Tài liệu Skkn sáng kiến kinh nghiệm mầm non chuyển thể kịch bản và phương pháp tổ chức trò chơi đóng kịch nhằm phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 3 4 tuổi ở trường mầm non

MỤC LỤC 1.Đặt vấn đề .....................................................................................................................2 2. Lí luận chung về chuyển thể kịch bản và phương pháp tổ chức trò chơi đóng kịch nhằm phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi ở trường Mầm Non. .......................... 3 2.1. Một số vấn đề chung về trò chơi đóng kịch ............................................................. 3 2.1.1. Khái niệm về trò chơi đóng kịch ...........................................................................3 2.1.2. Đặc điểm của trò chơi đóng kịch ...........................................................................3 2.1.3. Cách tổ chức trò chơi đóng kịch ............................................................................5 2.2. Lí luận chung về phát triển vốn từ cho trẻ................................................................ 7 2.2.1. Khái niệm phát triển vốn từ ...................................................................................7 2.2.2 Đặc điểm của phát triển vốn từ...............................................................................7 2.3. Đặc điểm tâm sinh lý của trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi khi tổ chức trò chơi đóng kịch ....8 3. Một số kịch bản nhằm phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi ở trường Mầm Non. .................................................................................................................................8 3.1. Phương pháp dạy trẻ đóng kịch ................................................................................8 3.2. Các tác phẩm văn học được chuyển thể kịch bản nhằm phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi ở trường Mầm Non.............................................................................9 3.2.1. Vở kịch 1: “Đôi bạn tốt”........................................................................................ 9 3.2.2. Vỡ kịch 2: “ Xe lu và xe ca” ................................................................................10 4. Kết luận...................................................................................................................... 11 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................. 12 1 1.Đặt vấn đề Trẻ em như một cây non. Cây non được chăm sóc tận tình của người trồng thì cây sẽ nhanh lớn và ra những quả ngọt. Và xu hướng giáo dục nói chung và giáo dục mầm non đang hướng tới là sự phát triển toàn diện về: Đức - Trí - Thể - Mỹ. Ngôi trường mầm non chính là môi trường thuận lợi nhất nó là nơi đặt nền móng đầu tiên tạo điều kiện cho sự phát triển những phôi thai sáng tạo còn ấp ủ trong trẻ. Muốn giáo dục cho trẻ tốt thì nhà giáo dục cần tác động đến trẻ từ nhiều phía như : Làm quen với môi trường, làm quen với biểu tượng về toán, làm quen với tác phẩm văn học.v.v... Và tác phẩm văn học là một trong những môn học giúp trẻ phát triển tốt ngôn ngữ. Trong đó trò chơi đóng kịch theo tác phẩm văn học có vai trò quan trọng trong việc phát triển vốn từ cho trẻ mầm non. Và trò chơi đóng kịch là một trong những hoạt động được sự quan tâm của bộ, ngành. Bởi vì đây là sự mở cửa cho trẻ đi những bước chập chững đầu tiên vào thế giới các giá trị phong phú chứa đựng trong những tác phẩm văn học. Hiện nay ở trường Mầm Non đa số trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi vẩn còn nói ngọng,nói lắp bắp, chưa diễn đạt được bằng lời theo suy nghĩ của mình,...điều này dẫn đến việc tiếp thu bài và tham gia các hoạt động khác ở lớp còn chậm chạp, khó khăn, trẻ nhút nhát, sợ sệt,... chính vì vậy việc phát triển vốn từ cho trẻ 3-4 tuổi là một nhiệm vụ vô cùng quan trọng và cần thiết Trò chơi đóng kịch là trò chơi đóng vai theo tác phẩm văn học, trẻ không chỉ biến mình thành người lớn, mà còn phải hóa thân thành các nhân vật với nội tâm phong phú, phức tạp với những cá tính khác biệt, với những hành động vừa thực tế, vừa kỳ ảo… Để đóng được vai này trẻ phải trải qua một quá trình lao động nghệ thuật gần giống như người nghệ sĩ. Kết quả của trò chơi đóng kịch có một ý nghĩa rất quan trọng, nó giúp trẻ tích luỹ được kinh nghiệm sống. Qua trải nghiệm các nhân vật trong tác phẩm, nó ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển ngôn ngữ và sự phát triển xúc cảm, tình cảm thẩm mỹ của trẻ. Qua trò chơi đóng kịch trẻ lĩnh hội được ngôn ngữ giàu hình ảnh, học được giọng nói diễn cảm rõ ràng và trẻ hoàn thiện mình hơn về đạo đức, trẻ sẽ học ở đó lòng dũng cảm, tính trung thực, tình yêu quê hương đất nước, yêu những điều thiện, bênh vực những người yếu đuối, lên án những cái xấu, cái ác…Đây là một phương tiện hiệu quả giúp trẻ phát triển vốn từ tốt nhất cũng như góp phần giáo dục toàn diện nhân cách cho trẻ em. Tìm hiểu một số trường Mầm Non trên địa bàn thành phố Đồng Hới, em nhận thấy giáo viên mầm non đã quan tâm và thực hiện tốt việc tổ chức trò chơi đóng kịch trong hoạt động cho trẻ làm quen tác phẩm văn học. Tuy nhiên việc sử dụng trò chơi đóng kịch trong giờ hoạt động vui chơi và các hoạt động giáo dục khác ở trường mầm 2 non nhằm phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi chưa được quan tâm đúng mức. Đặc biệt việc giáo dục ngữ âm trong quá trình luyện tập kịch hay phát huy tính tích cực giao tiếp của cô và trẻ khi tham gia các hoạt động chuẩn bị cho việc biểu diễn kịch chưa được chú trọng. Và trò chơi đóng kịch dành cho lứa tuổi mẫu giáo 3-4 tuổi vẫn còn hạn chế chưa được áp dụng nhiều. Chưa có sự phối kết hợp chặt chẽ giữa gia đình và nhà trường vì thế khi về nhà đa phần là trẻ chơi tự do không được sự quan tâm của những người lớn tuổi hướng dẫn trẻ, động viên khích lệ trẻ, tạo điều kiện cho trẻ có môi trường học tập bổ ích tại gia đình. Với đề tài này giáo viên sẽ có những biện pháp tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi. Qua đó sẽ lôi cuốn trẻ vào những vở kịch của những câu truyện, trẻ sẽ hứng thú tham gia chơi đóng kịch, nhập vai tốt, biết thể hiện những vai của các nhân vật theo cách riêng của mình, trẻ biết sử dụng ngôn ngữ phong phú hơn, từ đó vốn từ của trẻ sẽ ngày càng phát triển hơn. Xuất phát từ những lý do trên chính vì thế mà em đã chọn đề tài: “Chuyển thể kịch bản và phương pháp tổ chức trò chơi đóng kịch nhằm phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi ở trường mầm non”. 2. Lí luận chung về chuyển thể kịch bản và phương pháp tổ chức trò chơi đóng kịch nhằm phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi ở trường Mầm Non. 2.1. Một số vấn đề chung về trò chơi đóng kịch 2.1.1. Khái niệm về trò chơi đóng kịch Trò chơi đóng kịch là trò chơi trong đó trẻ đóng vai các nhân vật trong các tác phẩm văn học(chủ yếu là truyện cổ tích, truyện ngụ ngôn) bằng trí tưởng tượng sáng tạo cao, bằng tâm hồn nghệ sĩ của mình, trẻ tái hiện lại các hình tượng nhân vật yêu quý của mình qua cử chỉ, điệu bộ, sắc thái, qua nét mặt và qua lời nói. 2.1.2. Đặc điểm của trò chơi đóng kịch Trò chơi đóng kịch là loại trò chơi có chủ đề chơi, có vai chơi và nội dung chơi. Nhưng nội dung chơi, vai chơi, và hành động chơi được xác định trước trong nội dung của tác phẩm văn học (chứ không phải do trẻ tự nghĩ ra). Có thể nói đây là một biến thể của trò chơi đóng vai theo chủ đề.Tính sáng tạo nghệ thuật của trẻ được thể hiện ở cử chỉ,điệu bộ,nét mặt,lời nói...làm nổi bật tính cách nhân vật của tác phẩm văn học chứ không làm sai lệch tính cách nhân vật (nhân vật tốt,đáng yêu trở nên tốt hơn,đáng yêu hơn; nhân vật xấu,đáng ghét trở nên xấu xa hơn,đáng ghét hơn). Trò chơi đóng kịch là một loại trò chơi mang tính nghệ thuật. Tuy nhiên nó không phải là một hoạt động nghệ thuật mà chỉ là trò chơi. Tính nghệ thuật và tính chất chơi là hai yếu tố kết hợp chặt chẽ với nhau trong nội dung chơi cũng như quá trình tổ chức trò chơi. 3 Yếu tố nghệ thuật trong trò chơi đóng kịch được thực hiện trước tiên là ở kịch bản , đó là yếu tố trung tâm, giữ vai trò nồng cốt trong nghệ thuật kịch. Có thể nói thành công của vỡ diễn phải bắt đầu từ kịch bản (kịch bản chuyển thể có hấp dẫn hay không, có phù hợp với khả năng của trẻ hay không,...) Kịch bản vừa đề xuất nội dung vỡ kịch vừa là phản ánh, vừa là chương trình kế hoạch sẽ được thực hiện biễu diễn trên sân khấu. Vì vậy việc chuyển thể kịch bản có ý nghĩa nhất định đối với thành công của các cuộc biểu diễn nghệ thuật và cả những cuộc chơi đóng vai theo tác phẩm văn học. Hình tượng nghệ thuật kịch diển ra trước mắt người xem và tác động đến họ dưới hình thức một mảng cuộc sống với những con người, những cảnh vật cụ thể sinh động. Tính chất sinh động như đời thực của hình tượng kịch là kết quả tổng hợp nhiều hoạt động của tác giả kịch bản, diễn viên, họa sĩ, nhạc sĩ, nhà thiết kế mỹ thuật, biên đạo múa...