Tài liệu Skkn-phương pháp tuyển chọn và huấn luyện chạy tiếp sức 4x100m cho đội tuyển điền kinh trường thpt vĩnh thuận

Sáng kiến kinh nghiệm Trường THPT Vĩnh Thuận ĐỀ TÀI: PHƯƠNG PHÁP TUYỂN CHỌN VÀ HUẤN LUYỆN CHẠY TIẾP SỨC 4x100m CHO ĐỘI TUYỂN ĐIỀN KINH TRƯỜNG THPT VĨNH THUẬN A. PHẦN MỞ ĐẦU. I. Lí do chọn đề tài: TDTT là một bộ phận của nền giáo dục xã hội chủ nghĩa, nó là tổng hợp những phương tiện nhằm giáo dục con người phát triển toàn diện, hài hòa. Đặc biệt nó là hình thức cơ bản để chuẩn bị thể lực phục vụ lao động, học tập và các hoạt động xã hội khác.Chính vì thế TDTT đã được đưa vào giảng dạy trong các trường học dưới các hình thức chính khóa và ngọai khóa cùng với nhiều môn thể thao khác như: Điền kinh; Bóng đá; Bóng chuyền; Cầu lông; Đá cầu… Trong đó, lịch sử phát triển môn điền kinh gắn liền với lịch sử phát triển của xã hội loài người. Vì chạy là một trong những kỹ năng vận động cơ bản của con người. Từ khi hình thành xã hội, con người đã phải sống một thời kỳ dài bằng săn bắt và hái lượm. Không những thế, để tồn tại và phát triển, con người còn phải đấu tranh với sự tấn công của muông thú và các hiện tượng thiên nhiên khác. Chính vì vậy con người đã sử dụng chạy là một trong những hình thức của cuộc sống, đuổi bắt hay chạy trốn sự tấn công. Từ thực tiễn của cuộc sống, con người đã nhận biết được tầm quan trọng của chạy, đã biết tự tập luyện và dạy cho nhau để phát triển khả năng đó. Cùng với thời gian con người cũng dần dần nhận thấy được sự tập luyện đó không chỉ cần thiết cho chính người lao động mà còn rất cần đối với con cháu họ để chuẩn bị cho thế hệ trẻ tiếp bước cha ông kiếm sống một cách có hiệu quả. Do vậy điền kinh có lịch sử lâu đời và trở thành môn thể thao thi đấu sớm hơn nhiều môn thể thao khác. 1 Sáng kiến kinh nghiệm Trường THPT Vĩnh Thuận Chạy tiếp sức là một dạng thi đấu đồng đội trong điền kinh, bốn vận động viên thay nhau chuyền tín gậy bắt đầu từ vạch xuất phát, cuối cùng mang tín gậy chạy về đích. Tuy nhiên trong các kì Đại Hội TDTT và HKPĐ cấp tỉnh chất lượng chuyên môn trong các cuộc thi tiếp sức chưa cao, có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Nhưng theo tôi nguyên nhân chính là do giáo viên phụ trách tuyển chọn và huấn luyện chưa có một phương pháp phù hợp, trong điều kiện thời gian bị hạn chế do lịch học văn hóa dày đặc của học sinh. Chúng ta thấy qua nhiều năm và các kỳ đại hội OLympic để đạt được thành tích cao các HLV; VĐV đã kế thừa phát huy và luôn tìm tòi ra những phương pháp huấn luyện có nhiều ưu điểm và thành tích cao hơn. Kỷ lục thế giới và kỷ lục châu Á, và kỷ lục trong nước đều do các VĐV thiết lập, bởi thành tích chạy tiếp sức 4 x 100m phụ thuộc rất nhiều vào yếu tố kỹ thuật và sự phối hợp.Tuy nhiên một trong những yếu tố cũng rất quan trọng trong việc đào tạo VĐV đạt thành tích cao đó là khâu tuyển chọn và huấn luyện VĐV có triển vọng, ngoài việc huấn luyện thật khoa học ra, thì việc tuyển lựa tài năng thể thao bẩm sinh để tiến hành việc huấn luyện thật khoa học từ sớm là điều mọi người rất quan tâm chọn lọc chính xác sẽ giảm bớt việc đào thải VĐV