Mô tả:
Trêng THCS Hång Thñy
===============================================================
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm ph¬ng ph¸pgi¶I mét sè
bµi tËp nST sinh häc 9
a. ®Æt vÊn ®Ò:
i. c¬ së lý luËn:
- Sinh häc lµ m«n khoa häc chuyªn nghiªn cøu vÒ h×nh th¸i
cÊu t¹o sinh lÝ, sinh th¸i cña c¬ thÓ sinh vËt. §Æc thï cña m«n sinh
häc lµ rÊt gÇn gòi víi ®êi sèng con ngêi, häc sinh dÔ dµng quan s¸t
c¸c mÉu vËt xung quanh thiªn nhiªn ®Ó tÝch luü kiÕn thøc sinh häc
cho m×nh nhÊt lµ ch¬ng tr×nh sinh häc líp 6, 7, 8.
- Trong ch¬ng tr×nh sinh häc 9 néi dung mang tÝnh kh¸i qu¸t,
trõu tîng ë cÊp ®é vi m« hoÆc vÜ m«. Häc sinh b¾t ®Çu lµm quen
víi viÖc gi¶i bµi tËp vËn dông c¸c quy luËt di truyÒn ®Ó tÝnh to¸n
suy luËn.
NhÊt lµ trong ch¬ng nhiÔm s¾c thÓ (NST) häc sinh ph¶i hiÓu ®îc tÝnh ®Æc trng cña bé nhiÔm s¾c thÓ, nh÷ng diÔn biÕn c¬ b¶n cña
nhiÔm s¾c thÓ trong qu¸ tr×nh nguyªn ph©n vµ gi¶m ph©n lµ c¬ së ®Ó
lµm mét sè bµi tËp vÒ ch¬ng nµy.
ii. c¬ së thùc tiÔn:
- Trong thùc tÕ khi tham gia trùc tiÕp gi¶ng d¹y m«n sinh häc
9 ë ®Þa ph¬ng, ®Æc biÖt lµ néi dung trong bµi nguyªn ph©n vµ gi¶m
ph©n trong ch¬ng nhiÔm s¾c thÓ häc sinh gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n
khi t×m hiÓu chiÕm lÜnh kiÕn thøc.
- Khi vËn dông kiÕn thøc lÝ thuyÕt vµo lµm bµi tËp nh tÝnh sè
lîng nhiÔm s¾c thÓ, tÝnh sè t©m ®éng… cña nhiÔm s¾c thÓ ë mçi k×
trong qu¸ tr×nh ph©n bµo häc sinh rÊt lóng tóng v× kh«ng hiÓu ®îc
b¶n chÊt.
VÝ dô: Khi lµm bµi tËp 4 (sgk – tr30) – Sinh häc 9
Ruåi giÊm cã 2n = 8. Mét tÕ bµo cña ruåi giÊm ®ang ë k× gi÷a
cña gi¶m ph©n I. TÕ bµo ®ã cã bao nhiªu nhiÔm s¾c thÓ ®¬n trong
c¸c trêng hîp sau ®©y?
===============================================================
Gi¸o viªn: Ph¹m Minh HËu
Trêng THCS Hång Thñy
===============================================================
a) 2
b) 4
c) 8
d) 16
KÕt qu¶ thu ®îc:
KÕt qu¶
TØ lÖ líp
9A (37 HS)
9B (40 HS)
Giái
Kh¸
TB
YÕu
0%
5%
35%
30%
40%
45%
25%
20%
XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ®ã lµ c¬ së thóc ®Èy t«i chän s¸ng kiÕn
kinh nghiÖm nµy nh»m gióp häc sinh dÓ dµng lµm mét sè bµi tËp
liªn quan ®îc dÔ dµng.
b. gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
* Lý luËn.
§a sè häc sinh líp 9 thêng gÆp khã kh¨n vµ kh«ng hiÓu ®Ó
lµm c¸c bµi tËp vÒ nhiÔm s¾c thÓ. V× häc sinh cha thÓ h×nh dung ra
®îc ph¬ng ph¸p gi¶i lo¹i bµi tËp nµy. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy t«i
®· t×m ra mét ph¬ng ph¸p míi:
§Çu tiªn b¶n th©n t«i nh¾c l¹i kh¸i niÖm vÒ cÊu tróc cña
nhiÔm s¾c thÓ cho häc sinh giái: ThÕ nµo Cromatit, thÕ nµo lµ t©m
®éng.
Sau ®ã t«i kÕt hîp tranh vÏ ®Ó miªu t¶ râ c¸c diÔn biÕn cña
nguyªn ph©n (gåm 4 kú: Kú ®Çu, kú gi÷a, kú sau, kú cuèi); gi¶m ph©n
(chó ý cho häc sinh thÊy râ ë ®©y x¶y ra 2 lÇn ph©n bµo) vµ ý nghÜa
cña qu¸ tr×nh nguyªn ph©n vµ gi¶m ph©n.
Vµ ®iÒu then chèt nhÊt lµ tõ nh÷ng kh¸i niÖm ®ã t«i ®· rót ra
2 b¶ng tæng hîp mµ t«i nghÜ r»ng khi häc sinh nh×n vµo cã thÓ dÔ
dµng gi¶i quyÕt c¸c lo¹i bµi tËp vÒ NST.
B¶ng 1.
Kú nguyªn ph©n Trung
CÊu tróc
gian
1. Sè nhiÔm s¾c
2n
Tríc
2n
Cuèi
Gi÷a Sau TB cha TB ®·
t¸ch
t¸ch
2n
4n
4n
2n
===============================================================
Gi¸o viªn: Ph¹m Minh HËu
Trêng THCS Hång Thñy
===============================================================
thÓ
2. VÒ tr¹ng th¸i
3. Sè t©m ®éng
4. Sè Cro matÝt
kÐp
2n
4n
kÐp
2n
4n
kÐp
2n
4n
®¬n
4n
0
®¬n
4n
0
®¬n
2n
0
B¶ng 2.
Kú
Trung
gian
Tríc
Gi÷a
Sau
Cuèi
TB cha TB ®·
t¸ch
t¸ch
LÇn ph©n bµo
LÇn ph©n bµo I
1. NhiÔm s¾c thÓ
2n
2n
2n
2n
2n
n
2. Tr¹ng th¸i
kÐp
kÐp
kÐp
kÐp
kÐp
kÐp
3. Sè t©m ®éng
2n
2n
2n
2n
2n
n
LÇn ph©n bµo II
1. NhiÔm s¾c thÓ
n
n
n
2n
2n
n
2. Tr¹ng th¸i
kÐp
kÐp
kÐp
®¬n
®¬n
®¬n
3. Sè t©m ®éng
n
n
n
2n
2n
n
* Bµi tËp vËn dông:
Bµi tËp 1 (sgk – trang 30 – sinh häc 9)
ë ruåi giÊm 2n = 8. Mét tÕ bµo ruåi giÊm ®ang ë k× sau cña
nguyªn ph©n. Sè nhiÔm s¾c thÓ trong tÕ bµo ®ã b»ng bao nhiªu
trong c¸c trêng hîp sau:
a) 4
b) 8
c) 16
d) 32
Sè nhiÔm s¾c thÓ ë kú sau lµ 4n nhiÔm s¾c thÓ ®¬n = 16 -> ®¸p
¸n c lµ ®óng.
Bµi tËp 2:
ë lóa níc 2n = 24. Mét tÕ bµo lóa níc ®ang ë k× cuèi sau khi
tÕ bµo ®· t¸ch thµnh 2 nh©n ®Ó chuÈn bÞ h×nh thµnh 2 tÕ bµo míi. Sè
nhiÔm s¾c thÓ trong tÕ bµo ®ã b»ng bao nhiªu trong c¸c trêng hîp
sau ®©y:
a) 24
b) 12
c) 48
d) 8
* §¸p ¸n: Sè nhiÔm s¾c thÓ ®ang ë k× sau lóc tÕ bµo ®· t¸ch
lµ 2n nhiÔm s¾c thÓ ®¬n = 24. §¸p ¸n a
===============================================================
Gi¸o viªn: Ph¹m Minh HËu
Trêng THCS Hång Thñy
===============================================================
Bµi tËp 3: TÕ bµo cña mét loµi ®éng vËt ®ang ph©n chia ë k×
cuèi lóc tÕ bµo cha t¸ch lµm hai cña qu¸ tr×nh nguyªn ph©n, sè
nhiÔm s¾c thÓ trong tÕ bµo ®ã lµ 92 nhiÔm s¾c thÓ ®¬n hái loµi ®ã lµ
loµi nµo?
a) Tinh tinh (2n = 46)
c) Ruåi giÊm (2n = 8)
b) Gµ (2n = 78)
* Sè nhiÔm s¾c thÓ trong tÕ bµo cha t¸ch ë k× cuèi cña qu¸
tr×nh nguyªn ph©n lµ 4n nhiÔm s¾c thÓ ®¬n = 92 NST ®¬n
2n
= 46 NST ®¬n -> loµi tinh tinh
§¸p ¸n a
Bµi tËp 4:
TÕ bµo cña loµi ng« (2n = 20) ®ang ë k× gi÷a cña qu¸ tr×nh
nguyªn ph©n.
1. Tr¹ng th¸i cña NST ë d¹ng nµo.
a) 2n nhiÔm s¾c thÓ kÐp
b) 2n nhiÔm s¾c
thÓ ®¬n
c) 4n nhiÔm s¾c thÓ ®¬n
d) n nhiÔm s¾c
thÓ kÐp
§¸p ¸n: TÕ bµo ®ang ë k× gi÷a cña qu¸ tr×nh nguyªn ph©n lµ
2n nhiÔm s¾c thÓ kÐp -> ®¸p ¸n a.
Bµi tËp 5:
TÕ bµo cña mét loµi ®ang ph©n chia ë k× sau cña qu¸ tr×nh
nguyªn ph©n sè t©m ®éng lµ.
a) 2n
b) n
c) 4n
§¸p ¸n c (lóc nµy 2n nhiÔm s¾c thÓ kÐp ®· t¸ch thµnh 4n
nhiÔm s¾c thÓ ®¬n mang 4n t©m ®éng).
Bµi tËp 6. (SGK) – trang 33 – M«n sinh 9
===============================================================
Gi¸o viªn: Ph¹m Minh HËu
Trêng THCS Hång Thñy
===============================================================
Ruåi giÊm cã 2n = 8. Mét tÕ bµo cña ruåi giÊm ®ang ë k× sau cña
gi¶m ph©n II. TÕ bµo ®ã cã bao nhiªu nhiÔm s¾c thÓ ®¬n trong c¸c trêng
hîp sau ®©y?
a) 2
b) 4
c) 8
d)16
TÕ bµo ®ang ë k× sau cña gi¶m ph©n II cã 2n nhiÔm s¾c thÓ
®¬n = 8
§¸p ¸n C lµ ®óng
Bµi tËp 7: ë lóa níc 2n = 24. H·y khoanh trßn nh÷ng ®¸p
¸n ®óng sau:
1. Sè t©m ®éng ë k× sau cña gi¶m ph©n I
a) 12
b) 24
c) 48
d) 8
§¸p ¸n b. K× sau gi¶m ph©n I, nhiÔm s¾c thÓ kÐp ph©n li vÒ 2
cùc tÕ bµo nhng kh«ng t¸ch t©m ®éng nªn sè t©m ®éng lóc nµy lµ
2n = 24
2. Sè nhiÔm s¾c thÓ ë k× gi÷a cña gi¶m ph©n I.
a) 24
b) 12
c) 8
d) 48
§¸p ¸n a. NhiÔm s¾c thÓ lóc nµy 2n nhiÔm s¾c thÓ kÐp = 14
NST kÐp
3. Sè nhiÔm s¾c thÓ ë k× cuèi gi¶m ph©n II sau khi tÕ bµo ®·
t¸ch
a) 8
b) 12
c) 24
d) 48
§¸p ¸n b.
K× cuèi gi¶m ph©n II, mçi tÕ bµo con ®Òu t¹o ra bé nhiÔm s¾c thÓ
®¬n béi, tr¹ng th¸i ®¬n lµ n nhiÔm s¾c thÓ ®¬n sau khi tÕ bµo ®· t¸ch =
12 nhiÔm s¾c thÓ ®¬n.
* KÕt qu¶ cña viÖc thùc nghiÖm nh sau:
T«i ®· tiÕn hµnh kiÓm tra 15 phót sau giê d¹y ë 2 líp 9 víi
néi dung ®Ò t¬ng tù nh»m kiÓm tra møc ®é vËn dông cña häc sinh,
sau khi chÊm bµi kÕt qu¶ thu ®îc nh sau:
§Ò kiÓm tra 15 phót
===============================================================
Gi¸o viªn: Ph¹m Minh HËu
Trêng THCS Hång Thñy
===============================================================
H·y khoanh trßn nh÷ng ®¸p ¸n ®óng nhÊt sau:
C©u 1: ë ruåi giÊm 2n = 8. Mét tÕ bµo ruåi giÊm ®ang ë k×
sau cña nguyªn ph©n. Sè nhiÔm s¾c thÓ trong tÕ bµo ®ã b»ng bao
nhiªu trong c¸c trêng hîp sau:
a) 4
b) 8
c) 16
d) 32
C©u 2: Ruåi giÊm cã 2n = 8. Mét tÕ bµo cña ruåi giÊm
®ang ë k× sau cña gi¶m ph©n II. TÕ bµo ®ã cã bao nhiªu nhiÔm
s¾c thÓ ®¬n trong c¸c trêng hîp sau ®©y?
a) 2
b) 4
c) 8
d)16
C©u 3: ë lóa níc 2n = 24.
1. Sè t©m ®éng ë k× sau cña gi¶m ph©n I
a) 12
b) 24
c) 48
d) 8
2. Sè nhiÔm s¾c thÓ ë k× gi÷a cña gi¶m ph©n I.
a) 24
b) 12
c) 8
d) 48
3. Sè nhiÔm s¾c thÓ ë k× cuèi gi¶m ph©n II sau khi tÕ bµo ®·
t¸ch
a) 8
b) 12
c) 24
d) 48
KÕt qu¶ bµi kiÓm tra 15 phót, tríc khi ®îc t×m hiÓu c¸ch gi¶i bµi tËp vÒ
cÊu tróc nhiÔm s¾c thÓ.
KÕt qu¶
TØ lÖ líp
9A (37 HS)
9B (40 HS)
Giái
Kh¸
TB
YÕu
0%
5%
35%
30%
35%
30%
30%
35%
KÕt qu¶ bµi kiÓm tra 15 phót sau khi ®îc t×m hiÓu c¸ch gi¶i bµi tËp vÒ
cÊu tróc nhiÔm s¾c thÓ.
KÕt qu¶
TØ lÖ líp
9A (37 HS)
9B (40 HS)
Giái
Kh¸
TB
YÕu
10%
18%
55%
60%
35%
20%
0%
2%
* KÕt qu¶
===============================================================
Gi¸o viªn: Ph¹m Minh HËu
Trêng THCS Hång Thñy
===============================================================
Qua bµi kiÓm tra 15phót, b¶n th©n t«i ®· n©ng kÕt qu¶ cña
häc sinh: Sè bµi kiÓm tra ®¹t giái ë líp 9A tõ 0% lªn 10%; ë líp 9B
tõ 5% lªn 18%.
Kh¸ ë líp líp 9A tõ 35% lªn 55%; ë líp 9B tõ 30% lªn
60%.
Trung b×nh ë líp líp 9A gi÷ nguyªn; ë líp 9B tõ 30% lªn
60%.
YÕu ë líp líp 9A 30% gi¶m 0%; ë líp 9B tõ 35% gi¶m 2%.
c. kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ
I. KÕt luËn.
Qua t×m hiÓu c¸ch gi¶i bµi tËp vÒ cÊu tróc nhiÔm s¾c thÓ ®·
gióp häc sinh hiÓu râ ®îc nh÷ng diÔn biÕn cña nhiÔm s¾c thÓ qua
c¸c kú cña qu¸ tr×nh nguyªn ph©n vµ gi¶m ph©n vµ dÔ dµng lµm
mét sè bµi tËp tÝnh to¸n liªn quan nhiÔm s¾c thÓ nh tÝnh sè nhiÔm
s¾c thÓ, biÕt ®îc tr¹ng th¸i cña nhiÔm s¾c thÓ, sè t©m ®éng qua c¸c
kú cña qu¸ tr×nh ph©n bµo.
T«i nhËn thÊy ®øng tríc mét vÊn ®Ò khã kh¨n cña häc sinh,
ngêi gi¸o viªn cÇn ph¶i s¸ng t¹o, t×m tßi ph¬ng ph¸p ng¾n gän nhÊt
®Ó ®¬n gi¶n ho¸ c¸c vÊn ®Ò phøc t¹p, t¹o ra ®îc sù say mª häc tËp
cho häc sinh. Tõ ®ã n©ng cao ®îc chÊt lîng d¹y vµ häc
II. KiÕn nghÞ.
Lµ mét gi¸o viªn trÎ, thêi gian c«ng t¸c cha nhiÒu nhng t«i
vÉn m¹nh d¹n bµy tá s¸ng kiÕn kinh nghiÖm nµy mong sù gãp ý vµ
chia sÏ cña c¸c gi¸o viªn giái vµ cã kinh nghiÖm ®Ó s¸ng kiÕn cña
t«i cã thÓ phæ biÕn réng r·i cho c¸c ®ång nghiÖp gi¶ng d¹y bé m«n
sinh häc ë c¸c trêng ®Ó mang l¹i kÕt qu¶ kh¶ quan h¬n.
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
===============================================================
Gi¸o viªn: Ph¹m Minh HËu
Trêng THCS Hång Thñy
===============================================================
===============================================================
Gi¸o viªn: Ph¹m Minh HËu
- Xem thêm -