Tài liệu Skkn rèn kĩ năng nghe và kể chuyện cho học sinh lớp 1

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm A/ ®Æt vÊn ®Ò I.Lêi nãi ®Çu XuÊt ph¸t tõ môc tiªu gi¸o dôc hiÖn nay lµ “H×nh thµnh cho häc sinh nh÷ng c¬ së ban ®Çu cho sù ph¸t triÓn ®óng ®¾n vµ l©u dµi vÒ t×nh c¶m trÝ tuÖ, thÓ chÊt vµ kü n¨ng c¬ b¶n ®Ó tiÕp tôc häc tiÕp trung häc c¬ së”. VËy muèn thùc hiÖn ®îc môc tiªu ®· ®Æt ra th× nhÊt thiÕt chóng ta ph¶i d¹y ®ñ 6 m«n (theo yªu cÇu cña ch¬ng tr×nh thay s¸ch) b¾t buéc ®· quy ®Þnh. Trong hÖ thèng c¸c m«n häc b¾t bîc ®ã, TiÕng ViÖt lµ m«n häc rÊt quan träng nã ®îc coi lµ c«ng cô ®Ó häc tèt c¸c m«n häc kh¸c. TiÕng ViÖt gåm nhiÒu ph©n m«n, trong ®ã cã ph©n m«n KÓ chuyÖn. C¸c ph©n m«n TiÕng ViÖt cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, bæ sung kiÕn thøc cho nhau, häc tèt ph©n m«n nµy sÏ gãp phÇn häc tèt ph©n m«n kh¸c. Víi KÓ chuyÖn nãi ®Õn vÞ trÝ vai trß cña nã tríc hÕt ta ph¶i nãi lµ mét mãn ¨n tÝnh thÇn kh«ng thÓ thiÕu dîc trong cuéc sèng, ®Æc biÖt lµ víi trÎ em. C¸c em rÊt thÝch kÓ chuyÖn, tõ lóc 3-4 tuæi c¸c em ®· ®îc nghe kÓ cña bµ, cña mÑ, cña c« gi¸o. NiÒm say mª ngµy cµng lín dÇn cïng ®é tuæi c¸c em. Khi ®· biÕt ®äc, biÕt viÕt, song trÎ vÉn thÝch nghe c« kÓ chuyÖn, mçi c©u chuyÖn lµ mét t×nh huèng hÊp dÉn ®Òu cã søc thu hót m¹nh mÏ sù chó ý cña c¸c em. Do ®ã m«n KÓ chuyÖn cã trong ch¬ng tr×nh tiÓu häc tríc tiªn lµ ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu nghe kÓ chuyÖn vµ bíc ®Çu tËp kÓ chuyÖn cña c¸c em. Bªn c¹nh ®ã kÓ chuyÖn cßn lµ ph¬ng tiÖn gi¸o dôc rÊt c¬ b¶n quan träng vµ cã hiÖu qu¶. Qua mçi bµi kÓ chuyÖn ®Òu lµ sù tÝch hîp kiÕn thøc cña c¸c ph©n m«n trong TiÕng ViÖt vµ vèn hiÓu biÕt cña tÊt c¶ c¸c thø ®ã ®Òu vËn dông mét c¸ch hîp lý vµ s¸ng t¹o. §Æc biÖt rÌn luyÖn kü n¨ng nghe - nãi rÊt nhiÒu. KÓ chuyÖn gióp c¸c em diÔn ®¹t vÊn ®Ò mét c¸ch tr«i ch¶y, lu lo¸t, biÕt biÕn c©u chuyÖn cña m×nh ®îc nghe thµnh v¨n b¶n cña m×nh ®Ó kÓ l¹i. H¬n thÕ n÷a gi¸o dôc c¸c em biÕt ph©n biÖt râ rµng gi÷a yªu vµ ghÐt, thÝch hay kh«ng thÝch, biÕt sèng cã lý tëng vµ v¬n tíi c¸i ®Ñp vµ hµnh ®éng v× c¸i ®Ñp. NhiÖm vô cña m«n KÓ chuyÖn ë trëng TiÓu häc lµ: Båi dìng t©m hån trÎ gãp phÇn h×nh thµnh c¶m xóc vµ thÈm mü lµnh m¹nh, lµm giµu thªm vèn sèng vµ vèn hiÓu biÕt cña trÎ, ph¸t triÓn t duy vµ n©ng cao tr×nh ®é TiÕng ViÖt cho c¸c em. Víi tÊt c¶ nh÷ng môc tiªu, vÞ trÝ, vai trß vµ nhiÖm vô cña ph©n m«n KÓ chuyÖn ®Æc biÖt lµ víi ch¬ng tr×nh thay s¸ch mµ gi¸o viªn vµ häc sinh líp 1 lµ ®èi tîng ®îc tiÕp cËn ®Çu tiªn. VËy lµm thÕ nµo ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ tiÕt d¹y, 1 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm ®Æc biÖt lµ thÕ nµo ®Ó häc sinh ®îc nghe (®Ó n¾m v¨n b¶n) vµ tËp kÓ l¹i (mét c¸ch hÊp dÉn c©u chuyÖn thËt hån nhiªn...). §Êy lµ mét trong nh÷ng b¨n kho¨n tr¨n trë cña t«i vµ ch¾c r»ng còng lµ cña nhiÒu gi¸o viªn ®ang trùc tiÕp gi¶ng d¹y, tuy cha nhiÒu kinh nghiÖm song t«i còng xin ®ãng gãp mét sè phong ph¸p nhá nh»m n©ng cao chÊt lîng häc tËp m«n KÓ chuyÖn cho häc sinh ®Æc biÖt lµ viÖc rÌn luyÖn kü n¨ng nghe nãi cô thÓ lµ “rÌn luyÖn kh¶ n¨ng nghe vµ tËp kÓ chuyÖn cho häc sinh”. B/ néi dung i- c¬ së lý luËn. 1. C¬ së t©m lý, gi¸o dôc. Qua mçi c©u chuyÖn c¸c em cã mét c¶m xu¸c thùc sù, biÕt vui - buån yªu - ghÐt, nh÷ng h×nh ¶nh do chÝnh m×nh tëng tîng ra. MÆt kh¸c c¸c em cã kh¶ n¨ng c¶m thô c¸i hay, c¸i ®Ñp cña truyÖn, biÕt ®¸nh gi¸ vµ lùa chän ng«n ng÷ ®Ó kÓ l¹i truyÖn. Cã nhiÒu h×nh thøc gi¸o dôc trÎ, nhng qua c¸c c©u chuyÖn lµ h×nh thøc dÔ ®i vµo t©m h«n trÎ nhÊt, tuy nhiªn cÇn cã ph¬ng ph¸p sö dông sao cho hîp lý vµ khoa häc lµ viÖc khã, bëi mçi c©u chuyÖn nã chøa ®ùng mét t×nh huèng vµ mét bµi häc ®¹o ®øc nãi riªng, vÊn ®Ò lµ ngêi d¹y ph¶i biÕt gióp c¸c em c¶m thô vµ rót ra ®iÒu cÇn häc tËp. 2. Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc víi viÖc d¹y häc m«n KÓ chuyÖn. §Æc thï cña m«n häc lµ kÓ chuyÓn (gi¸o viªn kÓ, häc sinh kÓ). D¹y theo ph¬ng ph¸p tÝch cùc, yªu cÇu gi¸o viªn ph¶i kÓ mét c¸ch hÊp dÉn, b»ng ng«n ng÷ thÝch hîp cña tõng c©u chuyÖn, tõng nh©n vËt trong truyÖn... ®Ó thu hót sù chó ý cña c¸c em ®Ó tõ ®ã häc tËp c¸ch kÓ chø kh«ng ph¶i ®äc l¹i truyÖn cho c¸c em nghe. Häc sinh sau khi nghe kÓ ph¸i biÕt kÓ chuyÖn sinh ®éng, hÊp dÉn b»ng ng«n ng÷ riªng cña m×nh. Cã thÓ kÓ díi nhiÒu h×nh thøc, kÓ theo lêi t¸c gi¶, kÓ theo lêi nh©n vËt, kÓ ph©n vai... ViÖc tæ chøc tiÕt häc kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ë trong líp häc mµ cã thÓ ë mét chç nµo ®ã thÝch hîp, cã t¸c dông t¹o t©m thÕ tho¶i m¸i cho häc sinh. Khi häc sinh kÓ chuyÖn gi¸o viªn kh«ng yªu cÇu häc sinh kÓ mét c¸ch trung thµnh víi néi dung cña s¸ch mµ cã thÓ thay lêi, ®¶o ý nhng ph¶i to¸t lªn ®îc néi dung cèt truyÖn ®· nghe, víi ph¬ng ph¸p d¹y häc nµy yªu cÇu gi¸o viªn ph¶i tÝch cùc nghiªn cøu kü tríc néi dung cèt truyÖn, hiÓu truyÖn ®Ó tõ ®ã cã c¸ch kÓ phï hîp, ®ång thêi víi häc sinh: Quan s¸t tranh tríc 2 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm pháng ®o¸n néi dung truyÖn ®Ó khi ®îc nghe sÏ n¾m ®îc vµ cã thÓ kÓ l¹i cho ngêi kh¸c nghe mét c¸ch sinh ®éng. 3. Ph¬ng ph¸p d¹y kÓ chuyÖn ®èi víi ch¬ng tr×nh líp 1 thay s¸ch. Víi häc sinh: NhiÖm vô trong giê kÓ chuyÖn lµ c¸c em ph¶i ch¨m chó nghe gi¸o viªn kÓ chuyÖn, ®Ó nhí chuyÖn vµ kÓ l¹i ®îc c©u chuyÖn. Ph©n tÝch ý nghÜa truyÖn (ë møc ®¬n gi¶n). §îc nghe chuyÖn lµ mét nhu cÇu vÒ t©m lý ®èi víi häc sinh líp 1, ®ång thêi lµ mét yªu cÇu cña ch¬ng tr×nh gi¶ng d¹y. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ giê d¹y gi¸o viªn cÇn ph¶i cã giäng kÓ hay lµm cho høng thó nghe kÓ chuyÖn. Víi gi¸o viªn: §Ó t¹o høng thó nghe kÓ chuyÖn cho häc sinh, gi¸o viªn cÇn kÓ chuyÖn víi giäng kÓ linh ho¹t, tuú néi dung vµ lêi nãi cña tõng nh©n vËt, dï ®äc hay kÓ th× còng cÇn ph¶i diÔn c¶m, coi träng c¸ thñ ph¸p më ®Çu c©u chuyÖn thªm t×nh tiÕt cho v¨n b¶n truyÖn. 4. C¸c bíc cña qu¸ tr×nh kÓ chuyÖn víi ch¬ng tr×nh thay s¸ch. (PhÇn luyÖn tËp tæng hîp ®· cã ph©n m«n kÓ chuyÖn riªng biÖt) a) Môc tiªu. b) §ång dïng d¹y - häc. c) C¸c ho¹t ®éng d¹y - häc. - Ho¹t ®éng 1: KiÓm tra kiÕn thøc bµi tríc. - Ho¹t ®éng 2: Gi¸o viªn kÓ chuyÖn. + Giíi thiÖu truyÖn. + KÓ chuyÖn: LÇn 1: KÓ toµn truyÖn. LÇn 2-3: KÓ nèi tiÕp tõng ®o¹n (kÕt hîp tranh minh ho¹). - Ho¹t ®éng 3: Häc sinh tËp kÓ chuyÖn. + Híng dÉn häc sinh kÓ tõng ®o¹n c©u chuyÖn tranh vµ gîi ý díi tranh. + Híng dÉn häc sinh ph©n vai kÓ toµn truyÖn. - Ho¹t ®éng 4: Gi¸o viªn gióp häc sinh hiÓu ý nghÜa truyÖn (møc ®¬n gi¶n). * Víi quy tr×nh nµy nÕu ph¸t huy triÖt ®Ó tiÕt d¹y th× häc sinh cã thÓ n¾m chuyÖn vµ tËp kÓ l¹i theo híng dÉn cña gi¸o viªn. Song víi tiÕt d¹y chØ kho¶ng 30-35 phót liÖu cã ®ñ thêi gian luyÖn tËp cho häc sinh c¸ch kÓ víi ®èi tîng häc 3 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm sinh trung b×nh. Bëi tiÕt kÓ chuyÖn lµ tiÕt tæng hoÑp kiÕn thøc cña c¸c m«n häc trong ph©n m«n TiÕng ViÖt. VËy gi¸o viªn cÇn ph¶i lµm g× ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ tiÕt d¹y. Qua thùc tÕ gi¶ng d¹y ch¬ng tr×nh thay s¸ch t«i thÊy r»ng cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p ®Ó gi¸o viªn d¹y tèt vµ häc sinh thùc hµnh cã kÕt qu¶. Sau ®©y t«i xin m¹nh d¹n ®a ra mét sè kinh nghiÖm “RÌn kü n¨ng nghe vµ tËp kÓ chuyÖn cho häc sinh”. TÊt nhiªn khi thùc hiÖn cÇn ph¶i ®¶m b¶o mét sè nguyªn t¾c: - §¶m b¶o tÝnh khoa häc. - §¶m b¶o tÝnh tÝch hîp: CÇn ph¶i t¹o ra mèi t¬ng quan gi÷a bµi häc kÓ chuyÖn víi bµi häc kh¸c. CÇn ph¶i biÕt liªn hÖ kiÕn thøc ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn gióp häc sinh häc tèt ph©n m«n kÓ chuyÖn (VÝ dô: Ph©n m«n tËp ®äc). - TÝnh nghÖ thuËt: Khi d¹y cÇn gióp häc sinh hiÓu ®îc néi dung truyÖn vµ c¶m nhËn ®îc c¸i hay, c¸i ®Ñp (ë møc ®¬n gi¶n). ii- thôc tr¹ngcña vÊn ®Ò ngiªn cøu. 1. Néi dung ch¬ng tr×nh thay s¸ch. Trong ch¬ng tr×nh líp 1 thay s¸ch: PhÇn häc vÇn: sau mçi bµi «n tËp lµ phÇn kÓ chuyÖn theo tranh nh»m gióp néi dung häc tËp tËp thªm phong phó, sinh ®éng vµ hÊp dÉn. Tªn tuyÖn g¾n víi nh÷ng ©m vÇn, nh×n tranh minh ho¹ nghe c« gi¸o kÓ, cßn v¨n b¶n truyÖn ®îc trong s¸ch gi¸o viªn. Sau mçi phÇn kÓ chuyÖn, nÕu cã thêi gian gi¸o viªn cã thÓ ®Æt c©u hái ®¬n gi¶n vÒ néi dung c©u chuyÖn cho häc sinh tr¶ lêi luyÖn tËp tæng hîp: Th× kÓ chuyÖn trë thµnh ph©n m«n riªng nhng kh«ng cã riªng s¸ch kÓ chuyÖn mµ lång trong s¸ch TiÕng ViÖt - néi dung truyÖn vÉn ®îc in trong s¸ch gi¸o viªn - n©ng cao h¬n mét chót ®ã lµ: díi mçi tranh ®Òu cã c©u hái gîi ý néi dung truyÖn ®Ó ph¸t huy mÆt tÝch cùc cña häc sinh khi pháng ®o¸n néi dung c©u chuyÖn. §©y lµ mét ®iÓm kh¸c biÖt víi ch¬ng tr×nh cò cña ph©n m«n KÓ chuyÖn. NhiÖm vô cña giê kÓ chuyÖn vÉn lµ häc sinh ch¨m chó nghe c« kÓ ®Ó nhí l¹i truyÖn vµ kÓ l¹i c©u chuyÖn vµ cuèi cïng ph©n tÝch ý nghÜa (ë møc ®¬n gi¶n). Lªn líp trªn yªu cÇu nµy sÏ më réng dÇn vµ chiÕm vai trß ngµy cµng quan träng. 2. Thùc tr¹ng d¹y vµ häc kÓ chuyÖn cña häc sinh vµ gi¸o viªn trêng TiÓu häc. * T×nh h×nh häc tËp cña häc sinh. Qua t×m hiÓu t«i ®îc biÕt, c¸c em rÊt thÝch häc m«n KÓ chuyÖn. H×nh nh hµng tuÇn, hµng giê lóc nµo c¸c em còng mong ngãng lµm sao cho nhanh ®Õn giê kÓ chuyÖn, mÆc dï lµ chuyÖn g× ®i n÷a. §Æc biÖt trong giê kÓ chuyÖn c¸c em 4 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm thÝch nghe c« kÓ h¬n lµ thÝch nghe c« ®äc l¹i v¨n b¶n truyÖn, v× c« kÓ sÏ hÊp dÉn h¬n. ThÝch nghe kÓ cho ngêi kh¸c nghe. NÕu ®îc gäi kÓ th× c¸c em chØ kÓ theo gîi ý cña truyÖn sau mçi tranh, cha liªn kÕt ®îc c¸ bøc tranh ®Ó ®î mét ®o¹n truyÖn (tøc lµ 4 tranh). Lý do lµ c¸c em cha kÞp n¾m ®îc néi dung truyÖn khi nghe kÓ vµ kü n¨ng nãi cßn kÐm, mÆc dï sau mçi bµi häc vÇn vµ bµi tËp ®äc c¸c em ®· ®îc rÌn kü n¨ng nãi. Song vÉn cã mét sè Ýt häc sinh biÕt kÓ l¹i c¶ truyÖn (4 tranh) mét c¸ch tr«i ch¶y vµ hÊp dÉn, biÕt nhËp vai nh©n vËt trong truyÖn ®Ó kÓ l¹i. Qua ®ã ta thÊy r»ng c¸i hay cña ch¬ng tr×nh thay s¸ch lµ cã thªm phÇn luyÖn nãi (nã bæ trî mét phÇn lín cho ph©n m«n kÓ chuyÖn). Nhng thùc ra cha gióp c¸c em n¾m v¨n b¶n vµ m¹nh d¹n diÔn ®¹t l¹i néi dung v¨n b¶n. NÕu nh cã sù ®Çu t h¬n vÒ viÖc rÌn kü n¨ng kÓ cña gi¸o viªn vµ tËp luyÖn tèt cho häc sinh, ch¾c ch¾n r»ng c¸c em sÏ cã kü n¨ng nghe - kÓ tèt h¬n. * Mét sè c©u hái ®iÒu tra trùc tiÕp b»ng lêi - chung cho líp 1A khu chÝnh cã 14 em. Gi¸o viªn hái trùc tiÕp - häc sinh tr¶ lêi: - C¸c em cã thÝch häc giê kÓ chuyÖn kh«ng? ThÝch häc: 14 em - Kh«ng thÝch häc 0 em - C¸c em thÝch nghe c« kÓ hay c« ®äc truyÖn? ThÝch c« kÓ: 14 em - ThÝch häc: 0 em - Khi c« kÓ c¸c em cã thÝch c« võa kÓ võa chØ vµo tranh kh«ng hay chØ kÓ b»ng lêi? B»ng lêi: 0 em - KÓ kÌm theo tranh: 14 em - C« kÓ mét lÇn c¸c em cã nhí hÕt ®îc truyÖn kh«ng? Nhí hÕt: 4 em - Kh«ng nhí hÕt: 10 em - C¸c em cã thÝch kÓ chuyÖn cho c¸c b¹n nghe kh«ng? ThÝch kÓ: 14 em - Kh«ng thÝch kÓ: 10 em (V× kh«ng nhí truyÖn, cha biÕt kÓ, e thÑn tríc ®«ng ngêi) * Kh¶o s¸t chÊt lîng gi÷a kú I - Líp 1A. Tæng sè häc KÓ chuyÖn hay, hÊp dÉn BiÕt kÓ ®óng néi Cha biÕt kÓ sinh (Møc b×nh thêng) dung truyÖn 14 em Nam: 10 em 4 em 2 em 8 em N÷: 4 em 3. ViÖc x¸c ®Þnh môc tiªu vµ gi¶ng d¹y m«n KÓ chuyÖn ë trëng TiÓu häc nãi chung vµ trêng t«i nãi riªng. 5 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Tuy ®· x¸c ®Þnh ®îc môc tiªu chung cña m«n kÓ chuyÖn trong ch¬ng tr×nh thay s¸ch “C¸c em ph¶i ch¨m chó nghe gi¸o viªn kÓ chuyÖn ®Ó nhí truyÖn vµ kÓ l¹i ®îc c©u chuyÖn, sau ®ã ph©n tÝch ý nghÜa truyÖn ë møc ®¬n gi¶n”. Song qua t×m hiÓu t«i ®îc biÕt hÇu nh gi¸o viªn ®Òu cha x¸c ®Þnh ®óng vai trß, tr¸ch nhiÖm cña m×nh ®èi víi häc sinh (kÓ c¶ nh÷ng líp kh«ng häc ch¬ng tr×nh thay s¸ch). Cßn víi m«n kÓ chuyÖn cha ®îc sù quan t©m ®óng møc, v× hä cho r»ng kÓ chuyÖn chØ ®Ó gi¶i trÝ cho c¸c em, c¸c m«n kh¸c quan träng h¬n nªn ®Çu t cho c¸c em nhiÒu. Do ®ã sù chuÈn bÞ cña gi¸o viªn kh«ng chu ®¸o dÉn ®Õn tiÕt d¹y, giê häc cha ®¹t hiÖu qu¶ nh mong muèn. H¬n thÕ n÷a nhiÒu gi¸o viªn rÊt ng¹i d¹y tiÕt kÓ chuyÖn nhÊt lµ ®ît thao gi¶ng, dù giê th¨m líp v× sî kh©u kÓ chuyÖn kh«ng hÊp dÉn, chuÈn bÞ cho mét giê kÓ chuyÖn l¹i mÊt c«ng rêm rµ, sî m×nh khai th¸c néi dung ý nghÜa cha hÕt, Ýt häc sinh biÕt kÓ chuyÖn mét c¸ch tr«i ch¶y m¹ch l¹c v× kü n¨ng nãi cßn kÐm. Cßn ®èi víi nh÷ng gi¸o viªn cã t©m huyÕt víi nghÒ vµ dµy kinh nghiÖm th× cho r»ng kÓ chuyÖn lµ mét m«n häc hÊp dÉn, thó vÞ víi häc sinh nhng lµm sao ®Ó cã c¸ch kÓ hay cho häc sinh nghe vµ nhí ®îc truyÖn, sau ®ã sÏ luyÖn tËp nh thÕ nµo cho häc sinh kÓ l¹i tõng ®o¹n truyÖn mét c¸ch tù nhiªn. §ã còng lµ nh÷ng b¨n kho¨n cña t«i vµ nhiÒu gi¸o viªn kh¸c. iii- biÖn ph¸p vµ ®Ò xuÊt quy tr×nh d¹y häc “rÌn kü n¨ng nghe vµ tËp kÓ chuyÖn cho häc sinh líp 1” 1. C¬ së lý thuyÕt cÇn chuÈn bÞ cho tiÕt kÓ chuyÖn. 1.1. RÌn kü n¨ng nghe chuyÖn: (®Ó rÌn kü n¨ng nghe vµ hiÓu - träng t©m lµ viÖc d¹y cña gi¸o viªn) 1.1.1. ChuÈn bÞ cho tiÕt d¹y. - Nghiªn cøu vµ n¾m v÷ng néi dung truyÖn (®äc kü v¨n b¶n cho thËt hiÓu vµ nhí truyÖn). - Ph¶i cã tranh minh ho¹ (tranh SGK - cã thÓ phãng to). - Lùa chän ®iÓm d¹y (ngoµi trêi hay lªn líp) tuú theo néi dung truyÖn. - Nh¾c häc sinh xem tranh vµ ®äc c©u hái díi tranh, pháng ®o¸n néi dung truyÖn (xem ë nhµ). - Coi träng phÇn luyÖn nãi ë ph©n m«n TËp ®äc (®Æc biÖt lµ c¸c tiÕt TËp ®äc trong tuÇn). 1.1.2. Gi¸o viªn kÓ chuyÖn: Nªn kÓ chuyÖn (kh«ng nªn ®äc l¹i v¨n b¶n) ®Ó t¨ng søc hÊp dÉn khi nghe chuyÖn. KÓ 1, 2, 3 lÇn (võa kÓ võa kÕt hîp chØ tay). 6 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm - CÇn sö dông giäng kÓ chuyÖn linh ho¹t, tuú theo néi dung c©u chuyÖn, lêi nãi nh©n vËt. - Ph¶i cã kü thuËt kÓ chuyÖn. + Giäng kÓ: Vui hay buån, hµo hïng hay ªm ¶,... cã giäng kÓ cho c¶ bµi, cã giäng kÓ cho tõng ®o¹n. + NhÞp ®iÖu: Nhanh hay chËm, dån dËp, gÊp g¸p, hay hiÒn hoµ khoan kho¸i. + Ng¾t giäng t©m lý: Ng¾t giäng víi chñ ý g©y Ên tîng. - Khi nghe gi¸o viªn kÓ ph¶i coi träng c¸c thñ ph¸p më ®Çu c©u chuyÖn thªm t×nh tiÕt cho v¨n b¶n truyÖn (NÕu më ®Çu hay sÏ t¹o høng thó, sù chê mong vµ cµng kÝch thÝch trÝ tß mß cña c¸c em). - Th«ng qua m«n häc kh¸c: Häc tèt m«n TËp ®äc còng lµ bíc ®· v÷ng ch¾c cho m«n KÓ chuyÖn. §Æc biÖt lµ phÇn luyÖn nãi häc sinh m¹nh d¹n, nãi ®ñ c©u... chó ý luyÖn kü phÇn nµy. 1.2. BiÖn ph¸p híng dÉn tËp kÓ chuyÖn. 1.2.1. CÇn luyÖn nãi: Thùc hµnh tèt phÇn luyÖn nãi ë ph©n m«n TËp ®äc (100% häc sinh ph¶i nãi theo chñ ®Ò cña tõng bµi häc). - Nãi trong giao tiÕp víi b¹n bÌ, thÇy c« gi¸o (T¹o cho häc sinh nãi ®ñ ý ®Ó ngêi kh¸c hiÓu). - M¹nh d¹n, tù nhiªn khi nãi tríc ®«ng ngêi. 1.2.2. Xem tranh pháng ®o¸n néi dung c©u chuyÖn tríc khi nghe kÓ. - L¾ng nghe c« kÓ - n¾m ch¾c cèt chuyÖn. - Gi¸o viªn cÇn ph¶i t¹o mäi ®iÒu kiÖn cho häc sinh ë tr×nh ®é kh¸c nhau ®Òu ®îc kÓ chuyÖn, nãi vÒ truyÖn vÒ nhµ cã thÓ kÓ l¹i cho ngêi kh¸c nghe... - Híng dÉn häc sinh cïng tham gia: ë líp häc sinh líp 1 cha thÓ tæ chøc ho¹t ®éng theo nhãm nªn gi¸o viªn cÇn theo dâi chØ ®¹o, häc sinh hµo høng tham gia trß ch¬i. VÝ dô: “KÓ chuyÖn tiÕp søc” (theo ®o¹n) kÓ chuyÖn ph©n vai, ®ãng vai, dùng ho¹t c¶nh. ë mçi tiÕt häc cÇn thay ®æi h×nh thøc ®Ó t¹o sù hÊp dÉn. - Híng dÉn häc sinh tËp kÓ tõng ®o¹n truyÖn (truyÖn ng¾n). Khi tËp kÓ - quan träng nhÊt lµ ph¶i d¹y häc sinh cèt truyÖn (kh«ng bá qua t×nh tiÕt, chi tiÕt c¬ b¶n). V× vËy ta ph¶i b¸m s¸t tranh minh ho¹ vµ nh÷ng c©u hái 7 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm gîi ý, nhng cã thÓ viÕt v¾n t¾t cèt truyÖn víi t×nh tiÕt c¬ b¶n nhÊt lªn b¶ng líp (v× lóc nµy häc sinh ®· biÕt ®äc). - KhuyÕn khÝch ®Ó häc sinh thÝch kÓ truyÖn, kÓ tù nhiªn, hån nhiªn. - N¾m tõng nh©n vËt ®Ó nhËp vai nh©n vËt vÒ giäng kÓ, cö chØ, ®iÖu bé (giäng kÓ mét c¸ch hån nhiªn, s¸ng t¹o, kh«ng m¸y mãc rËp khu«n tõng ch÷ nh ®· nghe). - LuyÖn kÓ tõng tranh (®o¹n). Liªn kÕt c¸c tranh b»ng c©u huyÖn ng¾n. Tãm l¹i: Muèn kÓ c©u chuyÖn mét c¸ch tù nhiªn ta cÇn ph¶i rÌn cho häc sinh biÕt kÓ chuyÖn, n¾m cèt truyÖn, nhËp vai nh©n vËt m¹nh d¹n sÏ kÓ l¹i mét c¸ch hÊp dÉn. 2. §Ò xuÊt quy tr×nh d¹y häc. Tõ c¸c bíc d¹y cña qu¸ tr×nh thay s¸ch t«i xin ®Ò xuÊt quy tr×nh riªng dùa trªn c¬ së lý thuyÕt ®· nªu vÒ viÖc “RÌn kü n¨ng nghe truyÖn vµ biÖn ph¸p híng dÉn tËp kÓ chuyÖn”. Quy tr×nh gåm 5 bíc: Bíc1: Ho¹t ®éng c¸ nh©n. - Lµm quen víi c©u chuyÖn. - Xem kü tranh vµ c©u hái díi tranh - pháng ®o¸n néi dung c©u chuyÖn. - ChuÈn bÞ ®å dïng d¹y häc (tranh). - Dù kiÕn thùc hiÖn bµi d¹y, ®Þa ®iÓm, c¸c tæ chøc. Bíc 2: Ho¹t ®éng chuÈn bÞ t©m thÕ. - Gi¸o viªn th«ng b¸o c¸ch tæ chøc, tiÕn hµnh bµi häc, ®Þa ®iÓm häc. - æn ®Þnh t thÕ, t©m lý, häc sinh tù kiÓm tra sù chuÈn bÞ (cã thÓ xem qua tranh mét lÇn). - Giíi thiÖu bµi. - Thu thËp th«ngtin xung quanh bµi kÓ chuyÖn. - Ph¸t hiÖn nhu cÇu høng thó cña häc sinh. Bíc 3: Ho¹t ®éng nhËn thøc s¸ng t¹o. - Gi¸o viªn kÓ lÇn 1: Häc sinh luyÖn nghe - ghi nhí. - KÓ lÇn 2, 3: KÓ tõng ®o¹n kÕt hîp giíi thiÖu h×nh ¶nh trong tõng tranh: ThÇy trß cïng hîp t¸c xö lý t×nh huènh trong tõng tranh. Trß tù gi¶i quyÕt vÊn ®Ò theo híng cña thÇy. + Néi dung: T×m chi tiÕt, t×nh huèng trong truyÖn. 8 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm + NghÖ thuËt: Lêi kÓ vµ giäng ®iÖu nh©n vËt. + Kh¸i qu¸t chñ ®Ò: c¶ truyÖn. + NhËn xÐt viÖc c¶m thô c©u chuyÖn. - Rót ra ý nghÜa c©u chuyÖn. Bíc 4: RÌn kü n¨ng kÓ. - Híng dÉn cho häc sinh xö lý t×nh huèng diÔn c¶m, tù nhiªn. - RÌn luyÖn kü n¨ng b»ng c¸c h×nh thøc: + KÓ tõng ®o¹n (dùa vµo tranh) theo yªu cÇu c¶u gi¸o viªn (c¸ nh©n - nhãm). + KÓ c¶ c©u chuyÖn. + KÓ theo lêi nh©n vËt. + KÓ ph©n vai toµn truyÖn theo nh©n vËt. Bíc 5: Ho¹t ®éng kiÓm tra ®¸nh gi¸. - Cho häc sinh nhËn xÐt c¸ch kÓ cña c«, cña b¹n, cña m×nh. - Rót kinh nghiÖm, cã thÓ tù ®iÒu chØnh c¸ch kÓ. - KÓ chuyÖn nhiÒu lÇn ë nhµ - chuÈn bÞ bµi kÓ chuyÖn sau. Chó ý: Bíc 4 - Tù lùa chän kü n¨ng kÓ phï hîp víi høng thó cña c¸c em. Bíc 5 - C¨n cø vµo kh¶ n¨ng t duy cña häc sinh cã thÓ cho häc sinh tù ®Æt tªn míi c©u chuyÖn. 3. ThiÕt kÕ bµi d¹y theo quy tr×nh ®Ò xuÊt (thiÕt kÕ tãm t¾t néi dung chÝnh cña tiÕt d¹y). Tªn truyÖn: “Sãi vµ Sãc” 3.1. Môc tiªu. 3.1.1. Häc sinh hµo høng nghe gi¸o viªn kÓ chuyÖn “Sãi vµ Sãc”. - Häc sinh nhí vµ kÓ l¹i ®îc tõng ®¹on c©u chuyÖn dùa theo tranh vµ c©u hái gîi ý díi tranh. Sau ®ã kÓ ph©n vai ®îc toµn bé c©u chuyÖn. 3.1.2. Häc sinh nhËn ra Sãc lµ con vËt th«ng minh ®· tho¸t khái t×nh thÕ nguy hiÓm. 3.2. §ång dïng d¹y häc. - Tranh minh ho¹ SGK phãng to. - MÆt n¹ Sãi vµ Sãc. 3.3. Quy tr×nh d¹y kÓ chuyÖn. 9 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Bíc 1: Ho¹t ®éng c¸ nh©n (chuÈn bÞ tríc khi ®Õn líp kÓ c¶ c« vµ trß). - Xem tríc néi dung truyÖn (gi¸o viªn - chó ý giäng kÓ). - Häc sinh: Xem tranh vµ c©u hái díi tranh: Pháng ®o¸n néi dung tõng tranh vµ truyÖn). - NhËn xÐt chia 2 phe râ rµng (®éc ¸c - ngu ngèc - kh«n ngoan - th«ng minh). - §å dïng (nªu ë phÇn 3.2). - Tæ chøc kÓ chuyÖn t¹i líp häc. - Gi¸o viªn kÓ c¶ líp ghi nhí - sau ®ã kÓtõng ®o¹n vµ kÓ ph©n vai. XÕp bµn ghÕ h×nh ch÷ U, chia nhãm 4 häc sinh. Bíc 2: Ho¹t ®éng chuÈn bÞ t©m thÕ. - Gi¸o viªn cho häc sinh æn ®Þnh t thÕ ngåi (theo dù kiÕn). - Häc sinh: Tù kiÓm tra bµi ®· chuÈn bÞ (xem l¹i 1 lÇn tranh vµ c©u hái). - Giíi thiÖu bµi: “Mét lÇn Sãc bÞ r¬i tróng ngêi Sãi. Sãc bÞ Sãi b¾t. T×nh thÕ thËt nguy hiÓm. LiÖu Sãc cã thÓ tho¸t khái t×nh thÕ nguy hiÓm ®ã kh«ng? chóng ta h·y theo dâi c©u chuyÖn ®Ó t×m c©u tr¶ lêi. - Ph¸t hiÖn nhu cÇu høng thó cña häc sinh (b»ng c©u hái). (?) C¸c em cã thÝch nghe c©u chuyÖn nµy kh«ng? V× sao? (?) Sau khi nghe truyÖn, em cã thÓ kÓ l¹i cho mäi ngêi cïng nghe kh«ng? (?) C¸c em ®· ®îc nghe kÓ c©u chuyÖn nµy cha? Bíc 3: Ho¹t ®éng nhËn thøc s¸ng t¹o. C«: KÓ lÇn 1: Nghe kÓ - ghi nhí néi dung. KÓ lÇn 2, 3 (võa kÓ võa chØ tranh) -> cã thÓ dõng l¹i mét sè chi tiÕt. VÝ dô: Sãi ®Þnh ¨n thÞt Sãc - Sãc van nµi. Häc sinh: l¾ng nghe ®Ó häc c¸ch kÓ. Gi¸o viªn: Cã thÓ dõng l¹i tríc mçi bøc tranh nªu c©u hái - Häc sinh tr¶ lêi. - NghÖ thuËt: + Lêi Sãc khi cßn trong tay Sãi: mÒm máng, nhÑ nhµng. + Lêi Sãi thÎ hiÖn sù b¨n kho¨n... - ý chñ ®Ò: Sãi hung d÷ - ngu ngèc - m¾c lõa. Sãc th«ng minh - mu trÝ - tho¸t n¹n. - Rót ra ý nghÜa c©u chuyÖn: Nªu c©u hái:(?) Sãi vµ Sãc, ai lµ ngêi th«ng minh? 10 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm (?) H·y nªu sù viÖc thÓ hiÖn sù th«ng minh? => Häc sinh tr¶ lêi rót ra ý nghÜa c©u truyÖn. Bíc 4: RÌn luyÖn kü n¨ng kÓ. C«: Híng dÉn häc sinh xö lý t×nh huèng diÔn c¶m, tù nhiªn. RÌn luyÖn kü n¨ng kÓ b»ng nhiÒu h×nh thøc. Häc sinh: TËp kÓ tõng ®o¹n: Chia mçi nhãm 4 em, mçi em kÓ mé tranh, liªn kÕt thµnh c©u chuyÖn. + Mçi c¸ nh©n kÓ mét lÇn. + KÓ ph©n vai lÇn 1: . Vai Sãc . Vai Sãi Dïng mÆt n¹ ®Ó t¨ng sù hÊp dÉn cho häc sinh C«: DÉn truyÖn KÓ ph©n vai lÇn 2, 3... häc sinh tù dÉn truyÖn. Häc sinh: nhËn xÐt lêi kÓ cña b¹n. C«: Bao qu¸t chung: Cñng cè kü n¨ng kÓ cña häc sinh. Bíc 5: Ho¹t ®éng tù kiÓm tra ®¸nh gi¸. - Cho häc sinh nhËn xÐt c¸c kÓ cña m×nh. (?) Em thÝch nh©n vËt nµo nhÊt? V× sao? - Tù so s¸nh c¸ch kÓ cña m×nh víi c«, víi b¹n ®Ó ®iÒu chØnh c¸ch kÓ cña m×nh (chó ý ®Ó luyÖn giäng nh©n vËt). C«: KÕt thóc truyÖn ®Ó rót ra bµi häc: Chóng ta cÇn häc tËp b¹n Sãc, võa th«ng minh, võa mu trÝ nªn ®· tho¸t n¹n. Liªn hÖ ®Õn b¶n th©n häc sinh: Cho häc sinh suy nghÜ vµ ®Æt tªn kh¸c cho truyÖn: VD: “Mu trÝ”... - C« gi¸o nhiÖm vô: + TËp kÓ ®Ó mäi ngêi cïng nghe. + Xem tríc truyÖn tuÇn sau: “Dª con nghe lêi mÑ”. 4. KÕt qu¶ ®¹t ®îc. Qua thùc tÕ ®· gi¶ng d¹y t«i rót ra mét sè kinh nghiÖm trong viÖc rÌn luyÖn kü n¨ng nghe vµ tËp kÓ chuyÖn cho häc sinh líp 1. ë n¨m thø nhÊt v× míi ®Çu tiÕp cËn víi ch¬ng tr×nh thay s¸ch vµ ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y míi nªn t«i cßn bì ngì dÉn ®Õn kÕt qu¶ cha cao. Ngay tõ ®©u n¨m häc t«i ®· ý thøc rÌn luyÖn cho häc sinh th«ng qua nhiÒu biÖn ph¸p nh ®· nªu trªn ®Ó tõng bíc hoµn thiÖn cho häc sinh. Sau ®©y lµ kÕt qu¶ thu ®îc sau khi thùc hiÖn. KÕt qu¶ kiÓm tra líp 1c 11 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Tæng sè häc sinh 26 em Nam: 13 em N÷: 13 em KÓ chuyÖn hay, hÊp dÉn (Møc b×nh thêng) BiÕt kÓ ®óng néi dung truyÖn Cha biÕt kÓ 10 em 4 em 0 em C/ kÕt luËn. 1. KÕt luËn chung. M«n KÓ chuyÖn lµ m«n häc hÊp dÉn víi häc sinh TiÓu häc, ®Æc biÖt lµ häc sinh líp 1, chuyÖn më mang thªm t©m hån c¸c em, gióp c¸c em biÕt nh×n nhËn, ph©n biÖt c¸i ®óng, c¸i sai... do vËy m«n häc nµy cã tÝnh gi¸o dôc cao ®èi víi trÎ. Qua qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y tuy cha ®îc nhiÒu n¨m nhng t«i vÉn m¹nh d¹n xin ®a ra mét sè kinh nghiÖm cho viÖc “RÌn kü n¨ng nghe - tËp kÓ chuyÖn cho häc sinh líp 1”. Mong muèn gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ häc tËp cña häc sinh. V× ®©y còng lµ hai trong bèn kü n¨ng c¬ b¶n cña m«n TiÕng ViÖt (®äc, nghe, nãi, viÕt). §Æc biÖt ë ®©y m«n KÓ chuyÖn ®îc rÌn luyÖn hai kü n¨ng c¬ b¶n: nghe = nãi. Tuy nhiªn víi mét sè biÖn ph¸p trªn ®©y còng chØ lµ mét khÝa c¹nh nhá trong viÖc gi¶ng d¹y m«n KÓ chuyÖn nãi riªng m«n TiÕng ViÖt nãi chung. 2. ý kiÕn ®Ò xuÊt. MÆc dï ®· rÊt cè g¾ng song víi kh¶ n¨ng cßn h¹n chÕ, thêi gian gi¶ng vµ nghiªn cøu h¹n hÑp nªn trong qu¸ tr×nh viÕt ch¾c ch¾n sÏ cßn nhiÒu thiÕu sãt. KÝnh mong ®îc sù gãp ý ch©n thµnh cña tÊt c¶ mäi ngêi - nhÊt lµ nh÷ng ®ång chÝ phô tr¸ch ch¬ng tr×nh thay s¸ch ®Ó t«i rót kinh nghiÖm bæ sung cho nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn vµ dÇn dÇn mang l¹i kÕt qu¶ cao h¬n n÷a. §Þnh Hng, ngµy 18 th¸ng 3 n¨m 2010 Ngêi thùc hiÖn Lª ThÞ ThuËn 12 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Phßng GD&§T huyÖn quan s¬n TRêng TiÓu häc trung thîng i -------------- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm RÌn kh¶ n¨ng nghe vµ tËp kÓ chuyÖn cho häc sinh líp 1 Gi¸o viªn: N¨m häc : §ç Huy Hïng 2005 - 2006 13 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 14