Tăng Cường Rèn Luyện Đạo Đức Học Sinh
I . LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Đạo đức có vị trí hàng đầu trong toàn bộ công tác giáo dục ở nhà trường XHCN
nhằm hình thành và bồi dưỡng cho học sinh thế giới quan, nhân sinh quan cộng sản
chủ nghĩa. Luật giáo dục 2005 đã xác định: “ Mục tiêu của giáo dục phổ thông là
giúp cho học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ
năng cơ bản nhằm hình thành nhân cách con người Việt Nam Xã hội Chủ nghĩa, xây
dựng tư cách và trách nhiệm công dân…" (Điều 23-Luật giáo dục).
Bác Hồ đã từng nói “Đạo đức là cái gốc của con người cách mạng”, con người
“Có tài mà không có đức là người vô dụng...” . Đạo đức cũng là cái gốc để con người
phát triển toàn diện mà nhà trường phổ thông có trách nhiệm đào tạo. Do đó công tác
giáo dục tư tưởng, chính trị và đạo đức phải giữ vị trí then chốt trong nhà trường.
Hội nhập kinh tế quốc tế, ngoài những mặt tích cực nó còn làm phát sinh những
vấn đề mà chúng ta cần quan tâm: Bản sắc văn hóa dân tộc bị đe dọa, sự du nhập
những sản phẩm văn hóa phù hợp và không phù hợp, kể cả sản phẩm đồi trụy, phản
nhân văn, …làm ảnh hưởng đến thuần phong mỹ tục của dân tộc và xói mòn những
giá trị đạo đức của con người Việt Nam. Hiện nay một số bộ phận thanh thiếu niên có
dấu hiệu sa sút nghiêm trọng về đạo đức, nhu cầu cá nhân phát triển lệch lạc, kém ý
thức trong quan hệ cộng đồng, thiếu niềm tin trong cuộc sống, không có tính tự chủ,
dễ bị lôi cuốn vào những việc xấu.
Những năm gần đây, số học sinh vi phạm đạo đức có chiều hướng gia tăng, đặc
biệt là học sinh trung học phổ thông (THPT), tình trạng học sinh kết thành băng nhóm
bạo hành trong trường học đáng được báo động. Một vấn đề nóng bỏng khác là sự gia
tăng của việc học sinh nữ đánh nhau, quay phim và phát tán lên mạng internet gây sốc
đối với những người lớn tuổi, các bậc cha mẹ, những người làm công tác giáo dục và
toàn xã hội.
Chính vì vậy, hoạt động giáo dục đạo đức học sinh có ý nghĩa quan trọng. Nếu
người thầy giáo không xác định rõ ý nghĩa của việc giáo dục đạo đức học sinh thì sẽ
có những định hướng sai lệch về mục tiêu đào tạo con người mới. Giáo dục phải
PHẠM QUANG TRUNG
1
TH PT ĐIỂU CÀI
Tăng Cường Rèn Luyện Đạo Đức Học Sinh
đảm bảo sự phát triển mạnh mẽ và cân đối hài hoà cả 5 yếu tố nhân cách: Đức, trí,
thể, mỹ, nghề, trong đó coi trọng việc xây dựng phẩm chất trí tuệ và năng lực nhận
thức, đồng thời phải coi trọng việc bồi dưỡng tình cảm, hình thành nhân cách cho
học sinh. Công tác giáo dục đạo đức ở trường THPT cũng như các hoạt động khác
cũng tuân theo những quy luật tâm lý, sinh lý của người học sinh. Mỗi nhà trường
phải quán triệt mục đích giáo dục, phải chương trình hoá nội dung, yêu cầu giáo dục
đạo đức. Công tác giáo dục đạo đức có tính đa dạng và tính phức tạp do đó đòi hỏi
người cán bộ quản lý và giáo viên nhất là giáo viên chủ nhiệm phải thật sự công
phu, lập kế hoạch giáo dục đạo đức thật cụ thể, tỉ mỉ, nhất là đối với những học sinh
chậm tiến, cá biệt và tạo môi trường giáo dục đạo đức phù hợp gắn với các hoạt
động giáo dục khác.
Trên cơ sở thực trạng đạo đức học sinh trường THPT Điểu Cải những năm gần
đây bị ảnh hưởng không nhỏ bởi các hiện tượng tiêu cực của xã hội: Đã có hiện tượng
học sinh vi phạm pháp luật, học sinh tụ tập băng nhóm, liên kết với các phần tử xấu ở
bên ngoài nhà trường đánh nhau, gây rối trật tự trong và ngoài nhà trường, trong đó
tình trạng học sinh nữ đánh nhau đang là vấn đề đáng báo động.
Một trong những tư tưởng đổi mới giáo dục và đào tạo hiện nay là tăng cường
giáo dục đạo đức cho học sinh, đó cũng là vấn đề mà tất cả cán bộ giáo viên, nhân
viên trường THPT quan tâm. Chính vì vậy tôi chọn đề tài nghiên cứu là: “Tăng
cường quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Điểu Cải năm học 20092010”
II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI
1. Cơ sở lý luận của vấn đề.
1.1. Khái niệm về đạo đức
Đạo đức là tổng hợp những nguyên tắc, quy tắc chuẩn mực xã hội mà dựa vào
nó con người tự giác điều chỉnh hành vi hoạt động của mình sao cho phù hợp với lợi
ích, hạnh phúc, và tiến bộ chung của toàn xã hội, trong mối quan hệ con người với
con người, giữa cá nhân với xã hội.
PHẠM QUANG TRUNG
2
TH PT ĐIỂU CÀI
Tăng Cường Rèn Luyện Đạo Đức Học Sinh
Đạo đức là hệ thống những quy tắc, chuẩn mực biểu hiện sự tự giác trong quan
hệ giữa con người với con người; con người với cộng đồng xã hội: với tự nhiên và với
bản thân mình.
1.2. Khái niệm về quản lý công tác giáo dục đạo đức
Quản lý công tác giáo dục đạo đức là hệ thống những tác động của chủ thể
quản lý lên khách thể quản lý bằng việc thực hiện những quy tắc, nguyên tắc chuẩn
mực xã hội mà nhờ nó con người tự giác điều chỉnh hành vi hoạt động của mình sao
cho phù hợp với lợi ích, hạnh phúc và tiến bộ chung của xã hội.
1.3. Vai trò của công tác giáo dục đạo đức
Đạo đức của thế hệ trẻ không chỉ là vấn đề của một đất nước mà là vấn đề
mang tính toàn cầu của thời đại, là điều kiện quan trọng để bảo vệ sự sống còn và
tương lai của loài người.
Giáo dục đạo đức có vai trò rất quan trọng trong việc phát triển nhân cách thế hệ trẻ
(cụ thể về mặt đạo đức) tạo cở sở để họ ứng xử đúng đắn trong các mối quan hệ của
các nhân với bản thân, với người khác (gia đình, bạn bè, thầy cô, người lớn tuổi và ít
tuổi) với xã hội làm cho họ nắm được (thể hiện trong nhận thức và hành động) các
mối quan hệ đạo đức mới là các mối quan hệ thể hiện sự hài hoà giữa lợi ích cá nhân
và lợi ích của xã hội.
Giáo dục đạo đức giúp học sinh có được phẩm chất đạo đức tốt đẹp và bền
vững, có được bản lĩnh đạo đức để ứng xử đúng trong các mối quan hệ đạo đức.
Giáo dục đạo đức là một quá trình tác động có mục đích có kế hoạch của nhà
giáo dục đến học sinh nhằm hình thành và bồi dưỡng cho các em thế giới quan khoa
học nhân sinh quan cộng sản chủ nghĩa, hành vi và thói quen đạo đức, những nét tính
cách của con người mới phù hợp với mục tiêu giáo dục.
Giáo dục đạo đức là cơ sở hình thành con người luôn luôn tôn trọng người
khác, luôn luôn phấn đấu, bảo vệ, xây dựng một nền văn hoá giàu tính con người, một
xã hội và một đất nước dân chủ giàu mạnh hạnh phúc và bình đẳng.
PHẠM QUANG TRUNG
3
TH PT ĐIỂU CÀI
Tăng Cường Rèn Luyện Đạo Đức Học Sinh
Đạo đức là cái gốc của con người mới, là mặt giáo dục rất quan trọng trong nội
dung giáo dục toàn diện, là cơ sở để nâng cao các mặt giáo dục khác.
Giáo dục đạo đức giữ vai trò là yếu tố hàng đầu trong toàn bộ hoạt động giáo
dục trong nhà trường. Vì vậy giáo dục đạo đức cho học sinh là việc làm không thể
thiếu được trong quá trình giáo dục.
1.4. Nội dung của giáo dục đạo đức
Giáo dục đạo đức là một bộ phận cực kỳ quan trọng của quá trình sư phạm. Đối
với trường THPT giáo dục đạo đức tiếp tục hình thành các chuẩn mực hành vi, các nét
phẩm chất đạo đức vững chắc, giúp học sinh có ý thức về chuẩn mực hành vi, về công
việc mình làm, có thái độ đứng đắn và có hành vi thói quen đạo đức tương ứng. Muốn
vậy giáo dục đạo đức ở bậc trung học phải đảm bảo các nội dung sau:
a/ Giáo dục ý thức đạo đức
Giáo dục ý thức đạo đức nhằm cung cấp cho học sinh những tri thức đạo đức
cơ bản về các chuấn mực hành vi trên cơ sở đó hình thành niềm tin đạo đức. Các
chuẩn mực hành vi này được xác định từ các phẩm chất đạo đức, lòng yêu nước, lòng
nhân ái, thái độ đối với lao động, tinh thần tập thể, tính kỷ luật. Chúng phản ánh các
mối quan hệ hàng ngày của các em. Đó là:
Quan hệ cá nhân với xã hội, tôn kính quốc kỳ, quốc ca, kính yêu Bác Hồ, tự
hào về đất nước và con người Việt Nam, biết ơn những thương binh liệt sỹ, các chiến
sỹ quân đội, công an, yêu quê hương làng xóm, phố phường của mình, yêu mến và tự
hào về trường lớp, giữ gìn môi trường xung quanh, bảo vệ các di tích lịch sử văn hoá
do ông cha để lại.
Quan hệ cá nhân với công việc, lao động: Trước hết là chăm chỉ, kiên trì vượt
khó trong học tập, học tập có phương pháp tốt, tích cực tham gia các công việc lao
động khác nhau (Lao động tự phục vụ, lao động sản xuất, lao động lợi ích xã hội...)
Quan hệ cá nhân với những người xung quanh: Đầu tiên là lòng hiếu thảo với
ông bà, cha mẹ, quan tâm giúp đỡ anh chị em trong gia đình, kính trọng và biết ơn
PHẠM QUANG TRUNG
4
TH PT ĐIỂU CÀI
Tăng Cường Rèn Luyện Đạo Đức Học Sinh
thầy cô giáo tôn trọng, giúp đỡ đoàn kết với bạn bè, tôn trọng và giúp đỡ hàng xóm,
láng giềng, phụ nữ, cụ già, em nhỏ, người tàn tật... theo khả năng của mình.
Quan hệ cá nhân với tài sản xã hội, tài sản của người khác, tôn trọng và bảo vệ
tài sản của nhà trường (trường lớp, bàn ghế, dụng cụ lao động, đồ thí nghiệm...) của
nhà nước (nhà cửa, máy móc, hàng hoá...) các di tích lịch sử, văn hoá, những nơi công
cộng, của người khác (thư từ, đồ đạc...)
Quan hệ cá nhân với bản thân: Khiêm tốn, thật thà, bạo dạn.
Đối với từng chuẩn mực hành vi đạo đức cần giúp học sinh hiểu yêu cầu của
chuẩn mực (Chuẩn mực yêu cầu học sinh phải thực hiện điều gì, làm gì?)
Ý nghĩa tác dụng của việc thực hiện chuẩn mực hành vi đạo đức (việc thực hiện
chuẩn mực mang lại lợi ích, tác dụng gì? nêu không thực hiện mà làm trái thì có tác
hại gì?)
Cách thực hiện chuẩn mực đó (Để thực hiện chuẩn mực cần làm những công
việc gì, thực hiện như thế nào?)
