Tài liệu Skkn thủy 2014 2015 dạy kể chuyện lớp 5

THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN 1. Tên sáng kiến: “Sáng kiến nâng cao hiệu quả dạy kể chuyện đã được chứng kiến hoặc tham gia – Lớp 5“ 2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Áp dụng dạy phân môn kể chuyện lớp 4,5 trong trường tiểu học. 3. Tác giả: Họ và tên: Nguyễn Thị Minh Thủy - nữ Ngày, tháng năm sinh: 04 / 5 / 1974 Trình độ chuyên môn: Đại học sư phạm Tiểu học Chức vụ, đơn vị công tác: Phó hiệu trưởng trường Tiểu học Kim Đồng. Điện thoại: 0912640574 4. Đơn vị áp dụng sáng kiến lần đầu: Trường Tiểu học Kim Đồng - xã Nam Đồng - TP Hải Dương 5. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến: - Trường tiểu học có thiết bị dạy học nghe nhìn ... 6. Thời gian áp dụng sáng kiến lần đầu: Áp dụng lần đầu từ tháng 9/2014. TÁC GIẢ XÁC NHẬN CỦA ĐƠN VỊ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN Nguyễn Thị Minh Thủy 1 TÓM TẮT SÁNG KIẾN 1. Hoàn cảnh nảy sinh sáng kiến: Môn tiÕng ViÖt ë TiÓu häc gåm nhiÒu ph©n m«n trong ®ã cã ph©n m«n KÓ chuyÖn. Víi kÓ chuyÖn, ®ã lµ mét mãn ¨n tinh thÇn kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi trÎ em. Do ®ã ph©n m«n KÓ chuyÖn cã trong ch¬ng tr×nh TiÓu häc tríc tiªn lµ ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu muèn nghe kÓ chuyÖn cña c¸c em. Nhng bªn c¹nh ®ã, KÓ chuyÖn cßn lµ ph¬ng tiÖn gi¸o dôc quan träng vµ rÊt cã hiÖu qu¶: kÓ chuyÖn gióp cho c¸c em biÕt diÔn ®¹t vÊn ®Ò mét c¸ch tr«i ch¶y, lu lo¸t, biÕt biÕn c©u chuyÖn ®îc nghe, ®îc chøng kiÕn thµnh truyÖn cña m×nh ®Ó kÓ l¹i; qua kÓ chuyÖn, gi¸o dôc t×nh c¶m cho c¸c em, gióp c¸c em biÕt ph©n biÖt râ rµng gi÷a yªu vµ ghÐt, gi÷a thiÖn vµ ¸c… Trong thực tế dạy học hiện nay: Nh÷ng tµi liÖu ®Ó gi¸o viªn nghiªn cøu vÒ ph©n m«n nµy cßn qu¸ Ýt, néi dung ë c¸c tµi liÖu híng dÉn míi dõng l¹i ë møc ®Ò c¬ng, cßn s¬ sµi. Ph¬ng ph¸p vµ kÜ thuËt lªn líp cña mét tiÕt häc KÓ chuyÖn mang nÐt ®Æc trng cña mét tiÕt häc: LÊy nguyªn t¾c d¹y – häc giao tiÕp lµm ®Þnh híng c¬ b¶n. Khi dạy KÓ chuyÖn, dêng nh gi¸o viªn cßn xem nhÑ, cha dµnh cho nh÷ng tiÕt häc nµy mét sù ®Çu t xøng ®¸ng, tiÕt häc KÓ chuyÖn kh«ng g©y ®îc høng thó häc tËp cho häc sinh. Về nội dung: nhiều đề tài kể chuyện ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia trong ch¬ng tr×nh cßn khã với học sinh hoÆc trong thùc tÕ c¸c em cha tõng ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia nªn khã t×m ®îc c©u chuyÖn kÓ; khả năng diễn đạt, ng«n ngữ của c¸c em trong giờ Kể chuyện còng hạn chế. Với mong muèn làm cho học sinh lớp 5: n¾m ch¾c nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n; cã kü n¨ng kÜ n¨ng diÔn ®¹t tốt b»ng ng«n ng÷ cña riªng m×nh; cã kü n¨ng quan s¸t, ghi nhí nh÷ng sù viÖc, hiÖn tîng gÇn gòi xung quanh ®Ó ®a vµo nh÷ng c©u chuyÖn kÓ, bµi häc cña m×nh, t«i chän viÕt ®Ò tµi : “Sáng kiến nâng cao hiệu quả dạy kể chuyện đã được chứng kiến hoặc tham gia – Lớp 5” 2. Điều kiện thời gian, đối tượng áp dụng sáng kiến: Triển khai và áp dụng sáng kiến từ tháng 9/2014 với học sinh lớp 5 trong nhà trường. 3. Nội dung sáng kiến: * Tính mới, tính sáng tạo của sáng kiến: 2 - Vận dụng mô hình học tập mới VNen ở các bước có nội dung phù hợp. - M¹nh d¹n ®a c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc míi nh: X©y dùng kÞch b¶n më, tiÓu phÈm, đề bài mở ®Ó hç trî häc sinh chän ®îc c©u chuyÖn, øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo hç trî cho viÖc d¹y lo¹i bµi : “KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia”. * Khả năng áp dụng của sáng kiến: Áp dụng được rộng rãi với giáo viên và học sinh lớp 5. * Lợi ích thiết thực của sáng kiến: - Giúp GV và học sinh lớp 5 chủ động hơn khi dạy kiểu bài : Kể chuyện đã được chứng kiến hoặc tham gia. - Không tốn kém về tài chính khi nghiên cứu và áp dụng. 4. Khẳng định kết quả đạt được của sáng kiến: - Với gi¸o viªn: §· m¹nh d¹n ®a c¸c ph¬ng ph¸p, kỹ thuật d¹y häc míi nh: X©y dùng kÞch b¶n më, tiÓu phÈm, đề bài mở ®Ó hç trî häc sinh chän ®îc c©u chuyÖn, øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo hç trî cho viÖc d¹y lo¹i bµi : “KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia. - Với học sinh: C¸c ®èi tîng häc sinh trong líp ®Òu chän ®îc c©u chuyÖn ®Ó kÓ ®óng chñ ®Ò. 5. Đề xuất kiến nghị để thực hiện áp dụng hoặc mở rộng sáng kiến: Khi áp dụng sáng kiến này: Đề nghị các giáo viên cần: - Sử dụng tốt các ứng dụng công nghệ thông tin nghe nhìn trong dạy học. - Nên vận dụng mô hình học tập mới VNen ở các bước có nội dung phù hợp. - Chuẩn bị kỹ các tiêu chí để đưa ra cho HS tổ chức nhận xét, đánh giá. - Biết xây dựng một kịch bản, tiểu phẩm và hướng dẫn học sinh diễn xuất sắm vai. MÔ TẢ SÁNG KIẾN 3 1.PhÇn më ®Çu 1.1. LÝ do chän ®Ò tµi Trong cuéc sèng x· héi, con ngêi lu«n ph¶i giao tiÕp víi nhau. Cã nhiÒu c¸ch giao tiÕp kh¸c nhau, song phæ biÕn vµ chñ yÕu lµ sö dông ng«n ng÷, nhê cã ng«n ng÷ mµ con ngêi cã thÓ trß chuyÖn, trao ®æi tin tøc, bµy tá t tëng t×nh c¶m, häc tËp tri thøc khoa häc ... ChÝnh v× vËy, ngay tõ nh÷ng bµi gi¶ng trong nhµ trêng TiÓu häc, cÇn ph¶i d¹y cho häc sinh hiÓu c¸c kiÓu giao tiÕp vµ ph¶i n¾m ®îc hµng lo¹t c¸c kÜ n¨ng : nghe, nãi, ®äc, viÕt. Cïng víi c¸c m«n häc b¾t buéc ë TiÓu häc, m«n TiÕng ViÖt gióp c¸c em h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch toµn diÖn, ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn cña con ngêi ViÖt Nam trong thÕ kØ 21 - thÕ kØ cña th«ng tin, tri thøc vµ trÝ tuÖ. Ngoµi ra nã cßn gãp phÇn gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ truyÒn thèng vµ sù trong s¸ng cña TiÕng ViÖt. TiÕng viÖt ë TiÓu häc gåm nhiÒu ph©n m«n trong ®ã cã ph©n m«n KÓ chuyÖn, c¸c ph©n m«n ®Òu cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, bæ sung kiÕn thøc cho nhau. Häc sinh häc tèt ph©n m«n nµy sÏ gãp phÇn häc tèt c¸c ph©n m«n kh¸c. Víi kÓ chuyÖn, ®ã lµ mét mãn ¨n tinh thÇn kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong cuéc sèng con ngêi mµ ®Æc biÖt lµ ®èi víi trÎ em. C¸c em rÊt thÝch nghe chuyÖn, ngay tõ tuæi Êu th¬ nh÷ng lêi kÓ cña «ng bµ, cha mÑ ®· ®i s©u vµo tiÒm thøc cña c¸c em. NiÒm say mª chuyÖn ngµy cµng lín dÇn theo ®é tuæi. Mçi c©u chuyÖn l¹, mçi t×nh huèng hÊp dÉn ®Òu thu hót m¹nh mÏ sù chó ý cña c¸c em. Do ®ã ph©n m«n KÓ chuyÖn cã trong ch¬ng tr×nh TiÓu häc tríc tiªn lµ ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu muèn nghe kÓ chuyÖn cña c¸c em. Nhng bªn c¹nh ®ã, KÓ chuyÖn cßn lµ ph¬ng tiÖn gi¸o dôc quan träng vµ rÊt cã hiÖu qu¶. Qua mçi bµi häc KÓ chuyÖn tÊt c¶ nh÷ng hiÓu biÕt cña c¸c em vÒ vèn tõ, c©u, kh¶ n¨ng nghe - nãi - ®äc - viÕt, vèn hiÓu biÕt vÒ cuéc sèng… ®Òu ®îc vËn dông mét c¸ch hîp lý, s¸ng t¹o. §Æc biÖt lµ qua KÓ chuyÖn, kü n¨ng nghe, nãi ®îc rÌn luyÖn nhiÒu h¬n. KÓ chuyÖn gióp cho c¸c em biÕt diÔn ®¹t vÊn ®Ò mét c¸ch tr«i ch¶y, lu lo¸t, biÕt biÕn c©u chuyÖn ®îc nghe, ®îc chøng kiÕn thµnh truyÖn cña m×nh ®Ó kÓ l¹i. MÆt kh¸c, qua kÓ chuyÖn mµ gi¸o dôc t×nh c¶m cho c¸c em, gióp c¸c em biÕt ph©n biÖt râ rµng gi÷a yªu vµ ghÐt, gi÷a thiÖn vµ ¸c… biÕt sèng cã lý tëng, v¬n tíi c¸i ®Ñp vµ hµnh ®éng v× c¸i ®Ñp. KÓ chuyÖn quan träng nh vËy, song cho ®Õn nay : Nh÷ng tµi liÖu ®Ó gi¸o viªn nghiªn cøu vÒ ph©n m«n nµy cßn qu¸ Ýt, néi dung ë c¸c tµi liÖu híng dÉn míi dõng l¹i ë møc ®Ò c¬ng, cßn s¬ sµi vµ cha ®ñ t liÖu cho gi¸o viªn lªn líp. Mét ®iÒu quan träng h¬n lµ: Ph¬ng ph¸p vµ kÜ thuËt lªn líp cña mét tiÕt häc KÓ chuyÖn rÊt kh¸c víi c¸c m«n häc kh¸c, nã mang nÐt ®Æc trng cña mét tiÕt 4 häc: LÊy nguyªn t¾c d¹y – häc giao tiÕp lµm ®Þnh híng c¬ b¶n. Song trªn thùc tÕ nh÷ng tiÕt KÓ chuyÖn dêng nh gi¸o viªn cßn xem nhÑ, cha dµnh cho nh÷ng tiÕt häc nµy mét sù ®Çu t xøng ®¸ng, viÖc lªn líp nh÷ng tiÕt KÓ chuyÖn cha ®óng ®Æc trng, cha ®¶m b¶o yªu cÇu cña tiÕt häc, học sinh thực sự làm chủ thể tham gia điều hành, thảo luận trong tiết học. §iÒu ®ã lµm cho tiÕt häc KÓ chuyÖn trë thµnh nh¹t nhÏo, kh«ng g©y ®îc høng thó häc tËp cho häc sinh, kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ vµ môc tiªu ®Ò ra. Mặt kh¸c, về nội dung nhiều đề tài kể chuyện trong ch¬ng tr×nh cßn khã với học sinh hoÆc trong thùc tÕ c¸c em cha tõng ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia sù viÖc mµ ®Ò bµi yªu cÇu, nªn khã t×m ®îc c©u chuyÖn kÓ. Rồi ngay cả khả năng diễn đạt, ng«n ngữ của c¸c em trong giờ Kể chuyện còng hạn chế. Nhưng kh«ng v× thế mà gi¸o viªn chỉ dạy cho chiếu lệ, kh«ng ®¸p øng ®îc mục tiªu nhiệm vụ m«n học đề ra. Tôi đã từng lµ gi¸o viªn d¹y líp 5 nên lu«n mong muèn häc sinh cña m×nh kh«ng chØ lµ nh÷ng häc sinh ch¨m ngoan, n¾m ch¾c nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n mµ cßn ph¶i cã kü n¨ng kÜ n¨ng diÔn ®¹t: nãi rµnh m¹ch, râ rµng, cã ng÷ ®iÖu, nãi tríc mét nhãm ngêi hay tríc c¶ líp b»ng ng«n ng÷ cña riªng m×nh mét c¸ch hÊp dÉn; cã kü n¨ng quan s¸t, ghi nhí nh÷ng sù viÖc, hiÖn tîng gÇn gòi xung quanh ®Ó ®a vµo nh÷ng c©u chuyÖn kÓ, bµi häc cña m×nh. §ã còng chÝnh lµ lÝ do t«i chän viÕt ®Ò tµi : “Sáng kiến nâng cao hiệu quả dạy kể chuyện đã được chứng kiến hoặc tham gia – Lớp 5” víi hy väng: Qua c¸c tiÕt d¹y kÓ chuyÖn gióp cho häc sinh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®îc nhiÒu kÜ n¨ng, ®Æc biÖt lµ kü n¨ng nãi. §ång thêi gióp häc sinh líp 5 kh¾c phôc mét sè h¹n chÕ trong tiÕt häc kÓ chuyÖn vµ kÓ ®îc nh÷ng c©u chuyÖn nh ý muèn. Trªn c¬ së ®ã gióp c¸c em rÌn luyÖn kÜ n¨ng s¶n sinh v¨n b¶n, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c em tù t×m tßi vµ tù thÓ hiÖn nh÷ng ý tëng, suy nghÜ cña m×nh mét c¸ch ®éc lËp, chñ ®éng, kh«ng m¸y mãc, dËp khu«n. Ch¾c ch¾n ®©y còng chÝnh lµ ®iÒu mµ mçi gi¸o viªn vÉn thêng mong muèn khi d¹y kiÓu bµi kÓ chuyÖn nµy. 1.2. ĐỐI TƯỢNG, MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU: 1.2.1. §èi tîng nghiªn cøu: Thùc tr¹ng vÒ d¹y- häc KÓ chuyÖn lo¹i bµi : “KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia” ë líp 5 trong trêng TiÓu häc hiÖn nay vµ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao chÊt lîng d¹y- häc KÓ chuyÖn lo¹i bµi : “KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia” cho häc sinh líp 5. 1.2.2. Môc ®Ých nghiªn cøu: 5 - T×m hiÓu xem: viÖc rÌn kÜ n¨ng kÓ chuyÖn lo¹i bµi : “KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia” cho häc sinh líp 5 nh thÕ nµo ®Ó cã hiÖu qu¶ nhÊt nh»m n©ng cao chÊt lîng d¹y vµ häc KÓ chuyÖn trong nhµ trêng TiÓu häc hiÖn nay. - T×m ra ph¬ng ph¸p d¹y kiÓu bµi: “KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia” cho häc sinh líp 5. - Nh÷ng ®iÒu cÇn lÝ gi¶i cho nh÷ng víng m¾c, c¸ch øng xö nh÷ng t×nh huèng cô thÓ cã thÓ x¶y ra khi d¹y kiÓu bµi : “KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia” cho häc sinh líp 5. - C¸ch tæ chøc ho¹t ®éng ®Ó x©y dùng mét sè bµi tËp luyÖn KÓ chuyÖn cho häc sinh líp 5. 1.3. NhiÖm vô nghiªn cøu - Nghiªn cøu mét sè vÊn ®Ò vÒ viÖc båi dìng n¨ng lùc kÓ chuyÖn cho häc sinh líp 5. - Nghiªn cøu vÒ néi dung d¹y häc kiÓu bµi : “KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia” ë líp 5 . - Nghiªn cøu ®èi tîng häc sinh líp 5 vÒ : §Æc ®iÓm t©m lÝ løa tuæi, ®Æc ®iÓm vÒ sù nhËn thøc vµ vèn tÝch lòy, ®Æc ®iÓm vÒ t duy ng«n ng÷ cña c¸c em. - Dù giê th¨m líp khèi líp 5 ®Ó t×m hiÓu kinh nghiÖm vµ ®iÒu tra thùc tr¹ng cña viÖc d¹y vµ häc kiÓu bµi : “KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia”. 1.4. C¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 1.4.1. Ph¬ng ph¸p quan s¸t s ph¹m: - Quan s¸t tiÕt d¹y kÓ chuyÖn ë líp 5. - Quan s¸t viÖc häc sinh kÓ chuyÖn, nãi chuyÖn víi nhau trong giê ra ch¬i. - Tæ chøc cho c¸c em tham gia kÓ chuyÖn do líp, §oµn, §éi ph¸t ®éng ®Ó xem xÐt kh¶ n¨ng diÔn ®¹t b»ng ng«n ng÷ riªng cña m×nh ®¹t tíi tr×nh ®é nghÖ thuËt nµo. - Trao ®æi víi ®ång nghiÖp vÒ tiÕn tr×nh d¹y c¸c tiÕt KÓ chuyÖn ®Æc biÖt lµ : “ KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia” ë líp 5. 1.4.2. Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra gi¸o dôc: - X©y dùng phiÕu tr¾c nghiÖm víi c¸c c©u hái ®Ó t×m hiÓu nh÷ng suy nghÜ, th¸i ®é cña häc sinh líp 5 vÒ kiÓu bµi : “ KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia”. 6 - Tæng kÕt phiÕu ®iÒu tra, t×m ra nh÷ng khã kh¨n, trªn c¬ së ®ã gi¸o viªn sö dông ph¬ng ph¸p d¹y häc kÕt hîp c¸c thñ thuËt s ph¹m n©ng cao chÊt lîng d¹y häc kiÓu bµi : “ KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia”. 1.4.3. Ph¬ng ph¸p thùc nghiÖm s ph¹m: - D¹y hai tiÕt kÓ chuyÖn kiÓu bµi : “ KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia” ë líp 2 lớp 5 khác nhau, mét tiÕt d¹y b¸m s¸t híng dÉn s¸ch gi¸o viªn, mét tiÕt d¹y cã vËn dông c¸c phương pháp, kÜ thuËt vµ kÜ n¨ng s ph¹m đổi mới. Tõ ®ã ®èi chiÕu so s¸nh kÕt qu¶ ®¹t ®îc cña hai tiÕt häc råi kh¼ng ®Þnh vÒ kinh nghiÖm ®óc rót cña b¶n th©n. - TiÕn hµnh thùc nghiÖm d¹y häc nh»m môc ®Ých kiÓm tra kh¶ n¨ng thùc thi cña vÊn ®Ò ®· ®Ò xuÊt. 1.5. S¥ L¦îC NH÷NG §IÓM MíI C¥ B¶N NHÊT TRONG KÕT QU¶ NGHI£N CøU. Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu, ¸p dông, triÓn khai chuyªn ®Ò trong tæ chuyªn m«n, ®Ò tµi cña t«i ®· ®îc tæ chuyªn m«n ®¸nh gi¸ : + VÒ phÝa gi¸o viªn : §· m¹nh d¹n thực hiện mô hình VNen vào dạy học Kể chuyện. Đưa c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc míi nh: X©y dùng kÞch b¶n më, tiÓu phÈm, đề bài mở ®Ó hç trî häc sinh chän ®îc c©u chuyÖn, øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo hç trî cho viÖc d¹y lo¹i bµi : “KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia”. Gi¸o viªn ®· t¹o ®îc nÐt ®Æc trng cña mét tiÕt häc kÓ chuyÖn, cã nh÷ng biÖn ph¸p híng dÉn häc sinh luyÖn tËp kÓ chuyÖn cã hiÖu qu¶. KÕt hîp gi¸o dôc kü n¨ng sèng cho häc sinh th«ng qua tiÕt häc kÓ chuyÖn. + VÒ phÝa häc sinh : C¸c ®èi tîng häc sinh trong líp ®Òu chän ®îc c©u chuyÖn ®Ó kÓ ®óng chñ ®Ò, hµo høng muèn ®îc tham gia kÓ chuyÖn, tham gia trao ®æi vÒ ý nghÜa c©u chuyÖn cïng b¹n, nhËn xÐt ®¸nh gi¸ b¹n kh¸ tinh tÕ vÒ néi dung vµ c¸c kü n¨ng kÓ chuyÖn. §©y lµ thÓ lo¹i kÓ chuyÖn khã, song c¸c em rÊt tù tin khi kÓ chuyÖn tríc líp. 7 2. Néi dung 2.1. Mét sè vÊn ®Ò vÒ viÖc båi dìng n¨ng lùc kÓ chuyÖn cho häc sinh líp 5. 2.1.1. Néi dung båi dìng : Nh»m trau dåi vèn sèng, vèn tõ ng÷, n©ng cao n¨ng lùc quan s¸t, ghi nhí vµ diÔn t¶ l¹i vÊn ®Ò ®· quan s¸t cña häc sinh. Häc sinh luyÖn tËp kÓ chuyÖn theo kiÓu bµi ®· häc, rÌn c¸ch s¾p xÕp sù viÖc cã tr×nh tù, cã suy nghÜ; c¸ch c¶m nhËn sù viÖc, hiÖn tîng ch©n thËt, s¸ng t¹o, luyÖn c¸ch diÔn ®¹t chÝnh x¸c, sinh ®éng, hån nhiªn, tiÕn tíi cã nÐt riªng ®éc ®¸o. 2.1.2. C¸ch thøc tiÕn hµnh : RÌn luyÖn kÓ chuyÖn chñ yÕu lµ ®Ó rÌn kü n¨ng diÔn ®¹t tríc mäi ngêi, rÌn kü n¨ng s¶n sinh v¨n b¶n nãi. V× vËy, gi¸o viªn kh«ng thuyÕt tr×nh bµi gi¶ng mµ ph¶i gîi më, t¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh ph¸t huy ®éc lËp suy nghÜ, lµm viÖc ®Ó tù m×nh häc ®îc c¸ch quan s¸t, c¸ch nghÜ, c¸ch c¶m, c¸ch nãi. 2.1.3. C¸c yªu cÇu ®Ó tiÕt häc ®¹t hiÖu qu¶ : + §Ò bµi : §Ó luyÖn tËp kÓ chuyÖn cÇn cã nh÷ng ®Ò bµi tèt. ThÕ nµo lµ ®Ò bµi tèt : ®Ò bµi ph¶i kÝch thÝch ®îc høng thó quan s¸t, ghi nhí, suy nghÜ cña häc sinh, ®Ò bµi ph¶i t¹o cho c¸c em suy nghÜ, diÔn ®¹t theo c¸ch riªng cña m×nh, ®Ò bµi ph¶i kÝch thÝch, ph¸t huy ãc tëng tîng, gîi më t×nh huèng ®Ó c¸c em tù tëng tîng vµ kÓ ®îc vÒ nh÷ng ®iÒu m×nh ®· h×nh dung. + C¸c kÜ n¨ng cÇn rÌn : Trªn nh÷ng ®Ò bµi cô thÓ, gi¸o viªn cÇn rÌn cho häc sinh kÜ n¨ng t×m hiÓu, ph©n tÝch ®Ò (x¸c ®Þnh ®îc yªu cÇu, giíi h¹n ®Ò bµi), kÜ n¨ng quan s¸t, ghi nhí, s¾p xÕp sù viÖc theo tr×nh tù, lËp dµn ý kÓ, kÜ n¨ng diÔn ®¹t, kÓ chuyÖn theo c¸c phong c¸ch kh¸c nhau, kÜ n¨ng nghe vµ trao ®æi, nhËn xÐt... 2.2. Néi dung d¹y häc kiÓu bµi : “KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia” líp 5. 2.2.1. CÊu tróc ch¬ng tr×nh : Ph©n m«n kÓ chuyÖn líp 5 ®îc d¹y trong 31 tiÕt/ 35 tuÇn häc, 4 tuÇn «n tËp gi÷a vµ cuèi kú cã néi dung «n tËp tæng hîp. Trong ®ã cã 7 tiÕt thuéc kiÓu bµi : “KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia” g¾n víi 10 chñ ®iÓm của 8 s¸ch (Từ năm học 2011- 2012 - theo Hướng dẫn điều chỉnh chương trình Tiểu học của Bộ Giáo dục: có 3 tiết được lược bỏ không dạy ở các tuần 6, 9, 24) 2.2.2. Nội dung, cấu trúc của một bài: - Bài học này thường được nằm ở tiết Kể chuyện thứ 3 trong một chủ điểm học tập. Yªu cÇu häc sinh kÓ nh÷ng chuyÖn ngêi thËt, viÖc thËt cã trong x· héi, cuéc sèng xung quanh mµ c¸c em biÕt, ®· nh×n thÊy, cã thÓ lµ thÊy trªn s©n khÊu, truyÒn h×nh..., cã khi chÝnh c¸c em lµ nh©n vËt trong c©u chuyÖn. - Nội dung yêu cầu của đề bài kể chuyện thường kể về những việc làm, những tấm gương tốt xoay quanh những chủ điểm của học sinh đang học. - Để giúp cho HS dễ thực hiện yêu cầu của đề bài, mỗi bài thường đưa ra từ 2 đến 4 gợi ý. Cụ thể là : + Gợi ý 1 : Giúp học sinh xác định nội dung kể chuyện. + Gợi ý 2 : Nguồn tìm truyện + Gợi ý 3 : Hướng dẫn cách kể chuyện + Gợi ý 4 : Thảo luận trao đổi về nội dung ý nghĩa câu chuyện. 2.2.3. KiÕn thøc vµ kÜ n¨ng kÓ chuyÖn : 2.2.3.1. C¸c kiÕn thøc cÇn cung cÊp : Trong 7 tiÕt thuéc kiểu bµi : “ KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia” ë líp 5 ®Ò cËp chñ yÕu ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò sau : TiÕp tôc cung cÊp cho häc sinh mét sè hiÓu biÕt vÒ x· héi, cuéc sèng xung quanh; nh÷ng kiÕn thøc vÒ kÓ chuyÖn cÇn hiÓu thÕ nµo lµ: Cèt truyÖn, nh©n vËt trong truyÖn, biÕt ®îc tr×nh tù kÓ chuyÖn gåm ba phÇn : . PhÇn më ®Çu (dÉn chuyÖn): Cã hai c¸ch: giíi thiÖu trùc tiÕp vµ dÉn chuyÖn gi¸n tiÕp. Giíi thiÖu trùc tiÕp tøc lµ kÓ ngay vµo sù viÖc më ®Çu c©u chuyÖn, dÉn chuyÖn gi¸n tiÕp tøc lµ nãi chuyÖn kh¸c cã liªn quan ®Ó dÉn vµo c©u chuyÖn ®Þnh kÓ. . PhÇn diÔn biÕn c©u chuyÖn : §©y chÝnh lµ cèt truyÖn mµ khi x©y dùng c©u chuyÖn yªu cÇu häc sinh ph¶i nhí l¹i ®îc nh÷ng sù viÖc chÝnh cña c©u chuyÖn vµ ph¶i biÕt kÓ l¹i theo tr×nh tù hîp lÝ. . KÕt thóc c©u chuyÖn: Cã hai c¸ch : kÕt thóc trùc tiÕp vµ kÕt thóc d¸n tiÕp. KÕt thóc d¸n tiÕp lµ c¸c em ph¶i nªu ®îc ý nghÜa hoÆc ®a ra lêi b×nh luËn vÒ c©u chuyÖn. KÕt thóc trùc tiÕp lµ häc sinh chØ cho biÕt kÕt côc cña c©u chuyÖn mµ kh«ng b×nh luËn g× thªm. 2.2.3.2. C¸c kÜ n¨ng kÓ chuyÖn : Trong 7 tiÕt thuéc kiÓu bµi : “KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia” chñ yÕu tËp trung vµo rÌn c¸c kÜ n¨ng sau : 9 - Häc sinh ®Þnh híng ®îc v¨n b¶n kÓ chuyÖn: Sau khi häc sinh ®· ®îc chøng kiÕn, tham gia vµo mét sù viÖc nµo ®ã ph¶i x©y dùng ®îc thµnh mét c©u chuyÖn ®Ó kÓ l¹i. Häc sinh ph¶i xây dùng ®îc cèt truyÖn (kÓ vÒ ai, vÒ sù viÖc g× ? c¸c sù viÖc diÔn ra theo tr×nh tù nh thÕ nµo?); biÕt râ vÒ nh©n vËt trong truyÖn (ph©n biÖt nh©n vËt chÝnh, nh©n vËt phô, h×nh d¸ng, cö chØ, ®iÖu bé, hµnh ®éng, lêi nãi...) - BiÕt diÔn ®¹t v¨n b¶n díi d¹ng kÓ chuyÖn: chän tõ, t¹o c©u, liªn kÕt c©u, ®o¹n... thµnh c©u chuyÖn; biÕt kiÓm tra, söa ch÷a v¨n b¶n kÓ chuyÖn víi môc ®Ých giao tiÕp trùc tiÕp lµ nãi- nghe. - BiÕt kÓ ®óng tr×nh tù kÓ mét c©u chuyÖn. 2.2.4. Thùc tr¹ng d¹y - häc kiÓu bµi : “KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia“ ë líp 5. - Giáo viên khi dạy kiểu bài này không khó về tiến trình, cách thức tổ chức tiết học nhưng khó nhận xét đánh giá nội dung câu chuyện mà học sinh đã chọn. Vì câu chuyện ở đây là những sự việc mà học sinh đã được thấy hoặc trực tiếp tham gia sau đó các em kể lại, những câu chuyện này giáo viên và học sinh chưa từng được biết đến chắc chắn sẽ có nhiều tình huống xảy ra, nhiều khi tiết học khó thành công. - Do nhiều nội dung đề tài kể chuyện khó, học sinh không tìm được câu chuyện để kể vì các em chưa từng chứng kiến hoặc tham gia. ĐÞnh híng ph¸t triÓn c©u chuyÖn cßn mê nh¹t, ch¼ng h¹n ë đề bài trong 2 chủ điểm ở các tuần 3, tuần 34 là tương đối khó với học sinh. Cụ thể là: + Tuần 3 : Kể về việc làm tốt góp phần xây dựng quê hương Đất nước. + Tuần 34 : Kể một câu chuyện về việc gia đình, nhà trường hoặc xã hội chăm sóc, bảo vệ thiếu nhi hoặc em cùng các bạn làm công tác xã hội. Với yêu cầu ở 2 đề bài này nhiều học sinh khó chọn được nội dung để kể vì các em chưa từng được chứng kiến hoặc tham gia, hoặc nếu đã tham gia thì đó là các việc của "tuổi nhỏ làm việc nhỏ" cũng rất khó để các em dựng thành một câu chuyện. - Việc xây dựng những tình tiết của sự việc trong thực tế thành một câu chuyện để kể lại cũng không dễ đối với nhiều học sinh trong một lớp. - Kh¶ n¨ng sö dông ng«n ng÷ diÔn ®¹t khi kÓ chuyÖn cña c¸c em cßn h¹n chÕ. 10 - Khi nghe kÓ, häc sinh sÏ ph¸t hiÖn ®îc lçi cña b¹n nhng c¸c em kh«ng ghi nhí ®îc ®Ó nhËn xÐt sau khi b¹n kÓ xong. §iÒu tra thùc tÕ (ph¸t phiÕu th¨m dß) trªn 11 gi¸o viªn trùc tiÕp gi¶ng d¹y líp 5 vÒ kh¶ n¨ng kÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia cña häc sinh: 54,5 % gi¸o viªn ®îc hái cho r»ng b×nh thêng, 27,3 % cho lµ tèt, 9,1 % cho lµ rÊt tèt, 9,1 % cho lµ cha tèt. Nh vËy cã thÓ thÊy, kh¶ n¨ng kÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia cña häc sinh líp 5 míi ®¹t ë møc phæ biÕn lµ b×nh thêng. §Ó cã thÓ ph¸t triÓn vµ n©ng cao chÊt lîng kh¶ n¨ng kÓ chuyÖn cña häc sinh ®ßi hái chóng ta cã nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp phï hîp víi thùc tiÔn ®Æt ra. * Tríc t×nh h×nh ®ã, t«i ph¸t phiÕu tr¾c nghiÖm cho 26 em häc sinh víi néi dung nh sau : 1. Em thÊy häc kiÓu bµi: “KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia” cã khã kh«ng ? (H·y ®¸nh dÊu X vµo « trèng diÔn t¶ ý kiÕn cña em) B×nh thêng Rất khó Khã Kh«ng khó - KÕt qu¶ thu ®îc: 17/26 em nãi lµ khã. 3/26 em nãi lµ kh«ng khó. 3/26 em nãi lµ b×nh thêng. 3/26 em nãi lµ rất khã. 2. Em cã thÝch m×nh kÓ ®îc “chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia” hay kh«ng ? (H·y ®¸nh dÊu X vµo « trèng diÔn t¶ ý kiÕn cña em) Thích - KÕt qu¶ thu ®îc: Kh«ng thích B×nh thêng 20/26 em nãi lµ thích. 6/26 em nãi lµ b×nh thêng. 0/26 em nãi lµ kh«ng thÝch. Nh vËy lµ c¸c em rÊt thÝch häc kÓ chuyÖn kÓ c¶ kiÓu bµi “KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia”. Song c¸c em cha biÕt c¸ch lµm ®iÒu ®ã. Vµ t«i thiÕt nghÜ m×nh cÇn ph¶i lµm g× ®Ó ph¸t huy ®îc hÕt t¸c dông quÝ gi¸ cña c¸c tiÕt häc KÓ chuyÖn ®Ó gióp c¸c em ph¸t triÓn hoµn thiÖn t duy vµ nh©n c¸ch. 2.3. Mét sè biÖn ph¸p thùc hiÖn Tõ t×nh h×nh thùc tÕ trªn, t«i ®· b¾t tay vµo viÖc t×m hiÓu ph¬ng ph¸p d¹y kiÓu bµi: “KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia” trong ph©n m«n KÓ chuyÖn vµ tõng bíc vËn dông trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y. T«i nhËn thÊy, muèn d¹y tèt mét tiÕt KÓ chuyÖn ngêi gi¸o viªn cÇn ph¶i: 11 2.3.1. Kh©u so¹n bµi: Khi so¹n bµi ngêi gi¸o viªn cÇn ph¶i nghiªn cøu kÜ, nÕu kh«ng nghiªn cøu kÜ bµi tríc khi so¹n hoÆc so¹n bµi mét c¸ch chiÕu lÖ th× khi lªn líp ch¾c ch¾n r»ng ngêi gi¸o viªn kh«ng thÓ truyÒn thô ®Çy ®ñ nh÷ng kiÕn thøc, kh«ng thÓ rÌn hÕt c¸c kü n¨ng mµ bµi häc yªu cÇu. VÝ dô khi d¹y bµi kÓ chuyÖn ë tuÇn 13: KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia: KÓ vÒ mét hµnh ®éng dòng c¶m b¶o vÖ m«i trêng. ë s¸ch gi¸o khoa chØ cã 2 gîi ý ®Ó ®Þnh híng cho häc sinh vÒ: nh÷ng viÖc lµm tèt ®Ó b¶o vÖ m«i trêng vµ nh÷ng hµnh ®éng dòng c¶m ®Ó b¶o vÖ m«i trêng. NghÜa lµ s¸ch gi¸o khoa chØ cung cÊp cho häc sinh nh÷ng hiÓu biÕt vÒ mÆt lÝ luËn, cßn lµm thÕ nµo ®Ó häc sinh x©y dùng ®îc c©u chuyÖn, kÓ ®óng, kÓ hay lµ hoµn toµn phô thuéc vµo sù híng dÉn cña gi¸o viªn. Trong khi d¹y kiÓu bµi : “KÓ chuyÖn ®· ®îc chøng kiÕn hoÆc tham gia”, ngêi gi¸o viªn cÇn ph¶i chØ râ môc ®Ých cña viÖc kÓ chuyÖn. VÝ dô, víi nh÷ng kiÓu bµi nh: KÓ vÒ mét hµnh ®éng dòng c¶m b¶o vÖ m«i trêng; hay: Kể một câu chuyện mà em biết trong cuộc sống nói lên truyền thống tôn sư trọng đạo của người Việt Nam ta. ViÖc gi¸o viªn chØ râ môc ®Ých cña viÖc kÓ chuyÖn lµ rÊt quan träng. Bëi kÓ lµ ®Ó ca ngîi tÊm g¬ng trong viÖc b¶o vÖ m«i trêng, b¶o vÖ trËt tù an ninh lµng xãm,… n¾m râ môc ®Ých kÓ chuyÖn sÏ quyÕt ®Þnh viÖc chän chi tiÕt, lêi lÏ, cö chØ, ®éng t¸c khi kÓ phï hîp víi viÖc lµm tèt, nªu g¬ng ngêi tèt. Lµm ®îc ®iÒu ®ã lµ ®· v¹ch ra cho häc sinh c¸i ®Ých cÇn ®¹t tíi. ë ®©y, kh«ng ph¶i chØ lµ sù kh¸c nhau trong viÖc kÓ l¹i sù viÖc mµ cßn lµ sù kh¸c nhau trong ng«n tõ ®îc sö dông khi kÓ. §ã lµ ®iÒu cÇn ph¶i rÌn luyÖn cho c¸c em khi kÓ chuyÖn. 2.3.2. Thực hiện linh hoạt, có sáng tạo quy trình giảng dạy kể chuyện vào từng bài cụ thể. 2. 3.2.1. Kiểm tra bài cũ : ( 5’): Ở đây, tôi có thể sử dụng Ban học tập điều khiển hoạt động này. - Trưởng Ban học tập có thể: + Mời một bạn lên kể chuyện theo nội dung của tuần trước, rồi mời các bạn tham gia nhận xét, đánh giá theo các tiêu chí: . Nội dung kể phï hợp với đề bài chưa? . C¸ch kÓ có m¹ch l¹c râ rµng không? Giọng kể diễn cảm chưa? Kết hợp cử chỉ, điệu bộ có phù hợp không? . C¸ch dïng tõ ®Æt c©u chÝnh x¸c vµ hay chưa? . Bạn đã nêu được ý nghĩa câu chuyện chưa? 12 -> GV theo dõi đánh giá tổng hợp chung. + Cũng có khi Trưởng Ban học tập kiểm tra việc chuẩn bị của một số bạn theo nội dung đã dặn từ tuần trước. + Nếu yêu cầu bài mới là một yêu cầu khó với học sinh, Trưởng Ban học tập mời các bạn tham gia diễn xuất tiểu phẩm đã xây dựng sẵn, rồi mời các bạn nêu nhận xét về: Nội dung, nhân vật, diễn biến của câu chuyện được thể hiện qua tiểu phẩm để làm định hướng cho học sinh lựa chọn nội dung kể chuyện trong giờ học. (Tiểu phẩm có nội dung chính kể về điều gì? Có mấy nhân vật? là những ai? Diễn biến ra sao?...) 2. 3.2.2. Dạy bài mới : (30 – 35’) Bước 1. Giới thiệu bài (1’- 2’) : - Giới thiệu ngắn gọn, nhẹ nhàng, đúng trọng tâm, kích thích bầu không khí thoải mái nhẹ nhàng cho tiết học. Bước 2. Hướng dẫn HS hiểu yêu cầu của đề bài (6’ – 8’) - Hướng dẫn để học sinh xác định đúng trọng tâm cần kể, chốt và gạch chân dưới những từ quan trọng. Nên cho những học sinh trung bình, yếu nhắc lại yêu cầu. - Gợi ý 1 : Thường cụ thể hoá yêu cầu của đề: Nhờ vào các ý này các em xác định câu chuyện đúng chủ đề hơn. Để cho tiết dạy thành công thì tôi thường giúp cho mỗi học sinh đến với giờ học đều có sẵn điều muốn kể. Muốn vậy, ở ngay tiết kể chuyện tuần trước, tôi luôn dành 5 phút để hướng dẫn học sinh đọc trước yêu cầu của bài học, giao nhiệm vụ cụ thể cho các em là đọc trước các gợi ý và tìm chuyện như trong gợi ý để cho tiết kể chuyện tuần sau được tốt hơn. Đến đây, có thể tiếp tục kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh bằng câu hỏi: Câu chuyện của em kể về việc làm tốt nào? Nếu có em chưa chuẩn bị được nội dung câu chuyện giáo viên chỉ nên nhẹ nhàng hỏi vì sao và nhắc nhở học sinh cố gắng ở bài sau chứ không nên tỏ thái độ để học sinh lo sợ vì đây là loại bài khó và chú ý hỗ trợ các em chọn được nội dung kể ở phần sau. - Gợi ý số 2 : Cho học sinh đọc và xác định việc làm mà em đã chứng kiến hoặc tham gia xảy ra ở đâu? thời gian, không gian xung quanh thế nào? 13 - Gợi ý số 3: Thường là bước hướng dẫn HS kể. Bước này, tôi cho các em lập dàn ý nhanh ra giấy nháp theo thứ tự: + Phải có cốt truyện: Nguyên tắc là không thể thiếu các sự việc chính được sắp xếp theo trình tự và các nhân vật chính. + Diễn biến câu chuyện có trình tự hợp lý. + Trình tự kể chuyện theo 3 phần: Phần mở đầu (giới thiệu câu chuyện); diễn biến câu chuyện, kết thúc câu chuyện. Giáo viên có thể ghi bảng dàn ý hoặc chép sẵn ở bảng phụ. Bước 3. Học sinh tập kể chuyện, trao đổi về ý nghĩa câu chuyện (24’–27’) - Luyện kể trong nhóm (nhóm đôi, hoặc nhóm 3,4...) kể cho nhau nghe câu chuyện của mình, cùng bạn trao đổi về ý nghĩa câu chuyện. Hình thức này học sinh cả lớp đều được kể. Để hoạt động này không mang tính hình thức tôi thường tới gần, quan sát lắng nghe, xem xét các cặp tham gia kể, hỗ trợ, hướng dẫn những em kể chưa tốt. Sau hoạt động này thường có nhận xét đánh giá các cặp làm việc tốt. Để cho các em làm việc có hiệu quả, tôi luôn định lượng thời gian khoảng 8 – 10 phút cho hoạt động này và thường xuyên thay đổi chỗ ngồi cho các cặp tạo điều kiện cho các em giao lưu với nhau. - Thi kể chuyện trước lớp: Thời gian giành cho mỗi em tập kể trước lớp là 3 -5 phút. Mỗi em sau khi kể xong, giáo viên tổ chức cho cả lớp nhận xét, đánh giá, trao đổi về các nhân vật, nội dung ý nghĩa câu chuyện. (Học sinh được kể chuyện sẽ trực tiếp trao đổi với các bạn về nội dung ý nghĩa câu chuyện có sự hỗ trợ của giáo viên) Bước 4. Tổ chức cho học sinh bình chọn câu chuyện hay nhất, tôn vinh bạn kể chuyện tốt nhất trong tuần. Sau mỗi bước hướng dẫn, giáo viên cần có những lời chuyển ý phù hợp gây bầu không khí nhẹ nhàng, thoải mái, kích thích ham muốn được kể chuyện của học sinh và rõ định hướng cho hoạt động tiếp theo. Như vậy, thực hiện quy trình dạy kể chuyện là việc giáo viên nào cũng phải nắm được. Bên cạnh đó giáo viên cũng cần lưu ý: 14 * Nên vận dụng mô hình học tập mới VNen ở các bước có nội dung phù hợp để tạo không khí thoải mái cho tiết học, phát huy tốt các kỹ năng giao tiếp, kỹ năng hợp tác, kỹ năng tự đánh giá lẫn nhau trong giờ học của học sinh. Các tiêu chí đưa ra cho HS tổ chức nhận xét, đánh giá phải được GV cung cấp. * Yêu cầu cao nhất về kể chuyện sáng tạo thường thể hiện ở việc kể lại những câu chuyện được chứng kiến, tham gia. Đây là loại hình kể chuyện khó nên không cần tìm những chuyện phức tạp để kể. Điều cốt yếu là chuyện có đầu có cuối, có ý nghĩa và phù hợp với chủ điểm. Để qui trình một tiết kể chuyện như trên thực sự có hiệu quả tôi đã cụ thể hóa thành một số biện pháp và việc làm như sau: 2.3.3. C¸c ph¬ng ¸n hç trî khi häc sinh kh«ng t×m ®îc chuyÖn ®Ó kÓ theo yªu cÇu cña ®Ò bµi. 2.3.3.1. X©y dùng kÞch b¶n më- tiÓu phÈm. - §èi víi nh÷ng sù viÖc kh«ng gÇn gòi, kh«ng thêng x¶y ra víi c¸c em hµng ngµy, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c em cã c¬ héi ®îc chøng kiÕn sù viÖc theo yªu cÇu mµ tiÕt kÓ chuyÖn ®a ra, t«i ®· x©y dùng kÞch b¶n cho häc sinh diÔn xuÊt thµnh tiÓu phÈm. Tõ ®ã, díi sù híng dÉn x©y dùng cèt truyÖn, s¾p xÕp tr×nh tù diÔn biÕn c©u chuyÖn cña gi¸o viªn, dùa vµo lêi dÉn truyÖn, lêi nãi cña c¸c nh©n vËt trong tiÓu phÈm mµ c¬ b¶n häc sinh ®· cã thÓ kÓ l¹i ®îc c©u chuyÖn theo yªu cÇu. - C¸c em ®îc häc tËp vµ rÌn luyÖn 2 buæi/ ngµy ë trêng nªn gi¸o viªn cã thÓ híng dÉn c¸c em diÔn kÞch, tiÓu phÈm trong c¸c tiÕt ho¹t ®éng ngoµi giê lªn líp, võa hç trî cho bµi häc néi khãa võa ®¸p øng ®îc nhu cÇu vui ch¬i gi¶i trÝ kÕt hîp gi¸o dôc kü n¨ng sèng cho c¸c em. - ë tÊt c¶ c¸c tiÕt kÓ chuyÖn nµy t«i ®Òu dù kiÕn kÞch b¶n më, khi cã häc sinh kh«ng t×m ®îc chuyÖn ®Ó kÓ, t«i m« t¶ c¸c t×nh huèng x¶y ra trong kÞch b¶n ®· dù kiÕn gióp häc sinh tîng tëng ra mét c©u chuyÖn g¾n víi nh÷ng nh©n vËt vµ t×nh tiÕt sù viÖc ®Ó lµm c¬ së chän c©u chuyÖn cho m×nh. NÕu trong líp cã nh÷ng häc sinh cã n¨ng khiÕu diÔn xuÊt, gi¸o viªn ®a ra kÞch b¶n vµ mêi häc sinh lªn diÔn xuÊt ®Ó c¶ líp ®îc chøng kiÕn sù viÖc x¶y ra theo híng cña ®Ò bµi yªu cÇu. 15 Khi x©y dùng tiÓu phÈm gi¸o viªn cÇn lùa chän mét kÞch b¶n ®¬n gi¶n phï hîp víi kh¶ n¨ng diÔn xuÊt cña häc sinh vµ ®iÒu kiÖn thùc tÕ cho phÐp, lêi dÉn hÊp dÉn, chi tiÕt nh ®Ó dÉn d¾t c¸c em kÓ; lêi nh©n vËt dÔ hiÓu, dÔ nhí, dÔ t¹o cho c¸c em x©u chuçi sù viÖc g¾n víi nh©n vËt khi nhí l¹i tr×nh tù ®Ó kÓ. Ch¼ng h¹n víi ®Ò bµi ë tuần 3 : Kể về việc làm tốt gãp phần x©y dựng quª hương Đất nước. T«i cho r»ng ®©y lµ ®Ò tµi kÓ chuyÖn t¬ng ®èi khã víi c¸c em. T«i ®· dù kiÕn kÞch b¶n vµ híng dÉn c¸c em diÔn tiÓu phÈm trong c¸c ho¹t ®éng ngoµi giê lªn líp cña tuÇn 1, 2. V× cã thêi gian cho c¸c em tËp kü nªn tiÓu phÈm dùng lªn kh¸ thµnh c«ng. S¸ng thø hai ®Çu tuÇn tiÕt môc v¨n nghÖ cña líp chÝnh lµ tiÓu phÈm nµy- tiÓu phÈm: “Ngµy chñ nhËt xanh”: *Nhân vật: 1. Chị Nguyễn Thị Tuyến – Bí thư đoàn xã. 2. Các Đoàn viên khác. 3. Các em Thiếu niên. 4. Anh bí thư Thành đoàn. *Cảnh trí: Cờ đỏ, khẩu hiệu cùng với tiếng nhạc Cách mạng vang lên như thúc giục các bạn trẻ càng làm việc hăng say, nhiệt tình hơn. *Lời dẫn, và lời thoại trong tiểu phẩm: Từ đầu giờ sáng, khi chúng tôi có mặt trên tuyến đê bối sông Thái Bình thuộc xã N đã thấy trải dài màu áo xanh tình nguyện của đông đảo Đoàn viên thanh niên trong xã cho buổi ra quân “Ngày chủ nhật xanh” đầy ý nghĩa. Đây là hoạt động tình nguyện, thể hiện trách nhiệm của tuổi trẻ Thành phố, một biểu tượng cho cuộc sống cộng đồng trên quê hương tôi. Hôm ấy, mặc dù trời nắng nhưng cũng không làm giảm tinh thần nhiệt huyết của các đoàn viên, thanh niên. - Bí thư Chi đoàn Nguyễn Thị Tuyến: Đã đến giờ xung kích, xin mời các đồng chí vào vị trí để hoàn thành công việc được phân công. - Các Đoàn viên khác: rõ, chúng tôi đã có mặt. - Bí thư Nguyễn Thị Tuyến: Để thể hiện rõ ý chí của Đoàn ta, trước khi vào việc chúng ta hãy: “Quyết tâm”! (giơ nắm tay thề) - Các Đoàn viên khác: Quyết tâm! Quyết tâm! Quyết tâm! (giơ nắm tay thề) (Sau lời hô, mỗi người một phần việc, lời nói tiếng cười rộn rã) 16 - Các em Thiếu niên: Chúng mình cũng đi làm nhiệm vụ thôi! Chúng em mời các anh uống nước chè xanh ạ! (Xách nước mời các anh chị). - Anh bí thư Thành đoàn (mới xuất hiện): Xin chào các đồng chí (giơ tay chào). - Các Đoàn viên khác: Xin chào đồng chí Bí thư Thành đoàn. - Các em Thiếu niên: Chúng em chào anh ạ! - Anh bí thư Thành đoàn: Thay mặt tuổi trẻ thành phố Hải Dương tôi xin biểu dương tinh thần và công trình “bức tường xanh” của các đồng chí. Chúng tôi sẽ nhân rộng công trình điển hình này trên toàn bộ các tuyến đê trong thành phố. (nói xong anh bắt tay chị Tuyến, hai người chào nhau). - BÝ thư Nguyễn Thị Tuyến: C¶m ¬n sù ®éng viªn vµ biÓu d¬ng kÞp thêi cña ®ång chÝ dµnh cho chóng t«i. Tha ®ång chÝ BÝ thư Thành đoàn kho¶ng nöa giê n÷a c«ng tr×nh cña chóng t«i sÏ hoµn thµnh. “Bøc têng xanh” nµy ®· ®îc trång xuèng 500 gèc tre vµ dµi 1 km. * Màn kết: Các em Thiếu niên: (ra giữa sân khấu) Chắc chỉ vài năm nữa thôi con đê của chúng ta sẽ được khoác lên tấm áo giáp màu xanh góp phần ngăn không cho lũ lụt về tàn phá mùa màng phải không các anh các chị. “Chóng em sÏ tiÕp tôc cïng c¸c anh c¸c chÞ trång thªm nhiÒu bøc têng xanh“! §îc diÔn tiÓu phÈm, ®îc c¶ trêng cæ vò hoan nghªnh c¸c em rÊt hµo høng. §Õn s¸ng thø ba tiÕt kÓ chuyÖn: “Kể về việc làm tốt gãp phần x©y dựng quª hương Đất nước” ®· cã rÊt nhiÒu em häc sinh líp 5 trong khèi chän c©u chuyÖn theo tiÓu phÈm nµy ®Ó kÓ. Cã nh÷ng em ®· kÓ rÊt tèt víi néi dung kÓ nh sau: “Trên tuyến đê bối sông Thái Bình, xã N từ đầu giờ sáng đã thấy trải dài màu áo xanh tình nguyện của đông đảo Đoàn viên, thanh niên trong xã cho buổi ra quân “Ngày chủ nhật xanh” đầy ý nghĩa. Đây là hoạt động tình nguyện, thể hiện trách nhiệm của tuổi trẻ Thành phố, một biểu tượng cho cuộc sống cộng đồng trên quê hương tôi. Hôm ấy, mặc dù trời nắng nhưng cũng không làm giảm tinh thần nhiệt huyết của các đoàn viên, thanh niên. 17 Đúng 7 giờ , Bí thư Nguyễn Thị Tuyến mời các anh chị Thanh niên vào vị trí để hoàn thành công việc được phân công. Trước khi bắt tay vào việc, để thể hiện rõ ý chí của thanh niên, các anh chị đã giơ nắm tay thề và hô vang: Quyết tâm! Quyết tâm! Quyết tâm! Cờ đỏ, khẩu hiệu tung bay cùng với tiếng nhạc Cách mạng vang lên như thúc giục mọi người càng làm việc hăng say, nhiệt tình hơn. Trong không khí rộn rã khẩn trương, cùng với sự xuất hiện và động viên của anh bí thư Thành đoàn làm cho cả tuyến đê như bừng lên sức sống mới. Mỗi người một phần việc, ai nấy khá thuần thục với các động tác từ đào hố đến cắm tre xuống bảo đảm kỹ thuật. Những Thiếu niên chúng em lăng xăng xách nước đến tận nơi mời các anh các chị uống. Buổi ra quân “Ngày Chủ nhật xanh” kết thúc thật tốt đẹp, 500 gốc tre chắn sóng được trồng dọc theo tuyến đê bối sông Thái Bình trong niềm tự hào và phấn khởi của mỗi đoàn viên, thanh niên. Chắc chỉ vài năm nữa thôi con đê của chúng ta sẽ được khoác lên “tấm áo giáp màu xanh” góp phần ngăn không cho lũ lụt về tàn phá mùa màng. Chúng em sẽ tiếp tục cùng các anh các chị trồng thêm nhiều “bức tường xanh” đóng góp sức lực nhỏ bé của mình vì cuộc sống cộng đồng." 2.3.3.2. Sö dông h×nh ¶nh, øng dông c«ng nghÖ th«ng tin: Trong cuéc sèng hiÖn ®¹i, v« tuyÕn truyÒn h×nh lµ ph¬ng tiÖn hç trî c¸c em cã thÓ ®îc tËn m¾t nh×n thÊy nh÷ng g¬ng ngêi tèt, viÖc tèt xoay quanh chñ ®Ò c¸c em ®· häc. HoÆc gi¸o viªn cã thÓ su tÇm nh÷ng ®o¹n phim, video t¶i vÒ tõ m¹ng intenet, còng cã thÓ trùc tiÕp cho häc sinh ®ãng kÞch, tiÓu phÈm (nÕu cã ®iÒu kiÖn th× quay thµnh video clip làm t liÖu cho bài häc nÕu tiÕt d¹y thùc hiÖn trªn gi¸o ¸n ®iÖn tö cã ®ñ hÖ thèng loa m¸y trong phßng häc). Ch¼ng h¹n: khi d¹y bµi tuần 21: “Kể một câu chuyện em đã được chứng kiến hoặc một việc em đã làm thể hiện lòng biết ơn các thương binh, liệt sĩ”. MÆc dï một số em ®· ®îc đi viếng nghĩa trang liệt sĩ cùng các anh chị Đoàn thanh niên; được häc vµ sö dông tõ ng÷ thuéc chñ ®iÓm “uống nước nhớ nguồn”, "Người công dân" song t«i vÉn cô thÓ hãa ®Ò bµi b»ng nh÷ng viÖc lµm thÓ hiÖn trªn nh÷ng clip su tÇm qua m¹ng internet vÒ các hoạt động: “uống nước nhớ nguồn”, "đền ơn đáp nghĩa" råi híng dÉn häc sinh x©y dùng thµnh c©u chuyÖn ®Ó kÓ. 18 2.3.3.3. Xây dựng một số đề bài giúp các em dễ tưởng tượng và dễ dàng tự đặt mình vào toàn bộ nội dung câu chuyện. Trong thực tế nhiều việc tốt học sinh đã được chứng kiến hoặc tham gia nhưng các em không khái quát được hành động, việc làm của mình thuộc chủ đề nào đã học, tác dụng và tính giáo dục của hành động, việc làm đó như thế nào nên các em không dám đem việc làm của mình ra để xây dựng thành một câu chuyện. Việc tự đặt mình vào toàn bộ nội dung câu chuyện, với các em càng không dễ chút nào. Vì vậy giáo viên cần xây dựng một số đề bài giúp các em dễ tưởng tượng và dễ nảy sinh tình cảm, cảm xúc. Từ đó các em dễ dàng tự đặt mình vào toàn bộ nội dung câu chuyện, văn bản truyện kể sẽ được chính các em sản sinh một cách hứng thú và sáng tạo. Cụ thể là: Tôi đã xây dựng một số đề bài giúp các em dễ tưởng tượng và dễ dàng tự đặt mình vào toàn bộ nội dung câu chuyện- một d¹ng ®Ò bµi gióp häc sinh luyÖn tËp rÊt cã hiÖu qu¶ nh sau: *Dùa vµo phÇn më ®Çu vµ kÕt thóc sau, em h·y tëng tîng vµ kÓ tiÕp phÇn diÔn biÕn c©u chuyÖn. §Æt tªn thÝch hîp cho c©u chuyÖn: §Ò 1: Mở đầu: ChØ cßn vµi ngµy n÷a lµ kÕt thóc n¨m cò. Nh©n d©n toµn ThÕ giíi ®ang n¸o nøc chuÈn bÞ ®ãn chµo n¨m míi víi bao ®iÒu høa hÑn ®ang chê phÝa tríc. Bçng nhiªn trêi ®Êt næi c¬n giËn gi÷. B·o tè cuång phong, sãng thÇn, ®éng ®Êt bÊt ngê Ëp tíi, tµn ph¸ bao c¬ së vËt chÊt vµ cíp ®i sinh m¹ng hµng v¹n con ngêi. §au th¬ng tang tãc bao trïm lªn cuéc sèng. C¶ nh©n lo¹i bµng hoµng, ®au ®ín vµ ngay sau ®ã ®· nhanh chãng tæ chøc phong trµo cøu trî, gióp n¹n nh©n c¸c vïng bÞ thiªn tai.... Diễn biến:….. Kết thúc: Chóng em thùc sù th«ng c¶m vµ chia sÎ ®au th¬ng mÊt m¸t víi nh÷ng ngêi bÞ n¹n, nhÊt lµ c¸c b¹n thiÕu nhi. Sè tiÒn chóng em ®ãng gãp tuy cha nhiÒu nhng nã thÓ hiÖn t×nh c¶m ch©n thµnh vµ íc mong mang l¹i chót an ñi, ®éng viªn ®èi víi c¸c n¹n nh©n, lµm v¬i bít nçi khæ cña hä. Phong trµo quyªn gãp cøu trî nµy còng thÓ hiÖn truyÒn thèng nh©n ¸i : Th¬ng ngêi nh thÓ th¬ng th©n rÊt ®¸ng quý cña d©n téc ViÖt nam. §Ò 2: 19 Mở đầu: S¸ng chñ nhËt tuÇn tríc, líp em tæ chøc ®i th¨m mét sè gia ®×nh th¬ng binh, liÖt sÜ ë ®Þa ph¬ng. Tæ em ®îc ph©n c«ng th¨m bµ Lan, mÑ liÖt sÜ Ph¹m Quang Trêng, hy sinh anh dòng trong chiÕn dÞch biªn giíi T©y Nam..... Diễn biến:….. Kết thúc: Råi chóng em qu©y quÇn bªn bµ, nghe bµ kÓ vÒ nh÷ng kû niÖm trong ®êi ho¹t ®éng C¸ch m¹ng cña m×nh; kÓ vÒ chó Quang Trêng- ngêi con trai yªu quý cña bµ. C¶nh tîng bµ ch¸u sum vÇy thËt Êm cóng. §Ò 3: Dùa vµo bµi häc vµ ý nghÜa sau, h·y kÓ vÒ mét viÖc lµm tèt. B¹n Nam ch¨m chØ thu gom phÕ liÖu quanh nhµ rồi ®Æt trªn sät r¸c, "bÝ mËt" gióp cËu bÐ må c«i chuyªn ®i lîm ve chai. ChØ lµ mét viÖc tèt nho nhá nªn Nam kh«ng muèn ngêi kh¸c (kÓ c¶ cËu bÐ m« c«i) biÕt ®Õn. VËy mµ vÉn cã Ýt nhÊt hai ngêi trong truyÖn c¶m nhËn ®îc tÊm lßng nh©n ¸i cña Nam. Ngêi thø nhÊt lµ cËu bÐ lîm tói ve chai buæi sím cø nh×n vµo c¨n nhµ b¹n Nam nh thÇm c¶m ¬n, ngêi thø hai chÝnh lµ t¸c gi¶ (nh©n vËt xng t«i trong c©u chuyÖn) khi biÕt ®Çu ®u«i sù viÖc ®· tù gi¸c lµm theo bÐ Nam. Míi hay mét viÖc lµm tèt ®Ñp dï ch¼ng nãi ra th× sím muén còng ®îc ngêi kh¸c biÕt ®Õn vµ noi theo! Gîi ý 1: Em thö suy nghÜ xem Nam ®· lµm c«ng viÖc ®ã nh thÕ nµo? C«ng viÖc tèt ®Ñp ®¸ng tr©n träng ®ã ®· khiÕn nh÷ng ngêi hµng xãm xung quanh c¶m ®éng nh thÕ nµo? Gîi ý 2: Em h·y kÕt thóc c©u chuyÖn trong sù yªu th¬ng gi÷a con ngêi víi con ngêi theo ®óng tinh thÇn " l¸ lµnh ®ïm l¸ r¸ch ". 2.3.4. Ph¬ng ph¸p híng dÉn häc sinh x©y dùng c©u chuyÖn. Tríc hÕt gi¸o viªn ph¶i cho häc sinh hiÓu ®îc nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña c©u chuyÖn. Trong c©u chuyÖn ë lo¹i bµi kÓ chuyÖn nµy nh©n vËt chÝnh trong truyÖn lµ ngêi lµm ®îc viÖc tèt. TÝnh c¸ch cña nh©n vËt béc lé qua hµnh ®éng, lêi nãi, suy nghÜ cña nh©n vËt. Khi x©y dùng chuyÖn cÇn ph¶i thùc hiÖn theo ba phÇn c¬ b¶n cña cèt truyÖn: PhÇn më ®Çu, phÇn diÔn biÕn vµ phÇn kÕt thóc. 2.3.4.1. Híng dÉn häc sinh c¸ch x©y dùng cèt truyÖn : Ch¼ng h¹n : Sau khi học sinh xem xong vở kịch: “Ngày chủ nhật xanh” do c¸c em học sinh trong lớp tham gia diễn xuất. C¸c em cã thÓ ®Æt tªn cho c©u chuyÖn mµ c¸c em võa ®îc tËn m¾t chøng kiÕn víi nhiÒu tªn kh¸c nhau: Trång tre ch¾n sãng, bøc têng xanh, ngµy chñ nhËt xanh, quyÕt t©m... T«i yªu cÇu häc sinh nªu ®îc néi dung chÝnh, c¸c nh©n vËt chÝnh, sù viÖc chÝnh, sau ®ã s¾p xÕp c¸c sù viÖc ®ã thµnh cèt truyÖn råi míi kÓ l¹i c©u chuyÖn. Nguyªn t¾c lµ kh«ng ®Ó thiÕu c¸c chi tiÕt chÝnh, c¸c nh©n vËt chÝnh. Nh vËy trong c©u chuyÖn c¸c em võa ®îc chøng kiÕn kh«ng thÓ thiÕu : 20