Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Skkn sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn gdcd ở trường thpt...

Tài liệu Skkn sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn gdcd ở trường thpt

.DOC
18
855
119

Mô tả:

Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT. SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN 1. Họ và tên: NGUYỄN THỊ TUYẾT NGA 2. Ngày tháng năm sinh: 04 - 10 - 1980 3. Nam, nữ: NỮ 4. Địa chỉ: 59 PHÙNG VĂN CUNG, PHƯỜNG 2, QUẬN PHÚ NHUẬN, TPHCM. 5. Chỗ ở hiện tại: Ấp Bình Chánh, Xã Tân An, Huyện Vĩnh Cửu, Tỉnh Đồng Nai. 6. Điện thoại: (CQ)/ (NR); ĐTDĐ: 01644415759 7. E-mail: [email protected] 8. Chức vụ: GIÁO VIÊN 9. Đơn vị công tác: TRƯỜNG THPT VĨNH CỬU I. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO - Học vị (hoặc trình độ chuyên môn, nghiệp vụ) cao nhất: Cử nhân khoa học - Năm nhận bằng: 2005 - Chuyên ngành đào tạo: GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ II. KINH NGHIỆM KHOA HỌC - Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: DẠY HỌC MÔN GDCD - Số năm có kinh nghiệm: 6 - Các sáng kiến kinh nghiệm đã có trong 5 năm gần đây: Trường THPT Vĩnh Cửu 1 GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT. TÓM TẮT NỘI DUNG I . LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI II . THỰC TRẠNG TRƯỚC KHI THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP CỦA ĐỀ TÀI 1. Thuận lợi 2. Khó khăn III . NỘI DUNG ĐỀ TÀI 1. Cơ sở lý luận 2. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài IV . KẾT QUẢ V . BÀI HỌC KINH NGHIỆM VI . KẾT LUẬN Trường THPT Vĩnh Cửu 2 GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT. I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Điều 27.1 Luật giáo dục của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam xác định: “Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân…”([1]) Điều 28.2 Luật giáo dục xác định: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”([2]) Quán triệt những quy định của Luật giáo dục, nhà trường THPT cần cụ thể hoá định hướng đổi mới phương pháp dạy học đối với từng môn học. Môn Giáo dục công dân (GDCD) giữ vai trò quan trọng và trực tiếp trong việc giáo dục học sinh ý thức và hành vi người công dân, phát triển tâm lực và nhân cách con người toàn diện. Vì vậy, môn GDCD ở THPT cần tích cực đổi mới nội dung, phương pháp dạy học để đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới đất nước, thực hiện CNH, HĐH và phát triển KTTT định hướng XHCN. Đổi mới nội dung và đặc biệt là phương pháp và hình thức tổ chức dạy học môn GDCD phải nhằm góp phần tích cực vào việc đào tạo nguồn nhân lực và những công dân mới có tính năng động, sáng tạo, thích ứng với cơ chế thị trường, có phẩm chất và năng lực để thực hiện thành công sự nghiệp CNH, HĐH ở nước ta hiện nay và phù hợp với xu thế phát triển chung của thời đại. Đổi mới phương pháp dạy học là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước ta nhằm thực hiện đổi mới giáo dục, nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục thế hệ trẻ. Chính vì thế, đổi mới phương pháp dạy học sẽ là nhiệm vụ thường xuyên của mỗi giáo viên ở tất cả các môn học, trong đó có môn GDCD. Ở trường trung học phổ thông môn GDCD nhằm trang bị cho học sinh những hiểu biết cơ bản, phù hợp với lứa tuổi về hệ thống các giá trị đạo đức, pháp luật, văn hoá, lối sống của con người Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Quá trình dạy học môn GDCD là quá trình nhằm khai thác và phát triển tính tích cực hoạt động nhận thức, năng lực hoàn thiện của học sinh. Có thể khẳng định rằng giáo dục công dân nói chung và giáo dục đạo đức nói riêng là môn học không thể thiếu trong chương trình của các trường phổ thông hiện nay. Bởi đây là một môn học tổng hợp nhiều tri thức khoa học, vừa Trường THPT Vĩnh Cửu 3 GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT. góp phần nâng cao nhận thức vừa giúp các em hoàn thiện nhân cách bản thân. Tuy nhiên, với xu hướng kinh tế thị trường hiện nay thì e rằng việc xuống cấp và suy đồi về đạo đức của giới trẻ ngày càng trầm trọng và đáng lo ngại hơn. Cụ thể là ngay khi các em mới bắt đầu bước vào lớp đầu tiên của khối trung học cơ sở thì các em đã tỏ ra coi thường thậm chí học đối phó với môn GDCD vì cho đây là môn phụ… Thật vậy, bản thân là giáo viên giảng dạy môn GDCD tôi rất băn khoăn, trăn trở nên đã không ngừng tìm tòi, học hỏi để làm sao tạo sự phấn khích cho các em trong học tập và đạt được kết quả cao nhất. Theo tôi, trong quá trình dạy học, giáo viên phải huy động , khai thác tối đa năng lực tư duy của học sinh, tạo cơ hội, động viên và khuyến khích học sinh bày tỏ quan điểm, ý kiến của mình về vấn đề đang học, từ đó học sinh có thể tự khám phá và chiếm lĩnh tri thức. Để làm được điều đó , ngoài các phương pháp như : Đàm thoại, vấn đáp, nêu vấn đề….thì phương pháp thảo luận nhóm ( PPTLN) cũng là một phương pháp tối ưu. Chính vì những lý do trên nên tôi đã chọn đề tài “ Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường trung học phổ thông” để nghiên cứu trong bài viết này. II . THỰC TRẠNG VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHÓM TRONG GIẢNG DẠY MÔN GDCD Ở TRƯỜNG THPT Qua việc vận dụng phương PPTLN để giảng dạy chương trình giáo dục công dân lớp 10, 11, 12, tôi thấy có nhiều thuận lợi, song cũng gặp nhiều khó khăn. 1. Thuận lợi - Việc áp dụng PPTLN phù hợp với học sinh vì các em đã được làm quen ở hầu hết các môn học với phương pháp này, một số học sinh có kỹ năng, tổ chức quản lý nhóm đã hỗ trợ giáo viên tổ chức giờ dạy thành công. - PPTLN phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi học sinh, khắc phục được sự nhàm chán của phương pháp dạy học truyền thống, tạo cho học sinh hứng thú trong học tập, kích thích tư duy, tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. - Dạy học theo PPTLN là một trong những cách thức giúp học sinh tự giác học tập, rèn luyện kỹ năng, tạo cơ hội tối đa cho mọi thành viên trong nhóm được bộc lộ sự Trường THPT Vĩnh Cửu 4 GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT. hiểu biết của mình, giúp học sinh phát triển khả năng tư duy và diễn đạt, đặc biệt là rất có ích đối với những học sinh nhút nhát. - Trong quá trình tham gia thảo luận nhóm, học sinh sẽ học được tính hòa nhập, chia sẻ để giải quyết vấn đề một cách nhanh chóng, chủ động. Học sinh biết chia sẻ công việc một cách bình đẳng, biết cách giao việc cho nhau và có trách nhiệm đối với công việc của mình cũng như cả nhóm. Đồng thời, thông qua hoạt động thảo luận nhóm sẽ tập cho các em kĩ năng làm việc theo nhóm, giúp các em tự tin hơn, có kinh nghiệm trong quản lý, tổ chức làm việc theo nhóm, đặc biệt là tính năng động. - Bên cạnh đó, thảo luận nhóm còn kích thích thi đua giữa các thành viên trong nhóm, cải thiện mối quan hệ thầy- trò (thầy nói - trò nghe). Từ đó, giáo viên có được thông tin phản hồi từ học sinh, đồng thời tăng cường mối giao cảm thầy trò, khiến cho giờ học trở nên sinh động, hấp dẫn hơn... - Việc vận dụng phương PPTLN vào giảng dạy môn GDCD ở trường trung học phổ thông là phù hợp với xu thế chung về đổi mới phương pháp dạy học mà ngành giáo dục nước ta đã đề ra. - Giáo viên đã được đào tạo và tập huấn thường xuyên về đổi mới phương pháp dạy học, trong đó có PPTLN. 2. Khó khăn Khi tìm hiểu thực trạng dạy học môn GDCD ở trường THPT,tôi nhận thấy bên cạnh những ưu điểm thì PPTLN cũng bộc lộ những hạn chế nhất định cần được khắc phục: * Đối với giáo viên: - Chọn vấn đề thảo luận: Giáo viên chọn những vấn đề thảo luận quá khó hoặc quá dễ so với trình độ của học sinh nên không hấp dẫn được học sinh và chưa khơi dậy được tính tích cực của các em. - Cách chia nhóm: Giáo viên thường chia nhóm quá lớn hoặc quá nhỏ, không phù hợp với vấn đề cần thảo luận và đặc điểm của lớp học. - Cách chọn nhóm trưởng: Nhóm trưởng thường do giáo viên chọn một học sinh khá trong nhóm chuyên trách, không có sự luân phiên giữa các thành viên trong nhóm. Trường THPT Vĩnh Cửu 5 GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT. Điều