù sinh, caïnh tranh dinh döôõng (hôïp chaát saét),
gia taêng söùc ñeà khaùng cho caây, Pseudomonas raát coù trieån voïng söû duïng treân laõnh
vöïc thöông maïi.
Bieän phaùp sinh hoïc trong phoøng tröø beänh caây laø ñieàu khieån moâi tröôøng, caây
troàng vaø sinh vaät ñoái khaùng moät caùch thích hôïp, ñeå taïo neân moät theá caân baèng sinh
hoïc caàn thieát, giuùp giaûm maät soá cuûa maàm beänh xuoáng döôùi ngöôõng gaây haïi. Nhôø
ñoù, beänh cuûa caây troàng chæ xuaát hieän ôû möùc ñoä nheï, khoâng gaây aûnh höôûng quan
troïng veà maët kinh teá.
Bieän phaùp sinh hoïc khoâng coù muïc ñích tieâu dieät toaøn boä maàm beänh, vaø cuõng
khoâng coù khaû naêng naøy (Phaïm Vaên Kim, 1999).
SVTH: Hoà Thanh Hoaøng
Download» Agriviet.com
Luaän vaên toát nghieäp
12
2.8.4 Tình hình nghieân cöùu trong vaø ngoaøi nöôùc:
2.8.4.1Nghieân cöùu trong nöôùc:
Leâ Löông Teà, 2002 nghieân cöùu “phoøng choáng beänh heùo xanh vi khuaån caø
chua coù hieäu quaû kinh teá cao baèng bieän phaùp söû duïng roäng raõi caùc gioáng caø chua
khaùng beänh, coù naêng suaát cao CLN-1462A vaø P.T4719A ôû vuøng ñoàng baèng soâng
Hoàng”. Ñaõ ñöa vaøo troàng ñaïi traø ôû caùc tænh thuoäc ñoàng baèng soâng Hoàng vaø caùc tænh
phía Baéc nöôùc ta.
Leâ Nhö Kieåu, Nguyeãn Ngoïc Cöôøng, Ñaøo Thu Haèng, 2003 nghieân cöùu “phaùt
hieän biovar 1 vaø 5 trong quaàn theå vi khuaån Ralstonia solanacearum gaây beänh heùo
xanh caø chua”. Ñieàu naøy cho thaáy quaàn theå gaây beänh heùo xanh caø chua ôû Vieät Nam
laø raát ña daïng (coù 5 biovar).
Phaïm Minh Sang, 2003 nghieân cöùu “Hieäu löïc cuûa vi khuaån ñoái khaùng vaø kích
thích sinh tröôûng trong phoøng tröø beänh khoâ vaèn do naám Rhizoctonia solani” böôùc
ñaàu ñaõ khoáng cheá ñöôïc beänh khoâ vaèn cho luùa vaø kích thích caây taêng tröôûng maïnh
baèng VKÑK.
Nguyeãn Trung Thaønh, 2004 cuõng ñaõ thaønh coâng trong vieäc nghieân cöùu “Böôùc
ñaàu choïn loïc vaø ñaùnh giaù doøng VKÑK, phaân laäp töø ñaát ñeå khoáng cheá naám
Rhizoctonia solani, Sclerotium rolfsii, vaø vi khuaån Ralsronia solanacearum gaây
beänh treân caây caø chua”. Caùc doøng VKÑK coù khaû naêng khaùng vôùi caû ba taùc nhaân
gaây beänh trong ñieàu kieän In vitro vaø trong nhaø löôùi VKÑK ñaõ khoáng cheá ñöôïc beänh
do naám Sclerotium rolfsii gaây ra.
Phaïm Myõ Lieân, 2004 nghieân cöùu veà vaán ñeà “Choïn loïc vaø ñaùnh giaù doøng vi
khuaån Pseudomonas fluorescens ñoái khaùng vôùi naám Sclerotium rolfsii gaây beänh treân
caây caø chua” cuõng ñaõ thaønh coâng trong quaù trình nghieân cöùu.
2.8.4.2 Nghieân cöùu ngoaøi nöôùc
SVTH: Hoà Thanh Hoaøng
Download» Agriviet.com
Luaän vaên toát nghieäp
13
Taïi Ñaøi Loan, baèng phöông phaùp PCR vôùi caëp primer PS-IS ñaëc hieäu vôùi vi
khuaån Ralstonia solanacearum thuoäc race 1, keát quaû phaân tích cho thaáy taát caû caùc
doøng vi khuaån Ralstonia solanacearum thu thaäp treân caø chua, khoai taây, ôùt, ñaäu phoäng,
caø tím, thuoác laù, daâu taây, chuoái vaø nhieàu loaïi caây troàng khaùc ñeàu thuoäc race 1 (Yang
An Lee, 2001).
Phaân tích treân 120 doøng vi khuaån Ralstonia solanacearum phaân laäp treân caø
chua, khoai taây, caø tím, ôùt, chuoái, göøng vaø nhieàu loaïi caây troàng khaùc töø Chaâu Aù,
Myõ, Aâu, Phi vaø Chaâu Ñaïi Döông cho thaáy vi khuaån Ralstonia solanacearum thuoäc
division Chaâu Aù thöôøng bao goàm biovar 3 vaø 4, division Chaâu Myõ thöôøng bao goàm
biovar 1 vaø 2.
Theo Rindran vaø Vidhiaekaran (1996) cho raèng nhöõng loaïi vi khuaån
Pseudomonas fluorescens ñöôïc phaân laäp töø vuøng reã, coù saéc toá phaùt huyønh quang
vaøng xanh cuõng kìm haõm söï phaùt trieån cuûa naám Rhizoctonia solani. Moät trong
nhöõng doøng coù hieäu quaû nhaát laø PFAIR2, phaân laäp treân than buøn ñöôïc duøng ñeå xöû
lyù haït, xöû lyù reå, raûi vaøo ñaát vaø phun treân laù. Töøng nghieäm thöùc rieâng leû ñaõ kieåm
soaùt beänh coù hieäu quaû. Tuy nhieân, söï keát hôïp cuûa boán caùch daãn ñeán hieäu quaû phoøng
tröø toát nhaát trong nhaø löôùi. Treân ñoàng ruoäng, söû duïng PFAIR2 phoøng tröø beänh coù
hieäu quaû, gia taêng naêng suaát vaø coù theå so saùnh vôùi caùc loaïi thuoác tröø naám thoâng
duïng nhö carbendazim.
SVTH: Hoà Thanh Hoaøng
Download» Agriviet.com
Luaän vaên toát nghieäp
14
Chöông 3
VAÄT LIEÄU VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
3.1 Thôøi gian vaø ñòa ñieåm nghieân cöùu
3.1.1 Thôøi gian
Ñeà taøi ñöôïc thöïc hieän töø ngaøy 5/6/2005 – 30/8/2005
3.1.2 Ñòa ñieåm
- Nôi tieán haønh nghieân cöùu: Coâng ty Hai Muõi Teân Ñoû thuoäc coâng ty gioáng
Ñoâng Taây, xaõ Nhuaän Ñöùc, huyeän Cuû Chi, Thaønh Phoá Hoà Chí Minh.
- Nôi phaân laäp vaø nuoâi caáy: Phoøng thöïc taäp Beänh caây – Boä moân Baûo Veä
Thöïc Vaät – Tröôøng Ñaïi hoïc Noâng Laâm Thaønh Phoá Hoà Chí Minh.
SVTH: Hoà Thanh Hoaøng
Download» Agriviet.com
Luaän vaên toát nghieäp
15
- Nôi phaân tích: Trung taâm phaân tích thí nghieäm hoaù sinh – Tröôøng Ñaïi hoïc
Noâng Laâm Thaønh Phoá Hoà Chí Minh.
3.2 Phöông phaùp nghieân cöùu
3.2.1 Vaät lieäu nghieân cöùu
Ñoái töôïng nghieân cöùu: caùc doøng vi khuaån Pseudomonas fluorescens ñoái
khaùng: 18, 73, 85, 123, 124, 187 vaø caùc doøng vi khuaån Ralstonia solanacearum gaây
beänh: RST004, RST005, RST006, RST01, RSBog3, RSBog4. Haït caø chua vôùi tyû leä
naåy maàm 90%.
Moâi tröôøng phaân laäp vaø nuoâi caáy:
- PDA (potato, dextrose, agar)
- LB (tryptone, yeast extract, sodium chloride)
- WA (water, agar)
Vaät lieäu laây nhieãm: haït gioáng caø chua (1628)
3.2.2 Phöông phaùp ñaùnh giaù khaû naêng ñoái khaùng cuûa caùc doøng vi khuaån
Pseudomonas fluorescens vôùi caùc doøng vi khuaån Ralstonia solanacearum treân ñóa
petri trong phoøng thí nghieäm
Ñieàu kieän tieán haønh: thí nghieäm ñöôïc tieán haønh trong phoøng thí nghieäm taïi
Phoøng Thöïc taäp Beänh caây – Boä moân Baûo veä Thuïc vaät – Tröôøng Ñaïi hoïc Noâng Laâm
Tp. Hoà Chí Minh.
Vaät lieäu nghieân cöùu:
- Caùc doøng vi khuaån Pseudomonas fluorescens:18, 73, 85, 123, 124.
- Caùc doøng vi khuaån Ralstonia solanacearum: RST004, RST005, RST006,
RST01, RSBog3, RSBog4.
Duïng cuï thí nghieäm:
Que trang vi khuaån, pipet vaø ñaàu tieáp ñaõ ñöôïc voâ truøng.
SVTH: Hoà Thanh Hoaøng
Download» Agriviet.com
Luaän vaên toát nghieäp
16
Moâi tröôøng söû duïng: PDA (200g Potato, 15g Agar, 20g Dextrose vaø 1 lít nöôùc
caát).
Phöông phaùp tieán haønh:
Laáy 100µl caùc doøng vi khuaån Ralstonia solanacearum tran ñeàu treân moâi
tröôøng PDA ñaõ chuaån bò saün. Duøng pipet huùt 20µl dòch vi khuaån vaø tieán haønh caáy
dòch vi khuaån thaønh 5 ñieåm töông öùng vôùi caùc doøng vi khuaån Pseudomonas
fluorescens ñaõ chuaån bò saün. Cuoái cuøng ñem uû ôû nhieät ñoä phoøng (27-300C), khoaûng
24 giôø sau xem keát quaû ñoái khaùng cuûa caùc doøng vi khuaån.
Chæ tieâu theo doõi:
Khaû naêng ñoái khaùng cuûa 5 doøng vi khuaån Pseudomonas fluorescens
3.2.3 Phöông phaùp ñaùnh giaù khaû naêng phoøng tröø cuûa doøng vi khuaån
Pseudomonas fluorescens vôùi doøng vi khuaån Ralstonia solanacearum treân caây caø
chua trong nhaø löôùi
Thí nghieäm ñöôïc tieán haønh trong ñieàu kieän nhaø löôùi taïi coâng ty Hai Muõi Teân
Ñoû.
Vaät lieäu nghieân cöùu:
- Nguoàn vi khuaån khaùng maïnh nhaát vaø gaây ñoäc maïnh nhaát ñöôïc choïn loïc
trong phoøng thí nghieäm.
- Haït caø chua vôùi tæ leä naûy maàm 90%.
- Ñaát.
- Chaäu nhöïa 7x12cm (ñöôøng kính x chieàu cao).
- Khay xoáp (60 loå).
SVTH: Hoà Thanh Hoaøng
Download» Agriviet.com
Luaän vaên toát nghieäp
17
- Trang thieát bò thí nghieäm taïi phoøng thöïc taäp Beänh caây – Boä moân Baûo Veä
Thöïc Vaät vaø taïi trung taâm phaân tích thí nghieäm Hoaù Sinh tröôøng Ñaïi hoïc Noâng Laâm
Tp.Hoà Chí Minh.
Moâi tröôøng söû duïng: LB loûng (tryptone, yeast extract, sodium chloride).
Phöông phaùp tieán haønh: Laây nhieãm theo phöông phaùp cuûa Phaïm Ñaêng Minh
(2003) coù caûi tieán
- Sau khi khaûo saùt tính ñoäc cuûa caùc doøng vi khuaån Ralstonia solanacearum
trong phoøng thí nghieäm, ta choïn ra caùc doøng gaây ñoäc cho caây caø chua vaø choïn ra
moät doøng maïnh nhaát. Töông töï, ta cuõng choïn ra moät doøng VKÑK maïnh nhaát.
- Nguoàn vi khuaån: töø nguoàn vi khuaån tröõ ôû -800C, nuoâi caáy treân moâi tröôøng
LB loûng khoaûng 16 giôø, ly taâm thu vi khuaån ôû 3000 voøng/phuùt, hoaø vi khuaån vaøo
nöôùc caát voâ truøng.
- Haït gioáng caø chua ñöôïc röûa baèng coàn 70% trong 1 phuùt, NaOCl 2% trong 5
phuùt, sau ñoù röûa laïi nhieàu laàn vôùi nöôùc caát voâ truøng, uû haït treân giaáy thaám ñöôïc laøm
aåm baèng nöôùc caát voâ truøng ñaët trong ñóa petri, giöõ ôû nhieät ñoä 270C.
- Laáy haït caø chua ñaõ naåy maàm khoaûng 0,5 – 2mm ngaâm trong dòch huyeàn
phuø ñaõ chuaån bò ôû treân, noàng ñoä 109 cfu/ml vi khuaån ñoái khaùng (khoaûng 20 phuùt) ñaõ
chuaån bò saün, sau ñoù laøm khoâ haït treân giaáy thaám ñem gieo khay xoáp ñaõ chuaån bò
saün ñaát (khay 60 loå).
- Khi caây caø chua ñöôïc 15 ngaøy tuoåi ñem troàng vaøo chaäu ñaát ñaõ coù chuûng
saün dung dòch vi khuaån gaây ñoäc, vôùi maät soá vi khuaån: 103 cfu/g ñaát, caùc caây caø chua
ñöôïc chia thaønh 4 nghieäm thöùc, moãi nghieäm thöùc 30 caây, vôùi 3 laàn laëp laïi. Tieán
haønh theo doõi trong voøng 20 ngaøy.
Chæ tieâu theo doõi:
Chieàu cao caây: ño töø hai laù maàm leân ñeán ñaàu ngoïn laù, 5 ngaøy/laàn.
Soá laù: ñeám toaøn boä soá laù treân caây, 5 ngaøy/laàn.
Caùc nghieäm thöùc:
SVTH: Hoà Thanh Hoaøng
Download» Agriviet.com
Luaän vaên toát nghieäp
18
NT1 (T1): khoâng xöû lyù vi khuaån gaây beänh vaø ñoái khaùng.
NT2 (T2): chæ xöû lyù vi khuaån gaây beänh trong ly ñaát.
NT3 (T3): xöû lyù vi khuaån ñoái khaùng ôû giai ñoaïn haït nöùt nanh vaø vi khuaån gaây
beänh trong ly ñaát.
NT4 (T4): xöû lyù vi khuaån ñoái khaùng ôû giai ñoaïn haït nöùt nanh, tröôùc khi troàng
vaøo ly ñaát ñaõ chuûng saün vi khuaån gaây beänh tieán haønh nhuùng caây caø chua vaøo dòch vi
khuaån ñoái khaùng ñaõ chuaån bò saün vôùi maät soá 109 cfu/ml, (khoaûng 20 phuùt).
3.2.4 Phöông phaùp ñaùnh giaù tính ñoäc cuûa vi khuaån Ralstonia solanacearum treân
caây caø chua trong ñieàu kieän nhaø löôùi
Caùc phöông phaùp ñaùnh giaù gioáng nhö muïc 3.2.3 nhöng chuûng vi khuaån gaây
ñoäc vôùi maät soá vi khuaån: 1010 cfu/g ñaát, tieán haønh theo doõi trong 12 ngaøy sau troàng.
Chæ tieâu theo doõi:
Tyû leä cheát cuûa caây caø chua (%)
3.2.5 Phöông phaùp ñaùnh giaù khaû naêng phoøng tröø cuûa doøng vi khuaån
Pseudomonas fluorescens vôùi doøng vi khuaån Ralstonia solanacearum treân caây caø
chua ngoaøi ñoàng ruoäng.
Thí nghieäm ñöôïc tieán haønh ngoaøi ñoàng ruoäng taïi coâng ty Hai Muõi Teân Ñoû.
Vaät lieäu nghieân cöùu:
- Nguoàn VKÑK maïnh nhaát ñöôïc choïn loïc trong phoøng thí nghieäm.
- Haït caø chua vôùi tæ leä naåy maàm 90%.
- Ñaát ñöôïc leân luoáng, phuû baït vaø ñuïc loå ñaõ chuaån bò tröôùc.
- Khay xoáp (60 loå).
Phöông phaùp tieán haønh:
Khi caây ñöôïc 15 ngaøy tuoåi ñem troàng ngoaøi ñoàng ruoäng, caùc caây caø chua ñöôïc
chia thaønh 2 nghieäm thöùc, sau troàng 3 ngaøy töôùi dòch VKÑK. Tieán haønh theo doõi trong
20 ngaøy sau troàng.
SVTH: Hoà Thanh Hoaøng
Download» Agriviet.com
Luaän vaên toát nghieäp
19
Chæ tieâu theo doõi:
Tyû leä cheát cuûa caây caø chua (%)
Caùc nghieäm thöùc:
- NT1 (T1’): caùc caây caø chua, vôùi 3 laàn laëp laïi, moãi laàn laëp laïi 20 caây. Khoâng
chuûng vi khuaån ñoái khaùng vaø gaây beänh.
- NT2 (T2’): caùc caây caø chua, vôùi 3 laàn laëp laïi, moãi laàn laëp laïi 80 caây. Coù
chuûng vi khuaån ñoái khaùng.
Sô ñoà boá trí thí nghieäm:
T1 ’
T2’
T2 ’
T1 ’
T2 ’
Ghi chuù:
T1’: ñoái chöùng
T2’ : xöû lyù VKÑK
3.2.6 Phöông phaùp xöû lyù soá lieäu
Caùc soá lieäu ñöôïc xöû lyù baèng phaàn meàm MSTATC.
SVTH: Hoà Thanh Hoaøng
Download» Agriviet.com
T 2’
T 1’
Luaän vaên toát nghieäp
20
Chöông 4
KEÁT QUAÛ VAØ THAÛO LUAÄN
4.1 Möùc ñoái khaùng cuûa caùc doøng vi khuaån Pseudomonas fluorescens vôùi caùc
doøng vi khuaån Ralstonia solanacearum treân ñóa petri
Treân ñóa petri coù chöùa moâi tröôøng PDA duøng que tran vi khuaån tran ñeàu 6
doøng VKGB, sau ñoù tieán haønh caáy thaønh 5 ñieåm ñaõ ñaùnh daáu tröôùc töông öùng vôùi 5
doøng VKÑK ñeå xaùc ñònh möùc ñoä ñoái khaùng cuûa 5 doøng vi khuaån. Keát quaû ñöôïc tình
baøy ôû baûng 4.1.
Baûng 4.1 Möùc ñoä ñoái khaùng cuûa 5 doøng vi khuaån treân ñóa petri
SVTH: Hoà Thanh Hoaøng
Download» Agriviet.com
- Xem thêm -