đó là sự hòa trộn phối hợp của nhiều loại hình nghệ thuật mà đối với trẻ em điều đó là rất cần thiết. Trong trò chơi đóng kịch tính tổng hợp của các loại hình nghệ thuật như tạo hình,âm nhạc,múa...càng phải yêu cầu cao hơn vì khi chơi trò chơi đóng kịch nếu chỉ thực hiện các vai bằng lời nói và hành động thì vỡ kịch sẽ bị nhạt và giảm bớt đi nhiều hiệu quả truyền cảm, lúc đó đóng kịch củng chỉ là một cách kể chuyện kèm theo động tác và có đối thoại mà thôi. Bởi vậy, ngoài việc tìm kiếm một kịch bản văn học hay còn cần phải hổ trợ thêm bằng những bài hát, điệu múa, cảnh vật được trang trí,hóa trang, đạo cụ... do các loại hình nghệ thuật khác tạo nên. Đối với trẻ mẫu giáo, việc sử dụng các ca cảnh vào trò chơi đóng kịch là rất phù hợp với đặc điểm tâm lí của trẻ. Những bài hát,điêu múa trong ca cảnh thường có sức lôi cuốn mạnh mẽ vào vở diễn làm cho trẻ dễ dàng bộc lộ nội tâm của nhân vật, giúp trẻ nhập tâm và nhớ lâu nội dung của kịch bản, lại là dịp để trẻ thể hiện sự đồng cảm của mình với nhân vật trong kịch cũng như sự đồng cảm thân thiết với nhau giữa người diễn và người xem. Nhân vật trong trò chơi đóng kịch có thể là người, có thể là con vật, cảnh vật được nhân cách hóa với những phẩm chất tính cách nổi bật như hiền hoặc ác, nhanh hay chậm, khiêm tốn hoặc kiêu căng, nhút nhát hay dũng cảm, tham lam hay tốt bụng... Để làm nổi bật tính cách nhân vật trẻ phải sử dụng lời nói,cử chỉ,điệu bộ,nét mặt,...nhằm hóa thân vào nhân vật để truyền cảm hứng tới khán giả,gợi nên ở khán giả những suy nghĩ,thái độ phù hợp. Việc nhập vai trong trò chơi đóng kịch không diễn ra một cách tự nhiên tùy thuộc vào tình huống chơi mà phải tuân thủ một kịch bản văn học nhất định. Do vậy để nhập được vai trẻ phải trải qua một quá trình “lao động nghệ thuật” tập luyện trước khi biểu diễn giống như một nghệ sĩ. Yếu tố nghệ thuật đã làm cho trò chơi đóng kịch trở thành một hoạt động mang tính nghệ thuật của trẻ. Những trò chơi đóng kịch đối với trẻ mẫu giáo dù có mang tính nghệ thuật đến đâu thì nó cũng chỉ là một trò chơi, yếu tố chơi trong đó phải được thể 4 hiện rõ ràng. Không nên biến trò chơi này thành một hoạt động nghệ thuật thuần túy, lại càng không nên biến trẻ trở thành những diễn viên chuyên nghiệp, cho dù những trẻ đó tỏ ra có năng khiếu đến đâu. Yếu tố chơi được thể hiện ở chỗ trong khi chơi trẻ phải được vui thích tự nguyện, thoải mái do sức hấp dẫn của chính trò chơi. Để trò chơi đóng kịch mang tính chất chơi thực sự, việc hướng dẫn tổ chức cho trẻ chơi cần giữ được tính hồn nhiên, ngộ nghĩnh của trẻ thơ. Tính ngộ nghĩnh hồn nhiên đó phải được thể hiện ở cả lời nói, điệu bộ, trang phục, hóa trang, sân khấu, âm nhạc, bài hát,... Trò chơi đóng kịch được trẻ em quan niệm như một màn biểu diễn khiến trẻ rất thích thú. Trong khi chơi trẻ cố gắng tái hiện lại hình tượng của truyện cổ tích đáng yêu và các nhân vật trong truyện trẻ em, trẻ cảm thấy vui mừng xúc động. Do vậy không nên biến trẻ thành diễn viên thực sự mà coi trẻ khác chỉ là người xem thụ động, như vậy sẽ mất đi tính chất của trò chơi. Với cách hiểu trò chơi đóng kịch vừa là trò chơi, vừa là nghệ thuật kịch, vừa mang tính chất kịch, vừa mang tính chất chơi đặc điểm đó hoàn toàn phù hợp với trẻ mẫu giáo. Do đó trò chơi đóng kịch được trẻ tiếp nhận một cách tích cực và đầu hứng thú. Loại trò chơi này cần được chú ý tổ chức thường xuyên và khích lệ trẻ tham gia. 2.1.3. Cách tổ chức trò chơi đóng kịch Quá trình tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ 3-4 tuổi ở trường mầm non cần tuân theo đúng quy trình, trình tự nhất định. Quy trình đó được diễn ra như sau: - Lựa chọn tác phẩm văn học: Cô giáo lựa chon tác phẩm văn học phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí của trẻ, hứng thú của trẻ và được trẻ chấp nhận. Kết quả của trò chơi đóng kịch phụ thuộc vào việc lựa chọn tác phẩm văn học. Ở đây cần lưu ý đến ý nghĩa của tác phẩm văn học và đặc điểm lứa tuổi của trẻ. Tác phẩm phải có ý nghĩa giáo dục nhân cách trẻ, giàu xúc cảm và lời nói giàu hình ảnh, chú ý đến những truyện có tình tiết hấp dẫn với trẻ em, có hình thức đối thoại là chủ yếu. Hình tượng nhân vật cần được lột tả qua hành động và mối quan hệ qua lại của chúng. Trong lĩnh vực này những truyện dân gian có rất nhiều giá trị đặc biệt là truyện cổ tích. Khi lựa chọn được tác phẩm văn học, cô giáo cần tổ chức cho trẻ làm quen với tác phẩm mà trẻ sẽ đóng kịch bằng cách đọc và kể tác phẩm cho trẻ nghe dưới nhiều hình thức khác nhau: xem tranh minh họa, kể chuyện trên máy chiếu có hình ảnh động, sử dụng rối, mô hình...kết hợp với trò chuyện, phân tích tác phẩm để giúp trẻ cảm nhận hiểu được nội dun, tư tưởng của tác phẩm, phẩm chất, tính cách của nhân vật. Trẻ càng hiểu và trải nghiệm sâu sắc thì càng phản ánh đúng đắn; chính xác vào vai diễn của mình trong trò chơi. - Chuyển thể tác phẩm sang kịch bản: Đây là một trong những yếu tố có tính quyết định đến thành công của trò chơi đóng kịch. Kịch bản trò chơi đóng vai cần ngắn 5 gọn có cốt truyện phát triển mạch lạc, có những nhân vật giàu màu sắc thẩm mỹ về tính cách, hành động ngôn ngữ. Khác với nghệ thuật kịch trong trò chơi đóng kịch dành cho trẻ mẫu giáo. Ngoài các nhân vật chuyển từ tác phẩm văn học, cần có nhân vật người dẫn truyện, có chức năng xâu chuổi các sự kiện, làm cho câu chuyện kịch vốn có thể bị lược bớt các chi tiết phụ vẫn có đầu có cuối, diễn biến mạch lạc, trở nên dễ hiểu đối với trẻ. Như vậy, khi tiến hành chuyển thể sang kịch bản ngoài hình tượng co người, có thể biến cả cảnh vật vật thiên nhiên, cả cây cỏ,trời mây,...trong tác phẩm văn học thành nhân vật tham gia vào câu chuyện, có thể đóng vai cảnh vật, làm cho chúng cũng trở nên biết nói năng, suy nghĩ, trò chuyện, hát ca cùng với các nhân vật người tạo ra những hình tượng sinh động, gần gũi với trẻ, làm bộc lộ và tăng thêm tính thẩm mỹ và sức hấp dẫn của tác phẩm, giúp trẻ cảm nhận tác phẩm và cảm nhận cuộc sống tinh tế hơn, sâu sắc hơn. - Cho trẻ tiếp xúc với tác phẩm văn học và kịch bản: Kế hoạch đọc cho trẻ nghe toàn bộ tác phẩm văn học bằng nghệ thuật đọc và kể diễn cảm. Trò chuyện với trẻ về tác phẩm văn học, gợi mở, giúp trẻ cảm thụ được tác phẩm: nhớ được cốt truyện, nhớ tên các nhân vật trong truyện, nhớ các hành động của nhân vật, nhận ra tính cách của nhân vật, biết đánh giá hành động của nhân vật(ở mức độ tốt,xấu,đúng,sai). Quá trình cho trẻ tiếp xúc với tác phẩm văn học không thể bỏ qua việc xem chi tiết những tranh minh họa. Việc này giúp hình thành ở trẻ những biểu tượng chính xác hơn về các nhân vật trong tác phẩm. Hình dáng,tính cách,quan hệ của các nhân vật được phản ánh trong tư thế, nét mặt,hành động có trong mỗi bức tranh minh họa truyện Đọc kịch bản cho trẻ nghe giúp trẻ phân biệt được sắc thái,giọng điệu,lời nói của các nhân vật khác nhau, qua đó mà khắc họa thêm tính cách của nhân vật. Bên cạnh đó cần chọn những bài hát, dựng các điệu múa cho phù hợp với kịch bản. - Phân vai chơi và luyện tập đóng vai: Phân vai cho từng trẻ (có thể phân cho nhiều trẻ đóng cùng một vai, số lượng tùy thuộc vào số trẻ trong nhóm) vai chơi của trẻ phải có nhiều cảm xúc hấp dẫn, từ đó người lớn khơi gợi, giúp trẻ hiểu sâu hơn nhân vật mình sẽ đóng vai.Nhập vai trong trò chơi đóng kịch là giai đoạn trẻ bước vào thực hành, biến nội dung kịch bản thành hành động kịch, ngôn ngữ kịch - Trang trí sân khấu,hóa trang, làm đạo cụ: Đối với trò chơi đóng kịch việc trang trí có ý nghĩa to lớn. Trang trí góp phần tạo ra ấn tượng về một vở kịch thật sự. Có thể sử dụng những thứ có sẵn trong lớp để trang trí: bàn,ghế,vật liệu xây dựng,lẵng hoa,chậu cảnh...Trong trò chơi đóng kịch có thể sử dụng một số kiểu trang phục và phụ kiện: như khăn đỏ, tạp dề, mũ thỏ,... 6 2.2. Lí luận chung về phát triển vốn từ cho trẻ 2.2.1. Khái niệm phát triển vốn từ Vốn từ là nền móng để phát triển ngôn ngữ, mà ngôn ngữ đóng vai trò quan trọng trong sự nghiệp phát triển triển trí tuệ của trẻ. Vốn từ bao gồm: động từ, tính từ, danh từ, trạng từ... Phát triển vốn từ là giúp trẻ phát triển toàn diện về mặt trí tuệ, nhận thức. Trẻ phát triển khả năng giao tiếp, trẻ hiểu biết đầy đủ ý nghĩa của từ và biết thể hiện cảm xúc của mình qua lời nói kết hợp với cử chỉ điệu bộ. 2.2.2 Đặc điểm của phát triển vốn từ Vốn từ được cấu thành từ các tiểu hệ thống đó là âm thanh, ngữ nghĩa, cấu trúc chung và cách sữ dụng trong giao lưu hàng ngày tổng hợp chúng vào hệ thống giao tiếp sinh hoạt Ở lứa tuổi này, trẻ có nhu cầu giao tiếp với mọi người, trẻ thích tìm hiểu những điều mới lạ trong cuộc sống xung quanh. những từ các cháu được sử dụng hầu hết là những từ chỉ đơn giản , những gì gần gũi xung quanh mà hàng ngày trẻ tiếp xúc. Vốn từ của trẻ tuy phát triển nhưng còn hạn chế, bộ máy phát âm của trẻ đang hoàn thiện dần nên khi trẻ nói trẻ hay nói chậm., hay kéo dài giọng, đôi khi còn ậm ừ, ê, a, không mạch lạc. để giúp trẻ phát triển vốn từ, người giáo viên cần phải nắm vững đặc điểm vốn từ của trẻ. Cơ sở tâm lý: Tư duy của trẻ 3-4 tuổi là tư duy trực quan. thời kỳ này, khả năng tri giác về các sự vật hiện tượng bắt đầu được hoàn thiện. trẻ hay bắt chước những cử chỉ, và lời nói của người khác. do vậy ngôn ngữ của cô giáo phải trong sáng và chính xác để trẻ nói theo. Cơ sở giáo dục: Ngôn ngữ của trẻ chỉ được hình thành và phát triển qua giao tiếp với con người và sự vật hiện tượng xung quanh để thực hiện điều đó phải thông qua nhiều phương tiện khác nhau như qua các giờ học, các trò chơi, đặc biệt là cho trẻ tham gia trò chơi đóng kịch nhằn rèn luyện và phát triển vốn từ cho trẻ, tập cho trẻ biết nghe, hiểu và phát âm chính xác các âm của tiếng mẹ đẻ, hướng dẫn trẻ biết cách diễn đạt ý muốn của mình cho người khác hiểu. Đối với trẻ mẫu giáo ngôn ngữ mạch lạc là khả năng sử dụng lời nói gọn gàng dễ hiểu có thứ tự trong giao tiếp. Sự mạch lạc trong giao tiếp càng tốt hơn khi trẻ được giáo dục được rèn luyện một cách tích cực, điều này giúp trẻ giàu vốn từ hơn 7 2.3. Đặc điểm tâm sinh lý của trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi khi tổ chức trò chơi đóng kịch Tổ chức trò chơi đóng kịch mang đến cho trẻ một khoảng không rộng lớn để thể hiện óc sáng tạo của mình, được giao lưu với xã hội rộng lớn. Từ đó trẻ giúp trẻ hội tụ đủ các tính chất tốt bao gồm: tính tích cực, tính hợp tác, kĩ năng vận động, tố chất vận động và đặc biệt vốn từ của trẻ được phát triển tốt nhất. Khi tổ chức trò chơi đóng kịch phải tạo cảm giác cho trẻ như vừa là chơi vừa là hoạt động nghệ thuật, vì thế nó giúp trẻ thực sự thấy thoải mái không gò bó trong khi chơi nhưng lại kích thích bản thân trẻ cố gắng hơn để hoàn thiện vai chơi của mình, mang lại niềm vui cho mọi người hình thành tính trách nhiệm ở trẻ. Ngoài ra trò chơi đóng kịch còn mang tính tập thể cao. Nó phù hợp với truyền thống, tính chất trong các phong tục tập quán của con người Việt Nam. Trong vở kịch bao giờ cũng có những nhân vật mang tính thiện, tính ác, tính tốt, tính xấu đối lập nhau. Nhưng bên cạnh đó lại luôn luôn có sự đoàn kết giúp đỡ nhau cùng vượt qua khó khăn bảo vệ cái thiện chống lại cái ác, chia sẻ giúp đỡ phái yếu. Vì thế kịch là một thể loại vừa mang tính tập thể vừa mang tính giáo dục cao. Khi chơi đóng kịch trẻ nói bằng ngôn ngữ của nhân vật trong tác phẩm văn học (đặc biệt là nhân vật trong truyện: ngụ ngôn, cổ tích, thần thọai). Cung cấp cho trẻ những ngôn ngữ dân gian phong phú, đa dạng, lôi cuốn hấp dẫn trẻ. Từ đó trẻ cảm thụ lĩnh hội được sự giàu có của ngôn từ hiểu được ngôn ngữ không chỉ để giao tiếp mà còn là phương tiện để thể hiện mọi vấn đề, mọi suy nghĩ của con người. Điều này có ảnh hưởng tích cực đến sự phát triển ngôn ngữ của trẻ. Tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ 3-4 tuổi không những giáo dục đạo đức, trí tuệ, thẩm mỹ cho trẻ mà còn giúp trẻ phát triển ngôn ngữ nói diễn cảm và ngôn ngữ câm: Điệu bộ, cử chỉ, ánh mắt, giọng nói. 3. Một số kịch bản nhằm phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi ở trường Mầm Non. 3.1. Phương pháp dạy trẻ đóng kịch Trò chơi đóng kịch giúp trẻ bộc lộ nhiều khả năng ngôn ngữ của mình, đồng thời kích thích trẻ phải vươn lên trong việc phải sử dụng ngữ điệu để diễn đạt cho những người xung quanh có thể hiểu nguyện vọng, ý kiến của mình. Hoàn thiện cụ thể khi dạy trẻ đóng kịch được tiến hành 4 bước: Bước 1: Chọn tác phẩm:- Cô chọn truyện hấp dẫn, có kịch tính , có nhiều mâu thuẫn xung đột qua lời đối thoại của các nhân vật Bước 2: Giúp trẻ hiểu tác phẩm: - Cô phải kể diễn cảm tác phẩm nhiều lần - Cô đàm thoại với trẻ về nội dung chi tiết của truyện, đặc biệt là cô nhấn mạnh ngữ điệu giọng nói của các nhân vật 8 Bước 3: Dựng cảch và luyện tập: - Cô chuẩn bị một số cây vẽ trang trí cây cối hoa là tạo nên một góc sân khấu để trẻ hứng thú - Cô chuẩn bị những đồ dùng, đồ chơi phục vụ cho vở kịch - Cô phân vai cho trẻ và giúp trẻ hiểu vai đóng, thuộc lời thoại, biết kết hợp những động tác minh họa ( cử chỉ, ánh mắt) - Cô dẫn truyện để trẻ phối hợp các vai với nhau. Cô sửa sai uốn nắn kịp thời cho trẻ nếu trẻ làm sai, cô khen gợi những cháu làm đúng, chú ý phát hiện đánh giá cao những sáng tạo độc đáo của trẻ trong sự thể hiện Bước 4: Hóa trang và biểu diễn:- Khi trẻ đã tập thành thạo các vai và biết phối hợp nhuần nhuyễn thì cho các cháu đội mũ có hình các nhân vật- Cô tổ chức cho từng nhóm biểu diễn theo những thời điểm khác nhau Lúc đầu cô nên chọn những cháu có khả năng và mạnh dạn lên diễn, sau đó mới khuyến khích những cháu còn nhút nhát tham gia, giúp trẻ bộc lộ những năng lực nghệ thuật của bản thân. Kết thúc giờ đóng kịch cô nhận xét mỗi vai của trẻ, trẻ nào diễn tốt nên có khen thưởng kịp thời để khuyến khích, động viên trẻ. Tóm lại: Qua các phương pháp trên em thấy việc dạy trẻ đóng kịch có vai trò rất lớn đối với việc phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo, đặc biệt là trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi. Thông qua luyện tập và biểu diễn trẻ cảm nhận được sự phong phú của ngôn ngữ Tiếng Việt. Luyện tập nhiều thì trẻ nói năng rõ ràng hơn, chính xác hơn, trẻ mạnh dạn hơn, khả năng giao tiếp tốt hơn. 3.2. Các tác phẩm văn học được chuyển thể kịch bản nhằm phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi ở trường Mầm Non. 3.2.1. Vở kịch 1: “Đôi bạn tốt” +Cảnh 1: Tại nhà của gà con Vịt mẹ: Chi Gà ơi! Chị gà! Gà mẹ: Ai đấy? Vịt mẹ: Tôi Vịt mẹ đây. Gà mẹ: Ơ chi Vịt à. Có chuyện gì mà chị sang nhà tôi sớm thế? Vịt mẹ: Sáng nay tôi phải đi chợ xa. Nhờ chị trông Vịt con giúp tôi nhé. Gà mẹ: Vâng. Chị cứ để Vịt con ở đây chơi với Gà con cũng được. Vịt mẹ: Vâng tôi đi nhé. Gà mẹ: Gà con ơi. Con ra chơi với Vịt con đi. Gà con: Vâng ạ! Vịt con có ra vườn chơi với tớ không? Vịt con: Có tớ đi với. Gà con: Mẹ ơi! Con với Vịt con ra vườn chơi mẹ nhé. Gà mẹ: Ừ. Hai con đi cẩn thận nhé. Gà con,Vịt con: Vâng ạ +Cảnh 2: Tại khu vườn 9 Gà con: Bạn đi chậm như rùa ý. Bạn bới đất tìm giun đi. Vịt con: Khó quá, tớ làm không được. Gà con: Bạn chẳng làm được tích sự gì cả. Thôi bạn đi ra chỗ khác chơi để tôi bới một mình. NDC: Vịt con thấy Gà con nỗi giận với mình cũng buồn liền bỏ ra bờ ao tìm tép ăn.Vưa lúc ấy có 1 con Cáo mắt xanh ở đâu xuất hiện. Cáo: Có 1 con gà con. Lần này ta có thứ để nhét vào bụng rồi he..he.. Gà con: Trơi ơi Cáo. Làm sao đây, mình phải chạy thật nhanh mới được Cáo: À á. Ngươi dám chạy hả, đừng hòng thoát khỏi tay ta. Gà con: Chiếp!chiếp!chiếp! Vịt con: Tiếng Gà con. Gà con ơi. Cậu trèo lên lưng tớ đây này, nhanh lên Cáo: hừ. Được mồi ngon lại để cho nó thoát. Lần sau đừng hòng thoát khỏi ta. Gà con: Cảm ơn Vịt con nhé, nếu không có cậu chắc tớ đã bị cáo ăn thịt mất rồi. Vịt con: Không có gì đâu. Lần sau cậu phải cẩn thận hơn nhé. Gà con: Lần sau tớ sẽ cẩn thận hơn. Tớ xin lỗi vì lúc nãy đã đuổi cậu đi, tớ thấy ân hận lắm. Vịt con: Tớ không trách cậu đâu. Bởi vì chúng ta là bạn tốt mà. Gà con: Ừ. Từ nay chúng ta sẽ là bạn tốt nhé. 3.2.2. Vỡ kịch 2: “ Xe lu và xe ca” NDC: Có 1 chiếc xe lu và 1 chiếc xe ca cùng đi trên một con đường. Xe Lu: Cháu chào bác Rùa ạ! Bác Rùa: Xe Lu đi đâu vậy cháu? Xe Lu: Cháu đi san bằng đường giúp mọi người bác ạ. Bác Rùa: Xe Lu thật là tốt bụng. Thôi cháu đi đi kẻo muộn Xe Lu: Cháu chào bác cháu đi ạ Xe Ca: Đứa nào mà chạy chậm thế nhỉ? À thì ra là xe Lu. Khiếp xe gì mà vừa xấu vừa chậm. Xem ta đây này. Bịp! Bịp! Bịp! Tránh đường, tránh đường Xe Lu: Ơ, xe Ca cậu đi đâu vậy. Xe Ca: Tớ đi chơi. Mà xe Lu này cậu chạy chậm như rùa ấy. Cậu xem tớ đây này Xe Ca: Ôi! Đường hỏng rồi, làm sao mà đi qua tiếp được đây. Xe Lu: Có chuyện gì mà cậu dừng lại thế xe Ca? Xe Ca: Đường bị hỏng nên tớ không qua được. Xe Lu: Đường hỏng à. Để tớ giúp cho. Xe Lu: Xong rồi. Mọi người đi qua đi ạ. CPT: Xe Lu giỏi quá, cảm ơn xe Lu nhiều nhé. 10 Xe Ca: Xe Lu ơi. Tuy dáng vẻ cậu lù lù nhưng nhờ có cậu mọi người mới có con đường đẹp để đi lại. Xe Lu: Đó là công việc của tớ mà. Xe Ca: Bây giờ tớ mới hiểu ra rằng, không nên đánh giá người khác qua vẻ bề ngoài. Tớ xin lỗi vì đã coi thường cậu. Xe Lu: Không sao đâu, chỉ cẩn cậu hiểu là tốt rồi. Thôi chúng mình cùng đi giúp mọi người tiếp nào. 4. Kết luận Chơi là một hoạt động vô cùng cần thiết đối với mọi lứa tuổi. Đối với người lớn đó là một hình thức giải trí, thư giãn xua đi cái mệt mỏi căng thẳng của công việc. Còn đối với trẻ nhỏ nói chung và trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi nói riêng đây còn là một hình thức" học mà chơi, chơi mà học" không thể thiếu được. Đóng kịch không đơn thuần là một trò chơi mà nó còn là một hoạt động mang tính chất nghệ thuật. Nó giúp trẻ hiểu và cảm thụ sâu sắc hơn các tác phẩm văn học. Ngoài ra đây còn là cơ sở hình thành và phát triển nhân cách, ngôn ngữ, đạo đức, óc tư duy tưởng tượng... Vì thế đây là một phương tiện để giáo dục trẻ mẫu giáo phát triển toàn diện hơn. 11 TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Đào Thanh Ân (1995) ,Giáo dục học Mầm non tập I, II, III, NXB Đại học sư phạm Hà Nội [2] Nguyễn Văn Cầu (1997), Về tiêu chí đánh giá hiệu quả của giờ dạy văn, Tạp chí nghiên cứu giáo dục số [3]Nguyễn Ngĩa Dân (1994), Học sinh là trung tâm của nhà trường, Tạp chí nghiên cứu giáo dục số 2. [4] Nguyễn Thị Ánh Tuyết (Chủ biên) (1994), Tâm lí học trẻ em lứa tuổi Mầm non, Trường Đại học sư phạm Hà Nội. [5] Nguyễn Ánh Tuyết (2000), Trò chơi trẻ em, NXBPN [6] Đinh Văn Vang (2009), Giáo trình Tổ chức hoạt động vui chơi ở trường Nầm Non, NXB Giáo dục Việt Nam. 12 PHỤ LỤC GIÁO ÁN Lĩnh vực phát triễn ngôn ngữ Chủ đề: Phương tiện và luật lệ giao thông Đề tài: Truyện “Vì sao Thỏ cụt đuôi” Độ tuổi: Trẻ Mẫu giáo 3-4 tuổi Thời gian: 20-25 phút Người thực hiện: Phùng Thị Minh Trang I. Mục đích – Yêu cầu - Trẻ lắng nghe cô kể chuyện,hiểu được nội dung câu chuyện,nhớ được tên câu chuyện, tên các nhân vật trong câu chuyện,. -Rèn kĩ năng chú ý lắng nghe quan sát, ghi nhớ suy luận để trả lời câu hỏi của cô.Phát triển tư duy, ngôn ngữ mạch lạc,phát triển vốn từ cho trẻ. Rèn kĩ năng diễn kịch và biết hợp tác giữa các trẻ với nhau - Gíao dục trẻ biết thực hiện đúng một số luật lệ khi tham gia giao thông. II. CHUẨN BỊ - Slide về nội dung câu chuyện - Bài hát “Đi đường em nhớ” - Tranh ảnh về nội dung câu chuyện - Mô hình về đường phố - Đồ dùng để đóng kịch: Mũ Thỏ, mũ Nhím, mô hình xe ô tô III. CÁCH TIẾN HÀNH Hoạt động của cô Hoạt động của trẻ HĐ1: Ổn định gây hứng - Lớp chúng mình hãy đứng lên hát và vận động theo bài “Đi đường em nhớ” nhé. - Trẻ hát và vận động theo - Bạn nhỏ trong bài hát đó được cô giáo dạy gì? bài - Khi đi trên đường các con phải đi bên nào? - Khi đi trên đường các con có chạy ngang qua đường không? - Vì sao?. - Hôm nay cô cũng có một câu chuyện nói về bạn Thỏ và bạn Nhím. Muốn biết chuyện gì sẽ xảy ra với 2 bạn. Vậy thì bây giờ cả lớp mình cùng lắng nghe cô kể câu chuyện “Vì sao Thỏ cụt đuôi” nhé. - Dạ thưa cô, bài học giao thông - Bên phải - Dạ không. - Vì nguy hiểm HĐ2: Nội dung trọng tâm * Nghe kể chuyện - Cô kể lần 1: Kể diễn cảm cùng cử chỉ, nét mặt, điệu bộ + Câu chuyện vừa rồi có hay không cả lớp? - Trẻ nghe kể chuyện + Và để cho câu chuyện thêm hay và hấp dẫn hơn nữa thì cô mời lớp mình cùng hướng mắt lên màn hình và - Dạ có nghe cô kể lại câu chuyện thêm một lần nữa nhé. - Cô kể chuyện lần 2 kết hợp trình chiếu p.p. * Đàm thoại - trích dẫn nội dung + Cô vừa kể cho các con nghe câu chuyện gì? + Trong câu truyện có những ai? +Tính tình của bạn Thỏ như thế nào? + Còn tính tình của Nhím thì sao? - Trẻ vừa nhìn màn hình vừa lắng nghe cô kể - Thưa cô, Vì sao Thỏ cụt đuôi Các con ạ thỏ và nhím có 2 tính cách khác nhau nhưng chơi rất thân với nhau.. Cô kể Một hôm Thỏ rủ Nhím ra ven rừng chơi. Cạnh rừng có một con đường đất đỏ chạy qua, bên kia đường là bãi cỏ rộng có nhiều hoa thơm bướm lượn. +Khi ấy Thỏ đã nói gì với Nhím?. + Nhưng Nhím có đồng ý với Thỏ không? Vì sao? -Thỏ, Nhím, xe ô tô. - Thỏ thông minh,nghịch ngợm - Nhím hiền lành cẩn thận. + Nếu có bạn nào rủ các con chạy nhanh qua đường thì các con có đồng ý không? Vì sao? + Thỏ rủ Nhím chạy nhanh qua đường nhưng Nhím không đồng ý với Thỏ vậy Nhím đã nói với Thỏ như thế nào? + Khi nghe Nhím nói vậy Thỏ đã nghĩ gì? + Thỏ nghĩ như vậy là đúng hay sai? + Nghĩ rồi thỏ đã chạy nhanh qua đường và chuyện gì xảy ra với Thỏ? qua đường sang bên kia tha hồ mà hái hoa,bắt bướm. - Dạ không. Vì nguy hiểm. - Dạ không. Vì nguy hiểm - Trên đường có ô tô chạy qua. Chúng mình ở đây ngắm hoa cũng được. - Nếu có gì nguy hiễm thì mình chạy nhanh là được. - Chúng mình chạy nhanh + À đúng rồi. Vừa lúc ấy có một chiếc ô tô chạy tới, - Dạ sai thấy Thỏ chiếc xe vội phanh gấp két... - Thỏ đụng phải xe ô tô Các con cùng làm tiếng xe phanh két cho cô xem nào? Ôi thật là rùng mình phải không các con Các con ạ vì không nghe lời Nhím nên Thỏ bị cụt đuôi - Trẻ làm theo cô đấy! + Khi thấy Thỏ bị nạn Nhím đã làm gì? + Các con thấy Nhím là người như thế nào? + Nhím rất tốt bụng đúng không nào. Nhím không - Nhím đỡ bạn vào lề đường những đỡ bạn vào lề đường mà Nhím còn động viên - Dạ tốt bụng bạn nữa đấy. Có bạn nào biết Nhím đã động viên bạn Thỏ như thế nào không? - Thỏ đừng buồn nữa. Từ + À Nhím đã động viên Thỏ đừng buồn nữa và từ nay nay chúng mình phải cẩn phải cẩn thận hơn khi sang đương đấy thận hơn. + Khi nghe Nhím động viên Thỏ nói gì với Nhím? + Lúc này Thỏ đã nghe lời Nhím chưa nhỉ? + Lúc này Thỏ đã biết ân hận và đã sửa sai rồi đấy - Cô kết hợp giáo dục trẻ: - Tớ đồng ý - Dạ rồi - Các con ạ. Khi tham gia giao thông các con phải đi đứng cẩn thận. Phải đi trên vĩa hè bên phải này.Nếu muốn qua đường thì phải nhìn trước, nhìn sau và phải có người lớn dắt các con mới được qua đường cả lớp mình đã nhớ chưa nào! - Hôm nay cô thấy lớp mình học rất là giỏi này. Vậy cô sẽ thưởng cho lớp mình chơi trò chơi nhé. *Chơi trò chơi: “nhận biết các loại phương tiện đường bộ” - Trẻ chơi * Cô kể lần 3: Cho trẻ đóng kịch - Cho trẻ nhận vai. Cô giáo là người dẫn chuyện HĐ 3 : Kết thúc. - Trẻ nhập vai GIÁO ÁN LĨNH VỰC PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHỦ ĐỀ: LUẬT LỆ GIAO THÔNG Đề tài: truyện “Xe lu và xe ca” Lứa tuổi: MG Bé( 3 -4 tuổi) Người dạy: Ngày dạy: I. Mục đích, yêu cầu: 1. Kiến thức: - Trẻ nhớ tên chuyện các nhân vật trong chuyện - Hiểu nội dung chuyện qua đó hiểu được tác dụng của xe lu trong quá trình làm đường 2. Kỹ năng: - Trẻ biết trả lời câu hỏi theo yêu cầu của cô - Phát triển ngôn ngữ ở trẻ (nói to, rõ ràng,mạch lạc) - Trẻ biết nhập vai và biết phối hợp với các bạn 3. Thái độ: - Trẻ biết yêu quý tôn trọng, giúp đỡ bạn bè, không chê bạn, coi thường bạn II. Chuẩn bị: - Tranh minh họa nội dung câu chuyện - Đồ dùng đóng kịch: Mũ xe Lu, mũ xe Ca, mũ Rùa, mũ các phương tiện khác III. Cách tiến hành Hoạt động của cô HĐ 1: Ổn định tổ chức - Các con còn nhớ bài hát“ Em tập lái ô tô” mà hôm trước cô đã dạy lớp mình không nào? - Bây giờ cô và cả lớp mình cùng hát lại bài hát này nhé! -Cô và cả lớp mình vừa hát bài hát gì? -Bài hát có nhắc đến cái gì? -Ô tô là phương tiện giao thông đường gì? - Trong bài hát có nhắc đến ô tô, ô tô là phương tiện giao thông đường bộ đấy các con ạ. Ngoài ô tô ra thì trên đường bộ còn rất nhiều các loại phương tiện giao thông khác nữa đấy! - Các con ạ ô tô còn được gọi là xe ca đấy. - Có một câu chuyện kể về chiếc xe lu và xe ca rất hay các con có muốn biết 2 chiếc xe này xe nào đi nhanh hơn các Hoạt động của trẻ - Trẻ hát - Trẻ trả lời - Trẻ lắng nghe con ngồi ngoan nghe cô kể chuyện nhé! HĐ 2: Nội dung trọng tâm * Cô kể lần 1:kết hợp cử chỉ, điệu bộ. - Các con ơi cô vừa kể cho chúng mình nghe câu chuyện xe lu và xe ca do bác Phong Thu viết để tặng chúng mình đấy! - Trẻ lắng nghe - Các con ngồi đẹp nghe cô kể câu chuyện lần nữa nhé! * Lần 2:Cô kể theo tranh minh họa - Vừa rồi cô đã kể cho lớp mình câu chuyện thêm 1 lần nữarồi! - Trẻ trả lời - Bạn nào cho cô biết cô vừa kể câu chuyện gì? - Trong câu chuyện xe lu được miêu tả như thế nào? Đi lại - Trẻ trả lời thì thế nào? - Còn xe ca thì có dáng vẻ như thế nào? -Thấy xe lu như vậy xe ca chế nhạo như thế nào? - Cô kể: “ Nói rồi xe ca phóng vụt lên… hết” -Khi đi qua đường hỏng xe ca có đi qua được không? -Xe nào đã làm cho đường bằng phẳng dễ đi? - Xe lu đã làm gì để đường bằng phẳng? - Các con ạ từ đó xe ca đã hiểu ra được rằng tuy xe lu thô kệch nhưng nhờ có xe lu mà đường trở nên phẳng và dễ đi hơn từ đó xe ca không chế nhạo xe lu nữa - Các con ơi cô thấy các con học rất ngoan trả lời câu hỏi rất giỏi cô khen các con nào! - Bây giờ cô con mình cùng đứng lên và bắt chước tiếng kêu của một số phương tiện giao thông nhé! ( Cho trẻ làm tiếng kêucủa ô tô, máy bay) - Giáo dục: Các con ạ mỗi loại xe đều có tác dụng khác nhau như xe ca chở người chở hang, xe lu thì làm cho đường bằng phẳng để cho xe và mọi người đi lại dễ dàng hơn. Các loại xe đều có ích cho con người và đều do con người sử dụng. Vậy qua câu chuyện này các con nhớ phải chơi với bạn đoàn kết biết giúp đỡ lẫn nhau không chê bai bạn các con nhớ chưa nào. * Cô kể lần 3: Cho trẻ nhập vai: Cô làm người dẫn truyện. HĐ 3: Kết thúc: Cô cùng trẻ làm đoàn tàu đi ra sân trường vừa đi vừa hát bài “ Đoàn tàu nhỏ” - Trẻ trả lời - Trẻ lắng nghe - Trẻ trả lời - Trẻ bắt chước - Trẻ lắng nghe