Chuyên đề
GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà
SÔÛ GIAÙO DUÏC & ÑAØO TAÏO ÑOÀNG NAI
Đơn vị: TRÖÔØNG THPT VÓNH CÖÛU
Mã số…………………
CHUYEÂN ÑEÀ:
ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP HỎI ĐÁP- TÌM TÒI
BỘ PHẬN TRONG GIẢNG DẠY SINH HỌC Ở
TRƯỜNG THPT VĨNH CỬU
Ngöôøi thöïc hieän: NGUYEÃN THÒ NGOÏC NGAØ
Lĩnh vực nghiên cứu: phương pháp dạy học bộ môn
NAÊM HOÏC : 2012 – 2013
.
Trang 1
Chuyên đề
GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà
SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC
LỜI CẢM ƠN
I.THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN:
1. Họ và tên: NGUYỄN THỊ NGỌC NGÀ.
2. Ngày tháng năm sinh: 29/ 07 /1976.
3. Giới: Nữ.
4. Địa chỉ: Khu tập thể kho K334 SÂN BAY BIÊN HÒA –ĐỒNG NAI.
5. Điện thoại: 0984625376.
6. Chức vụ: TT - Giáo viên.
7. Đơn vị công tác: Trường THPT VĨNH CỬU-ĐỒNG NAI.
II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO:
-Trình độ chuyên môn nghiệp vụ: cử nhân khoa học.
-Tốt nghiệp năm 2000.
-Chuyên nghành: sinh –KTNN.
III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC:
- Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiêm: giảng dạy sinh học.
Số năm có kinh nghiêm: 13 năm.
- Các sáng kiến kinh nghiệm đã có:
+Ứng dụng phương pháp dạy học nêu vấn đề trong day học sinh
học ở trường PTTH.
+Ứng dụng phương pháp dạy học hỏi đáp tìm tòi bộ phận trong day
học sinh học ở trường PTTH.
+ Xây dựng phiếu học tập để dậy sinh học phổ thông.
+ Xây dựng bài tập để dạy phần các quy luật di truyền.
Trang 2
Chuyên đề
GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà
Với lòng biết ơn và kính trọng tôi xin bày tỏ lời cảm ơn chân thành tới các
thầy cô giáo trong tổ, BGH nhà trường THPT Vĩnh Cửu đã giúp tôi rất nhiều
trong quá trình công tác, giảng dạy và nghiên cứu để tôi hoàn thành chuyên đề
nghiên cứu của mình.
Xin cảm ơn gia đình và bạn bè của tôi đã động viên giúp đỡ tôi trong quá
trình tìm tài liệu, nghiên cứu để tôi hoàn thành quá trình nghiên cứu chuyên đề
này.
Xin chân thành cảm ơn.
Vĩnh Cửu, ngày 20 tháng 5 năm 2013
GV: NGUYỄN THỊ NGỌC NGÀ.
Trang 3
Chuyên đề
GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà
MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI :
Trong những năm sau chiến tranh, nước ta từ một nước thiếu lương thực nay trở
thành một nước xuất khẩu gạo đứng thứ nhất, nhì thế giới. Những thành quả đó đạt
được một phần là nhờ sự phát triển mạnh mẽ của sinh học và khoa học kỹ thuật nông
nghiệp. Để người nông dân lao động biết ứng dụng nông nghiệp vào sản suất, thì việc
cung cấp kiến thức sinh học, kỹ thuật ở trường phổ thông là vấn đề rất cần thiết, là bước
khởi đầu khơi dậy sự tìm tòi ham học hỏi kiến thức ở mỗi học sinh khi còn học ở trường
trung học phổ thông. Tuy nhiên việc dậy và học môn sinh học ở trường phổ thông còn
gặp rất nhiều khó khăn: số tiết học trong tuần ít, kiến thức cần truyền tải đến học sinh
nhiều, nhưng thời lượng ít. Học sinh thường có tâm lý xem môn sinh học là môn học
phụ, không chú ý đầu tư dành nhiều thời gian học, đọc sách giáo khoa, sách tham
khảo... Không những vậy một số em học sinh lại cho rằng môn sinh học khó thuộc, khó
nhớ, bài tập phức tạp, khó hiểu. Vì vậy với thời lượng ít ỏi trên lớp muốn cho học sinh
ham học môn sinh, nắm vững kiến thức bài học, người giáo viên nên áp dụng, phối hợp
nhiều phương pháp khác nhau. Trong các phương pháp dạy học đó giáo viên nên chú
trọng đến phương pháp hỏi đáp, tìm tòi bộ phận. Vì phương pháp này có tác dụng gây
hứng thú nhận thức khát vọng tìm tòi nội dung kiến thức cho học sinh.Qua nội dung
mỗi bài học sẽ được học sinh lĩnh hội một cách vững trắc. Ngoài ra phương pháp này
còn được sử dụng phổ biến thích hợp cho hầu hết các bài học trong chương trình sinh
học ở trường phổ thông và khi sử dụng thường được sử dụng kết hợp với các phương
pháp dạy học khác rất hiệu quả.
Qua quá trình học tập ở trường sư phạm, tham khảo nhiều tài liệu và sự giúp đỡ
của giáo viên bộ môn. Qua nhiều năm đúc kết kinh nghiệm giảng dạy tôi mạnh dạn nêu
lên một vài suy nghĩ về “ứng dụng phương pháp hỏi đáp- tìm tòi bộ phận vào giảng
dạy bộ môn sinh học ở trường phổ thông”.
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU:
Ñeå vận dụng hiệu quả “phương pháp hỏi đáp- tìm tòi bộ phận” vaøo các bài dạy
kieán thöùc môùi, thí nghiệm thực hành, nghiên cứu sách, tài liệu ... cho hoïc sinh vaø goùp
phaàn naâng cao chaát löôïng daïy hoïc ôû tröôøng phoå thoâng .
3. ĐỐI TƯỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU:
a. Ñoái töôïng nghieân cöùu: Các phương pháp vaø caùch söû duïng các phương pháp
trong daïy hoïc nói chung và dạy học sinh học nói riêng.
b. Khaùch theå nghieân cöùu: Hoïc sinh lôùp 12 tröôøng THPT Vónh Cöûu - Ñoàng Nai
4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
a. Phöông phaùp nghieân cöùu lyù thuyeát:
Trang 4
Chuyên đề
GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà
Ñeå xaây döïng ñeà taøi, toâi ñaõ thu thaäp caùc taøi lieäu coù lieân quan ñeán chuû ñeà nghieân cöùu.
Caùc taøi lieäu naøy coù taùc duïng ñònh höôùng vaøo noäi dung vaø phaïm vi möùc ñoä nghieân
cöùu cuûa ñeà taøi.
b. Thöïc nghieäm sö phaïm:
Nhaèm so saùnh keát quaû giöõa các phöông phaùp daïy hoïc khác vôùi “phương pháp hỏi
đáp- tìm tòi bộ phận” trong daïy hoïc sinh học ở trường phổ thông.
c . Giaû thieát khoa hoïc:
Vieäc xaây döïng vaø söû duïng“phương pháp hỏi đáp- tìm tòi bộ phận” laøm phöông
tieän cho hoïc sinh lónh hoäi kieán thöùc seõ naâng cao chaát löôïng daïy hoïc sinh hoïc ôû
tröôøng phoå thoâng.
NỘI DUNG
MỘT SỐ KINH NGHIỆM VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
HỎI ĐÁP TÌM TÒI BỘ PHẬN.
A. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA PHƯƠNG PHÁP PHÁP DẠY HỌC HỎI ĐÁP TÌM
TÒI BỘ PHẬN.
1. Bản chất của phương pháp hỏi đáp – tìm tòi bộ phận:
Phương pháp hỏi đáp tìm tòi bộ phận là phương pháp mà trong đó học sinh độc lập
giải quyết từng phần nhỏ hàng loạt các câu hỏi do giáo viên nêu ra trên lớp, trong các
bài thực hành, quan sát, qua máy chiếu, mẫu vật trong vườn trường hoặc ngoài thiên
nhiên …v.v. Hỏi đáp-tìm tòi được tổ chức bằng sự xen kẽ tuần tự các thông báo ngắn
của giáo viên với các câu hỏi và câu trả lời của học sinh đối với câu hỏi đó. Mỗi câu hỏi
hay một nhóm câu hỏi nào đó phải xây dựng sao cho khi trả lời học sinh nhận được một
“liều kiến thứ” nhất định và cứ lần lượt hỏi đáp. Như vậy, học sinh lĩnh hội được một
nội dung kiến thức về một chủ đề trọn vẹn.
Phương pháp hỏi đáp tìm tòi bộ phận còn gọi là phương pháp hỏi đáp Owrrixtic
2. Những yêu cầu logic của câu hỏi:
- Câu hỏi phải mang tính chất nêu vấn đề, buộc học sinh phải luôn ở trạng thái có vấn
đề.
- Hệ thống câu hỏi – lời giải đáp thể hiện một logic chặt chẽ các bước giải quyết một
vấn đề lớn, tạo nên nôi dung trí dục chủ yếu của bài học, là nguồn tri thức cho học sinh.
Nhờ phương pháp này, học sinh không chỉ lĩnh hội được nội dung trí dục mà còn rèn
luyện được cả phương pháp nhận thức và cách diễn đạt tư tưởng bằng ngôn ngữ nói một
cách logic, chặt chẽ.
- Câu hỏi phải giữ vai trò chỉ đạo, bằng những câu hỏi liên tiếp, xếp theo một logic,
chặt chẽ, uốn nắn,dẫn dắt học sinh từng bước đi tới bản chất của sự vật, hiện tượng.
Trong vai trò chỉ đạo này của giáo viên thì học sinh giống như người phát hiện. Vì vậy
Trang 5
Chuyên đề
GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà
hỏi đáp tìm tòi bộ phận là một mức độ dạy của học nêu vấn đề vì có cả thầy và trò tham
gia, học sinh tìm tòi.
- Câu hỏi nêu ra không nên quá chung chung và ngược lại cũng không nên quá chi
tiết.
- Đôi khi trong nhiều trường hợp, giáo viên cần nêu các câu hỏi gây tranh luận trong
cả lớp.Những câu hỏi như thế tạo điều kiện phát triển tính độc lập tư duy của học sinh,
rèn luyện cho học sinh cách lập luận theo quan điểm riêng của mình …v.v. Từ đó phát
huy năng lực sáng tạo của người học.
3. Tác dụng của phương pháp hỏi đáp – tìm tòi bộ phận:
- Khi giáo viên sử dụng phương pháp này có tác dụng gây được hứng thú nhận thức
và khơi dậy khát vọng tìm tòi tri thức cho học sinh. Qua đó mà nội dung truyền tải luôn
được học sinh lĩnh hội một cách vững chắc.
- Ngoài ra “Hỏi đáp – tìm tòi bộ phận” còn dạy cho học sinh trình tự các bước giải
quyết một vấn đề, giúp học sinh thực hiện các thao tác tư duy. Vì vậy trong phương
pháp này thường sử dụng các câu hỏi như sau: Câu hỏi yêu cầu phân tích- tổng hợp, câu
hỏi đòi hỏi có sự so sánh, câu hỏi buộc học sinh thiết lập mối quan hệ nhân quả, rút ra
kết luận mang tính khái quát hóa, trừu tượng hóa…v.v.
- Phương pháp này cho phép thu được thông tin ngược về chất lượng lĩnh hội kiến
thức và tư duy của học sinh. Những thông tin này không chỉ phong phú mà còn chính
xác kịp thời giúp giáo viên điều chỉnh quá trình dạy học một cách linh hoạt và hiệu quả
cao.
- Phương pháp hỏi đáp tìm tòi bộ phận thường được sử dụng phổ biến thích hợp cho
hầu hết các kiểu bài lên lớp và thường sử dụng kết hợp với nhiều phương pháp dạy học
khác. Đặc biệt các câu hỏi tìm tòi rất có hiệu quả khi giáo viên sử dụng hướng dẫn học
sinh trong các bài dạy có các thí nghiệm biểu diễn, thí nghiệm thực hành hoặc khi
nghiên cứu tài liệu mới, sách giáo khoa….
- Phương pháp hỏi đáp tìm tòi bộ phận vừa có vai trò dạy kiến thức, vừa có vai trò
dạy cách lập luận logic cho học sinh
4. Tổ chức hoạt động của học sinh trong phương pháp hỏi đáp – tìm tòi bộ
phận:
Có 3 phương án tổ chức hoạt động trong phương pháp hỏi đáp – tìm tòi bộ phận:
+ Phương án 1: Thầy đặt hệ thống câu hỏi riêng rẽ sau đó chỉ định học sinh trả lời,
mỗi học sinh trả lời một câu hỏi. Nguồn thông tin cho cả lớp là tổng các câu hỏi cùng
những câu trả lời tương ứng.
+ Phương án 2: Thầy đặt một câu hỏi chính cho cả lớp có kèm theo các thông tin gợi
ý hoặc câu hỏi phụ liên quan tới câu hỏi chính đó. Sau đó giáo viên tổ chức cho học
sinh trả lời lần lượt từng bộ phận của câu hỏi chính ban đầu. Nguồn thông tin cho học
sinh cả lớp trong trường hợp này là câu hỏi tổng quát cùng với tổ hợp các lời giải đáp
từng bộ phận câu trả lời của học sinh.
Trang 6
Chuyên đề
GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà
+ Phương án 3: Thầy nêu câu hỏi chính cho cả lớp có kèm theo các thông tin gợi ý
nhằm tổ chức cho học sinh tranh luận hoặc học sinh đặt ra các câu hỏi phụ cho nhau sau
đó cùng giúp nhau giải đáp. Câu hỏi chính do giáo viên nêu ra theo phương án này
thường chứa đựng mâu thuẫn dưới dạng nghịch lý hoặc nó nêu ra nhiều định hướng
khác nhau mà học sinh phải lựa chọn giải quyết. Trong tình huống này học sinh thường
lúng túng khi xây dừng nên câu trả lời hay lời phát biểu tổng kết cuộc tranh luận vì tính
khái quát và sự phê phán của nó là rất cao. Vì vậy người thầy cần phải thiết kế các câu
hỏi phụ hoặc các gợi ý cho học sinh tự lực đi tới kết luận tổng quát.
Trong quá trình giảng dạy dù giáo viên sử dụng phương án nào thì hiệu quả chủ yếu
đều được quyết định bởi “nghệ thuật”đặt câu hỏi của mình. Câu hỏi có chất lượng là
câu hỏi có sức chứa nhiều nội dung trí dục mà bài học cần truyền tải tới người học. sức
chứa này trong mỗi câu hỏi luôn tỉ lệ thuận với tính có vấn đề của câu hỏi. Để đạt được
điều này người giáo viên cần phải nghiên cứu kỹ các nội dung cần truyền đạt đã tường
minh trong sách giáo khoa. Sau đó biến cái tường minh thành không tường minh để tiếp
đó khôi phục lại sự tường minh của nội dung cần truyền đạt cho người học.
B.VÍ DỤ MINH HỌA
Ví dụ1: Vận dụng “phương pháp hỏi đáp- tìm tòi bộ phận” vào dạy Tiết: 10
Bài 9. Quy luaät MenÑen: Quy luaät phaân li ñoäc laäp.(sinh hoc 12)
Ngày soạn : 20- 10-2013
I.Mục tiêu: Học xong bài này HS có khả năng:
- Giải thích được tại sao Menđen suy ra được quy luật các cặp alen phân li độc lập
với nhau trong quá trình hình thành giao tử.
- Biết vận dụng các quy luật xác suất để dự đoán kểt quả lai.
- Biết cách suy luận ra KG của sinh vật dựa trên kết quả phân li kiểu hình của các
phép lai.
- Nêu được công thức tổng quát về tỉ lệ giao tử, tỉ lệ kiểu gen ,kiểu hình trong các
phép lai nhiều cặp tính trạng.
- Giải thích được cơ sở tế bào học của quy luật phân li độc lập.
II. Thiết bị dạy học: Tranh phóng to hình 9 SGK, Bảng 9 SGK.
III. Phương pháp: Hỏi đáp tìm tòi bộ phận, kết hợp giải thích minh hoạ.
IV. Tiến trình tổ chức bài dạy:
1. Kiểm tra sĩ số:
2. Kiểm tra bài cũ:
1. Phát biểu nội dung của định luật phân li. Cơ sở tế bào học của quy luật phân li
2. Trong phép lai 1 cặp tính trạng , để cho đời sau có tỉ lệ kiểu hình xấp xỉ 3 trội : 1 lặn
thì cần có điều kiện gì?
3. Noäi dung baøi taäp daïy baøi môùi.
Ôû ñaäu Haø Lan, gen quy ñònh tính traïng haït vaøng troäi hoaøn toaøn so vôùi gen quy
ñònh tính traïng haït xanh, gen quy ñònh tính traïng haït trôn troäi hoaøn toaøn so vôùi gen
Trang 7
Chuyên đề
GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà
quy ñònh tính traïng haït nhaên, moãi gen naèm treân moät nhieãm saéc theå. Cho hai thöù ñaäu
thuaàn chuûng haït vaøng, trôn vôùi ñaäu haït xanh, nhaên.
a. Xaùc ñònh kieåu gen vaø kieåu hình ôû F1.
b. Cho F1 töï thuï phaán hoaëc giao phaán vôùi nhau thì söï phaân ly veà kieåu gen vaø kieåu
hình ôû F2 nhö theá naøo?
c. Neáu cho F1 lai phaân tích thì keát quaû cuûa pheùp lai phaân tích nhö theá naøo?
3. Bài mới:
Hoạt động của thầy và trò
? Thế nào là lai 2 cặp tính trạng
* Tìm hiểu về thí nghiệm lai 2 tính
trạng
GV yêu cầu HS nghiên cứu mục I
sau đó GV treo hình mô tả thí
nghiệm của Menđen và phân tích
nội dung thí nghiệm.
? Menđen làm thí nghiệm này cho
kết quả F1 như thế nào.
Nội dung
I.Thí nghiệm lai hai tính trạng:
1. Thí nghiệm:
- Đối tượng thí nghiệm: đậu Hà lan
- Tính trạng theo dõi: màu sắc và hình dạng
hạt.
Lai 2 thứ đậu Hà Lan thuần chủng.
PTC : Vàng - Trơn x
Xanh - Nhăn
F1 :
100% Vàng - Trơn
F1 tự thụ phấn
F2 : 315 vàng ,trơn
? Sau khi có F1 Menđen tiếp tục
101 vàng ,nhăn
lai như thế nào , kết quả F2 ra sao?
108 xanh ,trơn
32 xanh, nhăn
? F2 xuất hiện mấy loại KH giống
P mấy loại KH khác P
(Lưu ý: cây F1 mọc lên từ hạt trong
quả ở cây P, cây F2 mọc lên từ hạt
trong quả ở cây F1 )
? Thế nào là biến dị tổ hợp.
? Nếu xét riêng từng cặp tính
trạng thì tỉ lệ phân tính ở F2 như thế 2. Nhận xét kết quả thí nghiệm
nào, tỉ lệ này tuân theo định luật nào - Tỉ lệ phân li KH chung ở F2 : 9:9:3:1
- Xét riêng từng cặp tính trạng
của Menđen?
+ Màu sắc: vàng/xanh = 3/1
? Như vậy sự DT của 2 cặp tính + Hình dạng: trơn/nhăn = 3/1
trạng này có phụ thuộc nhau không. - Tỉ lệ phân li KH nếu xét riêng từng cặp tính
? Hãy giải thích tại sao chỉ dựa trạng đều = 3: 1
trên KH của F2 Menđen lại suy - Mối quan hệ giữa các kiểu hình chung va
được các cặp nhân tố di truyền quy riêng : tỉ lệ KH chung được tính bằng tích các
Trang 8
Chuyên đề
định các cặp tính trạng khác nhau
phân li độc lập trong quá trình hình
thành giao tử
( Menđen quan sát tỉ lệ phân li kiểu
hình cua từng tính trạng riêng biệt )
**Hãy phát biểu nội dung định luật
GV nêu vấn đề: vì sao có sự di
truyền độc lập các cặp tính trạng
+ Tính trạng do yếu tố nào quy định
+ Khi hình thành giao tử và thụ tinh
yếu tố này vận động như thế nào?→
HĐ
*Hoạt động : Tìm hiểu cơ sở tế bào
học của định luât
GV yêu cầu HS quan sát hình 9
SGK phóng to.
? Hình vẽ thể hiện điều gì.
? Khi P hình thành giao tử sẽ cho
những loại giao tử có NST như thế
nào.
GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà
tỉ lệ KH riêng
F2 : (3 : 1)(3 : 1) = 9: 9: 3: 1
Hướng dẫn HS áp dụng quy luật nhân xác
suất thông qua một vài ví dụ
3. Nội dung định luật:
Các cặp nhân tố di truyền quy định các
tính trạng khác nhau phân li độc lập trong quá
trình hình thành giao tử.
II. Cơ sở tế bào học
1. Các gen quy định các tính trạng khác
nhau nằm trên các cặp NST tương đồng khác
nhau. Khi giảm phân các cặp NST tương đồng
phân li về các giao tử một cách độc lập và tổ
hợp tự do với NST khác cặp→ kéo theo sự
phân li độc lập và tổ hợp tự do của các gen
trên nó
? Khi F1 hình thành giao tử sẽ cho
những loại giao tử nào?
2. Sự phân li của NST theo 2 trường hợp
? Tại sao mỗi loại giao tử lại ngang với xác suất ngang nhau nên tạo 4 loại giao tử
nhau.
với tỉ lệ ngang nhau.
? Khi thụ tinh các giao tử này kết
3. Sự kết hợp ngẫu nhiên của các loại giao
hợp như thế nào ( tổ hợp tự do).
tử trong quá trình thụ tinh làm xuất hiện nhiều
tổ hợp gen khác nhau
? Sự phân li của các NST trong cặp III. Ý nghĩa của các quy luật Menđen
tương đồng và tổ hợp tự do của các - Dự đoán được kết quả phân li ở đời sau
NST khác cặp có ý nghĩa gì ?
- Tạo nguồn biến dị tổ hợp, giải thích được sự
đa dạng của sinh giới.
* Tìm hiểu ý nghĩa của các quy luật Xét phép lai từ F1 → F2.
Menđen:
F1 x F1: Vàng, trơn
x
Vàng, trơn
AaBb
AaBb
GV hướng dẫn HS quay lại thí
nghiệm của Menđen
Trang 9
Chuyên đề
GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà
1
1
1
1
G: 4 AB: 4 Ab: 4 aB: 4 ab
1
1
1
1
4 AB: 4 Ab: 4 aB: 4 ab
? Nhận xét số KG, KH ở F2 so
F2: 9 vaøng,trôn : 3 vaøng, nhaên
với thế hệ xuất phát.
( 4 KH, 2KH giống P, 2KH khác P)
3 xanh,trôn : 1 xanh, nhaên
KG: 1AABB; 2AaBB; 1aaBB
2AABb; 4AaBb; 2aaBb
? Các KH khác bố mẹ có khác
1AAbb; 2Aabb; 1aabb
hoàn toàn không. ( không, mà là sự
Nhận xét:
tổ hợp lại những tính trạng của bố
F1 có 2 cặp dị hợp
mẹ theo một cách khác→ biến dị tổ
+ Số loại kiểu hình: 4 = 22
hợp)
+ Số loại kiểu gen: 9 = 32
+ Số loại giao tử F1 : 4 = 22
*HS tự tính toán ,thảo luận đưa ra
+ Tỉ lệ kiểu hình ở F2 : (3 + 1)2
công thức tổng quát ( hướng dẫn HS
Hoàn thành bảng 9
đưa các con số trong bảng về dạng
tích luỹ )
1. Củng cố:
Câu 1: Trong một bài toán lai, làm thế nào để phát hiện hiện tượng phân li độc lập
Câu 2: Hãy đưa ra điều kiện cần để áp dụng định luật PLĐL của Menđen
( Mỗi gen quy định một tính trạng, mỗi cặp gen nằm trên một cặp NST tương
đồng khác nhau )
Bài tập về nhà ở chuột lang, màu lông được quy định bởi một số alen
Cb : Đen
Cc : màu kem Cs: màu bạc
Cz: màu bạch tạng.
Hãy phân tích các kết qủa phép lai sau đây và xác định mối quan hệ trội lặn giữa các
alen này
Phép lai Kiểu hình
Kiểu hình của đời con
Đen
Bạc
Màu kem
Bạch tạng
1
Đen × Đen
22
0
0
7
2
Đen ×Bạch tạng
10
9
0
0
3
Kem × Kem
0
0
0
0
Trang 10
Chuyên đề
GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà
4
Bạc × Kem
0
23
11
12
5. Dặn dò:
- Học thuộc bài đã học. - Xem trước bài 10, SGK Sinh học 12.
Ví dụ2: Vận dụng “phương pháp hỏi đáp- tìm tòi bộ phận” vào dạy
Tiết: 12 BÀI 11 : LIÊN KẾT GEN VÀ HOÁN VỊ GEN (Sinh học 12).
Ngày soạn: 25- 11- 2013
I. Mục tiêu: Học xong bài này học sinh có khả năng:
- Nhận biết được hiện tượng liên kết gen.
- Giải thích được cơ sở tế bào học của hiện tượng hoán vị gen.
- Nêu được ý nghĩa của hiện tượng liên kết gen và hoán vị gen.
II.Thiết bị dạy học: Phiếu học tập. Sơ đồ lai viết trên giấy A0.
III. Phương pháp: Hỏi đáp tìm tòi bộ phận, kết hợp HĐNhóm.
IV. Tiến trình tổ chức dạy học:
1. Kiểm tra sĩ số:
2. Kiểm tra bài cũ: GV: HS làm bài tập sau: Cho ruồi giấm thân xám ,cánh dài lai với
thân đen cánh cụt được F1 toàn thân xám, cánh dài.Tiếp tục đem con đực F1 lai với con
cái thân đen cánh ngắn thì có kết quả như thế nào? Biết B: xám, b: đen, V: dài, v: cụt
Hs: Theo quy ước trên thì kiểu gen của ruồi thân xám, cánh dài là BBVV
ruồi thân đen, cánh cụt là bbvv
Theo ql MenDen F1 thu được toàn thân xám, cánh dài mà tiếp tục cho lai phân tích với
ruồi mình đen, cánh cụt thì Fa sẽ thu đực 4 kg với 4 kiểu hình có tỉ lệ ngang nhau :
1xám, dài: 1 đen, cụt: 1 xám, cụt: 1 đen, dài.
GV: yêu cầu HS nhận xét: hai cặp gen quy định 2 cặp tính trạng có thể nằm trên mấy
cặp NST ?
HS: hai cặp gen quy định 2 cặp tính trạng có thể nằm trên 2 cặp NST khác nhau, khi
phân li là phân li độc lập.
GV: Thông báo trên thực tế có nhiều trường hợp 2 hay nhiều gen quy định 2 hay nhiều
tính trạng lại cùng nằm trên một cặp NST, thì sự di truyền của nó ntn?
1. Bài mới:
Hoạt động của thấy và trò
Nội dung
* Tìm hiểu Liên kết gen:
I. Liên kết gen:
GV nêu câu hỏi: Thế nào là liên
- Khái niệm: các gen trên cùng một NST luôn
kết gen?
di truyền cùng nhau được gọi là một nhóm gen
? Trong tế bào, số nhóm gen lien liên kết.
kết được tính như thế nào.
- Số lượng nhóm gen liên kết của một loài
*Một loài có bộ NST 2n= 24 có bao thường bằng số lượng NST trong bộ NST đơn
nhiêu nhóm gen liên kết.
bội.VD: ruồi giấm 2n=8,có 4 nhóm gen liên kết.
n =12 vậy có 12 nhóm gen liên
1. Thí nghiệm:
kết
GV nêu lại thí nghiệm của
Trang 11
Chuyên đề
GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà
Moocgan, yêu cầu học sinh nhận
xét thí nghiệm.
? So sánh số tổ hợp của LKG với
số tổ hợp trong trường hợp gen
phân li độc lập.
GV yêu cầu HS xác định kiểu gen
của thế hệ P và viết SĐL từ P →
F2.
GV phát phiếu học tập 2 và yêu
cầu HS hoàn thành.
GV thông báo kết quả thu được
trong thí nghiệm của Moocgan, yêu
cầu HS so sánh và rút ra nhận xét.
*GV : có phải các gen trên 1 NST
lúc nào cũng di truyền cùng nhau ?
2. Nhận xét : - Phép lai hai cặp tính trạng.
- Lai phân tích Fa có hai tổ hợp.
- F1 chỉ tạo ra 2 loại giao tử. → hai cặp gen
nằm trên một cặp NST di truyền liên kết gen.
- Số kiểu tổ hợp giảm, số kiểu hình giảm, do
các gen trên cùng 1 NST luôn đi cùng nhau trong
quá trình sinh giao tử, hạn chế sự tổ hợp tự do
của các gen
* Sơ đồ lai: bảng giấy Ao.
II. Hoán vị gen
1. Thí nghiệm của Moogan và hiện tượng
hoán vị gen: * Nội dung thí nghiệm: SGK
GV mô tả thí nghiệm của
Moocgan.
Hoạt động:
* HS nghiên cứu thí nghiệm của
Moocgan trên ruồi giấm thảo luận * Nhận xét: - Số loại kiểu hình : 4
nhóm và nhận xét kết quả về
- Tỉ lệ kiểu hình : 0,415 : 0,415 : 0,085 : 0,085
- Số loại kiểu hình :
# 1 : 1: 1: 1
- Tỉ lệ kiểu hình :
- ♂ thân đen, cánh cụt chỉ cho 1 loại giao tử, vậy
♀ F1 phải cho 4 loại giao tử với tỉ lệ
GV chiếu sơ đồ cơ chế hiện tượng 0,415 : 0,415 : 0,085 : 0,085 → LKG có HVG
Trang 12
Chuyên đề
HVG, yêu cầu hoàn thành phiếu
học tập.
HS quan sát hình thảo luận:
? Sơ đồ mô tả hiện tượng gì , xảy ra
như thế nào
? Có phải ở tất cả các crômatit của
cặp NST tương đồng không
( Chú ý vị trí phân bố của gen trên
mỗi NST ban đầu và sau khi xảy ra
hiện tượng đó )
? Hiện tượng diễn ra vào kì nào của
phân bào giảm phân? Kết quả của
hiện tượng?
? Tại sao tấn số HVG không vượt
quá 50%
*GV : Em hãy nhận xét về sự tăng
giảm số tổ hợp ở LKG và đưa ra kết
luận ( giảm số kiểu tổ hợp ).
Từ đó nêu ý nghĩa của hiện tượng
LKG đặc biệt trong chọn giống vật
nuôi cây trồng
*GV: nhận xét sự tăng giảm số kiểu
tổ hợp ở HVG và đưa ra kết luận
( tăng số kiểu tổ hợp)
? cho biết ý nghĩa của hiện tượng
HVG
*? Khoảng cách giữa các gen nói
lên điều gì ( các gen càng xa nhau
càng dễ xảy ra hoán vị )
* Biết tần số HVG có thể suy ra
khoảng cách giữa các gen đó trên
bản đồ di truyền và ngược lại.
- Biết bản đồ gen có thể dự đoán
trước tần số các tổ hợp gen mới
trong các phép lai, có ý nghĩa trong
chọn giống(ò mẫm ) và nghiên cứu
khoa học
GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà
- Thân xám, cánh dài; thân đen, cánh cụt mang
kiểu hình LKG
- Xám, cụt ; đen, dài mang kiểu hình HVG
2. Cơ sở tế bào học của hiện tượng hoán vị
gen
- Cho rằng gen quy định hình dạng cánh và mầu
săc thân cùng nằm trên 1 NST, khi giảm phân
chúng đi cùng nhau nên phần lớn con giống bố
hoặc mẹ
- ở một số tế bào cơ thể cái khi giảm phân xảy ra
TĐC giữa các NST tương đồng khi chúng tiếp
hợp dẫn đến đổi vị trí các gen xuất hiện tổ hợp
gen mới ( HVG)
* Cách tính tần số HVG= tỷ lệ % số cá thể có
kiểu hình tái tổ hợp trên tổng số cá thể ở đời con
- Tần số HVG nhỏ hơn hoặc bằng 50% không
vượt quá
III. Ý nghĩa của hiện tượng LKG và HVG
1. Ý nghĩa của LKG
- Duy trì sự ổn định của loài.
- Nhiều gen tốt được tập hợp và lưu giữ trên 1
NST, đảm bảo sự di truyền bền vững của nhóm
gen quý có ý nghĩa trọng chọn giống
2. Ý nghĩ của HVG
- Tạo nguồn biến dị tổ hợp, nguyên liệu cho tiến
hoá và chọn giống.
- Các gen quý có cơ hội được tổ hợp lại trong 1
gen.
- Thiết lập được khoảng cách tương đối của các
gen trên NST. đơn vị đo khoảng cách được tính
bằng 1% HVG hay 1CM
Dạng bình thýờng
Râu dài
Thân xám
Mắt đỏ
54.5
Cánh
dài
Mắt đỏ
67
Dạng đột biến
Râu ngắn
Trang 13
Thân đen
Mắt
Cánh
đỏ thẫm ngắn
Mắt nâu
Chuyên đề
GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà
4. Củng cố
1. Làm thế nào để biết 2 gen đó liên kết hay phân li độc lập.
2. Ý nghĩa của LKG và HVG.
5. Dặn dò:
- Học thuộc bài đã học.
- Xem trước bài 12 trang 50, SGK Sinh học 12
C. THÖÏC NGHIEÄM SÖ PHAÏM
I. MUÏC ÑÍCH THÖÏC NGHIEÄM SÖ PHAÏM.
Thöïc nghieäm sö phaïm nhaèm ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa vieäc vận dụng “phương pháp hỏi
đáp- tìm tòi bộ phận” trong daïy hoïc sinh học ở trường THPT.
II. ÑOÁI TÖÔÏNG THÖÏC NGHIEÄM SÖ PHAÏM
Toâi choïn hoïc sinh lôùp 12 Tröôøng THPT Vónh Cöûu – Ñoàng Nai laøm ñoái töôïng
thöïc nghieäm. Caùc baøi hoïc ñöôïc tieán haønh ôû 4 lôùp 12(12A1, 12A2, 12A3, 12A4),vôùi
toång soá 180 hoïc sinh.
III. NOÄI DUNG THÖÏC NGHIEÄM SÖ PHAÏM
Noäi dung thöïc nghieäm ñöôïc theå hieän trong caùc baøi giaûng sau:
Baøi 1 : QLPl ñoäc laäp
Baøi 2 : Liên kết gen và Hoaùn vò gen.
Toâi tieán haønh thieát keá giaùo aùn cho caùc baøi hoïc ñeå giaûng daïy theo 2 phöông phaùp:
+) Phöông phaùp söû duïng câu hỏi coù vaán ñeà lieân keát vôùi caâu hoûi ñònh höôùng nghieân
cöùu saùch giaùo khoa vaø ñaøm thoaïi ôritxtic.
+) Phöông phaùp traàn thuaät, giaûng giaûi minh hoïa.
IV. PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC NGHIEÄM SÖ PHAÏM
1. Caùch tieán haønh thöïc nghieäm sö phaïm
Khi tieán haønh thöïc nghieäm, hai nhoùm lôùp ñöôïc choïn laø nhoùm lôùp thöïc nghieäm
vaø nhoùm lôùp ñoái chöùng coù soá löôïng vaø trình ñoä nhaän thöùc töông ñöông nhau döïa vaøo
keát quaû hoïc taäp tröôùc ñoù. Tuy vaäy, thoâng thöôøng chaát löôïng lónh hoäi kieán thöùc cuûa
hoïc sinh caùc nhoùm khoâng ñoàng ñeàu nhau, thaønh phaàn hoïc sinh trong caùc lôùp cuõng
khaùc nhau neân ít nhieàu aûnh höôûng ñeán keát quaû thöïc nghieäm. Ñeå loaïi tröø nhöõng aûnh
höôûng ñoù toâi tieán haønh boá trí thöïc hiện cheùo nhö sau:
Baøi 1: Lôùp 12A1 vaø 12A3 vôùi toång soá 90 hoïc sinh laøm lôùp thöïc nghieäm.
Lôùp 12A2 vaø 12A4 vôùi toång soá 90 hoïc sinh laøm lôùp ñoái chöùng.
Baøi 2: Lôùp 12A1 vaø 12A3 vôùi toång soá 90 hoïc sinh laøm lôùp ñoái chöùng.
Lôùp 12A2 vaø 12A4 vôùi toång soá 90 hoïc sinh laøm lôùp thöïc nghieäm.
Trang 14
Chuyên đề
GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà
Caùc lôùp thöïc nghieäm vaø ñoái chöùng ñöôïc kieåm tra theo cheá ñoä nhö nhau baèng nhöõng
baøi kieåm tra gioáng nhau. Caùc ñeà kieåm tra ñöôïc soaïn ra coù söï phoái hôïp giöõa caùc caâu
hoûi khaùc nhau ôû nhieàu möùc ñoä: hieåu, vaän duïng vaø naâng cao.
2. Xöû lyù keát quaû thöïc nghieäm.
Caùc soá lieäu thöïc nghieäm thu ñöôïc ñöôïc xöû lyù baèng thoáng keâ toaùn hoïc nhaèm laøm
taêng ñoä chính xaùc vaø söùc thuyeát phuïc cuûa caùc keát luaän.
Caùc tham soá ñaëc tröng laø:
- Trung bình coäng ( X ): Laø tham soá xaùc ñònh giaù trò trung bình cuûa daõy soá thoáng
keâ.
1
X n
n
X n
i
i 1
i
- Ñoä leäch chuaån (S): Ñaëc tröng cho ñoä phaân taùn ít hay nhieàu xung quanh giaù trò
trung bình coäng. (S) caøng nhoû, soá lieäu caøng ít phaân taùn, keát quaû caøng ñaùng tin caäy.
S
-
Sai
2
1 n
X i X ni
n i 1
soá
trung bình coäng (m):
S
m
n
- Heä soá bieán thieân ( Cv ): Bieåu thò möùc ñoä bieán thieân trong nhieàu taäp hôïp coù X
khaùc nhau. Cv caøng nhoû thì keát quaû coù ñoä tin caäy caøng cao.
S
C v X 100%
( t d ) : Kieåm ñònh ñoä ñaùng tin caäy sai khaùc giöõa 2
- Ñoä tin caäy
giaù trò trung bình cuûa 2 phöông aùn thöïc nghieäm vaø ñoái chöùng.
vôùi
X1 X 2
td
Sd
S12 S 22
S d n1 n 2
Trang 15
Chuyên đề
GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà
So saùnh t d vôùi t ñöôïc tra ôû baûng Student vôùi = 0,05. Neáu t d > t thì söï sai khaùc
giöõa X 1 vaø X 2 laø coù yù nghóa.
* Giaûi thích caùc tham soá trong coâng thöùc treân:
X i - giaù trò töøng ñieåm soá
n
ni - soá baøi ñieåm X i .
- toång soá hoïc sinh. X 1 , X 2 - ñieåm soá trung bình cuûa 2 nhoùm lôùp.
n1 , n 2
- soá baøi kieåm tra cuûa töøng lôùp ñoái chöùng vaø thöïc nghieäm.
S12 , S 22
- phöông sai cuûa moãi phöông aùn thöïc nghieäm.
Keát quaû xöû lyù caùc soá lieäu treân cho pheùp toâi xaùc ñònh ñöôïc:
+ Möùc ñoä ñaùng tin caäy giöõa ñoái chöùng vaø thöïc nghieäm.
+ Tính hieäu quaû cuûa vieäc söû duïng baøi taäp trong phöông aùn thöïc nghieäm bieåu hieän
treân caùc giaù trò X qua moãi ñôït kieåm tra, qua tyû leä hoïc sinh yeáu, keùm, trung bình,
khaù, gioûi.
V. KEÁT QUAÛ THÖÏC NGHIEÄM
Toâi ñaõ tieán haønh kieåm tra 2 baøi tập nhaèm xaùc ñònh hieäu quaû cuûa vieäc söû duïng
phương pháp hỏi đáp laøm phöông tieän truyeàn taûi kieán thöùc bài học. Đồng thời ñeå ñieàu
tra việc lónh hoäi kieán thöùc cuûa hoïc sinh sau khi vận dụng các phương pháp đó trong
giảng dạy bài mới.
Ñeà 1: PTC Loâng ñen x
Loâng traéng
F1
100% loâng ñen
1. Quy luaät di truyeàn chi phoái tính traïng treân.
2. Thöû ñöa ra phöông phaùp ñeå xaùc ñònh quy luaät di truyeàn?
Ñeà 2: PTC Caây hoa ñoû, ñaøi ngaû
x
hoa xanh, ñaøi cuoán
F1
100% hoa xanh, ñaøi ngaû
F2
1Caây hoa xanh, ñaøi cuoán :2Caây hoa ñoû, ñaøi ngaû :1Caây hoa xanh, ñaøi ngaû
1. Bieän luaän vaø vieát sô ñoà lai töø P ñeáùn F2.
2. Cho F1 lai phaân tích, keát quaû pheùp lai thu ñöôïc nhö theá naøo?
Keát quaû baøi kieåm tra soá 1 ñöôïc theå hieän qua baûng sau:
Baûng 1 : So saùnh phaân phoái taàn xuaát fi % qua kieåm tra baøi soá 1
Xi
Phöông
X
n
aùn
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
ÑC
90
0
3
10
11 37 12 10
6
2
0 5,19
TN
91
0
0
1
7 18 14 20 17 11
2 6,66
Trang 16
Chuyên đề
GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà
fi%
Hình 1: Bieåu ñoà phaân phoái ñieåm kieåm tra baøi 1
Qua keát quaû trình baøy ôû baûng 1 vaø hình 1 cho thaáy :
+ ÔÛ phöông aùn thöïc nghieäm, ñieåm soá taäp trung töø 3 – 10, taàn suaát taäp trung cao
nhaát ôû ñieåm 7(22,2%) trong khi ôû phöông aùn ñoái chöùng, ñieåm soá taäp trung töø 2 – 9,
taàn suaát taäp trung cao nhaát ôû ñieåm 5(40,7%).
+ Ñieåm döôùi trung bình ôû phöông aùn thöïc nghieäm thaáp hôn nhieàu so vôùi phöông
aùn ñoái chöùng(TN : 8,8%; ÑC: 26,3%). Lôùp ñoái chöùng chæ coù 17,58% hoïc sinh ñaït
ñieåm khaù trong khi ôû phöông aùn thöïc nghieäm ñaït 41,11%, ñaëc bieät ôû phöông aùn thöïc
nghieäm coøn coù 14,4% hoïc sinh ñaït ñieåm gioûi. Do ñoù ñieåm soá cuûa hoïc sinh ôû phöông
aùn thöïc nghieäm cao hôn ôû phöông aùn ñoái chöùng, ñieàu naøy cho pheùp ñaùnh giaù vieäc söû
duïng phương pháp hỏi đáp trong daïy hoïc böôùc ñaàu coù hieäu quaû.
Baûng 2: So saùnh phaân phoái taàn suaát fi% qua baøi kieåm tra soá 2
Xi
Phöông
X
n
aùn
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
ÑC
90
0
3
5
13 30 17 14
7
1
0 5,42
TN
91
0
0
0
5 15
1 23 21
9
3 6,86
Trang 17
Chuyên đề
GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà
fi%
Hình 2: Bieåu ñoà phaân phoái ñieåm kieåm tra baøi 2
Qua keát quaû trình baøy ôû baûng 2 vaø hình 2 cho thaáy :
+ ÔÛ phöông aùn thöïc nghieäm: ñieåm soá taäp trung töø 5 – 10, taàn suaát taäp trung cao
nhaát ôû ñieåm 7(25,3%) trong khi ôû phöông aùn ñoái chöùng, ñieåm soá taäp trung töø 2 – 9,
taàn suaát taäp trung cao nhaát ôû ñieåm 5(33,3%).
+ Ñieåm döôùi trung bình ôû phöông aùn thöïc nghieäm thaáp hôn nhieàu so vôùi phöông
aùn ñoái chöùng(TN : 5,49%; ÑC: 23,33%). Lôùp ñoái chöùng chæ coù 23,33% hoïc sinh ñaït
ñieåm khaù trong khi ôû phöông aùn thöïc nghieäm ñaït 48,35%, ñaëc bieät ôû phöông aùn thöïc
nghieäm coøn coù 13,18% hoïc sinh ñaït ñieåm gioûi. Do ñoù ñieåm soá cuûa hoïc sinh ôû phöông
aùn thöïc nghieäm cao hôn ôû phöông aùn ñoái chöùng, ñieàu naøy cho pheùp ñaùnh giaù vieäc söû
duïng phương pháp hỏi đáp tìm tòi bộ phận trong daïy hoïc böôùc ñaàu coù hieäu quaû.
Toång hôïp keát quaû 2 baøi kieåm tra ñöôïc theå hieän qua baûng 3 vaø bieåu ñoà 3:
Baûng 3 : So saùnh keát quaû thöïc nghieäm vaø ñoái chöùng theå hieän qua 2 baøi kieåm tra
Laàn kieåm tra Phöông aùn
1
2
X m
n
Cv(%)
S
ÑC
91
5,19 0,160
29,39
1,52
TN
90
6,66 0,169
24,18
1,61
ÑC
90
5,42 0,155
27,21
1,47
dTN-ÑC
1,47
td
6,29
1,44
6,56
6,86 0,156
TN
91
21,70
1,49
tα = 1,96 vôùi α = 0,05
td > tα do ñoù veà maët thoáng keâ thì söï sai khaùc giöõa X ÑC vaø X TN laø coù nghóa.
7
X
6
5
4
6,66
6.86
3
2
1
0
Trang 18
Chuyên đề
GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà
5,19
5,42
Laàn thöïc nghieäm
Bieåu ñoà 3: Keát quaû kieåm tra cuûa ñôït thöïc nghieäm
Qua keát quaû trình baøy ôû baûng 3, bieåu ñoà 3 toâi coù theå ruùt ra moät soá nhaän xeùt
1
2
sau:
+ Trong caû hai laàn kieåm tra X cuûa lôùp thöïc nghieäm luoân cao hôn lôùp ñoái chöùng
( TN : 6,66 – 6,86 ; ÑC : 5,19 – 5,42 ) . Maët khaùc söï sai khaùc giöõa X ÑC vaø X TN laø coù
nghóa veà maët thoáng keâ. Do ñoù hoïc sinh lôùp thöïc nghieäm ñaït keát quaû cao hôn lôùp ñoái
chöùng, nghóa laø khaû naêng lónh hoäi kieán thöùc toát hôn. Chöùng toû vieäc aùp duïng phöông
phaùp söû duïng hỏi đáp vaøo daïy hoïc coù keát quaû cao hôn.
+ Giaù trò ñoäï leäch chuaån S cuûa 2 lôùp ñoái chöùng vaø thöïc nghieäm khaù nhoû, dao ñoäng
trong khoaûng töø 1,47 – 1,61. ñoä bieán thieân C v cuûa lôùp thöïc nghieäm ôû caû 2 laàn kieåm
tra luoân thaáp hôn lôùp ñoái chöùng, heä soá bieán thieân cuûa 2 lôùp dao ñoäng trong khoaûng
21,70% - 29,39% naèm trong khoaûng trung bình laø nhoû. Cho neân keát quaû thu ñöôïc coù
ñoä tin caäy cao.
+ Heä soá d qua 2 laàn kieåm tra ñeàu mang giaù trò döông, laàn 1 laø 1,47 laàn 2 laø 1,44.
Nhö vaäy, qua keát quaû caùc baøi kieåm tra vaø nhaän xeùt cuûa giaùo vieân ôû caùc giôø giaûng
dạy toâi nhaän thaáy: Khi vận dụng phương pháp ñaøm thoaïi ôritxtic vaø laøm vieäc ñoäc laäp
vôùi saùch giaùo khoa ñaõ coù taùc duïng naâng cao roõ reät chaát löôïng hoïc taäp cuûa hoïc sinh.
Phöông phaùp naøy giuùp hoïc sinh chuû ñoäng ruùt ra kieán thöùc môùi, phaùt huy khaû naêng
saùng taïo cuûa töøng hoïc sinh, taïo tieàn ñeà cho hoïc sinh vaän duïng giaûi quyeát nhöõng vaán
ñeà, nhöõng tình huoáng môùi naûy sinh trong cuoäc soáng, giuùp hoïc sinh giaùm ñöa ra yù
kieán vaø baûo veä yù kieán cuûa mình, töø ñoù laøm khoâng khí hoïc taäp trong lôùp soâi noåi, mang
tính taäp theå. Phöông phaùp naøy cuõng giaûi quyeát ñöôïc nhöõng khoù khaên veà thôøi löôïng
cuûa moät tieát hoïc vôùi thoùi quen nghe vaø ghi thuï ñoäng cuûa hoïc sinh. Vì theá khi söû duïng
phương pháp này vaøo daïy hoïc ñaõ naâng cao ñöôïc hieäu quaû lónh hoäi caùc kieán thöùc di
truyeàn hoïc ôû baäc THPT.
KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHỊ
I. Keát luaän.
Trang 19
Chuyên đề
GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà
Để học sinh yêu thích, ham học bộ môn sinh học người giáo viên nên xúc tiến việc
đổi mới phương pháp giảng dạy của mình. Phương pháp có tác dụng gây hứng thú nhận
thức, khát vọng tìm tòi cho học sinh, giúp học sinh nhận thức vững chắc nội dung bài
học, đó là “phương pháp hỏi đáp tìm tòi bộ phận”. Phương pháp này còn dạy cho học
sinh trình tự giải quyết một vấn đề giúp học sinh nắm vững các thao tác tư duy... cho
phép giáo viên thu được thông tin ngược về chất lượng lĩnh hội tri thức của học sinh.
Đồng thời giúp giáo viên điều chỉnh quá trình dạy học một cách linh hoạt vì vậy
phương pháp náy thích hợp cho hầu hết các bài trong chương trình sinh học ở trường
phổ thông.
Thöïc hieän muïc ñích cuûa ñeà taøi, ñoái chieáu vôùi nhöõng nhieäm vuï ñaët ra trong ñeà taøi,
toâi ñaõ thöïc hieän ñöôïc caùc nhieäm vuï sau ñaây:
- Xaây döïng ñöôïc heä thoáng lyù luaän veà phương pháp hỏi đáp tìm tòi bộ phận và baøi
taäp, laøm cô sôû cho vieäc xaây döïng vaø söû duïng phương pháp dạy học đó trong daïy hoïc
sinh hoïc ôû trừông phoå thoâng.
- Vận dụng phương pháp hỏi đáp và caùc phương pháp khác, baøi taäp vào việc dạy
caùc kiến thức sinh học ở mốt số bài sinh học 11,12... nhằm söû duïng phương pháp laøm
phöông tieän ñeå toå chöùc hoïc sinh töï giaønh laáy kieán thöùc.
- Böôùc ñaàu tieán haønh thöïc nghieäm sö phaïm ñeå khaúng ñònh coù söï thay ñoåi veà chaát
lượng, hieäu quaû cuûa con ñöôøng xaây döïng vaø söû duïng phương pháp hỏi đáp tìm tòi bộ
phận trong daïy hoïc bộ môn Sinh hoïc ôû tröôøng THPT.
Tuy nhiên phương pháp này không phải chỉ sử dụng độc lập mà nên sử dụng kết hợp
với các phương pháp dạy học khác thì sẽ thu được kết quả dạy học cao nhất.
II. Kieán nghò
Tieáp tuïc tìm hieåu khaû naêng vận dụng vaø caùch söû duïng phương pháp hỏi đáp của
giáo viên trong giảng dạy ñeå ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa phöông phaùp laøm phöông tieän toå
chöùc hoïc sinh töï giaønh laáy kieán thöùc môùi.
Phaùt trieån vaø thöïc hieän ñeà taøi treân dieän roäng hôn caû veà soá löôïng hoïc sinh vaø khoái
löôïng kieán thöùc.
Trên đây là một số ít vốn kinh nghiệm của mình, tôi mạnh dạn viết lên và có lẽ còn
rất nhiều thiếu sót. Rất mong nhận được sự góp ý chân tình của nhiều quý thầy cô giáo.
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
1. Ñinh Quang Baùo(1996): Lyù luaän daïy hoïc Sinh hoïc – phaàn ñaïi cöông NXB Giaùo
duïc.
Trang 20
- Xem thêm -