Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ So sánh một số chỉ tiêu sinh lý máu của tôm hùm bông (panulirus ornatus)...

Tài liệu So sánh một số chỉ tiêu sinh lý máu của tôm hùm bông (panulirus ornatus) bị bệnh sữa với tôm hùm bông khỏe mạnh

.PDF
36
122
137

Mô tả:

CL C L I C M N .................................................................................................... 1 L IM U .................................................................................................... 3 PH N 1: T NG QUAN TÀI LI U ................................................................... 5 1.1. Tình hình nghiên c u v sinh lý máu cá và giáp xác trên th gi i............. 5 1.2. Tình hình nghiên c u v máu giáp xác Vi t Nam. ................................12 1.3. Gi i thi u v b nh s a trên tôm hùm do Rickettsia..................................14 PH N 2: PH 2.1. NG PHÁP NGHIÊN C U ......................................................17 it ng, th i gian và 2.1.1 it a m nghiên c u. ..........................................17 ng nghiên c u: sinh lý máu c a tôm Hùm Bông (Panulirus ornatus). .....................................................................................................17 2.1.2. Th i gian nghiên c u. .......................................................................17 2.1.3. a m nghiên c u........................................................................18 2.2. S kh i n i dung nghiên c u ..............................................................18 2.3. Ph ng pháp nghiên c u.........................................................................18 2.3.1 Ph ng pháp thu m u tôm: Thu ch n l c 30 con tôm Hùm Bông nuôi t i khu v c Hòn M t – Nha Trang. .....................................................18 2.3.2. Ph 2.4. Ph ng pháp l y máu và b o qu n m u máu tôm. ............................19 ng pháp phân tích m u. ...................................................................20 2.4.1. Phân tích các ch tiêu h u hình. ........................................................20 2.4.2. Ph ng pháp xác nh các ch tiêu sinh hoá......................................21 2.5. Thu th p và x lý s li u: ........................................................................21 PH N 3: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N...................................22 3.1. K t qu nghiên c u các ch tiêu h u hình. ...............................................22 3.1.1. Các d ng t bào máu c a tôm hùm Bông (P. ornatus) kho m nh và nh ng bi n i khi tôm b b nh..............................................................22 3.1.2. T ng s t bào máu...........................................................................28 3.1.3. Công th c t bào máu. ......................................................................28 3.2. K t qu nghiên c u huy t thanh. .............................................................29 3.3. K t qu nghiên c u m t s ch tiêu khác. ................................................29 3.3.1. Th i gian ông máu..........................................................................29 3.3.2. l ng máu. ....................................................................................30 K T LU N VÀ XU T Ý KI N ................................................................31 3.1. K t lu n...................................................................................................31 3.2 xu t ý ki n. .........................................................................................31 TÀI LI U THAM KH O .................................................................................32 DANH M C CÁC B NG B ng 1: S l ng t bào máu.............................................................................28 B ng 2: Th i gian ông máu..............................................................................30 B ng 3: l ng máu. ........................................................................................30 DANH M C CÁC HÌNH Hình 1: Tôm hùm Bông.....................................................................................17 Hình 2: S kh i n i dung nghiên c u............................................................18 Hình 3: Cách l y máu tôm. ................................................................................19 Hình 4: M u máu tôm hùm................................................................................19 Máu tôm kho g n nh trong su t (A), máu tôm b nh c nh s a (B) .............19 Hình 5: Hình d ng các t bào máu tôm kho khi soi t i (40X).........................22 Hình 6: Các t bào máu tôm kho nhu m b ng Giemsa (40X)...........................23 Hình 7: Các d ng t bào máu c a tôm kho d a vào s t n t i c a các h t trong bào t ng. ................................................................................................24 Hình 8: M u máu tôm hùm................................................................................25 Hình 9: M u máu tôm hùm b b nh s a nhu m Gram (X40). ............................25 Hình 10: M u máu tôm hùm b b nh s a nhu m Gram (X40). ..........................26 Hình 11: M u máu tôm hùm b b nh nhu m Bengal Rose và Giemsa................26 Hình 12: Các t bào máu c a tôm hùm b b nh s a............................................27 Hình 13: Công th c t bào máu c a tôm kho ....................................................28 Hình 14: Hàm l ng protein huy t thanh...........................................................29 1 KÝ HI U VÀ CÁC CH VI T T T TB: t bào THC (total haemocytes count): t ng s t bào máu TPP (total plasma protein): hàm l X : s trung bình : sai s chu n CV %: h s phân tán mL: mili lit L: lít g: gam ng protein huy t thanh. 2 IC M hoàn thành t t N tài nghiên c u khoa h c này, bên c nh s c g ng n l c c a b n thân, tôi ã nh n c r t nhi u s giúp c a nhi u t ch c và cá nhân. Tôi xin bày t lòng bi t n sâu s c t i: Tr ng i h c Nha Trang, khoa Nuôi tr ng thu s n, B môn C s sinh h c ngh cá, B môn B nh h c Thu S n ã t o m i trong su t th i gian th c hi n PGS. TS. u ki n v t ch t k thu t tài. Th Hoà, ng i ã tr c ti p h ng d n tôi r t nhi t tình, chu áo. Các th y cô ã d y d em trong su t th i gian h c t p t i tr c ki n th c hoàn thành ng em có tài. C m n các chú, các anh ch l ng nuôi tôm hùm t i khu v c Hòn M t – Nha Trang ã nhi t tình giúp trong quá trình thu th p m u. Các k thu t viên phòng Sinh hoá II – B nh vi n a khoa t nh Khánh Hoà ãt om i u ki n c s v t ch t và giúp v ki n th c cho em hoàn thành các xét nghi m m u máu tôm. Cu i cùng tôi xin g i l i c m n t i các anh ch , các b n ã giúp ng viên tôi trong su t th i gian th c hi n và tài. Tôi xin chân thành c m n! Nha Trang, tháng 11 n m 2008. 3 IM Ngh nuôi tôm hùm U Vi t Nam m i ch xu t hi n c g n 2 th p k nh ng ã nhanh chóng tr thành m t ngh quan tr ng mang l i thu nh p cao cho ng i nuôi. Vùng bi n Nam Trung B là n i có i u ki n thu n l i cho nuôi tôm hùm, c nuôi Bình u tiên t i Khánh Hoà vào n m 1990, sau lan r ng ra 4 t nh là nh, Phú Yên, Bình Thu n, và Ninh Thu n. Tính trên c 5 t nh, nn m 2007 ã có 41 vùng nuôi v i 52.696 l ng nuôi, t o h n 2000 t n s n ph m có giá tr trên 40 tri u ô-la M h ng n m trong nh ng n m g n ây [3]. Tôm hùm gai, Panulirus spp., là loài có giá tr kinh t cao. Theo Lê Anh Tu n (2006), Vi t Nam, gi ng Panulirus có 7 loài x p theo giá tr kinh t nh sau: tôm hùm bông P. ornatus (Fabricius, 1798), tôm hùm á P. homarus (Linnaeus, 1758), tôm hùm s i P. Stimsponi (Holthuis, 1963), tôm hùm P. longipes (Edwards, 1868), tôm hùm ma P. penicilatus (Olivier, 1791), tôm hùm sen P. versicolor (Latraille, 1804), tôm hùm bùn P. polyphagus (Herbst, 1793). T i các l ng nuôi Vi t Nam nuôi 4 loài là tôm hùm bông, tôm hùm á (còn g i là tôm hùm xanh), tôm hùm bùn (tôm hùm tre), và tôm hùm [3]. Trong ó tôm hùm bông (P. ornatus) là loài có giá tr kinh t cao và ph bi n, kích th c c th l n, có th t kh i l ng 9 kg , t c c nuôi sinh tr ng cao, trên 1kg sau 18 tháng nuôi v i giá bán 600.000 – 730.000 VN / kg. Ngoài ra tôm hùm xanh P. homarus c ng nh , giá bán th p. Còn tôm hùm c ng c nuôi r i rác, có kích c th và tôm hùm tre không ph i là it ng ph m ng nuôi i dân l a ch n mà do l n vào gi ng trong quá trình khai thác t nhiên. V n c coi là ngh mang l i l i nhu n cao song c ng không kém ph n r i ro, m t trong nh ng m i e do chính là d ch b nh. Theo th ng kê tôm hùm có 12 b nh và tri u ch ng th mang, thân, long c trên ng g p, nguy hi m nh t là các b nh: en u, m m v …[3].Tuy nhiên m i ch xác nh c tác nhân c a 2 trong t ng s 12 b nh là en mang do n m Fusarium spp., và b nh thân do vi khu n Vibrio alginolyticus, Vibrio sp., ây chính là tr ng i l n nh t trong công tác phòng, tr b nh. Cu i n m 2006 xu t hi n thêm m t b nh l c 4 g i là “b nh s a”, phát sinh u tiên t i m t s l ng nuôi thu c 2 t nh Phú Yên và Khánh Hoà, sau lan r ng ra c 5 t nh mi n Trung Nam B . 2007 ã gây thi t h i hàng t ng cho ng i nuôi. Tác nhân n cu i n m c xác nh là m t loài vi khu n gi ng v i Rickettsia, ký sinh n i bào. Tôm b b nh có tri u ch ng d nh n bi t nh t là các t ph n b ng tôm chuy n sang màu tr ng d ch ti t c a c th bao g m c máu b ngày sau khi b c nh s a, tôm y u và ch t sau 8 – 20 n. hoàn thành ch ng trình ào t o Thu s n, cs hi n So sánh m t s tài c, i h c chuyên ngành B nh h c ng ý c a khoa NTTS, b môn B nh h c Thu s n, em th c ch tiêu sinh lý máu c a tôm hùm Bông (Panulirus ornatus) b b nh s a v i tôm hùm Bông kho m nh . Trong th i gian th c hi n tài em ã nh n c r t nhi u s giúp c a các t ch c, các th y cô và các b n, tuy nhiên do ki n th c còn h n ch nên không tránh kh i nh ng sai sót. Em mong b n tài c s góp ý cua các th y cô và các c hoàn thi n h n. M c tiêu c a tài. Do nh ng hi u bi t v sinh lý máu c a giáp xác nói chung và c a tôm hùm nói riêng k t qu c a Vi t Nam còn r t h n ch , h u nh ch a c c p n nên tài nh m góp ph n làm phong phú thêm hi u bi t v sinh lý máu giáp xác. Ngoài ra tài còn ti n hành so sánh m t s ch tiêu huy t h c gi a tôm hùm kho m nh và tôm b b nh s a. Nh ng bi n th góp ph n xây d ng ph i v máu ghi nh n ng pháp ch n oán b nh s a có hi u qu . c có 5 PH N 1: T NG QUAN TÀI LI U 1.1. Tình hình nghiên c u v sinh lý máu cá và giáp xác trên th gi i. Máu là th d ch l u thông trong huy t qu n, có vai trò quan tr ng th ng v t nói chung và giáp xác nói riêng. Máu là môi tr ng s ng c a các t bào, các mô trong c th , là c u n i gi a c th v i môi tr thông qua quá trình trao i khí. Oxy iv i ng bên ngoài c l y vào qua mang theo máu i t i các t bào trong c th , t i ây do chênh l ch v áp su t riêng ph n gi a oxy, khí cacbonic trong máu v i môi tr bào l y oxy t máu và ng ng t bào s di n ra quá trình trao c l i, máu nh n v khí cacbonic do các t bào th i ra. Quá trình này di n ra liên l c và không ng ng ngh , ng oxy c n thi t cho ho t th m t l ng s ng c a c th m b o cung c p hi n khác trong ch c n ng liên l c gi a c th và môi tr trình trao c. M t bi u ng c a máu là v n ng trong ng tiêu hoá do c th h p th t môi tr i kh p c th , cung c p cho t ng t bào, y ng th i th i lo i ra kh i c ng l n khí cacbonic, tránh cho c th không b nhi m chuy n các ch t dinh d i khí: các t ng ng th i nh n v các ch t th i c a quá i ch t t các t bào và c quan bài ti t th i ra ngoài. M t ch c n ng n a c a máu, vô cùng quan tr ng và không th không nh c n ó chính là b o v c th . Ch c n ng này liên quan n các t bào máu và nh ng ch t có kh n ng mi n d ch t n t i trong huy t thanh nh kháng th , lectin… ây là v n h t s c ph c t p và gây nhi u tranh cãi, còn c n nhi u h n n a nh ng nghiên c u v l nh v c này làm rõ h n vai trò mi n d ch c a máu. Ngoài ra máu còn nhi u ch c n ng quan tr ng khác i u hoà thân nhi t, ph i h p các ho t do tuy n n i ti t i v i c th nh : ng c a c th thông qua các hoocmon vào… Nghiên c u v máu c a giáp xác c ng nh c a cá là k th a nh ng thành t u trong nghiên c u huy t h c nh ng hi u bi t v máu ng i và ng v t có vú. So v i giáp xác thì cá có ph n rõ ràng và phong phú h n. Máu cá g m hai thành ph n chính là huy t t ng và huy t c u (t bào máu). Có th phân chia t bào máu cá thành 3 nhóm c b n là h ng c u, b ch c u và ti u c u. Khác v i 6 ng v t có vú, h ng c u c a cá có nhân và ph ng hai m t. Còn b ch c u là các t bào hoàn ch nh v c u trúc nh ng là nhóm không thu n nh t. C n c vào s có hay không các h t trong bào t ng có th phân bi t thành b ch c u có h t và b ch c u không h t, d a vào hình d ng thì có b ch c u n nhân và b ch c u a nhân, còn xét v m t ngu n g c thì có b ch c u dòng lympho và b ch c u dòng tu . Nhóm th 3 là các ti u c u, th c ch t ti u c u không ph i là t bào mà ch là m t kh i bào t g c t tu x ng nh t ra t bào t ng c a t bào nhân kh ng l có ngu n ng. Thành ph n vô hình c a máu cá là huy t t c và ch t khô, n c chi m t i 80%, còn l i là ch t khô g m protein, glucose, lipid, và m t s ch t khác. S l ng có s thay ng h p thành t ng các t bào máu c ng nh thành ph n huy t i tu theo tr ng thái sinh lý c a cá [21]. S khác nhau c b n nh t gi a máu c a các loài giáp xác v i máu cá và ng v t có x cao ng s ng nói chung là máu giáp xác ch a t nm c ti n hoá có th phân bi t thành các d ng t bào h ng c u, b ch c u và ti u c u. Do ó ngay c trong cách phân lo i các d ng t bào máu c ng không có s th ng nh t gi a các nghiên c u. Có th d n ch ng ra m t vài ví d nh sau: Soderhall và Smith (1983) phân lo i c loài cua bi n Carcinus maenas 3 d ng t bào máu là t bào không h t (hyaline cell), t bào bán h t (semigranular cell), và t bào có h t (granular cell); còn Sting và các c ng s (1989) g i tên các d ng t bào máu c a tôm he Nh t B n Penaeus japonicus là t bào h t l n (large granular haemocyte), t bào h t nh (small granular haemocyte) và t bào ch a bi t hoá (undifferentiated haemocyte); nghiên c u trên loài tôm Hùm Châu M Homarus americanus, theo Cronick và Stewart (1973) có 3 d ng t bào máu là các t bào không b t màu (prohyalocyte), các t bào có h t a bazo (eosinophylic granulocyte) và các t bào có h t a axit (Chromophylic granulocyte)…[20] Karin van de Braak (1996) l i phân lo i t bào máu c a tôm Sú (Penaeus monodon) theo hai cách. Cách th nh t là d a vào hình d ng và tính ch t b t màu c a các t bào máu khi nhu m b ng Giemsa, qua kính hi n vi quang h c phóng i 1000X ã phát hi n ra 5 lo i hình d ng t bào máu: - Type 1: các t bào hình tròn ho c hình oval, nhân có hình tròn, hình oval ho c hình móng ng a b t màu xanh v i thu c nhu m còn t bào ch t có màu . 7 - Type 2: là các t bào kéo dài hai u, nhân hình oval ho c hình móng ng a b t màu xanh, t bào ch t không màu ho c màu nh t. - Type 3: các t bào hình tròn ho c oval, nhân màu xanh hình tròn, oval, hay hình móng ng a, t bào ch t không màu ho c nh t. - Type 4: t bào có nhân không rõ ràng, ph n trung tâm t bào có màu xanh, bên trong là các h t b t màu . - Type 5: t bào tròn và r t nh , nhân tròn ho c hình oval có màu xanh m, t bào ch t không màu. Cách th hai là d a vào s t n t i c a các h t trong bào t ng thì có 3 nhóm t bào là: hyaline cell, semigranular cell, và granular cell. Các t bào này c quan sát th y qua kính hi n vi nt . Khi so sánh gi a hai cách phân chia này, ng i ta th y th c ra các t bào type 1 là các t bào có h t, tye 2 và 3 là các t bào h t nh , type 5 là t bào không h t, còn type 4 có th là nh ng t bào có h t nh ng không có nhân [20]. Nh n xét rút ra t các nghiên c u trên là tuy cách g i tên các t bào máu c a t ng tác gi là khác nhau nh ng u d a trên s có hay không có m t c a các h t trong t bào ch t. Do ó các nghiên c u g n ây h u h t i theo quan m c a Bauchau (1981), t c là phân chia các t bào máu giáp xác thành 3 nhóm là t bào không h t (hyaline cell), nhóm t bào h t nh (semigranular cell, small granular cell) hay còn g i là t bào bán h t, và nhóm th 3 là các t bào h t l n (large granular cell) [12]. - T bào không h t (hyaline cell): có kích th c t 6 – 13 µm, t l gi a nhân và t bào ch t l n, không có các h t nh trong bào t ng. óng vai trò tiên phát trong quá trình ông máu và có kh n ng th c bào m nh. - T bào h t nh (semigranular cell): dài 10 – 20 µm, t l nhân và t bào ch t t ng i l n, có các h t nh trong t bào ch t, là d ng trung gian gi a t bào không h t và t bào h t l n. Có kh n ng th c bào, óng gói và ông máu. - T bào h t l n (granular cell): kích th c dao µm, t l gi a nhân và t bào ch t th p, trong bào t ng trong kho ng 12 – 25 ng có r t nhi u h t nh . Các t bào này ch y u có vài trò trong quá trình ông máu, ho t hoá h th ng phenoloxydaza và óng gói [14]. 8 Thông th ng trong máu c a các loài giáp xác các t bào h t nh chi m m t t l l n so v i 2 d ng t bào còn l i. Nghiên c u c a Hijran Yavuzcan Yildiz và Hasan Huseyn Atar, 2002 trên cua n c ng t Potamon fluviatilis cho k t qu : t ng s t bào trung bình là 10,53 x 105 TB/, trong ó t bào h t nh chi m t l 54,25%, t bào không h t là 15% còn l i là t bào h t l n chi m 30,75% [16]. Các t bào này có ngu n g c t mô t o máu, nh ng quá trình hình thành và bi t hoá c a chúng thì ch a có nh ng hi u bi t rõ ràng. Có quan i m cho r ng c 3 d ng t bào trên u xu t phát t m t dòng t bào g c, tr i qua quá trình bi t hoá v i t bào không h t là d ng nguyên thu , các t bào h t nh là d ng trung gian và giai o n cu i cùng là các t bào h t l n. Tuy nhiên nhi u tác gi khác c n c vào các c m hình thái h c và mô hoá h c a ra nh ng d n ch ng v các dòng t bào khác nhau t n t i trong máu giáp xác. Stewart và Cronick (1987) mô t 2 d ng t bào không h t, 2 d ng t bào có h t, trong ó m t d ng là các t bào có h t a bazo, d ng còn l i là các t bào có h t a acid. Johnston (1973) báo cáo v 2 dòng t bào máu cua Carcinus meanas, g i là dòng t bào Alpha và dòng t bào beta. T bào alpha có nhân a bazo; còn dòng beta g m các t bào có nhân a acid, trong bào t có kích th c l n và c u trúc không ng còn có các h t nh , chúng i, tuy nhiên hi m khi t n t i nguyên v n trong các tiêu b n máu. Còn Hose và Martin (1989) khi tìm hi u v ch c n ng c a các dòng t bào máu ã nh n th y trong khi các t bào không h t có vai trò l n trong quá trình ông máu và dung gi i và h t l n l i liên quan t i hi n t c t vi khu n thì các t bào h t nh ng th c bào và óng gói. N u cho r ng chúng ch xu t phát t m t dòng t bào duy nh t thì c n ph i có nh ng lý gi i xác áng n cho nh ng m khác bi t v hình thái h c, và ch c n ng mi n d ch ã nêu trên [14]. Ngoài nh ng nghiên c u v phân lo i các d ng t bào máu, nhi u tác gi còn r t quan tâm n các ch tiêu khác c a máu nh t ng s t bào máu, công th c t bào máu, hàm l hàm l c a ph ng ng protein huy t thanh, n ng ammonia trong máu, ng…Tu theo loài, giai o n, tr ng thái sinh lý và ng pháp xác nh mà nh ng ch tiêu trên có s bi n chính xác i rõ ràng. Theo 9 Karin van de Braak (1996), t ng s t bào máu (THC) c a tôm Sú vào kho ng 33,2 – 78,6 tri u TB/mL máu, hàm l giá tr này tôm hùm Châu M là 8 – 21 tri u TB/mL máu, và 10 – 40 g/L protein (Stewart và c ng s , 1967), hàm l ng protein huy t thanh là 63,0 – 96,8 g/L, tôm he Nh t B n là 5,4 – 14,6 tri u TB/mL, ng protein (TPP) là 41,4 – 47,9 g/L ( Sting, 1989)…[21]. Khi so sánh các ch tiêu trên gi a hai tr ng thái kho m nh và m c b nh c a v t ch ng i ta th y c nh ng s bi n i có ý ngh a, do máu có vai trò quan tr ng trong áp ng mi n d ch c a giáp xác. Nghiên c u v h th ng mi n d ch c a giáp xác ã hi u bi t cb t u t nh ng n m 80 c a th k XIX, v i nh ng u tiên là v kh n ng th c bào và ph n Cantacuzene trong nh ng n m 1912 – 1934 b t d ch nh d ch th . Sau ó v n niên 60 c a th k XX m i u nghiên c u v này d n không c nghiên c u tr có x l i v i s c hi u nh n th p kh i x ng t c bi t là trên tôm hùm và c ng t b nhi m n m. H mi n d ch c a giáp xác còn th p, chúng ch a có áp ng mi n d ch áp ng mi n c quan tâm cho mãi Sinderman (1971) v các b nh trên giáp xác nuôi, tôm n ng viêm. Likewise và cá x m c ti n hoá ng và các ng v t ng s ng b c cao khác mà ch y u d a vào áp ng mi n d ch t nhiên. Tuy nhiên i m t ng ng c a giáp xác so v i các ph n ng b o v c th ng v t có x ng s ng là c th c hi n nh vào các t bào máu chuyên hoá và m t s ch t t n t i trong huy t thanh. Các t bào này c ng ti n hành ho t th c bào, phong to , và s n sinh các ch t di t khu n ng lo i b ho c vô hi u hoá các tác nhân gây b nh [14]. - Th c bào là ph n ng phòng v ph bi n nh t và r t quan tr ng các loài ng v t. bào h t nh t tc giáp xác ch c n ng này do các t bào không h t và các t m nhi m. C ng có quan bào có vai trò tiên phong trong ho t chính xác c a 2 k t ku n này m cho r ng t bào h t l n m i là các t ng th c bào (Hose & CTV, 1990). Tính n nay v n ch a c ki m ch ng. - Ph n ng ông máu c ng là m t ki u phòng v c a giáp xác tránh kh i s m t máu và l u thông c a các tác nhân gây b nh trong c th . T t c các d ng t bào máu u tham gia vào ph n ng ông máu nh vào kh n ng k t dính thành kh i t i các th ng t n trên thành m ch. Nh ng vai trò quan tr ng h n c 10 c xác nh là nh vào các t bào không h t do chúng có kh n ng v ra và gi i phóng s n ph m là catalaza coaglucogen – ây là các protein gây ông máu. S suy gi m kh n ng ông máu c a giáp xác h u nh ph thu c vào s suy gi m n ng protein ông máu trong huy t thanh và s l ng các t bào không h t. Có 3 ki u ông máu: + Type A: máu ông do s bám dính c a các t bào máu, nút l i các v t th ng trên thành m ch (15 – 20% do các t bào không h t, ã c ch ng minh trên loài thân m m Loxorhynchus grandis). + Type B: máu ông do s ng ng k t các t bào k t h p v i y u t ông t c a máu (v i s tham gia c a 20 -30% t bào không h t, nghiên c u trên tôm Hùm Châu M ). + Type C: máu ông r t nhanh do ch t gây ông máu ti t ra t các t bào (50 – 60% vai trò thu c v các t bào không h t, ch ng minh các loài Panulirus interruptus, Sicyonia ingentis). Ngoài s ph thu c vào các t bào không h t, ph n ng ông máu còn ch u tác ng c a nhi t . - S hình thành kh i u (nodule formation) và óng gói (encapsulation): quá trình này c u khi n b i các t bào h t nh và t bào h t l n. Ban u các t bào h t nh bao vây l y v t th l sau ó t bào h t l n ti t s c t melanin gi t ch t tác nhân. ng th i v i quá trình này là quá trình tiêu và phóng thích h t c a t bào có h t. - Lectins: lectin có trong máu c a các loài giáp xác, ây là các protein ho c glycoprotein có kh n ng nh n và g n k t lên các phân t carbohydrate trên b m t t bào vi khu n và n m. Lectin không có ho t tính xúc tác ho c phân gi i mà n gi n ch là làm b t ng hoá ho c ng ng k t vi sinh v t. Do ó nó có vai trò t ng t nh m t ch t opsonin. Có quan m cho r ng t bào không h t và có h t nh là n i s n sinh lectin. - Protein ho c peptid kháng khu n: b n chân t có kh n ng s n sinh các protein và peptid kháng khu n, ây là các ch t có ho t tính di t vi sinh v t v i ph kháng r ng. Tuy nhiên n nay v n còn r t hi m thông tin v s t n t i c a các peptid này trong máu giáp xác. 11 - H th ng phenol oxydase: m t d u hi u nh n bi t các b nh nhi m khu n giáp xác là s xu t hi n các m en trong l p bi u bì v i các tác nhân xâm nh p có màu nâu en. Nguyên nhân c a hi n t ng này là do s tích t melalin, s n ph m cu i cùng c a h th ng phenol oxydase. Nhân t ho t hoá h th ng này là các phân t lipopolisaccaride và 1,3 glucan có trên b m t các t bào vi khu n và n m. Huy t c u c a giáp xác có các th th k t h p v i LPS và 1,3 glucan, các t bào có ch c n ng này c xác nh là các t bào h t nh và t bào h t l n. sau khi k t h p, t bào b phá v gi i phóng các h t và prophenoloxydase (PrO PO) - chuy n hoá thành d ng ho t ng phenoloxydase khi ti p xúc v i LPS và 1,3 glucan. Men này xúc tác quá trình oxy hoá các h p ch t phenol thành quinine, các quinine s polymer hoá thành melanin. Trong quá trình hình thành melanin, các s n ph m oxy hoá trung gian có ho t tính cao và c i v i vi sinh v t [14]. Tuy c phân chia thành nhi u lo i ph n ng mi n d ch nh ng trong c th các c ch này ho t i m chung là ng m t cách hài hoà và t u liên quan ng tr l n nhau. Và có n ch c n ng c a các t bào máu và huy t ng.Do ó khi có tác nhân l xâm nh p vào c th hay môi tr u gây ra nh ng bi n c i trong máu. H u h t các tr máu gi m, công th c t bào b thay i, hàm l ng bi n ng h p là l ng ng t bào ng protein gi m… Tôm Sú nhi m Rickettsia toàn thân, c th có ph n ng b ng cách thay is l bào máu, quan sát th y nhi u th c bào b vi khu n này xâm nh p. Cua n ng t c ng t nuôi t i m t s t nh phía Nam Trung Qu c khi b b nh run chân do Rickettsia, trong máu có các khu n l c b t màu h ng v i thu c nhu m Giemsa, xu t hi n nhi u Rickettsia trong không bào c a các t bào máu [8]. Theo Jeffrey D. Shields, tôm hùm Panulirus argus giai o n Junenile b “b nh s a” bang Florida, Hoa K do m t loài virus l không có v envelop, không hình thành th n, c u trúc 20 m t, chúng ký sinh trong các t bào máu ho c l u hành t do trong máu. Loài virus này m c b nh có các tri u ch ng: máu c t tên là PaV1. Tôm hùm c nh s a và không ông, s l máu gi m, các t bào không h t và h t nh b bi n i [18]. ng t bào 12 G n ây nh t là vào n m 2007, có thông báo v s xu t hi n m t b nh l trên cua bi n (Carcinus meanas) nuôi vùng Swansea n c Anh, g i là b nh “cua s a”. Tác nhân gây ra b nh này là m t loài vi khu n thu c Alphaproteobacteria, không gi ng v i b t k loài Rickettsia nào ã t ng gây b nh trên giáp xác. Cua b b nh này máu chuy n sang màu tr ng nh s a, khó ông, t ng s t bào máu và hàm l giai o n c a b nh trong khi hàm l ng huy t thanh gi m có ý ngh a theo các ng ammonia và glucose l i t ng lên [15]. Riêng v i tôm hùm gai (Panuliridae) nh ng nghiên c u v máu còn ít c quan tâm ti n t ng n. H u h t các k t lu n u là c oán d a theo nh ng di n ng v i các loài giáp xác khác (Sting & CTV, 1989). C ng nh các loài giáp xác khác, tôm hùm có 3 nhóm t bào máu: t bào không h t, t bào h t l n, t bào h t nh . Các ph n ng mi n d ch c a tôm hùm c chia thành 3 c p : l p v kitin bên ngoài có tác d ng ng n c n s xâm nh p c a các tác nhân gây b nh, quá trình nh n bi t, b t gi và lo i tr v t l ra kh i c th , cu i cùng là ph c h i các t ng t n. Các ph n ng trên không mâu thu n, th i tr l n nhau mà b sung, ph i h p v i nhau thông qua 5 quá trình: th c bào, quá trình tiêu h t, ph n ng ông máu, bao vây và óng gói v t l . Các t bào máu tham gia vào c 5 ph n ng trên, s suy gi m h th ng mi n d ch c a tôm hùm liên quan ch t ch v i s suy gi m s l ng các t bào máu. K t qu c a nh ng nghiên c u trên cho th y vi c tìm hi u v huy t h c c a ng thu s n r t có kh n ng tr thành công c ch n oán b nh và qu n lý s c kho có hi u qu cho v t nuôi trong t ng lai. 1.2. Tình hình nghiên c u v máu giáp xác Vi t Nam. Là m t qu c gia có ngh nuôi tr ng thu s n khá phát tri n nên có r t nhi u nghiên c u v các sinh s n và dinh d it ng nuôi song t p trung vào c m sinh h c ng mà ch a chú tr ng t i sinh lý máu do ây là l nh v c chuyên sâu c n nhi u k thu t hi n ngu n t li u trong và ngoài n i. Nh ng nghiên c u còn c có Trong cu n: B nh h c th y s n ( m c s kh i, c c ng r t eo h p. Th Hoà ch biên), ph n mi n d ch h c giáp xác, trang 163 – 165 do Nguy n H u D ng d ch có nêu ra 3 d ng t bào máu c a giáp xác là b ch c u không h t, b ch c u h t l n và b ch c u h t nh 13 cùng v i ch c n ng c a chúng trong các ph n ng mi n d ch nh th c bào, óng gói và hình thành kh i u, ho t hoá h th ng phenoloxydaza…(d ch theo ch ng 4 c a tài li u “Fish Pathology” do Ronald J. Robert biên so n). Ti n s L u Th Dung ã tìm hi u khá chi ti t v m t s ch tiêu sinh lý máu c a cá Tr m c nh : các d ng t bào máu, công th c t bào, t ng s t bào, h s l ng máu, hàm l ng protein, lipoprotein…liên quan n ch dinh ng, phát d c và tình tr ng s c kho c a cá. Cá b b nh l loét do vi khu n Aeromonas hydrophila cho th y hình d ng và s l i, c th là s l ng h ng c u gi m i, trong khi s l t l ph n tr m các lo i b ch c u có s thay huy t thanh gi m t 2,33 g% khi ng các t bào máu u thay ng b ch c u l i t ng lên, i áng k . Hàm l cá kho xu ng còn 2,03 g% ng protein cá b b nh, trong l ng máu trung bình c a cá b nh l i l n h n so v i cá kho [6]. V máu giáp xác nói chung thì Vi t Nam ch a có công trình nghiên c u có quy mô l n, a ph n ch là nh ng nh n li u t n u, ch y u s d ng ngu n c ngoài. Nghiên c u v sinh lý máu c a tôm hùm c ng tr ng chung ó, n nay v n ch a có k t qu nào ng có giá tr kinh t cao và ngày càng c an nh ban trong tình c công b m c dù ây là c nuôi ph bi n i nhi u vùng bi n c ta. Liên quan n s bi n i sinh lý máu c a giáp xác, n m 2006 m ts l ng nuôi tôm Hùm thu c hai t nh Khánh Hoà và Phú Yên ã xu t hi n m t lo i b nh l v i nh ng d u hi u d nh n bi t nh máu tôm chuy n sang màu tr ng c nh s a, gan tu chuy n màu nh t nh t, có tr ã xác nh tác nhân là m t loài vi khu n d ng Rickettsia (RLB) có hình que cong [1]. B c u ã nh n c nh s a, khó ông, s l v n ng h p b ho i t . Hi n nay này không nh c m t s bi n ng t bào máu gi m rõ r t so v i tôm kho . Song c quan tâm nhi u và v n còn ang Có th th y các nghiên c u v sinh lý máu trên giáp xác do m c n i v máu nh máu có màu ng . ng v t thu s n, c ta còn r t h n ch trong khi nh ng yêu c u m i c bi t là c t ra phát tri n m nh c a ngh thu s n nh nghiên c u v lai t o gi ng, sinh s n nhân t o, v b nh d ch thì ngày càng tr nên c p thi t. Theo nhi u nhà nghiên c u n xu t c a c ngoài, hi u bi t v sinh lý máu c a v t nuôi s giúp 14 chúng ta có c công c ch n oán b nh hi u qu . Hi n nay d ch b nh x y ra ngày càng nhi u và có tính ch t nghiêm tr ng, do ó i sâu vào nghiên c u v máu c a ng v t thu s n s là h ng i m i cho ngành thu s n trong t ng lai. So v i máu cá thì nh ng nghiên c u v sinh lý máu giáp xác còn r t h n ch . n nay v n còn nhi u v n gây tranh cãi và c n c u t nghiên c u sâu h n. - Ngu n g c, quá trình bi t hoá và ch c n ng c a các t bào máu còn ch a có nh ng hi u bi t rõ ràng. - Các ph n ng mi n d ch liên quan t i các thành ph n c a máu ch a c gi i thích rõ ràng. - Vi c dùng các xét nghi m máu v t có vú ã i và ng c ng d ng r ng rãi và t ra r t có hi u qu . Khi hàm l ng protein t ng ho c gi m ch n oán b nh trên ng t bi n có th là d u hi u c a ch ng th n h …Trên ng v t thu s n, m c dù ã có nhi u ý ki n b nh thông qua xét nghi m máu, song ph xu t n kh n ng ch n oán n nay v n ch a xây d ng cm t ng pháp c th . 1.3. Gi i thi u v b nh s a trên tôm hùm do Rickettsia. Theo h th ng phân lo i c a Bergey thì Rickettsia có 2 gi ng: Rickettsia và Coxiela thu c h Rickettsiaceae, b Rickettsiales, và gi ng Chlamydia thu c b Chlamydiales, l p Microtatobioles. Rickettsia là nhóm vi sinh v t ký sinh n i bào b t bu c. Chúng có kích th c l n h n virus nh ng nh h n vi khu n v i nhi u hình d ng khác nhau: hình que ng n (0,3 – 0,6 µm), hình c u ( ng kính kho ng 0,3µ m), hình que dài (0,3 – 2 µm) ho c hình s i (dài không quá 5 µm). Rickettsia thu c lo i Gram âm, nh ng khác v i vi khu n aniline ki m thông th ch nó r t khó b t màu v i các thu c nhu m ng. Mu n quan sát Rickettsia ng Giemsa, Macchiavello…Quan sát d i ta ph i nhu m b ng i kính hi n vi i n t có th th y Rickettsia có thành t bào, màng nguyên sinh ch t, t bào ch t và th trung tâm hình s i. C th Rickettsia có kho ng 30% protein, ngoài ra có khá nhi u lipid trung tính, photpholipid và hydratcarbon. Hàm l ng ADN chi m 9% so v i tr ng l ng 15 khô c a t bào, l ng ARN thay i khá nhi u, th ng g p 2 – 3 l n so v i ADN. Rickettsia ch a Ribosome và m t s ch t khác c n thi t cho quá trình sinh t ng h p protein. Rickettsia gi ng v i virus là có kích th c nh bé và có i s ng ký sinh b t bu c. M t s phát tri n trong nguyên sinh ch t c a t bào v t ch , m t s phát tri n tronng nhân t bào ch , m t s l i ch phát tri n ch t giáp v i nhân t bào. Tuy nhiên chúng gi ng vi khu n vùng gi a t bào m: ã có c u trúc ti n t bào và ch a c AND và ARN trong c u trúc di truy n [8]. Nhà khoa h c M H.T. Ricketts, 1909 là ng máu ng i u tiên phát hi n ra trong i m c b nh s t phát ban có t n t i các sinh v t nh bé. Nh ng mãi t i m 1916, nhà khoa h c Rochalima m i công b khá y v tác nhân gây b nh s t phát ban và g i là Rickettsia. Chúng t n t i trong các loài chân chét, ve, mò…) và lây nhi m qua ng Rickettsia gây ra trên ng t (b i, gia súc. D u hi u chung c a b nh s t do i và gia súc là s t có chu k , li bì, phát ban, các ph n ng huy t thanh (ng ng k t v i khu n Proteus X 19), có th lan truy n thành d ch nguy hi m. n nay ã có m t s báo cáo v các b nh do Rickettsia gây ra trên ng v t thu s n ch y u trên các loài giáp xác. Do Rickettsia không phát tri n trên môi tr ng t ng h p, nuôi c y chúng c n các t ch c t bào s ng nên vi c nghiên c u b nh do Rickettsia gây ra trên n. c ng v t thu s n tr nên khó kh n m chung c a các b nh do Rickettsia gây ra trên giáp xác là vi khu n xâm nh p vào các t bào máu t o thành t ng ám l n, có th quan sát rõ ràng v i các tiêu b n nhu m Giemsa, Hematoxylin & Eosin, Pinketon. Khi v t nuôi b nhi m toàn thân có th th y các Rickettsia trong nhi u lo i mô c a c th . V t nuôi ph n ng b ng cách thay ng t bào máu, i u này ã c ch ng minh qua nghiên c u v b nh cua s a trên cua bi n Carcinus maenas Châu Âu, b nh do Rickettsia Rickettsia gây ra cho is l tôm he, b nh run chân cua n c ng t… Các b nh do n nay v n ch a có cách tr b nh có hi u qu . Cách t t nh t là cách ly các cá th , các àn ã b nhi m b nh ra kh i khu v c nuôi tránh lây lan m m b nh [8]. 16 Cu i n m 2006, u n m 2007, t i m t s l ng nuôi tôm hùm thu c hai t nh Phú Yên và Khánh Hoà xu t hi n m t lo i b nh l v i các d u hi u t nh sau: các t ph n b ng tôm chuy n sang màu tr ng c mô c, d ch ti t c a c th bao g m c máu có màu tr ng nh s a ho c h i h ng, mô c gan tu có màu nh t nh t, có th b ho i t . B nh lan r ng, c và nhão, n tháng 8 – 9 / 2008 ã tr thành d ch, lan ra kh p các l ng nuôi thu c 5 t nh mi n Trung Vi t Nam: Bình nh, Phú Yên, Khánh Hoà, Ninh Thu n, Bình Thu n, gây thi t h i l n cho các h nuôi [3]. c s ch th c a b Nông nghi p và phát tri n nông thôn, m t nhóm các nhà khoa h c thu c các trung tâm nghiên c u, các tr ng i h c ã ti n hành nghiên c u truy tìm nguyên nhân và cách phòng tr b nh s a. K t qu nghiên c u cho th y t n t i m t d ng vi khu n Gram âm, hình cong trong máu, trong d ch nghi n mang, mô c , và mô gan tu c a tôm b nhi m b nh. Vi khu n xâm nh p và t n t i trong t bào ch t c a các t bào máu, l u thông trong máu làm cho máu có màu tr ng c và r t khó ông, s l ng các t bào máu gi m h n so v i con kho . Qua kính hi n vi n t , phát hi n th y vi khu n hình cong, kích th c1 – 2 µm, b t màu Gram âm, l p v ngoài màu tr ng b c, không có tiên mao, không có lông. Vi khu n này không phát tri n nhân t o. Các c c khi nuôi c y trên môi tr ng m trên cho th y ây là m t loài vi khu n r t gi ng v i Rickettsia. Tuy v y d ng vi khu n này có t bào cong h n và vách t bào m ng n so v i các Rickettsia khác. Có th dùng m t s lo i kháng sinh Oxytetracyline, Enrofloxacine Floxacine, Streptomycine, tr b nh b ng cách tiêm vào c c a tôm b nh. Tuy v y khi tôm ã b b nh n ng thì t l ch a kh i là r t th p, có tr trong máu không h t hoàn toàn vi khu n hình cong, c ng có tr ng h p ng h p ki m tra l i không th y s có m t c a tác nhân gây b nh nh ng sau khi tiêm thu c có con h u nh không n nên sinh tr ng kém. Do ó dùng kháng sinh ch là bi n pháp kh c ph c t m th i, c n ph i có nghiên c u ti p theo phòng b nh có hi u qu h n [1]. a ra các bi n pháp 17 PH N 2: PH 2.1. i 2.1.1 ng, th i gian và i t NG PHÁP NGHIÊN C U a m nghiên c u. ng nghiên c u: sinh lý máu c a tôm Hùm Bông (Panulirus ornatus). Ngành chân kh p Arthropoda L p Malacostraca B Decapoda B ph Pleocyemata H Palinuridae Gi ng Panulirus Loài P. ornatus (Fabricius, 1798) - Kích c m u: 150 – 250g. -M u c thu t i các l ng nuôi thu c khu v c Hòn M t – Nha Trang. A B A B Hình 1: Tôm hùm Bông Tôm kho m nh (A) các t b ng trong, tôm b b nh s a các t b ng c (B) 2.1.2. Th i gian nghiên c u. tài b t u ti n hành th c nghi m t và k t thúc vào gi a tháng 10/2008. u tháng 5/2008, kéo dài 5 tháng
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan