Tài liệu So sánh giống và xác định phân bón lá thích hợp cho sản xuất bắp cải trái vụ tại phong thổ lai châu

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM TRẦN ĐỨC PHÚC SO SÁNH GIỐNG VÀ XÁC ĐỊNH PHÂN BÓN LÁ THÍCH HỢP CHO SẢN XUẤT BẮP CẢI TRÁI VỤ TẠI PHONG THỔ - LAI CHÂU Chuyên ngành: Khoa học cây trồng Mã số: 60 62 01 10 Người hướng dẫn khoa học: TS. Vũ Thanh Hải NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan và chưa từng dùng để bảo vệ lấy bất kỳ học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cám ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều được chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày 20 tháng 09 năm 2017 Tác giả luận văn Trần Đức Phúc i LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên của bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Nhân dịp hoàn thành luận văn, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới TS. Vũ Thanh Hải đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Bộ môn Rau Hoa Quả và Cảnh quan, Khoa Nông học - Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, thực hiện đề tài và hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán bộ viên chức Ủy ban nhân dân xã Lản Nhì Thàng – huyện Phong Thổ – tỉnh Lai Châu đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn thành luận văn./. Hà Nội, ngày 20 tháng 09 năm 2017 Tác giả luận văn Trần Đức Phúc ii MỤC LỤC Lời cam đoan ..................................................................................................................... i Lời cảm ơn ........................................................................................................................ ii Mục lục ........................................................................................................................... iii Danh mục chữ viết tắt ...................................................................................................... vi Danh mục bảng ............................................................................................................... vii Danh mục hình ................................................................................................................. ix Trích yếu luận văn ............................................................................................................ x Thesis abstract................................................................................................................. xii Phần 1. Mở đầu ............................................................................................................... 1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài ...................................................................................... 1 1.2. Giả thuyết khoa học ............................................................................................ 2 1.3. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................... 2 1.4. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................ 2 1.5. Những đóng góp mới, ý nghĩa khoa học và thực tiễn......................................... 3 Phần 2. Tổng quan tài liệu ............................................................................................. 4 2.1. Giới thiệu về cây cải bắp .................................................................................... 4 2.1.1. Nguồn gốc........................................................................................................... 4 2.1.2. Sinh trưởng và phát triển cây rau cải bắp ........................................................... 4 2.1.3. Yêu cầu điều kiện sinh thái của cây cải bắp ....................................................... 5 2.2. Tình hình sản xuất và tiêu thụ cải bắp trên thế giới và ở Việt Nam ................... 6 2.2.1. Tình hình sản xuất cải bắp trên thế giới.............................................................. 6 2.2.2. Tình hình sản xuất cải bắp tại Việt Nam ............................................................ 8 2.3. Tình hình nghiên cứu về chọn tạo giống cải bắp trong và ngoài nước ............. 10 2.3.1. Tình hình nghiên cứu chọn tạo giống cải bắp trên thế giới. ............................. 10 2.3.2. Tình hình nghiên cứu chọn tạo và sử dụng giống cải bắp ở Việt Nam. ........... 14 2.4. Tình hình nghiên cứu và sử dụng phân bón lá.................................................. 18 2.4.1. Tình hình nghiên cứu và sử dụng phân bón lá trên thế giới ............................. 18 2.4.2. Tình hình nghiên cứu và sử dụng phân bón lá ở Việt Nam .............................. 19 2.5. Điều kiện khí hậu huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu ........................................ 22 Phần 3. Vật liệu và phương pháp nghiên cứu ............................................................ 25 iii 3.1. Địa điểm nghiên cứu......................................................................................... 25 3.2. Thời gian nghiên cứu ........................................................................................ 25 3.3. Đối tượng nghiên cứu ....................................................................................... 25 3.3.1. Các giống cải bắp ............................................................................................. 25 3.3.2. Các loại phân bón lá ......................................................................................... 25 3.4. Nội dung nghiên cứu ....................................................................................... 25 3.5. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 26 3.5.1. Phương pháp bố trí thí nghiệm ......................................................................... 26 3.5.2. Các chỉ tiêu theo dõi và phương pháp đánh giá ................................................ 29 3.6. Phương pháp xử lý số liệu ................................................................................ 32 Phần 4. Kết quả và thảo luận ....................................................................................... 33 4.1. Kết quả so sánh 5 giống cải bắp tại Phong Thổ - Lai Châu ............................. 33 4.1.1. Thời gian qua các giai đoạn sinh trưởng của các giống cải bắp thời kỳ sau trồng ở vụ Thu Đông 2016 và vụ Xuân Hè 2017 ............................................. 33 4.1.2. Đặc điểm sinh trưởng của các giống cải bắp thí nghiệm vụ Thu Đông 2016 và vụ Xuân Hè 2017 ................................................................................ 36 4.1.3. Một số đặc điểm hình thái của các giống cải bắp lúc thu hoạch ...................... 45 4.1.4. Tình hình nhiễm sâu bệnh trên đồng ruộng của các giống cải bắp ở vụ Thu Đông 2016 và vụ Xuân Hè 2017 ............................................................... 53 4.1.5. Các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất của các giống cải bắp ở vụ Thu Đông 2016 và vụ Xuân Hè 2017 ............................................................... 55 4.1.6. Một số chỉ tiêu về chất lượng của các giống cải bắp trồng vụ Thu Đông 2016 và vụ Xuân Hè 2017 ................................................................................ 58 4.1.7. Hiệu quả kinh tế của các giống cải bắp trồng vụ Thu Đông 2016 và vụ Xuân Hè 2017 ................................................................................................... 60 4.2. Ảnh hưởng của phân bón lá đến khả năng sinh trưởng và phát triển của giống cải bắp Kinh Phong ................................................................................ 60 4.2.1. Ảnh hưởng của phân bón lá đến động thái tăng trưởng chiều cao cây của giống cải bắp Kinh Phong vụ Thu Đông 2016 và Xuân Hè 2017 .................... 60 4.2.2. Ảnh hưởng của phân bón lá đến động thái tăng trưởng đường kính tán lá cây của giống cải bắp Kinh Phong vụ Thu Đông 2016 và Xuân Hè 2017 ....... 61 iv 4.2.3. Ảnh hưởng của phân bón lá đến khối lượng bắp, năng suất lý thuyết và năng suất thực thu của giống cải bắp Kinh Phong vụ Thu Đông 2016 và Xuân Hè 2017 ................................................................................................... 63 4.2.4. Hiệu quả kinh tế giữa các công thức phân bón lá ............................................. 65 Phần 5. Kết luận và đề nghị ......................................................................................... 67 5.1. Kết luận............................................................................................................. 67 5.2. Kiến nghị .......................................................................................................... 67 Tài liệu tham khảo .......................................................................................................... 68 Phụ lục .......................................................................................................................... 70 v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa tiếng Việt CC Công thức CT Chiều cao ĐK Đường kính NSLT Năng suất lý thuyết NSTT Năng suất thực thu TB Trung bình vi DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Diện tích, năng suất và sản lượng cải bắp và một số loại cải khác trên thế giới ........................................................................................................... 7 Bảng 2.2. Sản lượng cải bắp của 10 nước sản xuất chính .............................................. 7 Bảng 2.3. Diện tích, năng suất, sản lượng cải bắp và một số loại cải khác của Việt Nam từ năm 2010-2014 ......................................................................... 8 Bảng 2.4. Tình hình sản xuất rau, đậu các loại của tỉnh Lai Châu từ năm 2010-2014 ...... 8 Bảng 2.5. Tình hình sản xuất rau, đậu các loại tại huyện Phong Thổ ............................ 9 Bảng 2.7. Sử dụng phân bón lá của hộ nông dân ......................................................... 21 Bảng 2.8. Một số chỉ tiêu khí hậu tại Trạm khí tượng thủy văn Tam Đường (giáp Phong Thổ) .................................................................................................. 23 Bảng 4.1. Thời gian qua các giai đoạn sinh trưởng chủ yếu của các giống cải bắp trồng trong vụ Thu Đông 2016 và vụ Xuân Hè 2017 2017 ......................... 33 Bảng 4.2. Động thái tăng trưởng số lá ngoài của các giống cải bắp trông trong vụ Thu Đông 2016 và Xuân Hè 2017 ............................................................... 37 Bảng 4.3. Động thái tăng trưởng đường kính tán cây của các giống cải bắp trồng vụ Thu Đông 2016 ....................................................................................... 39 Bảng 4.4. Động thái tăng trưởng đường kính tán cây của các giống cải bắp trồng vụ Xuân Hè 2017 ......................................................................................... 40 Bảng 4.5. Động thái tăng trưởng chiều cao và đường kính bắp của các giống cải bắp trồng vụ Thu Đông 2016 ....................................................................... 42 Bảng 4.6. Động thái tăng trưởng chiều cao và đường kính bắp của các giống cải bắp trồng vụ Xuân Hè 2017 ......................................................................... 43 Bảng 4.7. Đặc trưng hình thái thân lúc thu hoạch của các giống cải bắp trồng vụ Thu Đông 2016 và vụ Xuân Hè 2017 .......................................................... 47 Bảng 4.8. Đặc trưng hình thái lá ngoài của các giống cải bắp trước khi thu hoạch, trồng vụ Thu Đông 2016 và vụ Xuân Hè 2017 ................................ 49 Bảng 4.9. Đặc trưng hình thái bắp của các giống trồng vụ Thu Đông 2016 và vụ Xuân Hè 2017 .............................................................................................. 51 Bảng 4.10. Tình hình sâu bệnh hại chính trên các giống cải bắp giai đoạn sau trồng vụ Thu Đông 2016 và vụ Xuân Hè 2017............................................ 54 vii Bảng 4.11. Các yếu tố tạo thành năng suất và năng suất thực thu của các giống cải bắp trồng vụ Thu Đông 2016 và vụ Xuân Hè 2017 ..................................... 56 Bảng 4.12. Một số chỉ tiêu về chất lượng bắp của các giống cải bắp trồng vụ Thu Đông 2016 và vụ Xuân Hè 2017 ................................................................. 59 Bảng 4.13. Hiệu quả kinh tế của các giống cải bắp trồng vụ Thu Đông 2016 và vụ Xuân Hè 2017 .............................................................................................. 60 Bảng 4.14. Ảnh hưởng của phân bón lá đến động thái tăng trưởng chiều cao cây của giống cải bắp Kinh Phong vụ Thu Đông 2016 và Xuân Hè 2017 ......... 61 Bảng 4.15. Ảnh hưởng của phân bón lá đến động thái tăng trưởng đường kính tán lá cây của giống cải bắp Kinh Phong vụ Thu Đông 2016 và Xuân Hè 2017 ...... 62 Bảng 4.16. Ảnh hưởng của phân bón lá đến khối lượng bắp, năng suất lý thuyết và năng suất thực thu của giống cải bắp Kinh Phong vụ Thu Đông 2016 và Xuân Hè 2017 ................................................................................ 64 Bảng 4.17. Hiệu quả kinh tế giữa các công thức sử dụng phân bón lá .......................... 65 viii DANH MỤC HÌNH Hình 4.1. Bố trí thí nghiệm và trồng cây con .............................................................. 35 Hình 4.2. Thí nghiệm giai đoạn trải lá bàng và chuẩn bị cuốn bắp ............................. 35 Hình 4.3. Động thái ra lá của các giống cải bắp vụ Thu Đông 2016 ........................... 37 Hình 4.4. Động thái ra lá của các giống cải bắp vụ Xuân Hè 2017 ............................. 38 Hình 4.5. Động thái tăng trưởng đường kính tán cây của các giống cải bắp trồng vụ Thu Đông 2016 ....................................................................................... 39 Hình 4.6. Động thái tăng trưởng đường kính tán cây của các giống cải bắp trồng vụ Xuân Hè 2017 ........................................................................................ 40 Hình 4.7. Động thái tăng trưởng chiều cao bắp của các giống cải bắp trồng vụ Xuân Hè 2017 .............................................................................................. 44 Hình 4.8. Động thái tăng trưởng đường kính bắp của các giống cải bắp trồng vụ Xuân Hè 2017 .............................................................................................. 45 Hình 4.9. Đặc trưng chiều cao thân ngoài của các giống cải bắp trồng vụ Thu Đông 2016 và vụ Xuân Hè 2017 ................................................................. 47 Hình 4.10. Đặc trưng đường kính thân ngoài của các giống cải bắp trồng vụ Thu Đông 2016 và vụ Xuân Hè 2017 ................................................................. 48 Hình 4.11. Giống bắp cải KK cross ............................................................................... 52 Hình 4.12. Giống bắp cải Sakata ................................................................................... 52 Hình 4.13. Giống bắp cải Tre việt 68 ............................................................................ 52 Hình 4.14. Giống bắp cải Thúy Phong .......................................................................... 53 Hình 4.15. Giống bắp cải Kinh Phong (đối chứng) ....................................................... 53 Hình 4.16. Giống bắp cải Kinh Phong phun các loại phân bón lá giai đoạn chuẩn bị cuốn bắp ................................................................................................... 66 Hình 4.17. Năng suất thực thu của các giống cải bắp trồng vụ Thu Đông 2016 và vụ Xuân Hè 2017 ......................................................................................... 57 ix TRÍCH YẾU LUẬN VĂN Tên tác giả: Trần Đức Phúc Tên luận văn: “So sánh giống và xác định phân bón lá thích hợp cho sản xuất bắp cải trái vụ tại Phong Thổ - Lai Châu”. Ngành: Khoa học cây trồng Mã số: 60 62 01 10 Tên cơ sở đào tạo: Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam Mục đích nghiên cứu Theo dõi đặc điểm nông sinh học của 05 giống bắp cải như thời gian sinh trưởng, số lá, sự hình thành bắp, năng suất... để so sánh tiềm năng năng suất và hiệu quả gieo trồng tại Phong Thổ - Lai Châu trong vụ Thu Đông 2016 và Xuân Hè 2017. Từ đó xác định được 1-2 giống bắp cải phù hợp cho trồng trái vụ tại huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu. Đánh giá hiệu quả của 03 loại phân bón lá đối với khả năng sinh trưởng và phát triển của cây cải bắp. Từ đó xác định được loại phân bón lá phù hợp trên cây cải bắp khi trồng trái vụ tại huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu. Phương pháp nghiên cứu Thí nghiệm 1: So sánh khả năng sinh trưởng và phát triển của 5 giống cải bắp trồng ở vụ sớm (vụ Thu Đông 2016) và vụ muộn (vụ Xuân Hè 2017) tại xã Lản Nhì Thàng, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu. Thí nghiệm có 5 giống tham gia, được bố trí theo khối ngẫu nhiên đầy đủ, 3 lần nhắc lại, tổng cộng có 15 ô thí nghiệm. Diện tích ô thí nghiệm là 6,0 m2 (5 m x 1,2 m), rãnh giữa các luống rộng 0,3 m, lên luống cao 30 cm, khoảng cách giữa các lần nhắc là 30 cm, mỗi ô thí nghiệm trồng 2 hàng, khoảng cách trồng cây_cây: 45 cm, hàng_hàng: 50 cm (28 cây/ô thí nghiệm). Thí nghiệm 2: Nghiên cứu ảnh hưởng của 3 loại phân bón lá đến khả năng sinh trưởng và phát triển của giống cải bắp Kinh Phong trong hai vụ Thu Đông 2016 và Xuân Hè 2017. Giống sử dụng là giống cải bắp Kinh Phong, công thức thí nghiệm gồm 3 công thức và 1 công thức đối chứng được bố trí theo khối ngẫu nhiên đầy đủ 3 lần nhắc lại, tổng số ô thí nghiệm là 12 ô. Diện tích ô thí nghiệm là 6,0m2 (5m x 1,2 m), rãnh giữa các luống rộng 0,3m, lên luống cao 30 cm, khoảng cách giữa các lần nhắc là 30 cm, mỗi ô thí nghiệm trồng 2 hàng, khoảng cách trồng: cây x cây: 45cm, hàng x hàng: 50 cm (trung bình 28 cây/ô thí nghiệm). Kết quả chính và kết luận Vụ Thu Đông 2016, giống cho năng suất và chất lượng tốt nhất là giống Sakata No 70 có thời gian sinh trưởng 102 ngày thuộc nhóm chín sớm, bắp cuốn chặt (P=0,77 x g/cm3), khối lượng bắp lớn nhất (1,76 kg/bắp), năng suất cao nhất (54,8 tấn/ha) và khẩu vị rất ngon. Vụ Xuân Hè 2017, giống cho năng suất và chất lượng tốt nhất là giống KK cross có thời gian sinh trưởng 115 ngày ngày thuộc nhóm chín sớm, bắp cuốn chặt (p=0,78 cm3), năng suất cao nhất (43,43 tấn/ha) và khẩu vị ngon. Phun phân bón lá Seaweed-Extra cho giống Kinh Phong đạt năng suất thực thu cao nhất đạt giá trị 52,32 tấn/ha ở vụ Thu Đông 2016 và 25,1 tấn/ha ở vụ Xuân Hè 2017. xi THESIS ABSTRACT Master candidate: Tran Duc Phuc Thesis title: “Comparison and identification of appropriate foliar fertilizer for cabbage production in Phong Tho - Lai Chau”. Major: Crop science Code: 60 62 01 10 Educational organization: Vietnam National University of Agriculture (VNUA) Research Objectives: Monitoring the agro-biological characteristics of 05 cabbage varieties such as growth time, number of leaves, corn formation, productivity ... to compare the potential of productivity and efficiency of cultivation in Phong Tho - Lai Chau in Autumn-Winter 2016 and Spring-Summer 2017. From that, 1-2 varieties of cabbage suitable for offseason cultivation in Phong Tho district, Lai Chau province. Evaluate the effect of 3 types of foliar fertilizer on the growth and development of cabbage. From that, the appropriate type of foliar fertilizer was applied in cabbage growing in Phong Tho district, Lai Chau province. Materials and Methods Experiment 1: Comparison of growth and development of 5 early cabbage cultivars (Fall Winter 2016) and late season (Spring Summer 2017) in Lai Nhi Thang Commune, Phong Tho District, Lai Chau Province. The experiment involved 5 replicates, arranged in randomized complete block, 3 replicates, a total of 15 plots. The area of the experimental plot was 6.0 m2 (5 m x 1.2 m), the furrows between the beds were 0.3 m wide, the beds 30 cm high, the spacing between the trials was 30 cm, each plot was planted 2 rows, planting distance: 45 cm, row: 50 cm (28 trees/plot). Experiment 2: Study on the effect of 3 kinds of foliar fertilizers on the growth and development of the Kinh Phong variety in two seasons of Autumn 2016 and Spring Summer 2017. The varieties used are Kinh Phong, Experiment of 3 formulas and 1 control formula was arranged in randomized block with 3 replicates, total of 12 plots. Area of the experimental plot was 6.0 m2 (5 m x 1.2 m), the furrows between the beds were 0.3 m wide, the beds 30 cm high, the spacing between the trials was 30 cm, each plot was planted 2 rows, planting distance: tree x 45cm, row x row: 50cm (average 28 trees/plot). Main findings and conclusions Autumn-Winter 2016, the best yield and quality variety was Sakata No 70 with xii 102 days of maturity in early maturity (P = 0.77 g/cm3), the highest volume (1.76 kg/ha), the highest yield (54.8 tons/ha) and good taste. Spring crop 2017, the best yield and quality is the KK cross with 115 days of age in early maturing group, pulsating corn (p = 0.78 cm3), highest productivity (43,43 tons/ha) and good taste. Spraying of Seaweed-Extra leaves for Kinh Phong variety yielded the highest net yield of 52.32 tons/ha in Fall/Winter 2016 and 25.1 tons/ha in Spring/Summer 2017. xiii PHẦN 1. MỞ ĐẦU 1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Phong Thổ là huyện vùng cao biên giới nằm ở phía Bắc của tỉnh Lai Châu có tổng diện tích đất tự nhiên là 103.460,54 ha, dân số 75.615 người, tổng số lao động 41.138 lao động, trong đó diện tích đất trồng rau 806 ha, sản lượng đạt 6.980 tấn (Chi cục thống kê huyện Phong Thổ, 2015). Với địa hình chia cắt thành hai khu vực vùng thấp và vùng cao rõ rệt. Tại các xã vùng cao có điều kiện khí hậu mát mẻ quanh năm, đây là điều kiện thuận lợi cho việc trồng các loại rau quả, đặc biệt là các loại rau quả ôn đới, á nhiệt đới. Tuy nhiên hiện nay người dân mới chỉ trồng rau chủ yếu phục vụ cho nhu cầu của gia đình với năng suất và sản lượng thấp, chưa có sản phẩm để bán. Đặc biệt là tại các xã vùng cao như Lản Nhì Thàng, Dào San... chưa phát huy được lợi thế về đất đai, khí hậu để trồng các loại rau trái vụ: cải bắp, su hào, cà chua... đây là các loại rau có giá trị kinh tế cao, được thị trường ưa chuộng. Cây cải bắp (Bassica oleracea L. Var. Capitata) thuộc họ thập tự, thích hợp với các vùng có điều kiện nhiệt độ trung bình 15-200C, chênh lệch nhiệt độ ngày và đêm dao động 50C, độ cao trên 800m (đạt năng suất và chất lượng tốt nhất), nhiệt độ trên 250C cải bắp vẫn sinh trưởng nhưng khả năng cuộn bắp hạn chế (Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, 2008). Cùng với sự phát triển của tiến bộ kỹ thuật trong sản xuất nông nghiệp, trong những năm qua, nhiều giống cải bắp thương mại như: KK. Cross, NS. Cross, Thúy Phong, Sakata No70...có thời gian sinh trưởng ngắn, năng suất và chất lượng tốt, phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng khi sản xuất chính vụ vào mùa đông mà còn có thể nâng cao giá trị khi sản xuất trái vụ vào mùa xuân hè ở Phong Thổ. Cùng thời điểm này ở vùng đồng bằng sông Hồng lại khó khăn hơn trong sản xuất cải bắp do nhiệt độ cao. Trên thực tế, người dân ở Phong Thổ chủ yếu trồng giống cải bắp Trung Quốc không rõ nguồn gốc và cây con giống mua ở chợ về trồng, việc này dẫn đến nhiều rủi ro khi trồng trái vụ. Hiện nay trên địa bàn huyện Phong Thổ người dân mới chỉ trồng cải bắp chính vụ (tháng 11 đến tháng 2 năm sau),vụ này có giá trị kinh tế không cao, do cải bắp được vận chuyển từ dưới các tỉnh đồng bằng lên nhiều, nên giá rẻ. Ngược lại, nếu tận dụng được lợi thế của vùng về khí hậu với nền nhiệt độ thấp để trồng 1 cải bắp trái vụ sẽ tăng thêm thu nhập cho người dân vì các tỉnh đồng bằng có nền nhiệt độ cao hơn nên trồng không có lãi. Tuy nhiên, để trồng được cải bắp trái vụ có hiệu quả kinh tế cao, cần chọn được giống cải bắp phù hợp như cần có tình chịu nhiệt tốt, cây vẫn cuốn được bắp, chất lượng được người tiêu dùng chấp nhận...). Trong canh tác cải bắp tại Phong Thổ, người dân địa phương mới quan tâm tới phân bón đa lượng, phân vi lượng ít hay không quan tâm. Để giúp cây cải bắp sinh trưởng và phát triển tốt trong điều kiện trái vụ, ngoài giống chịu nhiệt có thể sử dụng phân bón lá để cải thiện tăng năng suất chất lượng. Tuy nhiên, để tăng hiệu quả của việc dùng phân bón lá trên cây cải bắp cần lựa chọn được loại phân bón lá phù hợp. Trên cơ sở đó đề tài: “So sánh giống và xác định phân bón lá thích hợp cho sản xuất bắp cải trái vụ tại Phong Thổ Lai Châu” đã được thực hiện để giải quyết vấn đề cần thiết trong thực tiễn sản xuất cây cải bắp tại địa phương. 1.2. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC Trong cùng một điều kiện đất đai, khí hậu, phân bón và chế độ chăm sóc, các giống cải bắp khác nhau có khả năng sinh trưởng phát triển, năng suất và các yếu tố cấu thành năng suất khác nhau. Trên cùng một giống cải bắp, khi sử dụng các loại phân bón lá khác nhau cho năng suất khác nhau. 1.3. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU Đánh giá tiềm năng năng suất và hiệu quả gieo trồng của 05 giống cải bắp tại Phong Thổ - Lai Châu trong vụ Thu Đông 2016 và Xuân Hè 2017 để xác định được giống cải bắp phù hợp cho trồng trái vụ tại huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu Xác định được loại phân bón lá phù hợp cho cây cải bắp khi trồng trái vụ tại huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu. 1.4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU Nghiên cứu khả năng sinh trưởng và phát triển của 5 giống cải bắp trồng ở vụ sớm và vụ muộn tại xã Lản Nhì Thàng, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu. Nghiên cứu ảnh hưởng của 3 loại phân bón lá đến khả năng sinh trưởng và phát triển của giống cải bắp Kinh Phong (là giống đang được trồng phổ biến tại địa phương) trong hai vụ Thu Đông 2016 và Xuân Hè 2017. 2 1.5. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI, Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN * Những đóng góp mới: Thông qua việc trồng khảo nghiệm 05 giống cải bắp, đề tài lựa chọn giống cải bắp phù hợp cho sản xuất bắp cải của huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu. Đề tài nghiên cứu, xác định được loại phân bón lá phù hợp cho giống cải bắp Kinh Phong là giống đang được trồng phổ biến tại huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu. * Ý nghĩa khoa học: Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần bổ sung vào cơ cấu giống rau của huyện Phong Thổ những giống cải bắp triển vọng, hoàn thiện quy trình kỹ thuật trồng cải bắp tại địa phương. Bổ sung tài liệu tham khảo kỹ thuật trồng cây cải bắp trái vụ phục vụ cho công tác tập huấn khuyến nông cũng như cho công tác chỉ đạo sản xuất mở rộng diện tích trồng cải bắp tại địa phương. * Ý nghĩa thực tiễn của đề tài: Kết quả nghiên cứu, đánh giá trong đề tài sẽ là cơ sở để kế thừa và sử dụng trong các công trình nghiên cứu khoa học tiếp theo cũng như giúp các nhà quản lý và người trồng rau có cơ sở dữ liệu so sánh, đánh giá, tham khảo khi quyết định đầu tư, phát triển sản xuất hay chuyển đổi cơ cấu cây cải bắp trên địa bàn huyện Phong Thổ. Từng bước thay đổi tập quán canh tác lạc hậu của bà con, cải thiện năng suất, chất lượng bắp cải. 3 PHẦN 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 2.1. GIỚI THIỆU VỀ CÂY CẢI BẮP 2.1.1. Nguồn gốc Cải bắp có nguồn gốc từ Địa Trung Hải từ thời Hy Lạp và La Mã cổ đại. Cải bắp được phát triển từ lựa chọn nhân tạo diễn ra liên tục để ngăn chặn chiều dài các giống. Một số nghiên cứu đã mô tả cải bắp hoang dại là bố mẹ của cải bắp đang được trồng hiện nay. Nó là cây lâu năm, thân phân nhánh, các lá dưới có cuống, các lá trên không có cuống, không hình thành bắp. Cải bắp được giới thiệu ở Việt Nam từ thế kỷ XVIII. Nó có thể được di thực từ Trung Quốc và được phổ biến rộng rãi ở Việt Nam. Cải bắp được trồng trong vụ đông Xuân ở các tỉnh phía Bắc, miền Trung và Tây Nguyên. Cải bắp có nguồn gốc ôn đới, nhiệt độ xuân hóa là 1 - 10°C trong khoảng 15 - 30 ngày tùy thời gian sinh trưởng của giống. Do đặc điểm như vậy nên sản xuất hạt cải bắp ở Việt Nam là rất khó khăn. Trừ những giống chịu nhiệt có thể để giống trên các vùng núi cao như Sapa, Sìn Hồ .... 2.1.2. Sinh trưởng và phát triển cây rau cải bắp Theo Tạ Thu Cúc (2007) từ khi gieo hạt đến thu hoạch, cây cải bắp trải qua các thời kỳ quan trọng sau. - Thời kì cây con. Thời kỳ này được tính từ khi gieo hoặc cây mọc khỏi mặt đất đến lúc nhổ đi trồng. Thời gian này dài hay ngắn phụ thuộc vào đặc tính của giống, mùa vụ gieo ươm và kỹ thuật chăm sóc. Thời gian ở vườn ươm tốt nhất là nên chiếm khoảng 1/3 tổng thời gian sinh trưởng. Tuổi cây giống già sẽ làm giảm năng suất từ 15-20 %. Tuổi cây giống tốt là hai lá mầm to, đều, cân đối, trên cây có từ 5-6 lá. - Thời kỳ trải lá bàng. Đây là thời kỳ vô vùng quan trọng đối với đời sống cây cải bắp. Sau khi trồng 30-35 ngày, hầu hết các giống đều trải lá. Khi cây trải lá cần thời tiết ôn hoà, đủ ấm. Những chất dinh dưỡng cần thiết lúc này là đạm (ni tơ), lân (phốt pho), lân sẽ giúp lá trải sớm, còn đạm làm tăng diện tích lá. - Thời kì cuốn. 4 Đây là thời kỳ rất quan trọng đối với năng suất. Khi cây có số lá ngoài (lá xanh) tối đa, đường kính tán lớn thì cây bắt đầu cuốn. Điều này phụ thuộc chủ yếu vào đặc tính của giống và kỹ thuật trồng trọt. Khi bắp cuốn chặt, trước khi thu hoạch, hình dạng bắp mới biểu hiện đầy đủ nhất. Sự khác nhau về hình dạng bắp phụ thuộc chủ yếu vào giống. - Thời kỳ sinh trưởng sinh thực. Cải bắp là loại cây hai năm, năm thứ nhất sinh trưởng thân lá, nếu gặp được nhiệt thấp và thời gian chiếu sáng trong ngày dài thì cây sẽ trổ ngồng vào năm sau. 2.1.3. Yêu cầu điều kiện sinh thái của cây cải bắp - Nhiệt độ Nhiệt độ thích hợp cho sự hình thành bắp là 15 - 200C, nhiệt độ trên 250C và nhỏ dười 100 C đều làm giảm sự sinh trưởng của cây rau cải bắp, tuy nhiên cải bắp vẫn duy trì sinh trưởng thậm chí – 100C với các giống chịu sương giá. Riêng các giống chịu nhiệt của Nhật Bản có thể sinh trưởng tốt và hình thành bắp thậm chí ở nhiệt độ - 40C đến -50C. đặc biệt ở giai đoạn này cải bắp rất nhạy cảm với nhiệt độ, nếu trong thời gian sinh trưởng cải bắp gặp nhiệt độ thấp từ 2 - 120C thì cây sẽ không hình thành bắp mà chuyển sang giai đoạn xuân hóa và ra hoa ngay khi cây còn bé. - Nước Cải bắp có bộ lá lớn nên hệ số thoát hơi nước rất lớn. Kết quả nghiên cứu cho biết sự thoát hơi nước ban ngày lớn hơn ban đêm 16 lần và vào khoảng 10g nước/1h/1 đơn vị diện tích lá (m2). đặc biệt ở thời kỳ hình thành bắp cây yêu cầu 80- 85% độ ẩm đồng ruộng. Trong giai đoạn này nếu không đảm bảo đủ ẩm sẽ dẫn đến hiện tượng bắp nhỏ và nhiều xơ, giảm năng suất và chất lượng. - Ánh sáng Cải bắp là cây ưa sáng, đặc biệt ở giai đoạn đầu sinh trưởng, cường độ ánh sáng khoảng 20.000 - 22.000 lux là thích hợp nhất cho cải bắp. Thời gian chiếu sáng từ 10 - 12 h/ngày đêm kết hợp với ánh sáng đủ sẽ làm cho cây sinh trưởng bình thường và cho năng suất cao. Tuy nhiên ngày nay nhờ sự phát triển của khoa học người ta đã chọn được các giống có thể cho thu hoạch cao thích hợp cho nhiều thời vụ trồng trong 1 năm. Ở Việt Nam với việc sử dụng các giống cải 5 bắp lai của Nhật Bản đã có thể cho sản xuất cải bắp phục vụ cho thị trường từ tháng 10 đến tháng 4 năm sau. - Đất và chất dinh dưỡng Cải bắp có thể trồng trên tất cả các loại đất nếu đảm bảo đủ ẩm. Nên trồng cải bắp trên đất phù sa, tiêu nước tốt, màu mỡ và giữ ẩm. Các giống sớm thích hợp với đất nhẹ, còn các giống muộn thích đất nặng hơn và giàu dinh dưỡng, giữ ẩm tốt. Trên đất nặng sinh trưởng của cải bắp tuy có chậm hơn nhưng chất lượng sản phẩm đạt cao hơn. độ pH đất thích hợp cho cải bắp là 6,0- 6,5, hầu hết các giống cải bắp đều chịu được đất mặn. N: làm tăng nhanh số lá, quyết định năng suất thương phẩm, yêu cầu N suốt trong quá trình sinh trưởng. P: có tác dụng làm bắp cuốn sớm hơn, thời kỳ cuốn bắp tăng cường bốn phân lân, lân làm tăng khối lượng bắp. K: là yếu tố cần thiết sau N, tăng hiệu suất quang hợp và tích lũy chất khô. 2.2. TÌNH HÌNH SẢN XUẤT VÀ TIÊU THỤ CẢI BẮP TRÊN THẾ GIỚI VÀ Ở VIỆT NAM 2.2.1. Tình hình sản xuất cải bắp trên thế giới Cải bắp được phát sinh tại vùng Địa Trung Hải, tuy nhiên Châu Á là nơi có diện tích trồng và sản lượng cải bắp lớn nhất, đặc biệt Trung Quốc là quốc gia có diện tích trồng và năng suất cải bắp đứng đầu thế giới. Cải bắp chủ yếu được sử dụng dưới dạng rau tươi, rau trộn salad và dưa cải bắp. Quan số liệu bảng 2.1 cho thấy rau cải bắp được trồng ở các châu lục, trong đó Châu Á có diện tích và sản lượng lớn nhất, thấp nhất là Châu Đại Dương. Năm 2014, Châu Á có diện tích sản xuất cây bắp cải và một số loại cải khác là 1.792.819 ha, năng suất 30,746 tấn/ha và đạt sản lượng 55.121 tấn; Châu Đại Dương có diện tích sản xuất cây cải bắp và một số loại cải khác thấp nhất (3.189 ha), nhưng năng suất đạt cao nhất (41,482 tấn/ha), do diện tích thấp nên sản lượng chỉ đạt 132 tấn. Trên thế giới, nước sản xuất cải bắp lớn nhất là Trung Quốc (sản lượng 33.948.192 tấn), sau đó đến Ấn Độ (sản lượng 9.039.200 tấn), đứng thứ 3 là Nga (sản lượng 3.493.635 tấn) (bảng 2.2). 6