này khiến cho các học sinh khác trong nhóm mất đi cơ hội thể hiện mình cũng như cơ hội rèn luyện năng lực quản lý, năng lực trình bày vấn đề trước nhóm và tập thể lớp. - Cách giao nhiệm vụ: Giáo viên giao nhiệm vụ chưa rõ ràng, cụ thể. Do đó, học sinh không hiểu rõ nhiệm vụ của nhóm là cần phải làm gì, trong thời gian bao lâu, cách thức thực hiện như thế nào.Vì thế, dẫn đến học sinh thảo luận không đúng trọng tâm, trình bày dài dòng mất thời gian. - Cách quan sát, hỗ trợ học sinh khi thảo luận: Một số giáo viên khi giao nhiệm vụ xong thường ngồi tại chỗ hoặc đi lướt qua một vòng rồi thôi, nên không quan sát hết được học sinh trong lớp làm gì trong thời gian thảo luận, dẫn tới tình trạng có học sinh làm việc riêng, nói chuyện trong thời gian này. Giáo viên cũng không nắm bắt được những khó khăn, lúng túng của học sinh trong quá trình thảo luận để có sự gợi ý, hỗ trợ kịp thời. * Đối với học sinh: - Học sinh hầu như không được giao nhiệm vụ về nhà chuẩn bị trước cho phần được thảo luận nhóm, nên có phần bị động trong quá trình thảo luận trên lớp. Mặt khác, nếu được giao nhiệm vụ trước thì học sinh cũng không chuẩn bị, hoặc chuẩn bị mang tính đối phó. -Trong thời gian thảo luận, chỉ có số ít học sinh làm việc thật sự (nhóm trưởng và học sinh khá, giỏi ), còn lại các em thường ngồi chơi, nói chuyện, làm việc riêng. - Câu trả lời của học sinh thường lặp lại những vấn đề trong sách giáo khoa, thiếu sự sáng tạo. - Thảo luận nhóm thường gây ồn ào, ảnh hưởng tới lớp khác. III . NỘI DUNG ĐỀ TÀI 1. Cơ sở lý luận của phương pháp thảo luận nhóm. - PPTLN được hình thành từ những năm 70 của thế kỷ 20, ở trường đại học sư phạm của một số nước tiên tiến, bắt đầu từ môn học “Năng động tập thể” (Group dynanies)- một môn học dạy cho sinh viên kỹ năng làm việc tập thể. Dần dần, môn học này chuyên rèn luyện kỹ năng làm việc theo nhóm, từ đó hình thành nên phương pháp Trường THPT Vĩnh Cửu 6 GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT. thảo luận nhóm trong dạy học ở tất cả các cấp học. Ở Việt Nam, phương pháp này được áp dụng rộng rãi trong dạy học từ những năm cuối thế kỷ XX, đầu thế kỷ XXI. - Thảo luận nhóm là phương pháp trong đó nhóm lớn (lớp học) được chia thành những nhóm nhỏ để tất cả các thành viên trong lớp đều được làm việc và thảo luận về một chủ đề cụ thể và đưa ra ý kiến chung của nhóm về vấn đề đó. - PPTLN là tổ chức cho học sinh bàn bạc, trao đổi trong nhóm nhỏ. Thảo luận nhóm được sử dụng rộng rãi nhằm giúp cho mọi học sinh tham gia một cách chủ động vào quá trình học tập, tạo cơ hội cho học sinh có thể chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm, ý kiến để giải quyết một vấn đề có liên quan đến nội dung bài học. Phương pháp này sẽ làm giảm bớt tính chủ quan, phiến diện, làm tăng tính khách quan khoa học cho học sinh, kiến thức trở nên sâu sắc, bền vững, dễ nhớ và nhớ nhanh hơn, không khí lớp học thoải mái, học sinh tự tin hơn trong việc trình bày ý kiến của mình và biết lắng nghe, phê phán ý kiến của các thành viên khác. Hiện nay, thảo luận nhóm đã được áp dụng rộng rãi trong dạy và học ở các trường trung học phổ thông. Nếu trước đây, mỗi học sinh làm việc cá nhân, riêng lẻ thì ở phương pháp này dạy học tính tập thể được nâng cao rõ rệt. Học sinh được trình bày, thảo luận, tranh luận về những vấn đề do giáo viên đặt ra nhằm mục đích tự tìm hiểu vấn đề và tự giải đáp trước khi vấn đề đó được giải quyết dưới sự giám sát, điều chỉnh của nhóm và giáo viên. Thảo luận nhóm tạo cơ hội cho mọi thành viên trong nhóm học hỏi lẫn nhau, tập lắng nghe ý kiến của người khác một cách kiên nhẫn, lịch sự, tập đánh giá ý kiến người khác một cách độc lập, giảm bớt tính chủ quan, phiến diện, tăng tính khách quan khoa học trong kiến thức của học sinh. - Trong số các phương pháp dạy học đang sử dụng, PPTLN có nhiều ưu thế trong thực hiện mục tiêu giáo dục hiện nay. 2. Nội dung, biện pháp thực hiện phương pháp thảo luận nhóm. a. Cách tiến hành: Thảo luận có thể tiến hành theo các bước sau: - Bước 1: Giáo viên nêu chủ đề thảo luận, chia nhóm, giao câu hỏi, yêu cầu thảo luận cho mỗi nhóm, quy định thời gian thảo luận và phân công vị trí ngồi thảo luận cho các nhóm. - Bước 2: Các nhóm tiến hành thảo luận. Trường THPT Vĩnh Cửu 7 GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT. - Bước 3: Đại diện từng nhóm trình bày kết quả thảo luận. Các nhóm lắng nghe, chất vấn, trao đổi, bổ sung ý kiến. - Bước 4: Giáo viên tổng kết các ý kiến. b. Yêu cầu sư phạm: - Có nhiều cách chia nhóm, giáo viên có thể chia theo số điểm danh, theo tổ, theo vị trí ngối... - Nội dung thảo luận của các nhóm có thể giống hoặc khác nhau. - Giáo viên cần quy định rõ thời gian thảo luận và trình bày kết quả thảo luận cho các nhóm - Giáo viên nên chọn luân phiên từng học sinh làm nhóm trưởng, để đại diện cho nhóm trình bày kết quả thảo luận. - Kết quả thảo luận có thể trình bày dưới nhiều hình thức: Bằng lới, viết bảng, viết trên giấy khổ to… - Trong thời gian học sinh thảo luận theo nhóm nhỏ, giáo viên cần đi vòng quanh các nhóm và lắng nghe ý kiến của học sinh, giúp đỡ, gợi ý cho các em nếu cần thiết. d. Cách thực hiện phương pháp thảo luận nhóm . * Chuẩn bị của giáo viên và học sinh: - Giáo viên: Trước khi đến lớp cần chuẩn bị: + Mục tiêu hoạt động nhóm của bài học này + Những vấn đề thảo luận nhóm là những vấn đề gì? + Nên chia lớp ra làm mấy nhóm? + Hoạt động này cần bao nhiêu thời gian? + Thiết bị cần dùng là những thiết bị gì? -Học sinh: + Chuẩn bị bài mới và thuộc bài cũ. + Chuẩn bị những thứ cần thiết mà giáo viên yêu cầu. * Cách thực hiện Để phát huy những ưu điểm và khắc phục những hạn chế, những điểm khó của PPTLN trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT, giáo viên nên chú ý những vấn đề sau: - Sự thành công của một tiết học phần lớn phụ thuộc vào phương pháp giảng dạy của giáo viên và việc tích cực tiếp thu bài của học sinh. Tuy nhiên, không thể không kể đến cách thức tổ chức lớp học của giáo viên. Vậy khi sử dụng PPTLN ta phải tổ chức Trường THPT Vĩnh Cửu 8 GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT. như thế nào? Người giáo viên, ngoài các yêu cầu nghiêm túc về tư thế, tác phong sư phạm cần phải dứt khoát, linh hoạt chính xác trong động thái để duy trì trật tự lớp học - Lựa chọn chủ đề thảo luận: Việc đầu tiên của người giáo viên khi sử dụng PPTLN là phải chọn được nội dung thảo luận vì không phải bất kì nội dung nào cũng tiến hành thảo luận nhóm được. Chủ đề thảo luận phải là những nội dung cơ bản, trọng tâm, đồng thời là những tình huống có vấn đề và hấp dẫn, buộc HS phải động não. + Ví dụ: “Hãy thảo luận để chỉ ra yếu tố siêu hình trong truyện ngụ ngôn “Thầy bói xem voi”? Cần phải nhìn sự vật như thế nào để không siêu hình như năm thầy bói trong truyện này?” (Bài 1: Thế giới quan duy vật và phương pháp luận biện chứng – GDCD 10); “Hãy thảo luận để giải thích vì sao cả thế giới chọn vàng làm vật ngang giá chung nhất mà lại không chọn các kim loại khác?” (Bài 2: Hàng hóa – Tiền tệ - Thị trường GDCD 11). - Cách chia nhóm ( tùy theo đặc điểm của lớp và nội dung bài học): Giáo viên nên áp dụng linh hoạt các hình thức chia nhóm: + Chia nhóm nhỏ cùng thảo luận: Với cách này giáo viên có thể chia theo chỗ ngồi ( 2 bàn 4 học sinh) quay lại thành một nhóm nhỏ để thảo luận về một khía cạnh xoay quanh một vấn đề nào đó. Sau thời gian thảo luận mỗi nhóm nhỏ cử một thành viên trình bày ý kiến của cả nhóm. ( nhóm sau trình bày thì chỉ bổ sung ý chứ không lặp lại ý kiến của nhóm trước) Ví dụ: Giáo viên cho các nhóm cùng thảo luận vấn đề: Tính tất yếu khách quan của công nghiệp hóa, hiện đại hóa? Vì sao trong thời đại ngày nay đòi hỏi nước ta phải gắn liền công nghiệp hóa với hiện đại hóa? ( Bài 6: Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa GDCD 11) + Chia nhóm theo tổ: Nhóm này được xây dựng dựa trên các tổ đã chia sẵn trên lớp để thảo luận các vấn đề giáo viên giao cho các nhóm ( thông thường trong lớp có 4 tổ, giáo viên sẽ chia thành 4 nhóm để thảo luận). Sau khi các nhóm thảo luận sẽ cử đại diện trình bày ý kiến của nhóm cho cả lớp nghe, sau đó các nhóm khác chất vấn, trao đổi, bổ sung ý kiến và cuối cùng giáo viên nhận xét, kết luận ý kiến của từng nhóm. Trường THPT Vĩnh Cửu 9 GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT. Ví dụ: Trong bài “Chính sách giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, văn hóa” ( GDCD 11). Để dạy đơn vị kiến thức: 3. Chính sách văn hóa, giáo viên cho học sinh thảo luận tìm hiểu phương hướng cơ bản để xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Cách thực hiện: chia học sinh làm 4 nhóm, mỗi nhóm một phương hướng để thảo luận. Nhóm 1: Vì sao cần làm cho chủ nghĩa Mác – Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh giữ vai trò chủ đạo trong đời sống tinh thần của nhân dân? Nhóm 2: Làm thế nào để kế thừa và phát huy những di sản và truyền thống văn hóa của dân tộc? Kể tên một số di sản và truyền thống văn hóa của dân tộc? Nhóm 3: Phải tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại như thế nào? Vì sao phải tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại? Cho ví dụ? Nhóm 4: Làm thế nào để nâng cao hiểu biết và mức hưởng thụ văn hóa, phát huy tiềm năng sáng tạo văn hóa của nhân dân? Ví dụ? Sau khi thảo luận, nhóm trưởng của từng nhóm lên trình bày và các nhóm còn lại trao đổi, chất vấn rất sôi nổi, làm cho lớp học trở nên sinh động và học sinh lại dễ tiếp thu bài. + Chia nhóm theo sở trường: cách chia này thường được tiến hành trong các buổi học tập ngoại khoá, mỗi nhóm sẽ gồm các học sinh có cùng chung sở thích, hứng thú. Giáo viên sẽ giao nhiệm vụ cho các nhóm thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định. - Giao nhiệm vụ cho nhóm: Giáo viên nêu nhiệm vụ rõ ràng, ngắn gọn, hướng dẫn cách thức thảo luận. Ngoài ra, giáo viên phải quy định rõ về thời gian thảo luận, thời gian trình bày để tránh tình trạng học sinh trình bày dông dài, không đúng trọng tâm, không đảm bảo thời gian cho tiết học. Thông thường, thời gian thảo luận trung bình là 3 đến 5 phút tùy vào nội dung bài học cũng như đặc điểm của lớp học. + Ví dụ: Trong bài “Quy luật giá trị trong sản xuất và lưu thông hàng hóa” (GDCD 11). Giáo viên chia lớp làm 4 nhóm, yêu cầu các nhóm thảo luận trong 5 phút và cho học sinh thảo luận các câu hỏi sau: Trường THPT Vĩnh Cửu 10 GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT. Nhóm1:Tại sao quy luật giá trị lại có tác động điều tiết sản xuất và lưu thông hàng hóa? Nhóm 2: Tại sao quy luật giá trị lại có tác động kích thích lực lượng sản xuất phát triển và làm cho năng suất lao động tăng lên? Nhóm 3:Tại sao quy luật giá trị lại có tác động phân hóa người sản xuất thành giàunghèo? Nhóm 4: Cần phải làm gì để phát huy mặt tích cực và khắc phục mặt hạn chế của sự tác động của quy luật giá trị? - Làm việc theo nhóm: Sau khi chia nhóm, Giáo viên có thể chỉ định nhóm trưởng, thư ký luân phiên để khắc phục tình trạng có học sinh chuyên trách nhiệm vụ này. Sau khi thảo luận, đại diện các nhóm lên trình bày. Học sinh quan sát, chất vấn, bổ sung. - Vai trò của giáo viên: Trong khi học sinh thảo luận, giáo viên phải đi tới các nhóm quan sát, nhận biết tiến trình hoạt động của các nhóm để gợi ý, giúp đỡ học sinh thảo luận nếu thấy cần thiết và nhắc nhở học sinh không nói chuyện, chơi, làm việc riêng. Giáo viên với vai trò trọng tài chốt lại những nội dung cơ bản, khen thưởng những nhóm thảo luận tốt, động viên, khuyến khích để tạo hứng thú cho học sinh. - Giao nhiệm vụ trước cho học sinh: Để đảm bảo chất lượng của quá trình thảo luận cũng như chất lượng của giờ lên lớp, giáo viên nên hướng dẫn học sinh đọc trước bài học và những vấn đề cần lưu ý. Điều đó giúp học sinh chủ động hơn trong thảo luận. * Ví dụ: Trong bài “Khuynh hướng phát triển của sự vật, hiện tượng”(GDCD 10) - Thảo luận nhóm để so sánh phủ định biện chứng và phủ định siêu hình Bước 1:Giáo viên giao nhiệm vụ cho học sinh từ tiết học tuần trước: Về nhà đọc trước bài “Khuynh hướng phát triển của sự vật, hiện tượng”, chú ý hai vấn đề: 1. So sánh khái niệm phủ định biện chứng và phủ định siêu hình; 2. Khuynh hướng phát triển của sự vật, hiện tượng (đi lên, đi xuống, theo đường tròn, hay đường xoáy ốc). Bước 2: Chia nhóm: Giáo viên chia lớp thành 2 nhóm lớn theo hai dãy bàn. Mỗi nhóm sẽ cử ra một nhóm trưởng và cùng thảo luận một vấn đề. Trường THPT Vĩnh Cửu 11 GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT. Bước 3: Giao nhiệm vụ, xác định thời gian, hướng dẫn cách thức thảo luận: Giáo viên dùng máy chiếu để trình chiếu hai hình ảnh: Hình ảnh 1 là một cây xoài đang bị bác nông dân chặt ra thành một đống củi ; hình ảnh 2 là cây xoài đang được bác nông dân chăm sóc, bón phân và đang ra hoa kết trái. Các nhóm quan sát cả 2 hình ảnh, sau đó nhóm 1 quan sát kỹ hình ảnh 1 và trả lời các câu hỏi: Nguyên nhân dẫn tới cây xoài bị phủ định là gì? Kết quả của sự phủ định này là gì? Thế nào là phủ định siêu hình? Nhóm 2 quan sát kỹ hình ảnh 2 và trả lời câu hỏi: Nguyên nhân dẫn tới cây xoài bị phủ định là gì? Kết quả của sự phủ định này là gì? Thế nào là phủ định biện chứng? Thời gian thảo luận là 5 phút. Bước 4: Tiến hành thảo luận: Các nhóm cùng quan sát tranh và thảo luận. Giáo viên đi tới các dãy bàn, quan sát, trợ giúp. Nhóm trưởng ghi nhận, chọn lọc ý kiến của nhóm, lên trình bày trước lớp. Nhóm khác, chất vấn, bổ sung ý kiến. Bước 5: Giáo viên nêu tiếp vấn đề để cả lớp thảo luận: Phân biệt sự giống và khác nhau giữa phủ định biện chứng và phủ định siêu hình? Bước 6: Giáo viên kết luận : + Phủ định siêu hình là sự phủ định diễn ra do sự can thiệp, sự tác động từ bên ngoài, cản trở hoặc xoá bỏ sự tồn tại, phát triển tự nhiên của sự vật. + Phủ định biện chứng là sự phủ định diễn ra do sự phát triển của bản thân sự vật, hiện tượng, có kế thừa những yếu tố tích cực của sự vật và hiện tượng cũ. + Giống nhau: Đều là sự phủ định (làm mất đi cái cũ). + Khác nhau: Phủ định siêu hình Phủ định biện chứng - Nguyên nhân phủ định ở bên ngoài sự - Nguyên nhân phủ định nằm trong bản thân vật. sự vật. - Không kế thừa hoặc kế thừa nguyên xi - Kế thừa có cải biến những yếu tố tích cực cái cũ. của cái cũ. Giáo viên nhận xét tinh thần, thái độ, đánh giá kết quả thảo luận của các nhóm. biểu dương những học sinh và nhóm thảo luận tích cực, hiệu quả. - Xây dựng tình huống thực tế để học sinh thảo luận: Khi sử dụng PPTLN trong giảng dạy một số chính sách xã hội (GDCD11) Nếu giáo viên chỉ cho học sinh thảo Trường THPT Vĩnh Cửu 12 GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT. luận các kiến thức trong sách giáo khoa thôi thì bài học sẽ trở nên khô khan, mang tính kinh điển và chỉ đạt được một mục đích của bài là về kiến thức, còn về thái độ, kỹ năng là chưa có. Vì thế khi sử dụng phương pháp này, giáo viên cần phải xây dựng các tình huống có tính chất trái ngược nhau để học sinh thảo luận và đưa ra kết luận, nhận xét đúng hoặc sai trong tình huống đó. Tuy nhiên, các tình huống đưa ra phải sát với thực tiễn cuộc sống và phải gần gũi với nhận thức, tâm lý, lứa tuổi học sinh. * Ví dụ: Khi giảng dạy chương trình GDCD 11 – Bài 11 – mục 3: “Trách nhiệm của công dân đối với chính sách dân số và giải quyết việc làm”. Giáo viên có thể xây dựng các tình huống sau để học sinh thảo luận: + Nhóm 1: Vợ chồng anh chị A sống rất hạnh phúc và có 2 cô con gái xinh đẹp, học giỏi, ngoan ngoãn. Nhưng gần đây anh A rất hay say xỉn và chửi bới vợ con. Có người hỏi anh tại sao anh lại thay đổi như vậy? Anh nói: “Tôi nói vợ tôi sinh cho tôi 1 thằng con trai để nối dõi tông đường nhưng cô ta nhất định không đồng ý. Một lũ vịt giời rồi sau này làm nên được cái trò trống gì?” *Câu hỏi: Em có suy nghĩ gì về quan niệm của anh A? Nếu là cộng tác viên dân số, em sẽ khuyên anh A như thế nào? + Nhóm 2: Hải sống trong một gia đình giàu có, được Bố mẹ cưng chiều , muốn gì được nấy. Chính vì thế nên Hải không chịu học tập, thường xuyên cúp tiết, trốn học, suốt ngày tụ tập ăn chơi, đua đòi…Thấy vậy, một bạn thân của Hải là Hùng mới khuyên bảo, động viên để Hải chăm lo vào việc học tập, nhưng Hải không nghe mà còn nói: “Mình chẳng cần học, chẳng cần phải có nghề nghiệp gì vì bố mẹ mình có nhiều tiền và có thể nuôi mình suốt đời” * Câu hỏi: Em có suy nghĩ gì về câu nói của Hải? Nếu là bạn Hải em sẽ khuyên bạn ấy như thế nào? Sau khi giáo viên đưa ra 2 tình huống trên, giáo viên yêu cầu học sinh suy nghĩ, thảo luận để đưa ra cách giải quyết. Hầu hết các em đều nêu nên được trách nhiệm của công dân nói chung và của bản thân nói riêng đối với 2 chính sách xã hội đó một cách tự nhiên, không lệ thuộc vào khuôn mẫu trong sách giáo khoa. Chứng tỏ khả năng vận dung nội dụng bài học vào giải quyết các vấn đề trong thực tiễn của các em là rất tốt. Trường THPT Vĩnh Cửu 13 GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT. - Cho học sinh tự tạo tình huống: Ngoài việc giáo viên tạo ra tình huống cho học sinh thảo luận thì giáo viên còn có thể cho học sinh tự tạo tình huống để nhóm khác giải quyết. + Ví dụ: Trong bài 12- mục 3(GDCD 11) Trách nhiệm của công dân đối với chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường. Khi giảng dạy phần này giáo viên không nên tạo ra tình huống mà phân công để học sinh tự tạo ra tình huống nói lên trách nhiệm của công dân đối với chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường. + Nhóm 1: Chuẩn bị và trình bày một tình huống về bảo vệ tài nguyên + Nhóm 2: Chuẩn bị và trình bày một tình huống về bảo vệ môi trường Bản thân tôi đã áp dụng phương pháp này khi giảng dạy ở các lớp 11A7,11A8, 11A9, và kết quả là các nhóm đều đưa ra được các tình huống phù hợp với nội dung, điển hình như các tình huống sau của lớp 11A7: * Tình huống của nhóm 1: Đạt là học sinh ngoan, hiền, học giỏi nhưng gia đình lại rất khó khăn. Đã gần đến ngày hết hạn nộp tiền học phí mà mẹ Đạt vẫn chưa lo được tiền cho Đạt đóng. Bạn Cường biết vậy nên đã rủ Đạt đi buôn gỗ huỳnh đàn và Cường nói chỉ cần đi 1 chuyến là đủ tiền đóng học phí và tha hồ tiêu sài. Đạt đang rất phân vân vì Đạt biết đây là việc làm trái pháp luật nhưng Đạt lại đang rất cần tiền? Nếu là Đạt em sẽ quyết định như thế nào? * Tình huống của nhóm 2: Bạn Hoa là học sinh lớp 11, trên đường đi học về thì nhìn thấy một bác lớn tuổi đang vứt một con chuột chết xuống sông. Nếu em là Hoa em sẽ nói gì với bác đó? Sau khi cho học sinh trình bày 2 tình huống của nhóm mình thì cho 2 nhóm còn lại giải quyết tình huống. Qua đó học sinh nêu lên được trách nhiệm của bản thân đối với chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường Tuy nhiên, cần lưu ý rằng không có một phương pháp vạn năng cho mọi nội dung dạy học. Bởi vậy, giáo viên không nên lạm dụng PPTLN mà cần phối hợp linh hoạt với các phương pháp khác để giờ học sinh động hơn. IV . KẾT QUẢ Trường THPT Vĩnh Cửu 14 GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT. Kết quả của bài kiểm tra 1tiết khi có câu liên hệ thực tiễn mà có sử dụng phương pháp thảo luận nhóm khi giảng dạy thì các em biết vận dụng và làm bài rất tốt. Còn những lớp không sử dụng phương pháp thảo luận nhóm khi giảng dạy thì các em còn lúng túng và kết quả bài kiểm tra có thấp hơn so với các lớp khác. Cụ thể như sau: + Những lớp có sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy LÔÙP SOÁ HS SOÁ BAØI TREÂN TB SOÁ BAØI DÖÔÙI TB 11A7 40 39 01 11A8 38 35 03 11A9 37 33 04 Tổng số HS 115 107 08 + Những lớp không sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy LÔÙP 11A10 11A11 11A12 Toång soá HS SOÁ HS 44 39 42 125 SOÁ BAØI TREÂN TB 38 30 32 SOÁ BAØI DÖÔÙI TB 06 09 10 100 25 V . BÀI HỌC KINH NGHIỆM Qua thực tiễn giảng dạy của bản thân cùng với những kinh nghiệm đúc kết được từ những giáo viên khác trong quá trính giảng dạy, bản thân tôi đã rút ra được những kinh nghiệm từ việc áp dụng PPTLN trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT. Tôi xin trình bày như sau: Một là: Chọn nội dung cho học sinh thảo luận phải rõ ràng và có tính thực tiễn. Hai là: Phải xây dựng được các tình huống có tính trái ngược nhau với nội dung liên quan đến bài học để học sinh thảo luận. Ba là: Cho học sinh tự taọ ra các tình huống có liên quan đến nội dung bài học để rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết các vấn đề thực tiễn Bốn là: Tạo ra sự mới lạ và thích thú cho học sinh qua cách chia nhóm. Năm là: Đề ra các quy tắc cho các nhóm khi tiến hành thảo luận để đảm bảo về thời gian và nội dung bài học. Trường THPT Vĩnh Cửu 15 GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT. Sáu là: Chú trọng tính dân chủ khi thảo luận nhóm, tránh tình trạng áp đặt của nhóm trưởng hoạc một vài thành viên đối với cả nhóm. Đồng thời cũng tránh tình trạng vô tổ chức, nói dông dài, không đúng trọng tâm. VI. PHAÀN KEÁT LUAÄN - Trong dạy học truyền thống, chúng ta đã quá lệ thuộc vào phương pháp thuyết trình. Hiện nay, tuy không phủ nhận hoàn toàn phương pháp thuyết trình, song để khắc phục lối dạy nhồi nhét, đơn điệu, hạn chế tính tích cực của người học thì phải tăng cường các phương pháp dạy học tích cực mới, trong đó có phương pháp thảo luận nhóm. PPTLN giúp học sinh chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm của bản thân và cùng nhau xây dựng nhận thức mới. Bằng cách trình bày những điều mình suy nghĩ, mỗi học sinh có thể nhận rõ trình độ hiểu biết của mình về chủ đề nêu ra, thấy mình cần học hỏi thêm những gì của bạn. Như vậy bài học trở thành quá trình học sinh tự học hỏi lẫn nhau chứ không phải quá trình tiếp nhận tri thức một cách thụ động từ giáo viên . PPTLN không chỉ phát huy tính tích cực học tập của học sinh mà còn có ý nghĩa quan trọng đối với việc rèn luyện năng lực hợp tác giữa các thành viên để cùng học tập và lao động trong tương lai. - Thảo luận nhóm là phương pháp dạy học tích cực, phát huy tính chủ động, sáng tạo, năng lực diễn đạt, hợp tác, làm việc theo nhóm của học sinh- một phẩm chất quan trọng của người công dân trong xu thế hội nhập, toàn cầu hoá ngày nay. Tuy nhiên, đây là một phương pháp khó. Để vận dụng thành công phương pháp này, giáo viên cần nắm vững kiến thức, có quy trình thảo luận khoa học cùng với nghệ thuật sư phạm. Bên cạnh đó, cần phải có điều kiện cơ sở vật chất thuận lợi và sự kết hợp linh hoạt PPTLN với các phương pháp dạy học khác. - Trong thực tế giảng dạy, nếu người giáo viên không linh hoạt, nhạy bén khi sử dụng phương pháp này một cách phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh hoặc quá lệ thuộc vào các loại sách hướng dẫn, thiết kế bài giảng, thì bài học sẽ trở nên khô khan, khó hiểu vốn dĩ như người ta vẫn nhận xét về bộ môn này, các kiến thức sẽ mang tính Trường THPT Vĩnh Cửu 16 GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT. hàn lâm, kinh điển, tồn tại trên cơ sở lý thuyết suông. Xuất phát từ thực tiễn trên cùng với tâm huyết nghề nghiệp trong quá trình giảng dạy, bản thân tôi luôn luôn tìm tòi các phương pháp dạy học phù hợp để giúp cho học sinh hứng thú với bộ môn này và tiếp thu bài một cách tốt nhất. Tuy nhiên, đây mới chỉ là những kinh nghiệm bước đầu nên không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong sự góp ý của các bạn đồng nghiệp để cho những kinh nghiệm này ngày càng hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn. Vĩnh cửu, ngaøy 10 thaùng 02 naêm 2012 Người viết NGUYỄN THỊ TUYẾT NGA Trường THPT Vĩnh Cửu 17 GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ----------------------1. Sách giáo khoa Giáo dục công dân 10,11,12. Nxb Giáo dục 2. Sách giáo viên Giáo dục công dân 10,11,12. Nxb Giáo dục 3. Bài tập tình huống GDCD 10,11,12. Nxb giáo dục năm 2007. 4. Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện chương trình sách giáo khoa mới lớp 10,11,12 THPT. Nxb giáo dục năm 2007. 5. Luật giáo dục. Nxb giáo dục năm 2000. 6. Trần Bá Hoành: Đổi mới phương pháp dạy học, chương trình và sách giáo khoa, Nxb Đại học Sư phạm Hà Nội, H.2007 7. Nguyễn Thành Long: Hệ thống các văn bản hướng dẫn mới nhất về đổi mới phương pháp- nâng cao chất lượng dạy và học trong giáo dục, Nxb Lao động, H.2007 Trường THPT Vĩnh Cửu 18 GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng