Tài liệu Skkn ứng dụng phương pháp hỏi đáp tìm tòi bộ phận trong giảng dạy sinh học ở trường thpt.

Chuyên đề GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà SÔÛ GIAÙO DUÏC & ÑAØO TAÏO ÑOÀNG NAI Đơn vị: TRÖÔØNG THPT VÓNH CÖÛU ›š Mã số………………… CHUYEÂN ÑEÀ: ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP HỎI ĐÁP- TÌM TÒI BỘ PHẬN TRONG GIẢNG DẠY SINH HỌC Ở TRƯỜNG THPT VĨNH CỬU Ngöôøi thöïc hieän: NGUYEÃN THÒ NGOÏC NGAØ Lĩnh vực nghiên cứu: phương pháp dạy học bộ môn NAÊM HOÏC : 2012 – 2013 . Trang 1 Chuyên đề GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC LỜI CẢM ƠN I.THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN: 1. Họ và tên: NGUYỄN THỊ NGỌC NGÀ. 2. Ngày tháng năm sinh: 29/ 07 /1976. 3. Giới: Nữ. 4. Địa chỉ: Khu tập thể kho K334 SÂN BAY BIÊN HÒA –ĐỒNG NAI. 5. Điện thoại: 0984625376. 6. Chức vụ: TT - Giáo viên. 7. Đơn vị công tác: Trường THPT VĨNH CỬU-ĐỒNG NAI. II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO: -Trình độ chuyên môn nghiệp vụ: cử nhân khoa học. -Tốt nghiệp năm 2000. -Chuyên nghành: sinh –KTNN. III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC: - Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiêm: giảng dạy sinh học. Số năm có kinh nghiêm: 13 năm. - Các sáng kiến kinh nghiệm đã có: +Ứng dụng phương pháp dạy học nêu vấn đề trong day học sinh học ở trường PTTH. +Ứng dụng phương pháp dạy học hỏi đáp tìm tòi bộ phận trong day học sinh học ở trường PTTH. + Xây dựng phiếu học tập để dậy sinh học phổ thông. + Xây dựng bài tập để dạy phần các quy luật di truyền. Trang 2 Chuyên đề GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà Với lòng biết ơn và kính trọng tôi xin bày tỏ lời cảm ơn chân thành tới các thầy cô giáo trong tổ, BGH nhà trường THPT Vĩnh Cửu đã giúp tôi rất nhiều trong quá trình công tác, giảng dạy và nghiên cứu để tôi hoàn thành chuyên đề nghiên cứu của mình. Xin cảm ơn gia đình và bạn bè của tôi đã động viên giúp đỡ tôi trong quá trình tìm tài liệu, nghiên cứu để tôi hoàn thành quá trình nghiên cứu chuyên đề này. Xin chân thành cảm ơn. Vĩnh Cửu, ngày 20 tháng 5 năm 2013 GV: NGUYỄN THỊ NGỌC NGÀ. Trang 3 Chuyên đề GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI : Trong những năm sau chiến tranh, nước ta từ một nước thiếu lương thực nay trở thành một nước xuất khẩu gạo đứng thứ nhất, nhì thế giới. Những thành quả đó đạt được một phần là nhờ sự phát triển mạnh mẽ của sinh học và khoa học kỹ thuật nông nghiệp. Để người nông dân lao động biết ứng dụng nông nghiệp vào sản suất, thì việc cung cấp kiến thức sinh học, kỹ thuật ở trường phổ thông là vấn đề rất cần thiết, là bước khởi đầu khơi dậy sự tìm tòi ham học hỏi kiến thức ở mỗi học sinh khi còn học ở trường trung học phổ thông. Tuy nhiên việc dậy và học môn sinh học ở trường phổ thông còn gặp rất nhiều khó khăn: số tiết học trong tuần ít, kiến thức cần truyền tải đến học sinh nhiều, nhưng thời lượng ít. Học sinh thường có tâm lý xem môn sinh học là môn học phụ, không chú ý đầu tư dành nhiều thời gian học, đọc sách giáo khoa, sách tham khảo... Không những vậy một số em học sinh lại cho rằng môn sinh học khó thuộc, khó nhớ, bài tập phức tạp, khó hiểu. Vì vậy với thời lượng ít ỏi trên lớp muốn cho học sinh ham học môn sinh, nắm vững kiến thức bài học, người giáo viên nên áp dụng, phối hợp nhiều phương pháp khác nhau. Trong các phương pháp dạy học đó giáo viên nên chú trọng đến phương pháp hỏi đáp, tìm tòi bộ phận. Vì phương pháp này có tác dụng gây hứng thú nhận thức khát vọng tìm tòi nội dung kiến thức cho học sinh.Qua nội dung mỗi bài học sẽ được học sinh lĩnh hội một cách vững trắc. Ngoài ra phương pháp này còn được sử dụng phổ biến thích hợp cho hầu hết các bài học trong chương trình sinh học ở trường phổ thông và khi sử dụng thường được sử dụng kết hợp với các phương pháp dạy học khác rất hiệu quả. Qua quá trình học tập ở trường sư phạm, tham khảo nhiều tài liệu và sự giúp đỡ của giáo viên bộ môn. Qua nhiều năm đúc kết kinh nghiệm giảng dạy tôi mạnh dạn nêu lên một vài suy nghĩ về “ứng dụng phương pháp hỏi đáp- tìm tòi bộ phận vào giảng dạy bộ môn sinh học ở trường phổ thông”. 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU: Ñeå vận dụng hiệu quả “phương pháp hỏi đáp- tìm tòi bộ phận” vaøo các bài dạy kieán thöùc môùi, thí nghiệm thực hành, nghiên cứu sách, tài liệu ... cho hoïc sinh vaø goùp phaàn naâng cao chaát löôïng daïy hoïc ôû tröôøng phoå thoâng . 3. ĐỐI TƯỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU: a. Ñoái töôïng nghieân cöùu: Các phương pháp vaø caùch söû duïng các phương pháp trong daïy hoïc nói chung và dạy học sinh học nói riêng. b. Khaùch theå nghieân cöùu: Hoïc sinh lôùp 12 tröôøng THPT Vónh Cöûu - Ñoàng Nai 4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU: a. Phöông phaùp nghieân cöùu lyù thuyeát: Trang 4 Chuyên đề GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà Ñeå xaây döïng ñeà taøi, toâi ñaõ thu thaäp caùc taøi lieäu coù lieân quan ñeán chuû ñeà nghieân cöùu. Caùc taøi lieäu naøy coù taùc duïng ñònh höôùng vaøo noäi dung vaø phaïm vi möùc ñoä nghieân cöùu cuûa ñeà taøi. b. Thöïc nghieäm sö phaïm: Nhaèm so saùnh keát quaû giöõa các phöông phaùp daïy hoïc khác vôùi “phương pháp hỏi đáp- tìm tòi bộ phận” trong daïy hoïc sinh học ở trường phổ thông. c . Giaû thieát khoa hoïc: Vieäc xaây döïng vaø söû duïng“phương pháp hỏi đáp- tìm tòi bộ phận” laøm phöông tieän cho hoïc sinh lónh hoäi kieán thöùc seõ naâng cao chaát löôïng daïy hoïc sinh hoïc ôû tröôøng phoå thoâng. NỘI DUNG MỘT SỐ KINH NGHIỆM VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC HỎI ĐÁP TÌM TÒI BỘ PHẬN. A. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA PHƯƠNG PHÁP PHÁP DẠY HỌC HỎI ĐÁP TÌM TÒI BỘ PHẬN. 1. Bản chất của phương pháp hỏi đáp – tìm tòi bộ phận: Phương pháp hỏi đáp tìm tòi bộ phận là phương pháp mà trong đó học sinh độc lập giải quyết từng phần nhỏ hàng loạt các câu hỏi do giáo viên nêu ra trên lớp, trong các bài thực hành, quan sát, qua máy chiếu, mẫu vật trong vườn trường hoặc ngoài thiên nhiên …v.v. Hỏi đáp-tìm tòi được tổ chức bằng sự xen kẽ tuần tự các thông báo ngắn của giáo viên với các câu hỏi và câu trả lời của học sinh đối với câu hỏi đó. Mỗi câu hỏi hay một nhóm câu hỏi nào đó phải xây dựng sao cho khi trả lời học sinh nhận được một “liều kiến thứ” nhất định và cứ lần lượt hỏi đáp. Như vậy, học sinh lĩnh hội được một nội dung kiến thức về một chủ đề trọn vẹn. Phương pháp hỏi đáp tìm tòi bộ phận còn gọi là phương pháp hỏi đáp Owrrixtic 2. Những yêu cầu logic của câu hỏi: - Câu hỏi phải mang tính chất nêu vấn đề, buộc học sinh phải luôn ở trạng thái có vấn đề. - Hệ thống câu hỏi – lời giải đáp thể hiện một logic chặt chẽ các bước giải quyết một vấn đề lớn, tạo nên nôi dung trí dục chủ yếu của bài học, là nguồn tri thức cho học sinh. Nhờ phương pháp này, học sinh không chỉ lĩnh hội được nội dung trí dục mà còn rèn luyện được cả phương pháp nhận thức và cách diễn đạt tư tưởng bằng ngôn ngữ nói một cách logic, chặt chẽ. - Câu hỏi phải giữ vai trò chỉ đạo, bằng những câu hỏi liên tiếp, xếp theo một logic, chặt chẽ, uốn nắn,dẫn dắt học sinh từng bước đi tới bản chất của sự vật, hiện tượng. Trong vai trò chỉ đạo này của giáo viên thì học sinh giống như người phát hiện. Vì vậy Trang 5 Chuyên đề GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà hỏi đáp tìm tòi bộ phận là một mức độ dạy của học nêu vấn đề vì có cả thầy và trò tham gia, học sinh tìm tòi. - Câu hỏi nêu ra không nên quá chung chung và ngược lại cũng không nên quá chi tiết. - Đôi khi trong nhiều trường hợp, giáo viên cần nêu các câu hỏi gây tranh luận trong cả lớp.Những câu hỏi như thế tạo điều kiện phát triển tính độc lập tư duy của học sinh, rèn luyện cho học sinh cách lập luận theo quan điểm riêng của mình …v.v. Từ đó phát huy năng lực sáng tạo của người học. 3. Tác dụng của phương pháp hỏi đáp – tìm tòi bộ phận: - Khi giáo viên sử dụng phương pháp này có tác dụng gây được hứng thú nhận thức và khơi dậy khát vọng tìm tòi tri thức cho học sinh. Qua đó mà nội dung truyền tải luôn được học sinh lĩnh hội một cách vững chắc. - Ngoài ra “Hỏi đáp – tìm tòi bộ phận” còn dạy cho học sinh trình tự các bước giải quyết một vấn đề, giúp học sinh thực hiện các thao tác tư duy. Vì vậy trong phương pháp này thường sử dụng các câu hỏi như sau: Câu hỏi yêu cầu phân tích- tổng hợp, câu hỏi đòi hỏi có sự so sánh, câu hỏi buộc học sinh thiết lập mối quan hệ nhân quả, rút ra kết luận mang tính khái quát hóa, trừu tượng hóa…v.v. - Phương pháp này cho phép thu được thông tin ngược về chất lượng lĩnh hội kiến thức và tư duy của học sinh. Những thông tin này không chỉ phong phú mà còn chính xác kịp thời giúp giáo viên điều chỉnh quá trình dạy học một cách linh hoạt và hiệu quả cao. - Phương pháp hỏi đáp tìm tòi bộ phận thường được sử dụng phổ biến thích hợp cho hầu hết các kiểu bài lên lớp và thường sử dụng kết hợp với nhiều phương pháp dạy học khác. Đặc biệt các câu hỏi tìm tòi rất có hiệu quả khi giáo viên sử dụng hướng dẫn học sinh trong các bài dạy có các thí nghiệm biểu diễn, thí nghiệm thực hành hoặc khi nghiên cứu tài liệu mới, sách giáo khoa…. - Phương pháp hỏi đáp tìm tòi bộ phận vừa có vai trò dạy kiến thức, vừa có vai trò dạy cách lập luận logic cho học sinh 4. Tổ chức hoạt động của học sinh trong phương pháp hỏi đáp – tìm tòi bộ phận: Có 3 phương án tổ chức hoạt động trong phương pháp hỏi đáp – tìm tòi bộ phận: + Phương án 1: Thầy đặt hệ thống câu hỏi riêng rẽ sau đó chỉ định học sinh trả lời, mỗi học sinh trả lời một câu hỏi. Nguồn thông tin cho cả lớp là tổng các câu hỏi cùng những câu trả lời tương ứng. + Phương án 2: Thầy đặt một câu hỏi chính cho cả lớp có kèm theo các thông tin gợi ý hoặc câu hỏi phụ liên quan tới câu hỏi chính đó. Sau đó giáo viên tổ chức cho học sinh trả lời lần lượt từng bộ phận của câu hỏi chính ban đầu. Nguồn thông tin cho học sinh cả lớp trong trường hợp này là câu hỏi tổng quát cùng với tổ hợp các lời giải đáp từng bộ phận câu trả lời của học sinh. Trang 6 Chuyên đề GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà + Phương án 3: Thầy nêu câu hỏi chính cho cả lớp có kèm theo các thông tin gợi ý nhằm tổ chức cho học sinh tranh luận hoặc học sinh đặt ra các câu hỏi phụ cho nhau sau đó cùng giúp nhau giải đáp. Câu hỏi chính do giáo viên nêu ra theo phương án này thường chứa đựng mâu thuẫn dưới dạng nghịch lý hoặc nó nêu ra nhiều định hướng khác nhau mà học sinh phải lựa chọn giải quyết. Trong tình huống này học sinh thường lúng túng khi xây dừng nên câu trả lời hay lời phát biểu tổng kết cuộc tranh luận vì tính khái quát và sự phê phán của nó là rất cao. Vì vậy người thầy cần phải thiết kế các câu hỏi phụ hoặc các gợi ý cho học sinh tự lực đi tới kết luận tổng quát. Trong quá trình giảng dạy dù giáo viên sử dụng phương án nào thì hiệu quả chủ yếu đều được quyết định bởi “nghệ thuật”đặt câu hỏi của mình. Câu hỏi có chất lượng là câu hỏi có sức chứa nhiều nội dung trí dục mà bài học cần truyền tải tới người học. sức chứa này trong mỗi câu hỏi luôn tỉ lệ thuận với tính có vấn đề của câu hỏi. Để đạt được điều này người giáo viên cần phải nghiên cứu kỹ các nội dung cần truyền đạt đã tường minh trong sách giáo khoa. Sau đó biến cái tường minh thành không tường minh để tiếp đó khôi phục lại sự tường minh của nội dung cần truyền đạt cho người học. B.VÍ DỤ MINH HỌA Ví dụ1: Vận dụng “phương pháp hỏi đáp- tìm tòi bộ phận” vào dạy Tiết: 10 Bài 9. Quy luaät MenÑen: Quy luaät phaân li ñoäc laäp.(sinh hoc 12) Ngày soạn : 20- 10-2013 I.Mục tiêu: Học xong bài này HS có khả năng: - Giải thích được tại sao Menđen suy ra được quy luật các cặp alen phân li độc lập với nhau trong quá trình hình thành giao tử. - Biết vận dụng các quy luật xác suất để dự đoán kểt quả lai. - Biết cách suy luận ra KG của sinh vật dựa trên kết quả phân li kiểu hình của các phép lai. - Nêu được công thức tổng quát về tỉ lệ giao tử, tỉ lệ kiểu gen ,kiểu hình trong các phép lai nhiều cặp tính trạng. - Giải thích được cơ sở tế bào học của quy luật phân li độc lập. II. Thiết bị dạy học: Tranh phóng to hình 9 SGK, Bảng 9 SGK. III. Phương pháp: Hỏi đáp tìm tòi bộ phận, kết hợp giải thích minh hoạ. IV. Tiến trình tổ chức bài dạy: 1. Kiểm tra sĩ số: 2. Kiểm tra bài cũ: 1. Phát biểu nội dung của định luật phân li. Cơ sở tế bào học của quy luật phân li 2. Trong phép lai 1 cặp tính trạng , để cho đời sau có tỉ lệ kiểu hình xấp xỉ 3 trội : 1 lặn thì cần có điều kiện gì? 3. Noäi dung baøi taäp daïy baøi môùi. Ôû ñaäu Haø Lan, gen quy ñònh tính traïng haït vaøng troäi hoaøn toaøn so vôùi gen quy ñònh tính traïng haït xanh, gen quy ñònh tính traïng haït trôn troäi hoaøn toaøn so vôùi gen Trang 7 Chuyên đề GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà quy ñònh tính traïng haït nhaên, moãi gen naèm treân moät nhieãm saéc theå. Cho hai thöù ñaäu thuaàn chuûng haït vaøng, trôn vôùi ñaäu haït xanh, nhaên. a. Xaùc ñònh kieåu gen vaø kieåu hình ôû F1. b. Cho F1 töï thuï phaán hoaëc giao phaán vôùi nhau thì söï phaân ly veà kieåu gen vaø kieåu hình ôû F2 nhö theá naøo? c. Neáu cho F1 lai phaân tích thì keát quaû cuûa pheùp lai phaân tích nhö theá naøo? 3. Bài mới: Hoạt động của thầy và trò ? Thế nào là lai 2 cặp tính trạng * Tìm hiểu về thí nghiệm lai 2 tính trạng GV yêu cầu HS nghiên cứu mục I sau đó GV treo hình mô tả thí nghiệm của Menđen và phân tích nội dung thí nghiệm. ? Menđen làm thí nghiệm này cho kết quả F1 như thế nào. Nội dung I.Thí nghiệm lai hai tính trạng: 1. Thí nghiệm: - Đối tượng thí nghiệm: đậu Hà lan - Tính trạng theo dõi: màu sắc và hình dạng hạt. Lai 2 thứ đậu Hà Lan thuần chủng. PTC : Vàng - Trơn x Xanh - Nhăn F1 : 100% Vàng - Trơn F1 tự thụ phấn F2 : 315 vàng ,trơn ? Sau khi có F1 Menđen tiếp tục 101 vàng ,nhăn lai như thế nào , kết quả F2 ra sao? 108 xanh ,trơn 32 xanh, nhăn ? F2 xuất hiện mấy loại KH giống P mấy loại KH khác P (Lưu ý: cây F1 mọc lên từ hạt trong quả ở cây P, cây F2 mọc lên từ hạt trong quả ở cây F1 ) ? Thế nào là biến dị tổ hợp. ? Nếu xét riêng từng cặp tính trạng thì tỉ lệ phân tính ở F2 như thế 2. Nhận xét kết quả thí nghiệm nào, tỉ lệ này tuân theo định luật nào - Tỉ lệ phân li KH chung ở F2 : 9:9:3:1 - Xét riêng từng cặp tính trạng của Menđen? + Màu sắc: vàng/xanh = 3/1 ? Như vậy sự DT của 2 cặp tính + Hình dạng: trơn/nhăn = 3/1 trạng này có phụ thuộc nhau không. - Tỉ lệ phân li KH nếu xét riêng từng cặp tính ? Hãy giải thích tại sao chỉ dựa trạng đều = 3: 1 trên KH của F2 Menđen lại suy - Mối quan hệ giữa các kiểu hình chung va được các cặp nhân tố di truyền quy riêng : tỉ lệ KH chung được tính bằng tích các Trang 8 Chuyên đề định các cặp tính trạng khác nhau phân li độc lập trong quá trình hình thành giao tử ( Menđen quan sát tỉ lệ phân li kiểu hình cua từng tính trạng riêng biệt ) **Hãy phát biểu nội dung định luật GV nêu vấn đề: vì sao có sự di truyền độc lập các cặp tính trạng + Tính trạng do yếu tố nào quy định + Khi hình thành giao tử và thụ tinh yếu tố này vận động như thế nào?→ HĐ *Hoạt động : Tìm hiểu cơ sở tế bào học của định luât GV yêu cầu HS quan sát hình 9 SGK phóng to. ? Hình vẽ thể hiện điều gì. ? Khi P hình thành giao tử sẽ cho những loại giao tử có NST như thế nào. GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà tỉ lệ KH riêng F2 : (3 : 1)(3 : 1) = 9: 9: 3: 1 Hướng dẫn HS áp dụng quy luật nhân xác suất thông qua một vài ví dụ 3. Nội dung định luật: Các cặp nhân tố di truyền quy định các tính trạng khác nhau phân li độc lập trong quá trình hình thành giao tử. II. Cơ sở tế bào học 1. Các gen quy định các tính trạng khác nhau nằm trên các cặp NST tương đồng khác nhau. Khi giảm phân các cặp NST tương đồng phân li về các giao tử một cách độc lập và tổ hợp tự do với NST khác cặp→ kéo theo sự phân li độc lập và tổ hợp tự do của các gen trên nó ? Khi F1 hình thành giao tử sẽ cho những loại giao tử nào? 2. Sự phân li của NST theo 2 trường hợp ? Tại sao mỗi loại giao tử lại ngang với xác suất ngang nhau nên tạo 4 loại giao tử nhau. với tỉ lệ ngang nhau. ? Khi thụ tinh các giao tử này kết 3. Sự kết hợp ngẫu nhiên của các loại giao hợp như thế nào ( tổ hợp tự do). tử trong quá trình thụ tinh làm xuất hiện nhiều tổ hợp gen khác nhau ? Sự phân li của các NST trong cặp III. Ý nghĩa của các quy luật Menđen tương đồng và tổ hợp tự do của các - Dự đoán được kết quả phân li ở đời sau NST khác cặp có ý nghĩa gì ? - Tạo nguồn biến dị tổ hợp, giải thích được sự đa dạng của sinh giới. * Tìm hiểu ý nghĩa của các quy luật Xét phép lai từ F1 → F2. Menđen: F1 x F1: Vàng, trơn x Vàng, trơn AaBb AaBb GV hướng dẫn HS quay lại thí nghiệm của Menđen Trang 9 Chuyên đề GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà 1 1 1 1 G: 4 AB: 4 Ab: 4 aB: 4 ab 1 1 1 1 4 AB: 4 Ab: 4 aB: 4 ab ? Nhận xét số KG, KH ở F2 so F2: 9 vaøng,trôn : 3 vaøng, nhaên với thế hệ xuất phát. ( 4 KH, 2KH giống P, 2KH khác P) 3 xanh,trôn : 1 xanh, nhaên KG: 1AABB; 2AaBB; 1aaBB 2AABb; 4AaBb; 2aaBb ? Các KH khác bố mẹ có khác 1AAbb; 2Aabb; 1aabb hoàn toàn không. ( không, mà là sự Nhận xét: tổ hợp lại những tính trạng của bố F1 có 2 cặp dị hợp mẹ theo một cách khác→ biến dị tổ + Số loại kiểu hình: 4 = 22 hợp) + Số loại kiểu gen: 9 = 32 + Số loại giao tử F1 : 4 = 22 *HS tự tính toán ,thảo luận đưa ra + Tỉ lệ kiểu hình ở F2 : (3 + 1)2 công thức tổng quát ( hướng dẫn HS Hoàn thành bảng 9 đưa các con số trong bảng về dạng tích luỹ ) 1. Củng cố: Câu 1: Trong một bài toán lai, làm thế nào để phát hiện hiện tượng phân li độc lập Câu 2: Hãy đưa ra điều kiện cần để áp dụng định luật PLĐL của Menđen ( Mỗi gen quy định một tính trạng, mỗi cặp gen nằm trên một cặp NST tương đồng khác nhau ) Bài tập về nhà ở chuột lang, màu lông được quy định bởi một số alen Cb : Đen Cc : màu kem Cs: màu bạc Cz: màu bạch tạng. Hãy phân tích các kết qủa phép lai sau đây và xác định mối quan hệ trội lặn giữa các alen này Phép lai Kiểu hình Kiểu hình của đời con Đen Bạc Màu kem Bạch tạng 1 Đen × Đen 22 0 0 7 2 Đen ×Bạch tạng 10 9 0 0 3 Kem × Kem 0 0 0 0 Trang 10 Chuyên đề GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà 4 Bạc × Kem 0 23 11 12 5. Dặn dò: - Học thuộc bài đã học. - Xem trước bài 10, SGK Sinh học 12. Ví dụ2: Vận dụng “phương pháp hỏi đáp- tìm tòi bộ phận” vào dạy Tiết: 12 BÀI 11 : LIÊN KẾT GEN VÀ HOÁN VỊ GEN (Sinh học 12). Ngày soạn: 25- 11- 2013 I. Mục tiêu: Học xong bài này học sinh có khả năng: - Nhận biết được hiện tượng liên kết gen. - Giải thích được cơ sở tế bào học của hiện tượng hoán vị gen. - Nêu được ý nghĩa của hiện tượng liên kết gen và hoán vị gen. II.Thiết bị dạy học: Phiếu học tập. Sơ đồ lai viết trên giấy A0. III. Phương pháp: Hỏi đáp tìm tòi bộ phận, kết hợp HĐNhóm. IV. Tiến trình tổ chức dạy học: 1. Kiểm tra sĩ số: 2. Kiểm tra bài cũ: GV: HS làm bài tập sau: Cho ruồi giấm thân xám ,cánh dài lai với thân đen cánh cụt được F1 toàn thân xám, cánh dài.Tiếp tục đem con đực F1 lai với con cái thân đen cánh ngắn thì có kết quả như thế nào? Biết B: xám, b: đen, V: dài, v: cụt Hs: Theo quy ước trên thì kiểu gen của ruồi thân xám, cánh dài là BBVV ruồi thân đen, cánh cụt là bbvv Theo ql MenDen F1 thu được toàn thân xám, cánh dài mà tiếp tục cho lai phân tích với ruồi mình đen, cánh cụt thì Fa sẽ thu đực 4 kg với 4 kiểu hình có tỉ lệ ngang nhau : 1xám, dài: 1 đen, cụt: 1 xám, cụt: 1 đen, dài. GV: yêu cầu HS nhận xét: hai cặp gen quy định 2 cặp tính trạng có thể nằm trên mấy cặp NST ? HS: hai cặp gen quy định 2 cặp tính trạng có thể nằm trên 2 cặp NST khác nhau, khi phân li là phân li độc lập. GV: Thông báo trên thực tế có nhiều trường hợp 2 hay nhiều gen quy định 2 hay nhiều tính trạng lại cùng nằm trên một cặp NST, thì sự di truyền của nó ntn? 1. Bài mới: Hoạt động của thấy và trò Nội dung * Tìm hiểu Liên kết gen: I. Liên kết gen: GV nêu câu hỏi: Thế nào là liên - Khái niệm: các gen trên cùng một NST luôn kết gen? di truyền cùng nhau được gọi là một nhóm gen ? Trong tế bào, số nhóm gen lien liên kết. kết được tính như thế nào. - Số lượng nhóm gen liên kết của một loài *Một loài có bộ NST 2n= 24 có bao thường bằng số lượng NST trong bộ NST đơn nhiêu nhóm gen liên kết. bội.VD: ruồi giấm 2n=8,có 4 nhóm gen liên kết. n =12 vậy có 12 nhóm gen liên 1. Thí nghiệm: kết GV nêu lại thí nghiệm của Trang 11 Chuyên đề GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà Moocgan, yêu cầu học sinh nhận xét thí nghiệm. ? So sánh số tổ hợp của LKG với số tổ hợp trong trường hợp gen phân li độc lập. GV yêu cầu HS xác định kiểu gen của thế hệ P và viết SĐL từ P → F2. GV phát phiếu học tập 2 và yêu cầu HS hoàn thành. GV thông báo kết quả thu được trong thí nghiệm của Moocgan, yêu cầu HS so sánh và rút ra nhận xét. *GV : có phải các gen trên 1 NST lúc nào cũng di truyền cùng nhau ? 2. Nhận xét : - Phép lai hai cặp tính trạng. - Lai phân tích Fa có hai tổ hợp. - F1 chỉ tạo ra 2 loại giao tử. → hai cặp gen nằm trên một cặp NST di truyền liên kết gen. - Số kiểu tổ hợp giảm, số kiểu hình giảm, do các gen trên cùng 1 NST luôn đi cùng nhau trong quá trình sinh giao tử, hạn chế sự tổ hợp tự do của các gen * Sơ đồ lai: bảng giấy Ao. II. Hoán vị gen 1. Thí nghiệm của Moogan và hiện tượng hoán vị gen: * Nội dung thí nghiệm: SGK GV mô tả thí nghiệm của Moocgan. Hoạt động: * HS nghiên cứu thí nghiệm của Moocgan trên ruồi giấm thảo luận * Nhận xét: - Số loại kiểu hình : 4 nhóm và nhận xét kết quả về - Tỉ lệ kiểu hình : 0,415 : 0,415 : 0,085 : 0,085 - Số loại kiểu hình : # 1 : 1: 1: 1 - Tỉ lệ kiểu hình : - ♂ thân đen, cánh cụt chỉ cho 1 loại giao tử, vậy ♀ F1 phải cho 4 loại giao tử với tỉ lệ GV chiếu sơ đồ cơ chế hiện tượng 0,415 : 0,415 : 0,085 : 0,085 → LKG có HVG Trang 12 Chuyên đề HVG, yêu cầu hoàn thành phiếu học tập. HS quan sát hình thảo luận: ? Sơ đồ mô tả hiện tượng gì , xảy ra như thế nào ? Có phải ở tất cả các crômatit của cặp NST tương đồng không ( Chú ý vị trí phân bố của gen trên mỗi NST ban đầu và sau khi xảy ra hiện tượng đó ) ? Hiện tượng diễn ra vào kì nào của phân bào giảm phân? Kết quả của hiện tượng? ? Tại sao tấn số HVG không vượt quá 50% *GV : Em hãy nhận xét về sự tăng giảm số tổ hợp ở LKG và đưa ra kết luận ( giảm số kiểu tổ hợp ). Từ đó nêu ý nghĩa của hiện tượng LKG đặc biệt trong chọn giống vật nuôi cây trồng *GV: nhận xét sự tăng giảm số kiểu tổ hợp ở HVG và đưa ra kết luận ( tăng số kiểu tổ hợp) ? cho biết ý nghĩa của hiện tượng HVG *? Khoảng cách giữa các gen nói lên điều gì ( các gen càng xa nhau càng dễ xảy ra hoán vị ) * Biết tần số HVG có thể suy ra khoảng cách giữa các gen đó trên bản đồ di truyền và ngược lại. - Biết bản đồ gen có thể dự đoán trước tần số các tổ hợp gen mới trong các phép lai, có ý nghĩa trong chọn giống(ò mẫm ) và nghiên cứu khoa học GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà - Thân xám, cánh dài; thân đen, cánh cụt mang kiểu hình LKG - Xám, cụt ; đen, dài mang kiểu hình HVG 2. Cơ sở tế bào học của hiện tượng hoán vị gen - Cho rằng gen quy định hình dạng cánh và mầu săc thân cùng nằm trên 1 NST, khi giảm phân chúng đi cùng nhau nên phần lớn con giống bố hoặc mẹ - ở một số tế bào cơ thể cái khi giảm phân xảy ra TĐC giữa các NST tương đồng khi chúng tiếp hợp dẫn đến đổi vị trí các gen xuất hiện tổ hợp gen mới ( HVG) * Cách tính tần số HVG= tỷ lệ % số cá thể có kiểu hình tái tổ hợp trên tổng số cá thể ở đời con - Tần số HVG nhỏ hơn hoặc bằng 50% không vượt quá III. Ý nghĩa của hiện tượng LKG và HVG 1. Ý nghĩa của LKG - Duy trì sự ổn định của loài. - Nhiều gen tốt được tập hợp và lưu giữ trên 1 NST, đảm bảo sự di truyền bền vững của nhóm gen quý có ý nghĩa trọng chọn giống 2. Ý nghĩ của HVG - Tạo nguồn biến dị tổ hợp, nguyên liệu cho tiến hoá và chọn giống. - Các gen quý có cơ hội được tổ hợp lại trong 1 gen. - Thiết lập được khoảng cách tương đối của các gen trên NST. đơn vị đo khoảng cách được tính bằng 1% HVG hay 1CM Dạng bình thýờng Râu dài Thân xám Mắt đỏ 54.5 Cánh dài Mắt đỏ 67 Dạng đột biến Râu ngắn Trang 13 Thân đen Mắt Cánh đỏ thẫm ngắn Mắt nâu Chuyên đề GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà 4. Củng cố 1. Làm thế nào để biết 2 gen đó liên kết hay phân li độc lập. 2. Ý nghĩa của LKG và HVG. 5. Dặn dò: - Học thuộc bài đã học. - Xem trước bài 12 trang 50, SGK Sinh học 12 C. THÖÏC NGHIEÄM SÖ PHAÏM I. MUÏC ÑÍCH THÖÏC NGHIEÄM SÖ PHAÏM. Thöïc nghieäm sö phaïm nhaèm ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa vieäc vận dụng “phương pháp hỏi đáp- tìm tòi bộ phận” trong daïy hoïc sinh học ở trường THPT. II. ÑOÁI TÖÔÏNG THÖÏC NGHIEÄM SÖ PHAÏM Toâi choïn hoïc sinh lôùp 12 Tröôøng THPT Vónh Cöûu – Ñoàng Nai laøm ñoái töôïng thöïc nghieäm. Caùc baøi hoïc ñöôïc tieán haønh ôû 4 lôùp 12(12A1, 12A2, 12A3, 12A4),vôùi toång soá 180 hoïc sinh. III. NOÄI DUNG THÖÏC NGHIEÄM SÖ PHAÏM Noäi dung thöïc nghieäm ñöôïc theå hieän trong caùc baøi giaûng sau: Baøi 1 : QLPl ñoäc laäp Baøi 2 : Liên kết gen và Hoaùn vò gen. Toâi tieán haønh thieát keá giaùo aùn cho caùc baøi hoïc ñeå giaûng daïy theo 2 phöông phaùp: +) Phöông phaùp söû duïng câu hỏi coù vaán ñeà lieân keát vôùi caâu hoûi ñònh höôùng nghieân cöùu saùch giaùo khoa vaø ñaøm thoaïi ôritxtic. +) Phöông phaùp traàn thuaät, giaûng giaûi minh hoïa. IV. PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC NGHIEÄM SÖ PHAÏM 1. Caùch tieán haønh thöïc nghieäm sö phaïm Khi tieán haønh thöïc nghieäm, hai nhoùm lôùp ñöôïc choïn laø nhoùm lôùp thöïc nghieäm vaø nhoùm lôùp ñoái chöùng coù soá löôïng vaø trình ñoä nhaän thöùc töông ñöông nhau döïa vaøo keát quaû hoïc taäp tröôùc ñoù. Tuy vaäy, thoâng thöôøng chaát löôïng lónh hoäi kieán thöùc cuûa hoïc sinh caùc nhoùm khoâng ñoàng ñeàu nhau, thaønh phaàn hoïc sinh trong caùc lôùp cuõng khaùc nhau neân ít nhieàu aûnh höôûng ñeán keát quaû thöïc nghieäm. Ñeå loaïi tröø nhöõng aûnh höôûng ñoù toâi tieán haønh boá trí thöïc hiện cheùo nhö sau: Baøi 1: Lôùp 12A1 vaø 12A3 vôùi toång soá 90 hoïc sinh laøm lôùp thöïc nghieäm. Lôùp 12A2 vaø 12A4 vôùi toång soá 90 hoïc sinh laøm lôùp ñoái chöùng. Baøi 2: Lôùp 12A1 vaø 12A3 vôùi toång soá 90 hoïc sinh laøm lôùp ñoái chöùng. Lôùp 12A2 vaø 12A4 vôùi toång soá 90 hoïc sinh laøm lôùp thöïc nghieäm. Trang 14 Chuyên đề GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà Caùc lôùp thöïc nghieäm vaø ñoái chöùng ñöôïc kieåm tra theo cheá ñoä nhö nhau baèng nhöõng baøi kieåm tra gioáng nhau. Caùc ñeà kieåm tra ñöôïc soaïn ra coù söï phoái hôïp giöõa caùc caâu hoûi khaùc nhau ôû nhieàu möùc ñoä: hieåu, vaän duïng vaø naâng cao. 2. Xöû lyù keát quaû thöïc nghieäm. Caùc soá lieäu thöïc nghieäm thu ñöôïc ñöôïc xöû lyù baèng thoáng keâ toaùn hoïc nhaèm laøm taêng ñoä chính xaùc vaø söùc thuyeát phuïc cuûa caùc keát luaän. Caùc tham soá ñaëc tröng laø: - Trung bình coäng ( X ): Laø tham soá xaùc ñònh giaù trò trung bình cuûa daõy soá thoáng keâ. 1 X n n X n i i 1 i - Ñoä leäch chuaån (S): Ñaëc tröng cho ñoä phaân taùn ít hay nhieàu xung quanh giaù trò trung bình coäng. (S) caøng nhoû, soá lieäu caøng ít phaân taùn, keát quaû caøng ñaùng tin caäy. S  - Sai   2 1 n X i  X ni  n i 1 soá trung bình coäng (m): S m n - Heä soá bieán thieân ( Cv ): Bieåu thò möùc ñoä bieán thieân trong nhieàu taäp hôïp coù X khaùc nhau. Cv caøng nhoû thì keát quaû coù ñoä tin caäy caøng cao. S C v  X  100% ( t d ) : Kieåm ñònh ñoä ñaùng tin caäy sai khaùc giöõa 2 - Ñoä tin caäy giaù trò trung bình cuûa 2 phöông aùn thöïc nghieäm vaø ñoái chöùng. vôùi X1  X 2 td  Sd S12 S 22  S d  n1 n 2 Trang 15 Chuyên đề GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà So saùnh t d vôùi t ñöôïc tra ôû baûng Student vôùi  = 0,05. Neáu t d > t thì söï sai khaùc giöõa X 1 vaø X 2 laø coù yù nghóa. * Giaûi thích caùc tham soá trong coâng thöùc treân: X i - giaù trò töøng ñieåm soá n ni - soá baøi ñieåm X i . - toång soá hoïc sinh. X 1 , X 2 - ñieåm soá trung bình cuûa 2 nhoùm lôùp. n1 , n 2 - soá baøi kieåm tra cuûa töøng lôùp ñoái chöùng vaø thöïc nghieäm. S12 , S 22 - phöông sai cuûa moãi phöông aùn thöïc nghieäm. Keát quaû xöû lyù caùc soá lieäu treân cho pheùp toâi xaùc ñònh ñöôïc: + Möùc ñoä ñaùng tin caäy giöõa ñoái chöùng vaø thöïc nghieäm. + Tính hieäu quaû cuûa vieäc söû duïng baøi taäp trong phöông aùn thöïc nghieäm bieåu hieän treân caùc giaù trò X qua moãi ñôït kieåm tra, qua tyû leä hoïc sinh yeáu, keùm, trung bình, khaù, gioûi. V. KEÁT QUAÛ THÖÏC NGHIEÄM Toâi ñaõ tieán haønh kieåm tra 2 baøi tập nhaèm xaùc ñònh hieäu quaû cuûa vieäc söû duïng phương pháp hỏi đáp laøm phöông tieän truyeàn taûi kieán thöùc bài học. Đồng thời ñeå ñieàu tra việc lónh hoäi kieán thöùc cuûa hoïc sinh sau khi vận dụng các phương pháp đó trong giảng dạy bài mới. Ñeà 1: PTC Loâng ñen x Loâng traéng F1 100% loâng ñen 1. Quy luaät di truyeàn chi phoái tính traïng treân. 2. Thöû ñöa ra phöông phaùp ñeå xaùc ñònh quy luaät di truyeàn? Ñeà 2: PTC Caây hoa ñoû, ñaøi ngaû x hoa xanh, ñaøi cuoán F1 100% hoa xanh, ñaøi ngaû F2 1Caây hoa xanh, ñaøi cuoán :2Caây hoa ñoû, ñaøi ngaû :1Caây hoa xanh, ñaøi ngaû 1. Bieän luaän vaø vieát sô ñoà lai töø P ñeáùn F2. 2. Cho F1 lai phaân tích, keát quaû pheùp lai thu ñöôïc nhö theá naøo? Keát quaû baøi kieåm tra soá 1 ñöôïc theå hieän qua baûng sau: Baûng 1 : So saùnh phaân phoái taàn xuaát fi % qua kieåm tra baøi soá 1 Xi Phöông X n aùn 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ÑC 90 0 3 10 11 37 12 10 6 2 0 5,19 TN 91 0 0 1 7 18 14 20 17 11 2 6,66 Trang 16 Chuyên đề GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà fi% Hình 1: Bieåu ñoà phaân phoái ñieåm kieåm tra baøi 1 Qua keát quaû trình baøy ôû baûng 1 vaø hình 1 cho thaáy : + ÔÛ phöông aùn thöïc nghieäm, ñieåm soá taäp trung töø 3 – 10, taàn suaát taäp trung cao nhaát ôû ñieåm 7(22,2%) trong khi ôû phöông aùn ñoái chöùng, ñieåm soá taäp trung töø 2 – 9, taàn suaát taäp trung cao nhaát ôû ñieåm 5(40,7%). + Ñieåm döôùi trung bình ôû phöông aùn thöïc nghieäm thaáp hôn nhieàu so vôùi phöông aùn ñoái chöùng(TN : 8,8%; ÑC: 26,3%). Lôùp ñoái chöùng chæ coù 17,58% hoïc sinh ñaït ñieåm khaù trong khi ôû phöông aùn thöïc nghieäm ñaït 41,11%, ñaëc bieät ôû phöông aùn thöïc nghieäm coøn coù 14,4% hoïc sinh ñaït ñieåm gioûi. Do ñoù ñieåm soá cuûa hoïc sinh ôû phöông aùn thöïc nghieäm cao hôn ôû phöông aùn ñoái chöùng, ñieàu naøy cho pheùp ñaùnh giaù vieäc söû duïng phương pháp hỏi đáp trong daïy hoïc böôùc ñaàu coù hieäu quaû. Baûng 2: So saùnh phaân phoái taàn suaát fi% qua baøi kieåm tra soá 2 Xi Phöông X n aùn 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ÑC 90 0 3 5 13 30 17 14 7 1 0 5,42 TN 91 0 0 0 5 15 1 23 21 9 3 6,86 Trang 17 Chuyên đề GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà fi% Hình 2: Bieåu ñoà phaân phoái ñieåm kieåm tra baøi 2 Qua keát quaû trình baøy ôû baûng 2 vaø hình 2 cho thaáy : + ÔÛ phöông aùn thöïc nghieäm: ñieåm soá taäp trung töø 5 – 10, taàn suaát taäp trung cao nhaát ôû ñieåm 7(25,3%) trong khi ôû phöông aùn ñoái chöùng, ñieåm soá taäp trung töø 2 – 9, taàn suaát taäp trung cao nhaát ôû ñieåm 5(33,3%). + Ñieåm döôùi trung bình ôû phöông aùn thöïc nghieäm thaáp hôn nhieàu so vôùi phöông aùn ñoái chöùng(TN : 5,49%; ÑC: 23,33%). Lôùp ñoái chöùng chæ coù 23,33% hoïc sinh ñaït ñieåm khaù trong khi ôû phöông aùn thöïc nghieäm ñaït 48,35%, ñaëc bieät ôû phöông aùn thöïc nghieäm coøn coù 13,18% hoïc sinh ñaït ñieåm gioûi. Do ñoù ñieåm soá cuûa hoïc sinh ôû phöông aùn thöïc nghieäm cao hôn ôû phöông aùn ñoái chöùng, ñieàu naøy cho pheùp ñaùnh giaù vieäc söû duïng phương pháp hỏi đáp tìm tòi bộ phận trong daïy hoïc böôùc ñaàu coù hieäu quaû. Toång hôïp keát quaû 2 baøi kieåm tra ñöôïc theå hieän qua baûng 3 vaø bieåu ñoà 3: Baûng 3 : So saùnh keát quaû thöïc nghieäm vaø ñoái chöùng theå hieän qua 2 baøi kieåm tra Laàn kieåm tra Phöông aùn 1 2 X m n Cv(%) S ÑC 91 5,19  0,160 29,39 1,52 TN 90 6,66  0,169 24,18 1,61 ÑC 90 5,42  0,155 27,21 1,47 dTN-ÑC 1,47 td 6,29 1,44 6,56 6,86  0,156 TN 91 21,70 1,49 tα = 1,96 vôùi α = 0,05 td > tα do ñoù veà maët thoáng keâ thì söï sai khaùc giöõa X ÑC vaø X TN laø coù nghóa. 7 X 6 5 4 6,66 6.86 3 2 1 0 Trang 18 Chuyên đề GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà 5,19 5,42 Laàn thöïc nghieäm Bieåu ñoà 3: Keát quaû kieåm tra cuûa ñôït thöïc nghieäm Qua keát quaû trình baøy ôû baûng 3, bieåu ñoà 3 toâi coù theå ruùt ra moät soá nhaän xeùt 1 2 sau: + Trong caû hai laàn kieåm tra X cuûa lôùp thöïc nghieäm luoân cao hôn lôùp ñoái chöùng ( TN : 6,66 – 6,86 ; ÑC : 5,19 – 5,42 ) . Maët khaùc söï sai khaùc giöõa X ÑC vaø X TN laø coù nghóa veà maët thoáng keâ. Do ñoù hoïc sinh lôùp thöïc nghieäm ñaït keát quaû cao hôn lôùp ñoái chöùng, nghóa laø khaû naêng lónh hoäi kieán thöùc toát hôn. Chöùng toû vieäc aùp duïng phöông phaùp söû duïng hỏi đáp vaøo daïy hoïc coù keát quaû cao hôn. + Giaù trò ñoäï leäch chuaån S cuûa 2 lôùp ñoái chöùng vaø thöïc nghieäm khaù nhoû, dao ñoäng trong khoaûng töø 1,47 – 1,61. ñoä bieán thieân C v cuûa lôùp thöïc nghieäm ôû caû 2 laàn kieåm tra luoân thaáp hôn lôùp ñoái chöùng, heä soá bieán thieân cuûa 2 lôùp dao ñoäng trong khoaûng 21,70% - 29,39% naèm trong khoaûng trung bình laø nhoû. Cho neân keát quaû thu ñöôïc coù ñoä tin caäy cao. + Heä soá d qua 2 laàn kieåm tra ñeàu mang giaù trò döông, laàn 1 laø 1,47 laàn 2 laø 1,44. Nhö vaäy, qua keát quaû caùc baøi kieåm tra vaø nhaän xeùt cuûa giaùo vieân ôû caùc giôø giaûng dạy toâi nhaän thaáy: Khi vận dụng phương pháp ñaøm thoaïi ôritxtic vaø laøm vieäc ñoäc laäp vôùi saùch giaùo khoa ñaõ coù taùc duïng naâng cao roõ reät chaát löôïng hoïc taäp cuûa hoïc sinh. Phöông phaùp naøy giuùp hoïc sinh chuû ñoäng ruùt ra kieán thöùc môùi, phaùt huy khaû naêng saùng taïo cuûa töøng hoïc sinh, taïo tieàn ñeà cho hoïc sinh vaän duïng giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà, nhöõng tình huoáng môùi naûy sinh trong cuoäc soáng, giuùp hoïc sinh giaùm ñöa ra yù kieán vaø baûo veä yù kieán cuûa mình, töø ñoù laøm khoâng khí hoïc taäp trong lôùp soâi noåi, mang tính taäp theå. Phöông phaùp naøy cuõng giaûi quyeát ñöôïc nhöõng khoù khaên veà thôøi löôïng cuûa moät tieát hoïc vôùi thoùi quen nghe vaø ghi thuï ñoäng cuûa hoïc sinh. Vì theá khi söû duïng phương pháp này vaøo daïy hoïc ñaõ naâng cao ñöôïc hieäu quaû lónh hoäi caùc kieán thöùc di truyeàn hoïc ôû baäc THPT. KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHỊ I. Keát luaän. Trang 19 Chuyên đề GV: Nguyễn Thị Ngọc Ngà Để học sinh yêu thích, ham học bộ môn sinh học người giáo viên nên xúc tiến việc đổi mới phương pháp giảng dạy của mình. Phương pháp có tác dụng gây hứng thú nhận thức, khát vọng tìm tòi cho học sinh, giúp học sinh nhận thức vững chắc nội dung bài học, đó là “phương pháp hỏi đáp tìm tòi bộ phận”. Phương pháp này còn dạy cho học sinh trình tự giải quyết một vấn đề giúp học sinh nắm vững các thao tác tư duy... cho phép giáo viên thu được thông tin ngược về chất lượng lĩnh hội tri thức của học sinh. Đồng thời giúp giáo viên điều chỉnh quá trình dạy học một cách linh hoạt vì vậy phương pháp náy thích hợp cho hầu hết các bài trong chương trình sinh học ở trường phổ thông. Thöïc hieän muïc ñích cuûa ñeà taøi, ñoái chieáu vôùi nhöõng nhieäm vuï ñaët ra trong ñeà taøi, toâi ñaõ thöïc hieän ñöôïc caùc nhieäm vuï sau ñaây: - Xaây döïng ñöôïc heä thoáng lyù luaän veà phương pháp hỏi đáp tìm tòi bộ phận và baøi taäp, laøm cô sôû cho vieäc xaây döïng vaø söû duïng phương pháp dạy học đó trong daïy hoïc sinh hoïc ôû trừông phoå thoâng. - Vận dụng phương pháp hỏi đáp và caùc phương pháp khác, baøi taäp vào việc dạy caùc kiến thức sinh học ở mốt số bài sinh học 11,12... nhằm söû duïng phương pháp laøm phöông tieän ñeå toå chöùc hoïc sinh töï giaønh laáy kieán thöùc. - Böôùc ñaàu tieán haønh thöïc nghieäm sö phaïm ñeå khaúng ñònh coù söï thay ñoåi veà chaát lượng, hieäu quaû cuûa con ñöôøng xaây döïng vaø söû duïng phương pháp hỏi đáp tìm tòi bộ phận trong daïy hoïc bộ môn Sinh hoïc ôû tröôøng THPT. Tuy nhiên phương pháp này không phải chỉ sử dụng độc lập mà nên sử dụng kết hợp với các phương pháp dạy học khác thì sẽ thu được kết quả dạy học cao nhất. II. Kieán nghò Tieáp tuïc tìm hieåu khaû naêng vận dụng vaø caùch söû duïng phương pháp hỏi đáp của giáo viên trong giảng dạy ñeå ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa phöông phaùp laøm phöông tieän toå chöùc hoïc sinh töï giaønh laáy kieán thöùc môùi. Phaùt trieån vaø thöïc hieän ñeà taøi treân dieän roäng hôn caû veà soá löôïng hoïc sinh vaø khoái löôïng kieán thöùc. Trên đây là một số ít vốn kinh nghiệm của mình, tôi mạnh dạn viết lên và có lẽ còn rất nhiều thiếu sót. Rất mong nhận được sự góp ý chân tình của nhiều quý thầy cô giáo. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Ñinh Quang Baùo(1996): Lyù luaän daïy hoïc Sinh hoïc – phaàn ñaïi cöông NXB Giaùo duïc. Trang 20