Những tri thức đạo đức này giúp các em phân biệt được cái đúng, cái sai, cái
tốt, cái xấu, cái thiện, cái ác... Từ đó các em sẽ làm theo cái đúng, ủng hộ cái tốt, tán
thành cải thiện và đấu tranh phê phán, tránh cái sai, cái xấu, cái ác. Ý thức đạo đức
đúng đắn có tác dụng định hướng cho thái độ, tính cảm hành vi đạo đức.
b/ Giáo dục thái độ, tình cảm đạo đức
Đời sống tinh thần của con người nói chung hay trẻ em nói riêng sẽ trở nên khô
cứng, trống rỗng nếu không biết yêu, biết ghét, không có cảm xúc mà ngược lại thờ ơ
với những người xung quanh, với công việc, với thiên nhiên... trái lại ở những người
có tình cảm đạo đức chân chính họ rất dễ hoà đồng với những người xung quanh, đời
sống, tinh thần trở nên phong phú, cuộc sống vui tươi hơn, công việc có hiệu quả
hơn....vì vậy , giáo dục tình cảm đạo đức cho học sinh là một nhiệm vụ hết sức quan
PHẠM QUANG TRUNG
5
TH PT ĐIỂU CÀI
Tăng Cường Rèn Luyện Đạo Đức Học Sinh
trọng đồng thời rất khó khăn đòi hỏi sự tinh tế bởi vì phải tác động đến thế giói nội
tâm, thế giới của những cảm xúc của học sinh.
Giáo dục thái độ tình cảm đạo đức cho học sinh là thức tỉnh những rung động,
những cảm xúc đối với hiện thực xung quanh ( những người xung quanh, công việc,
tập thể...) làm cho chúng biết yêu biết ghét rõ ràng, có thái độ đứng đắn đối với các
hiện tượng phức tạp trong đời sống xã hội và tập thể... thái độ thờ ơ, lãnh đạm là “sản
phẩm” xấu không mong muốn của giáo dục tình cảm.
Những thái độ tình cảm cần giáo dục cho học sinh trung học là:
Kính yêu, biết ơn ông bà, cha mẹ, yêu quý anh chị em, kính trọng lễ phép, biết
ơn thầy cô giáo, tôn trọng và yêu mến bạn bè. Kính yêu Bác Hồ, biết ơn thương binh,
liệt sỹ, yêu trường mến lớp, yêu quê hương làng xóm...
Chăm học, chăm làm, yêu lao động.
Yêu thiên nhiên và có thái độ giữ gìn vẻ đẹp môi trường xung quanh.
Có lòng tự trọng, khiêm tốn học hỏi, trung thực.Có thái độ ủng hộ, đồng tình,
tán thành với những tấm gương, việc làm tốt, phù hợp với những chuẩn mực đạo đức,
ngược lại có thái độ lên án phê phán những ai có hành động sai trái có hại cho người
khác, xã hội, cộng đồng. Tình cảm tích cực được hình thành dựa vào ý thức đúng đắn
và được củng cố khẳng định qua hành vi, ngược lại nó có tác dụng thúc đẩy, tạo động
cơ cho việc nhận thức chuẩn mực thực hiện hành vi đạo đức.
c/Giáo dục hành vi, thói quen đạo đức
Giáo dục hành vi, thói quen đạo đức là tổ chức cho học sinh lặp đi lặp lại nhiều
lần những thao tác hành động đạo đức trong học tập, sinh hoạt, cuộc sống nhằm có
được hành vi đạo đức đúng đắn và từ đó có thói quen đạo đức bền vững.
Các hành vi thói quen đạo đức cần hình thành cho học sinh là:
Giúp đỡ ông bà, cha mẹ, anh chị em trong gia đình. Lễ phép với người lớn (ông
bà, cha mẹ, anh chị em, thầy cô giáo...)
PHẠM QUANG TRUNG
6
TH PT ĐIỂU CÀI
Tăng Cường Rèn Luyện Đạo Đức Học Sinh
Có những việc làm giúp đỡ thầy cô giáo, bạn bè, hàng xóm láng giềng, cụ già,
em nhỏ, người tàn tật.
Có những việc làm nhân đạo đối với các gia đình thương binh, liệt sỹ, bà mẹ
Việt Nam anh hùng, giúp đỡ người gặp thiên tai, khó khăn.
Có những hành động, việc làm bảo vệ trường lớp, tài sản công cộng, thiên
nhiên, đồ đạc người khác.
Cần giáo dục hành vi văn hoá cho học sinh tức là hành vi không những “đúng”
về mặt đạo đức mà còn đẹp về thẩm mỹ.
Ba nội dung giáo dục đạo đức trên có mối quan hệ chặt chẽ với nhau và cần
được thể hiện đồng bộ. Cũng được thể hiện thông qua dạy học các môn học, việc tổ
chức các hoạt động ngoài giừo lên lớp, việc tổ chức thực hiện các nội quy, quy chế,
điều lệ tấm gương của giáo viên, phối hợp các lực lượng giáo dục.
1.5. Biện pháp giáo dục đạo đức
a/ Nâng cao nhận thức
Làm cho các lực lượng giáo dục nắm vứng những yêu cầu, nội dung, chỉ tiêu
giáo dục đạo đức cho học sinh cho từng học kỳ của năm học. Những yêu cầu, nội
dung chỉ tiêu được đưa vào nghị quyết hội đồng giáo dục, được thể hiện và được đưa
ra bàn bạc tại hội nghị cha mẹ học sinh, giáo viên chủ nhiệm. Trên cơ sở căn cứ vào
thực trạng chất lượng đạo đức năm học trước, phân cấp và phạm vi trách nhiệm cho
từng lực lược giáo dục .
b/ Điều tra cơ bản tình hình học sinh và điều kiện giáo dục
* Nội dung điều tra
Điều tra tình hình tư tưởng, đạo đức học sinh.
Điều tra hoàn cảnh sống: gia đình cha mẹ, kinh tế, môi trường giáo dục của
học sinh. Trao đổi tìm hiểu với giáo viên chủ nhiệm năm trước để bổ sung thêm.
PHẠM QUANG TRUNG
7
TH PT ĐIỂU CÀI
Tăng Cường Rèn Luyện Đạo Đức Học Sinh
* Hình thức phương pháp điều tra
Cho học sinh viết sơ yếu lí lịch.
Xem báo cáo chất lượng năm trước.
Thăm gia đình học sinh để thực tế tình hình.
Nắm thêm ở giáo viên chủ nhiệm và giáo viên bộ môn cũ.
Điều tra thường được tiến hành đầu năm học và phải được bổ sung kịp thời
trong năm. Điều tra thực chất là thu thập thông tin, thông tin được phản ánh thông qua
chủ quan của người điều tra (giáo viên chủ nhiệm).
c/ Xây dựng kế hoạch giáo dục đạo đức
Nội dung kế hoạch gồm:
Hoàn cảch, đặc điểm của công tác trong năm học mới: Những nét cơ bản về
tình hình và kết quả giáo dục đạo đức trong năm học trước cũng như năm học mới,
những thuận lợi, khó khăn chủ yếu.
Những yêu cầu và trọng tâm của công tác chung cho toàn trường, riêng cho
từng lớp.
Những đặc điểm cần chú ý thên như: Học sinh cá biệt, học sinh nữ, học sinh
dân tộc.
Những biện pháp: Cụ thể hoá các biện pháp chung như: Với các lực lượng giáo
dục, với các hoạt động theo chủ đề. Những ngày kỷ niệm lớn, thi đua lớn. Những
cuộc vận động lớn về giáo dục.
Tất cả các biện pháp trên phải được cụ thể hoá về thời gian, về lực lượng tham
gia, về cách thức tiến hành.
d/ Giáo dục đạo đức qua việc giáo dục các môn học và các hoạt động trong
nhà trường.
Mỗi môn học, mỗi hoạt động giáo dục đều chứa đựng khả năng giáo dục đạo
đức riêng vì vậy đỏi hỏi người quản lý phải chỉ đạo chặt chẽ các tổ chuyên môn, quán
triệt yêu cầu giảng dạy và tổ chức các hoạt động giáo dục.
PHẠM QUANG TRUNG
8
TH PT ĐIỂU CÀI
Tăng Cường Rèn Luyện Đạo Đức Học Sinh
Trong các tiết học cần giáo dục cho các em ý thức nghiêm túc nghe giảng, xây
dựng bài và ghi chép bài, thực hiện tốt nội quy của giờ học để đạt kết quả tốt. Tức là
giáo dục cho các em ý thức làm việc của người lao động mới.
Cung cấp cho học sinh những tri thức đạo đức (hiểu biết về đạo đức, về thái độ
phải có, về nhiệm vụ bổn phận phải làm) là cần thiết là một khâu quan trọng trong
giáo dục đạo đức trong nhà trường thông qua các giờ học giáo dục công dân, học sinh
sẽ được trang bị những tri thức về đạo đức một cách khái quát và hệ thống. Vốn tri
thức này giúp học sinh có cơ sở đúng đắn để nhận ra và phân biệt giữa hiện tượng đạo
đức và hiện tượng phi đạo đức biểu hiện muôn hình vạn trạng xung quanh mình hàng
ngày, và từ đó giúp các em tăng thêm tính tự giác trong hành vi đạo đức của mình.
Thông qua môn Văn, Sử khơi dậy lòng tự hào dân tộc Việt Nam, làm cho học
sinh hiểu được truyền thống, ý chí tự lực, tự cường của dân tộc, khắc vào trí nhớ của
học sinh những tình cảm cách mạng và những thành tựu của dân tộc ta trong sản xuất,
chiến đấu, trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước.
Dạy các môn khoa học tự nhiên là giáo dục cho học sinh tính chính xác về thời
gian và không gian, đi đôi với phương pháp suy nghĩ biện chứng, lô gích, tránh lối
suy luận máy móc, thoát ly thực tế. Như bác Phạm Văn Đồng đã nói “...Chúng ta
đừng có tách giữa đạo đức và trí dục đến trình độ nào đó, trí thức với tư tưởng đạo
đức với trí dục là một... Trí thức phải đi đến đức dục là kết quả tất yếu của sự hiểu
biết” (Phạm Văn Đồng - Nghiên cứu giáo dục số 4 - 11 - 1969)
Thông qua việc thực hiện tốt yêu cầu về tính giáo dục đạo đức trong các môn
học, đặc biệt là các môn khoa học xã hội. Chúng sẽ góp phần quan trọng trong hình
thành thế giới quan khoa học, nhân sinh quan xã hội chủ nghĩa cho học sinh, làm cơ
sở rộng rãi vững chắc cho đạo đức xã hội chủ nghĩa ở các em.
Đảm bảo yêu cầu giáo dục đạo đức là một yêu cầu cơ bản tiêu chuẩn đánh giá
giờ dạy đánh giá hoạt động và đánh giá giáo viên.
Chủ động kiểm tra và dựa vào các lực lượng (nhất là tổ trưởng tổ chuyên môn)
để kiểm tra và chỉ đạo kịp thời.
PHẠM QUANG TRUNG
9
TH PT ĐIỂU CÀI
Tăng Cường Rèn Luyện Đạo Đức Học Sinh
Với giáo viên mới vào nghề đây là yêu cầu cao và khó khi thực hiện, đòi hỏi
người quản lý phải giúp đỡ để họ kịp thời nắm bắt tình hình và thực hiện yêu cầu của
đơn vị mới.
đ/ Cộng tác với giáo viên chủ nhiệm
Cộng tác trong việc điều tra, xây dựng kế hoạch, tổ chức hoạt động theo chủ
điểm, dạy theo chuyên đề.
Trao đổi kinh nghiệm giáo dục đạo đức trong nhóm giáo viên chủ nhiệm.
Cùng giáo viên chủ nhiệm xem xét hạnh kiểm và ký duyệt học bạ tay đôi.
Thường xuyên nắm bắt thông tin về học sinh, đặc biệt là học sinh cá biệt từ các
giáo viên chủ nhiệm để có biện pháp kịp thời uốn nắn những sai lệch.
e/Cộng tác với các đoàn thể trong và ngoài nhà trường
Cộng tác với Đoàn thanh niên, Hội liên hiệp thanh niên, Hội chữ thập đỏ nhà
trường, Ban đại diện cha mẹ học sinh cùng giáo dục đạo đức học sinh.
Nhanh chóng kiện toàn các tổ chức Đoàn, Hội sinh hoạt đều đặn theo chủ đề,
đẩy mạnh các hoạt động tập thể giáo dục và rèn luyện học sinh.
Tăng cường các biện pháp giáo dục học sinh cá biệt. Tổ chức ký cam kết trách
nhiệm tay ba. Uốn nắn kịp thời những biểu hiện xấu về đạo đức, thường xuyên nêu
gương người tốt việc tốt.
Coi trọng công tác giáo dục học sinh cá biệt trên tinh thần động viên, thuyết
phục.
Trong việc đánh giá học sinh phải được kết hợp ba môi trường giáo dục nhà
trường, gia đình và địa phương.
Tổ chức tham quan di tích lịch sử, nói chuyện truyền thồng đấu tranh cách
mạng của địa phương, của đất nước.
Thành lập ban chỉ đạo phòng chống ma tuý học đường. Phối kết hợp các cơ
quan chức năng làm tốt công tác tuyên truyền phòng chống tệ nạn ma tuý xâm phập
vào nhà trường. Giảng dạy tốt luật lệ giao thông và giáo dục giới tính.
f/ Theo dõi diễn biến tình hình tư tưởng đạo đức học sinh
PHẠM QUANG TRUNG
10
TH PT ĐIỂU CÀI
Tăng Cường Rèn Luyện Đạo Đức Học Sinh
Đó là diễn biến tình hình tư tưởng của tập thể, cá nhân từng học sinh.
Trong quá trình theo dõi cần có những đánh giá chính xác dựa vào ý kiến đánh
giá của giáo viên bộ môn và tập thể học sinh. Trong quá trình đánh giá, xếp loại học
sinh phải giúp học sinh tiến bộ và tự giác chấp hành những quy định của nhà trường,
việc theo dõi việc tiến hành thường xuyên và được ghi chép cẩn thận.
g/ Xây dựng môi trường giáo dục đạo đức.
Môi trường giáo dục bao gồm: Khung cảnh, con người, quan hệ giữa chúng,
cảnh trí trường học (cơ sở vật chất, lớp học, khu vệ sinh, quang cảnh chung...) quan
hệ giữa giáo viên với giáo viên, giữa giáo viên với học sinh, giữa học sinh với học
sinh.
Muốn có nề nếp đòi hỏi người quản lý phải xây dựng quy chế, nội quy nhà
trường, thực hiện nó thành thói quen và nhu cầu của mọi người.
Công tác giáo dục đạo đức là một trong những hoạt động giáo dục quan trọng ở
trường phổ thông, người quản lý phải thực sự quan tâm chỉ đạo thực hiện đầy đủ và
sáng tạo các biện pháp để chất lượng giáo dục đạo đức đạt kết quả cao.
2/Thực trạng của vấn đề.
2.1. Khái quát về đặc điểm tình hình địa phương và nhà trường
* Thuận lợi
Trường THPT Điểu Cải tọa lạc ở vị trí khá thuận lợi: nằm trên trục đường
chính quốc lộ 20, trung tâm của 4 xã Túc Trưng, Phú Túc, Phú Cường, Suối Nho;
cách trung tâm huyện Định Quán 24km và cách trung tâm tỉnh Đồng Nai khoảng
70km. Trường nhận được sự quan tâm, lãnh đạo sát sao của các cấp lãnh đạo: Sở
GD&ĐT Đồng Nai, Huyện Định Quán, sự quan tâm giúp đỡ của Đảng uỷ, chính
quyền, các ban ngành đoàn thể và nhân dân các xã trong khu vực.
Tập thể đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên dưới sự lãnh đạo của Chi bộ đảng là
một tập thể đoàn kết, nhất trí cao, trong công việc luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm,
đoàn kết, ý thức phê và tự phê cao.
Đời sống của cán bộ giáo viên ngày một được cải thiện và nâng lên rõ rệt.
PHẠM QUANG TRUNG
11
TH PT ĐIỂU CÀI
Tăng Cường Rèn Luyện Đạo Đức Học Sinh
Cơ sở vật chất trang thiết bị của nhà trường phục vụ cho công tác dạy và học
tương đối đầy đủ.
Ban lãnh đạo luôn nổ lực, phấn đấu trong công tác, năng động, sáng tạo, ngày
càng được cấp trên tin tưởng, giáo viên, cha mẹ học sinh và học sinh tin yêu.
Cảnh quan trường lớp ngày càng khang trang, sạch đẹp giúp giáo viên và học
sinh yêu trường, yêu lớp hơn.
* Khó khăn:
Trường thuộc địa bàn miền núi, đời sống của bà con nhân dân trong các xã còn
gặp nhiều khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo còn cao. Các xã có diện tích khá rộng, dân cư sống
phân bố không đều, việc đi lại ở một số ấp còn gặp nhiều khó khăn; học sinh đi học
qua rừng cao su, rẫy vắng, rất vất vả và nguy hiểm, nhất là vào mùa mưa.
Phần lớn học sinh phải đi học xa. Một bộ phận học sinh phải ở trọ để đi học, thiếu
sự quản lý của cha mẹ, dễ bị cám dỗ, hư hỏng, việc quản lí học tập của học sinh cũng
rất khó khăn.
Đội ngũ cán bộ giáo viên trẻ tuổi đời và tuổi nghề nên còn thiếu kinh nghiệm
trong công tác giáo dục học sinh.
Nhận thức của một số phụ huynh còn hạn chế, chưa hiểu rõ vai trò giáo dục mọi
mặt trong đời sống kinh tế xã hội.
Thông tin liên lạc ngày càng tiên tiến đi đôi với những hệ lụy của nó. Trong địa
bàn mọc lên ngày càng nhiều những quán Internet đường truyền tốc độ cao, lúc nào
cũng đông khách hàng mà đa số là học sinh dẫn đến hiện tượng học sinh trốn học, cúp
tiết xảy ra thường xuyên. Học sinh mê game dẫn đến học tập sa sút, bỏ học cùng với
các tác động khác đã ảnh hưởng không nhỏ công tác giáo dục đạo đức học sinhcủa
nhà trường.
2.2. Thực trạng công tác quản lý giáo dục đạo đức học sinh trường THPT Điểu
Cải
Từ nhiều năm nay Hiệu trưởng nhà trường thường xuyên quan tâm đến công tác
quản lý giáo dục đạo đức học sinh, giáo dục đi sâu vào chất lượng, bên cạnh tuyên
PHẠM QUANG TRUNG
12
TH PT ĐIỂU CÀI
Tăng Cường Rèn Luyện Đạo Đức Học Sinh
truyền định hướng cho học sinh phát triển đúng hướng cần kiên quyết xử lý tình trạng
học sinh vi phạm nội quy, vô lễ, gây mất trật tự bên trong và bên ngoài nhà trường,
đặc biệt là các hành động bạo lực.
* Biện pháp
Chỉ đạo sâu sát công tác chủ nhiệm để giáo dục đạo đức học sinh, đặc biệt là
học sinh cá biệt.
Chỉ đạo các Tổ trưởng bộ môn xây dựng chương trình tích hợp giáo dục đạo
đức cho học sinh vào các môn học, bài học cụ thể và đưa vào giảng dạy.
Làm tốt công tác thi đua khen thưởng, khen chê kịp thời, nêu gương người tốt
việc tốt, nhân điển hình tiên tiến. Kiên quyết xử lý những trường hợp vi phạm đạo đức
người học sinh như đánh nhau, vô lễ với thầy cô giáo, thiếu ý thức...
Giáo dục tinh thần tương thân tương ái trong học sinh.
Giao khoán cơ sở vật chất cho từng lớp để giáo dục ý thức tự bảo vệ của công.
Chỉ đạo Đoàn thanh niên tổ chức tốt các hoạt động 15phút đầu giờ, sinh hoạt
đoàn thường xuyên với những chủ điểm cụ thể, thiết thực.
Chỉ đạo tất cả các bộ phận của nhà trường, toàn thể cán bộ, giáo viên, nhân
viên, học sinh tích cực xây dựng “trường học thân thiện, học sinh tích cực" bằng hình
thức tuyên truyền lồng ghép vào các buổi lễ, xây dựng các lớp điển hình, tổ chức các
hoạt động tập thể chào mừng các ngày lễ lớn, … nhằm giúp học sinh có môi trường
thân thiện hơn trong nhà trường.
Chỉ đạo cán bộ, giáo viên nhất là giáo viên chủ nhiệm thường xuyên thăm hỏi
động viên, nắm bắt tình hình, hoàn cảnh của từng học sinh tạo sự thân thiện, gần gũi
giữa giáo viên với học sinh, cha mẹ học sinh.
Duy trì tốt công tác thông tin hai chiều giữa nhà trường với Ban đại diện cha
mẹ học sinh, giữa giáo viên chủ nhiệm với cha mẹ học sinh để họ kịp thời nắm bắt
tình hình con em mình.
PHẠM QUANG TRUNG
13
TH PT ĐIỂU CÀI
Tăng Cường Rèn Luyện Đạo Đức Học Sinh
Phối kết hợp với chính quyền địa phương, đặc biệt là công an các xã liên tục
tuần tra, kiểm tra, nhất là thời điểm học sinh đến lớp và tan lớp; theo dõi để phát hiện
việc học sinh lôi kéo các phần tử xấu bên ngoài nhà trường, tụ tập băng nhóm đánh
nhau, từ đó có biện pháp ngăn chặn kịp thời.
III. HIỆU QUẢ ÁP DỤNG
Từ những biện pháp quản lý giáo dục đạo đức học sinh nhà trường đã đạt được
kết quả như sau:
Năm học 2009 - 2010
Khối
Tổng
số HS
Tốt
%
Khá
%
T.Bình
%
Yếu
%
10
630
400
63,5% 150
23,8% 80
13,3% 0
0
11
512
350
68,3% 100
19,5% 62
12,2% 0
0
12
528
380
72%
24,2% 20
3,8%
0
Tổng 1670
1130
128
378
162
0
0
Số học sinh bị xử lý kỉ luật: 02
Tổng
Khối số HS
Năm học 2010 - 2011
Tốt
%
Khá
%
T.Bình
%
Yếu
%
10
627
430
68,5% 170
27,1% 27
4.4% 0
0
11
540
400
74%
21,3% 35
4,7% 0
0
12
433
381
87,9% 46
11%
2,1% 0
0
0
0
Tổng 1600
1211
PHẠM QUANG TRUNG
115
331
6
68
14
TH PT ĐIỂU CÀI
Tăng Cường Rèn Luyện Đạo Đức Học Sinh
Số học sinh bị xử lý kỉ luật: 01
Từ kết quả đạt được về chất lượng giáo dục đạo đức học sinh năm học 2009-2010
và năm học 2010-2011 của nhà trường, bản thân tôi nhận thấy có một số ưu, khuyết
điểm sau:
* Ưu điểm:
Các lớp luôn thực hiện tốt chương trình hoạt động giáo dục đạo đức học sinh
theo quy định như: Sinh hoạt lớp, hoạt động ngoài giời lên lớp, sinh hoạt đoàn với nội
dung phong phú, có chất lượng.
Học sinh đa số có ý thức kỷ luật trật tự, lễ phép, biết vâng lời cha mẹ, thầy cô,
người lớn tuổi và biết kính trọng ông bà, biết giữ gìn vệ sinh cá nhân, vệ sinh công
cộng, biết bảo vệ của công, thực hiện tốt các nội quy, quy định của nhà trường, của
lớp như duy trì tốt các hoạt động 15 phút đầu giờ, sinh hoạt đoàn, tham gia nhiệt tình
các hoạt động tập thể.
Đa số các em học sinh đều ngoan, hiếu học có tinh thần đoàn kết tương thân
tương ái, tương trợ giúp đỡ lẫn nhau trong học tập cũng như trong các hoạt động khác
của nhà trường.
Các em hiểu rất rõ tác hại của ma tuý và tránh xa nó. Kết quả chưa có em nào
mắc vào tệ nạn ma tuý.
Có ý thức tu dưỡng và rèn luyện, có thái độ cư xử đúng mực với bạn bè, tham
gia đầy đủ các hoạt động của nhà trường, hưởng ứng nhiệt tình các hoạt động quyên
góp của các cấp các ngành.
* Hạn chế:
Vẫn còn một số ít học sinh thiếu ý thức kỷ luật chưa vâng lời cha mẹ, thầy cô
và người lớn tuổi, chưa có ý thức bảo vệ của công, vô lễ với thầy cô giáo, không thực
hiện đúng các nội quy, quy định của nhà trường, của lớp. Cụ thể còn hiện tượng học
sinh bỏ giờ, bỏ tiết, trong lớp chưa chú ý nghe giảng, chưa có tinh thần giúp đỡ lẫn
nhau, còn gây gổ đánh nhau hoặc có quan hệ với một số thanh niên hư hỏng làm ảnh
PHẠM QUANG TRUNG
15
TH PT ĐIỂU CÀI
Tăng Cường Rèn Luyện Đạo Đức Học Sinh
hưởng đến nhân cách của người học sinh, còn dung túng bao che khuyết điểm cho
bạn.
Một số ít các em còn đi sớm về muộn, sa đà vào quán điện tử, chưa thực sự
thành khẩn khi có lỗi, chưa hoà nhập vào tập thể, còn mặc cảm với hoàn cảch riêng,
chưa thực sự có ý thức tu dưỡng rèn luyện. Vì vậy chất lượng đạo đức của nhà trường
trong năm qua vẫn còn có đạo đức trung bình, yếu. Số học sinh bị kỉ luật gia tăng và
hình thức kỉ luật buộc thôi học tăng.
2.3. Nguyên nhân của thực trạng giáo dục đạo đức trường THPT Điểu Cải
Để có được những mặt mạnh về giáo dục đạo đức là do nhà trường làm tốt công
tác tuyên truyền vận động Ban đại diện cha mẹ học sinh, các lực lượng xã hội trong
và ngoài nhà trường cùng giáo dục học sinh.
Tuyên truyền đến cha mẹ học sinh và học sinh thực hiện tốt các cuộc vận động:
"Hai không", cuộc vận động "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh",
cuộc vận động "Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực"…
Hàng năm, cứ vào đầu năm học, nhà trường tổ chức cho các em học sinh học
tập nội quy của trường, ký cam kết bảo vệ của công, học tập luật lệ giao thông, giáo
dục về giới tính và phòng chống các tệ nạn xã hội, thành lập ban phòng chống tệ nạn
ma tuý học đường hoạt động có hiệu quả bằng việc thành lập đội thanh niên tình
nguyện phát giác những đối tượng có nghi ngờ để gặp gỡ, giúp đỡ kịp thời. Kết quả
trong năm học qua nhà trường không có học sinh nào mắc vào tệ nạn ma tuý.
Đoàn trường thường xuyên tổ chức các đợt thi đua vừa thúc đẩy học sinh tự
phấn đấu vừa tạo mối đoàn kết gắn bó trong tập thể học sinh, tạo cho các em môi
trường học tập, vui chơi lành mạnh, bổ ích.
Bên cạnh đó hiện tượng tiêu cực trong xã hội còn nhiều, tâm lý tuổi mới lớn
của học sinh dễ bị tác động; một bộ phận cha mẹ đi làm ăn xa, không thể trực tiếp
theo dõi, quản lý con em; một bộ phận cha mẹ học sinh còn chưa quan tâm thực sự
đến con em mình mà còn giao khoán cho nhà trường gây ảnh hưởng không nhỏ đến
chất lượng đạo đức nói chung và chất lượng giáo dục đạo đức nói riêng.
PHẠM QUANG TRUNG
16
TH PT ĐIỂU CÀI
Tăng Cường Rèn Luyện Đạo Đức Học Sinh
Sự xuất hiện các quán trò chơi điện tử đã lôi cuốn số học sinh lười học, thiếu sự
quản lý của gia đình. Tình trạng học sinh nghiện game ngày càng phổ biến.
Tổ ấm gia đình tan vỡ thiếu sự giáo dục của người bố hoặc người mẹ cũng ảnh
hưởng rất lớn đến tâm lý của các em, các em dễ chán nản, dễ bị lôi kéo vào các hiện
tượng tiêu cực của xã hội.
Tập thể lớp chưa thật sự đoàn kết, có biểu hiện chia rẽ bè phái cũng là một
nguyên nhân dẫn đến còn có những cá nhân thiếu ý thức kỷ luật, chưa tôn trọng bạn
bè.
Một số ít giáo viên việc giáo dục đạo đức còn mang tính đơn điệu, mới chỉ là
thông qua các tiết học chính khoá.
Giữa giáo viên và học sinh chưa có mối quan hệ gần gũi hoặc đối xử chưa thực
sự bình đẳng dấn đến mối quan hệ giữa các em chưa thật sự thân thiết.
Nguyên nhân chủ quan:
Công tác chỉ đạo của nhà trường được làm thường xuyên nhưng đôi lúc thiếu
kiểm tra giám sát dẫn đến hiệu quả chưa cao.
Nhiều giáo viên chủ nhiệm còn quá trẻ chưa có kinh nghiệm làm công tác chủ
nhiệm, còn số ít giáo viên chưa thực sự yêu nghề, còn có một số hành vi chưa chuẩn
mực trước học sinh.
Việc đổi mới phương pháp dạy học còn chậm, chưa thực sự huy động các đối
tượng tham gia vào quá trình học tập.
Học sinh còn chưa tự giác học tập, chưa xác định được động cơ học tập, rèn
luyện.
Nguyên nhân khách quan:
Nhận thức của một bộ phận cha mẹ học sinh về gáo dục còn chưa đầy đủ, mới
chỉ coi trọng việc học chưa quan tâm đến việc rèn luyện đạo đức của con em.
PHẠM QUANG TRUNG
17
TH PT ĐIỂU CÀI
Tăng Cường Rèn Luyện Đạo Đức Học Sinh
Những ảnh hưởng tiêu cực của nền kinh tế thị trường, của xã hội tác động tiêu
cực đến hành vi đạo đức của các em.
Sự kết hợp ba môi trường: gia đình, nhà trường, xã hội chưa tốt.
Cơ sở vật chất trang thiết bị, kinh phí dành cho các hoạt động ngoại khoá còn
quá eo hẹp, chưa đáp ứng được yêu cầu các hoạt động.
IV. ĐỀ XUẤT, KHUYẾN NGHỊ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG
1.4. Các biện pháp tăng cường quản lý giáo dục đạo đức học sinh
Trên cơ sở nguyên nhân của những thực trạng trên, ngoài các biện pháp giáo
dục đạo đức học sinh trường THPT Điểu Cải, bản thân tôi mạnh dạn đề xuất một số
biện pháp sau để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức học sinh nhà trường
được nâng lên và đáp ứng với mục tiêu giáo dục hiện nay.
Biện pháp 1: Chỉ đạo xây dựng một tập thể học sinh tốt.
Nâng cao nhận thức cho tập thể cán bộ giáo viên và học sinh của trường nhận
thức một cách đầy đủ về tầm quan của một tập thể tốt là tập thể có mục đích thống
nhất, có tinh thần trách nhiệm trước xã hội, có yêu cầu chặt chẽ đối với mọi thành
viên, mọi thành viên phải phục tùng ý chí của tập thể, phải có sự lãnh đạo thống nhất,
các thành viên phải được bình đẳng trước tập thể .
- Tổ chức cho học sinh tham gia các hoạt động tập thể để các em quen dần với
việc tôn trọng ý kiến tập thể.
- Thường xuyên tập huấn cho giáo viên kĩ năng xây dựng được một tập thể học
sinh tốt. Chỉ có tập thể học sinh tốt mới có những dư luận lành mạnh, có tác dụng
hướng dẫn, kiểm tra những tri thức đạo đức, niềm tin đạo đức của mỗi học sinh, kiểm
tra đánh giá và củng cố những thói quen đạo đức của các em.
- Chỉ đạo giáo viên tiến hành điều tra tình hình thực tế của lớp, của từng em về:
Học lực, hạnh kiểm của năm học trước, về hoàn cảnh gia đình, về năng lực sở trường
bản thân, về quan hệ bạn bè trong và ngoài trường.
PHẠM QUANG TRUNG
18
TH PT ĐIỂU CÀI
Tăng Cường Rèn Luyện Đạo Đức Học Sinh
- Hướng dẫn giáo viên lập kế hoạch giáo dục bằng một số việc cụ thể như: tổ
chức tập thể bằng việc lựa chọn đội ngũ cán bộ là những học sinh có tư cách đạo đức
tốt, học lực từ khá trở lên, có tinh thần đấu tranh phê và tự phê, sôi nổi tự giác, tích
cực trọng mọi hoạt động của lớp, trường; tổ chức nhóm học tập, đôi bạn cùng tiến…
đồng thời người giáo viên phải luôn bám sát tập thể học sinh, thường xuyên uốn nắn,
đôn đốc, động viên các em thực hiện tốt các nội quy, nề nếp.
Biện pháp 2: Xây dựng mối quan hệ tình cảm và thân thiện giữa thầy và
trò, giữa trò với trò thông qua thực hiện các cuộc vận động "Học tập và làm theo
tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh"; Cuộc vận động "Xây dựng trường học thân
thiện, học sinh tích cực"; Cuộc vận động “Mỗi thầy cô giáo là tấm gương đạo
đức, tự học và sáng tạo”.
Quán triệt cho cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh hiểu rõ mục đích của các
cuộc vận động từ đó xây dựng được mối quan hệ tốt giữa thầy với thầy, thầy với trò,
trò với trò.
Người giáo viên phải có tình thương thực sự với học sinh, phải có lòng độ lượng
và bao dung với học sinh, có tình thương yêu thực sự với học sinh thì mới cảm hoá
được các em và các em sẽ có ý thức tự giác làm theo những điều dạy bảo của giáo
viên. Mặt khác người giáo viên cần xây dựng cho các em mối quan hệ bạn bè chân
thành, thông cảm, thương yêu đoàn kết, giúp đỡ nhau, quan tâm giúp đỡ nhau trong
học tập và sinh hoạt, các em mới thực sự biết giúp đỡ nhau cùng nhau xây dựng tập
thể chân chính, coi nhà trường như nhà của mình: Đó là một tập thể có mục tiêu
chung, có hoạt động chung nhằm phát triển nhân cách.
Người giáo viên phải hiểu được hoàn cảnh gia đình, đời sống tình cảm của học
sinh. Sự tìm hiểu này không chỉ dừng lại ở việc đọc sơ yếu lý lịch của học sinh, vì nếu
chỉ dừng lại ở đó thì sẽ khó lý giải được hoặc lý giải không đúng nhiều biểu hiện hàng
ngày của học sinh, giáo viên sẽ mơ hồ, sẽ sai lầm hoặc không biết những điều kiện cụ
thể của học sinh mình để có biện pháp giáo dục các em có hiệu quả nhất.
PHẠM QUANG TRUNG
19
TH PT ĐIỂU CÀI
Tăng Cường Rèn Luyện Đạo Đức Học Sinh
- Thành lập ban chỉ đạo các cuộc vận động tuyên truyền tới toàn thể cán bộ,
giáo viên, nhân viên và học sinh .
- Ban giám hiệu, giáo viên phải luôn gương mẫu trong lời nói, việc làm, phải
luôn là tấm gương tự học và sáng tạo để tạo lòng tin với các em, có khen chê kịp thời
và xử lý nghiêm các vi phạm. Tất cả các sự việc được xử lý công bằng, không thiên vị
hay trù dập đối với các em học sinh mắc khuyết điểm, không thành kiến mà phải có
sự động viên giúp đỡ, dìu dắt, giáo dục khích lệ các em để các em không thấy bị mặc
cảm, xa lánh.
- Luôn tạo bầu không khí vui tươi, phấn khởi cho học sinh. Đây là một công
việc đòi hỏi mất nhiều thời gian tâm sức và tình thương, sự bao dung độ lượng của
giáo viên và sự phối hợp với các lực lượng giáo dục khác đặc biệt là của tập thể lớp
và của gia đình các em.
Biện pháp 3: Giáo dục đạo đức học sinh thông qua việc giúp các em biết tự
tu dưỡng
Thông qua tự tu dưỡng đạo đức của mỗi học sinh: Giúp học sinh phải nhận thức
được bản thân mình, đánh giá đúng mình, luôn có thái độ phê phán nghiêm túc những
hành vi của chính mình, nhất là thái độ tự mãn, kiêu ngạo hay tự ti.
Giúp học sinh để các em có những phẩm chất, ý chí mạnh mẽ, có nghị lực để
tiến hành tự tu dưỡng.
- Nhà trường cần giúp các em nhận thức được mình, nhận thức về người khác,
nhận thức về tập thể, tập đối chiếu yêu cầu của những người xung quanh với khả năng
của bản thân mình.
- Nhà trường, gia đình cần giúp học sinh thấy được mình thiếu cái gì? Cần phải
rèn luyện thêm những phẩm chất đạo đức nào và con đường vươn tới như thế nào?
- Tập thể phải giúp đỡ, dư luận tập thể phải đồng tình và ủng hộ công việc tự tu
dưỡng của mỗi học sinh thì mới có kết quả.
PHẠM QUANG TRUNG
20
TH PT ĐIỂU CÀI
- Xem thêm -
.PDF 
26 
1142 
141 