và là khâu trọng yếu để mong đạt những thành tích cao. Đó chính là lí do tôi chọn đề tài: “phương pháp tuyển chọn và huấn luyện chạy tiếp sức 4x100m cho đội tuyển điền kinh trường THPT Vĩnh Thuận”. II. Mục đích nghiên cứu: Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, với đều kiện thực tế của trường, bản thân tôi mạnh dạn nghiên cứu đề tài “phương pháp tuyển chọn và huấn luyện chạy tiếp sức 4x100m cho đội tuyển điền kinh trường THPT Vĩnh Thuận” giúp cho quá trình giảng dạy và huấn luyện kỹ thuật chạy tiếp sức 4 x 100m được hoàn thiện hơn và thành tích cao nhất. 2 Sáng kiến kinh nghiệm Trường THPT Vĩnh Thuận III. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: - Đội tuyển điền kinh trường THPT Vĩnh Thuận. - Chỉ đi sâu nghiên cứu phương pháp tuyển chọn và huấn luyện chạy tiếp sức 4x100m cho đội tuyển điền kinh trường THPT Vĩnh Thuận. IV.Nhiệm vụ nghiên cứu. - Xác định và lựa chọn một số bài tập phát triển sức nhanh, mạnh và khéo néo nhằm nâng cao thành tích trong môn chạy tiếp sức 4 x 100m cho đội tuyển điền kinh trường THPT Vĩnh Thuận. - Đánh giá hiệu quả của phương pháp huấn luyện nhằm nâng cao thành tích trong môn chạy tiếp sức 4 x 100m cho đội tuyển điền kinh trường THPT Vĩnh Thuận. V. Phương pháp nghiên cứu. Để giải quyết các nhiệm vụ trên của đề tài, tôi đã sử dụng phương pháp nghiên cứu sau: a.Phương pháp nghiên cứu và tổng hợp tài liệu. b.Phương pháp quan sát sư phạm. c.Phương pháp sử dụng Test. d. Phương pháp thực nghiệm sư phạm. VI. Thời gian nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu từ tháng 09 năm 2011 đến tháng 04 năm 2012. B.NỘI DUNG. I. Những thuận lợi và khó khăn trong công tác tuyển chọn và huấn luyện. 1. Thuận lợi: - Được sự quan tâm giúp đỡ và tạo điều kiện của BGH, nhà trường và các đoàn thể.phần lớn học sinh chịu khó học tập, năng động và có sức khoẻ tốt. Môn thể dục ngày càng nhận được sự quan tâm của mọi người. Từ năm học 2001 đến nay tôi được BGH nhà trường giao nhiệm vụ phụ trách tuyển chọn 3 Sáng kiến kinh nghiệm Trường THPT Vĩnh Thuận và bồi dưỡng vận động viên tham gia thi đấu các giải thi đấu phong trào và tham gia thi đấu HKPĐ cấp tỉnh. Tôi luôn tìm tòi, học hỏi, trau dồi kiến thức, nâng cao trình độ và từng bước khắc phục những khó khăn trên. - Tham mưu với bộ môn thể dục đề nghị với nhà trường mua sắm dụng cụ tập luyện nhằm phát triển tố chất vận động, các dụng cụ bổ trợ phát triển chuyên môn ( tạ gánh, vượt rào, đệm nhảy cao). - Được sự quan tâm của BGH, giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn tạo điều kiện thuân lợi trong quá trình tuyển chọn và huấn luyện. 2. Khó khăn: Kĩ thuật và thành tích thi đấu tại HKPĐ của trường THPT Vĩnh Thuận từ năm học 2007-2008 trở về trước còn khá khiêm tốn, sở dĩ như vậy là do một số nguyên nhân sau đây. - Sân tập chưa đảm bảo cho tập luyện, nhiều giờ học rất nắng. Nhiều học sinh nhà xa mà học thể dục chéo buổi nên không về nhà hoặc về nhà không kịp nghỉ chưa nên chất lượng môn học chưa cao. - Cơ sở vật chất, dụng cụ thi đấu,tập luyện của nhà trường còn thiếu thốn chưa đáp ứng được nhu cầu cho học sinh và đội tuyển. - Khi ở cấp dưới các em chưa được học chạy tiếp sức 4x 100m. Đây là môn học cần sự phối hơp và tinh thần đồng đội cao. - Nhiều học sinh khi được tuyển chọn vào đội tuyển chưa được tham dự thi đấu bao giờ cho nên rất khó khăn trong công tác huấn luyện - phong trào tập luyện TDTT ngoại khóa chưa được quan tâm và chưa phát triển mạnh mẽ. - Công tác tổ chức các giải thi đấu điền kinh trong các ngày lễ lớn còn hạn chế rất nhiều 4 Sáng kiến kinh nghiệm Trường THPT Vĩnh Thuận - Đa số học sinh là con nông thôn, không có điều kiện tập luyện TDTT thường xuyên và chế độ bồi dưỡng hợp lý. II. Giải pháp và kết quả: * Giải pháp. 1. Đặc điểm của chạy tiếp sức 4x 100m. Cùng là các môn chạy nên về nguyên lý kỹ thuật chạy tiếp sức giống nhau như chạy ngắn, cự ly trung bình và cự ly chạy dài.Đó là một hoạt động có chu kỳ, một chu kỳ gồm hai bước đơn, trong đó có hai lần cơ thể bay trên không và hai lần có một chân chống đất. Tốc độ chạy phụ thuộc vào độ dài và tần số bước. Độ dài bước tùy thuộc cấu trúc giải phẫu sức mạnh và góc độ đạp sau, còn tần số bước phụ thuộc vào sức mạnh, tốc độ đạp sau ,tốc độ đưa chân và cả sự phối hợp động tác tay và chân. Trong một chu kỳ bước chạy, để rút ngắn thời gian chạy không chỉ cần đạp sau nhanh mạnh, đúng hướng mà còn phải rút ngắn thời gian bay trên không, bởi vì khi bay cơ thể chuyển động dần đều do là chuyển động theo quán tính. Bên cạnh đó yêu cầu của chạy tiếp sức là các vận động viên phải trao và nhận tín gậy trong khu vực 20m qui định. Đồng thời trao và nhận tín gậy phải thực hiện trong điều kiện tốc độ cao tương ứng với tốc độ của cự ly chạy ngắn. Nên trước hết đội chạy phải có sự phối hợp đồng đội tốt, trao nhận tín gậy tốt. Việc trao nhận tín gậy phải được thực hiện khi người trao không giảm tốc độ chạy, khi người nhận đã đạt tới tốc độ tối đa của mình và khi hai người chạy tới đoạn giữa của khu vực trao tín gậy. Nếu đạt được điều đó thì thành tích của đội sẽ nhanh hơn thành tích chạy 100m của bốn người trong đội cộng lại, bởi vì trong chạy 4x100m lúc này có tới 3x100m vận động viên được chạy với tốc độ cao. Trong thi đấu (kể cả thi đấu quốc tế) rất nhiều đội có thành tích của từng cá nhân trong đội rất tốt lại thua các đội kém hơn do sự phối hợp trao nhân tín gậy không tốt hoặc bị rơi gậy. 5 Sáng kiến kinh nghiệm Trường THPT Vĩnh Thuận Cùng với các yếu tố trên việc phân công thứ tự người chạy trong đội cần phải được khai thác được thế mạnh của từng cá nhân: Người số 1 chạy đầu tiên phải là người có kỹ thuật xuất phát thấp tốt nhất trong đội ( xuất phát nhanh không bị phạm quy và đạt tốc độ cao sớm) . Người số 2, số 3 cần phải có sức bền tốc độ ( vì phải chạy 120m) và có kỹ thuật trao nhận tín gậy tốt. người số 4 chạy đoạn cuối phải là người chạy nước rút tốt và là vận động viên có tâm lý thi đấu tốt và lòng quyết tâm cao thì sẽ đạt được thắng lợi. 2.Một số phương pháp tuyển chọn và huấn luyện chạy 4x100m. 2.1 . Phương pháp tuyển chọn. a. Hình thái cơ thể. * Chiều cao Theo thống kê trong môn chạy ngắn, 8 VĐV nam đã có 12 lần phá kỷ lục thế giới đều cao trên 1m70 về nữ có 5 VĐV 10 lần phá kỷ lục thế giới có chiều cao 1m65 trở lên, người cao nhất là 1m72. Đa số các huấn luyện viên và chuyên gia chạy ngắn thế giới cho rằng chiều cao lí tưởng của vận động viên thế giới : VĐV nam là 1m75 trở lên, VĐV nữ 1m68 trở lên. Khi tuyển chọn tài năng, phải đặc biệt căn cứ vào đặc điểm sinh trưởng phát dục theo giai đoạn tuổi khác nhau. Phương pháp dự đoán chiều cao + Phương pháp dự đoán của Hapulchikhơ. Chiều cao nam : Chiều cao bố + Mẹ 2 Chiều cao nữ : Chiều cao bố x 0,932 + Mẹ /2 2 + Phương pháp dư đoán theo độ dài bàn chân Chiều cao khi trưởng thành = Chiều cao bàn chân lúc 13 tuổi cm x 7 + 3cm 6 Sáng kiến kinh nghiệm Trường THPT Vĩnh Thuận * Chỉ số Quetelet ( Trọng lượng/chiều cao x 1000 ). Chỉ số quetelet biểu thị trọng lượng của mỗi xăngtimét chiều cao cơ thể, phản ánh sự phát dục đồng đều của cơ thể. b.Tố chất thể lực. kỹ thuật nhảy cao được xây dựng trên cơ sở tố chất thể lực. Tố chất thể lực tốt là tiền đề thuận lợi cho việc nắm vững kỹ thuật và chịu đựng lượng vận động lớn trong tập luyện và thi đấu, không ngừng nâng cao được thành tích và phòng ngừa được chấn thương, đó là những điều rất có ý nghĩa trong việc kéo dài “ tuổi thọ” thi đấu của VĐV, đặc biệt tốc độ, sức mạnh, độ mềm rẻo, sức bền và sự phối hợp trong vận động là những tố chất quan trọng cần lưu ý khi lựa chọn tài năng thể thao. c.Đặc trưng cá tính và phẩm chất tâm lý. Thực tế thể thao cho thấy, nếu chỉ dựa vào thân hình lý tưởng và tố chất vận động thì chưa đủ mà VĐV cần phải có cả : Lòng tự tin, tự cường, cần mẫn, cương nghị, ý trí hăng hái, tinh thần vững vàng…nói chung thể chất tâm lý ưu tú thì mới vươn nên đạt thành tích cao trong thi đấu điền kinh. Vì vậy những VĐV điền kinh phải là những người có tâm lý và cá tính tốt đẹp. Sau khi đã tìm hiểu kỹ về đặc điểm của chạy tiếp sức 4x100m và qua quá trình giảng dạy, huấn luyện. Tôi thấy rằng đây là môn thể thao đòi hỏi sự kết hợp của nhiều yếu tố khác nhau như : tốc độ, thể lực, kỹ, chiến thuật, khéo léo, ý chí và tâm lý trong suốt quá trình tập luyện và thi đấu. Vì vậy phải có một phương pháp giảng dạy và huấn luyện sao cho phù hợp vói điều kiện thời gian ngắn mà vẫn mang hiệu quả cao. Để đạt được điều đó cần giải quyết tốt các nhiệm vụ sau: - Dạy kỹ thuật cơ bản và luật thi đấu. - Cách xuất phát. - Cách trao – nhận tín gậy. 7 Sáng kiến kinh nghiệm Trường THPT Vĩnh Thuận - Kỹ thuật chạy trên đường vòng. - Lựa chọn vị trí củaVĐV và kết hợp với huấn luyện thể lực. - Nắm rõ tâm lý và ý trí thi đấu của VĐV. - Tổ chức thi đấu để hoàn thiện kỹ, chiến thuật và ổn định tâm lý. 2.2. Phương pháp huấn luyện: a.Dạy kỹ thuật cơ bản và luật thi đấu. - Các động tác bổ trợ là nội dung đầu tiên cần giảng dạy và huấn luyện trong chạy tiếp sức 4x100m. + Đối với kỹ thuật chạy bước nhỏ yêu cầu cổ chân phải linh hoạt, thân trên phải thả lỏng, khi chân tiếp súc với đất phải có độ miết của cổ chân. + Đối với kỹ thuật chạy nâng cao đùi : Đùi nâng cao vuông góc với thân người, cẳng chân thả lỏng, cao trọng tâm, tần số nhanh, tiếp súc đất bằng nửa bàn chân trên. + Đối với kỹ thuật chạy đạp sau : Các khớp hông, gối, cổ chân phải duỗi hết và nâng cao đùi chân năng. + Đối với kỹ thuật đánh tay : Hai tay đánh từ chậm tới nhanh, vai thả lỏng, góc độ giữa cẳng và cánh tay khoảng 90o . - Trong quá trình học chạy tiếp sức, chạy cự ly ngắn là một nội dung cơ bản thong tập luyện. Do vậy mỗi khi có điều kiện , giáo viên nên nhắc nhở kịp thời, sửa chửa đôi khi kết hợp tập luyện phát triển sức nhanh ( tập phản xạ; phát triển tần số động tác tay, chân; tập phát triển sức mạnh đạp sau – tăng độ dài bước ), củng cố kỹ thuật chạy cự li ngắn ( xuất phát thấp, chạy lao sau xuất phát, chạy giữa quãng, chạy về đích và đánh đích ).Ở đây chỉ đi sâu phân tích các kỹ thuật thuộc về chạy tiếp sức theo trình tự xuất phát cho tới về đích.Giáo viên cần làm cho học sinh thấy nội dung chạy tiếp sức cũng là bài tập phát triển tốc độ có hiệu quả. Khi chạy tiếp sức, người chạy không 8 Sáng kiến kinh nghiệm Trường THPT Vĩnh Thuận chỉ cố gắng để chiến thắng đối phương mà còn thường xuyên phải gắng để việc trao – nhận tín gậy sao cho có lợi nhất (nhanh chóng, chính xác, đúng thời cơ mà không làm giảm tốc độ…). Giáo viên phải làm cho học sinh thấy thành tích của chạy tiếp sức là thành tích của cả đội ( 4 người ). Dù chỉ một người không hoàn thành nhiệm vụ sẽ làm ảnh hưởng xấu tới thành tích của cả đội. Ngoài kỹ thuật cơ bản và những điểm cần lưu ý trên chúng ta còn phải trang bị cho các em nắm rõ một số điều luật thi đấu, cách tổ chức của một giải đấu và nhiệm vụ của các trọng tài. Để tránh tình trạng VĐV bị bắt phạm quy, tước huy chương hoặc mất thứ hạng… bởi những lỗi hết sức đơn giản như xuất phát trước, chạy không đúng đường của đội mình, cản trở việc trao gậy của đội khác. b. Cách xuất phát. - kỹ thuật xuất phát của người số 1. Vận động viên chạy đoạn đầu trong chạy tiếp sức 4x100m, xuất phát thấp với bàn đạp và cấm tín gậy ở tay phải. Khi tay chống đất để xuất phát, ngón trỏ và ngón cái tách ra như đo gang, chống trên đường chạy và sau vạch xuất phát, các ngón còn lại cấm nửa phần sau của tín gậy. Dùng đốt thứ hai của 3 ngón cùng với ngón cái và ngón trỏ tì xuống đất. Tuy nhiên do người chạy phải cầm tín gậy và phải xuất phát trên đường vòng nên khi đóng bàn đạp, các bàn đạp cần đặt lệch sang phải ô chạy. Vị trí đóng bàn đạp cần đảm bảo được chạy lao sau xuất phát (có lợi cho việc tăng tốc độ ) trên đường thẳng là đường tiếp tuyến từ vị trí xuất phát tới vạch giới hạn bên trái ô chạy. Khi đóng bàn đạp cần chú ý sao cho trục dọc của hai bàn đạp đều song song với đường tiếp tuyến ( từ vị trí đặt bàn đạp đến đường vòng ) để người chạy có thể chạy thẳng đến vạch trong của đường chạy một cách tiết kiệm đường đi nhất. Người chạy số một phải bám sát 9 Sáng kiến kinh nghiệm Trường THPT Vĩnh Thuận vạch trong của đường chạy để khi trao gậy vào tay trái của người thứ hai được thuận lợi. - Kỹ thuật xuất phát của người thứ hai, thứ ba, thứ tư.Ba người chạy các đoạn tiếp theo đều là những người sẽ nhận tín gậy. Tuy chạy ở các vị trí khác nhau nhưng về cơ bản nhiệm vụ và kĩ thuật đều như nhau. Ba người này không chạy theo tín hiệu xuất phát, mà phải nhìn người chạy trước mình( đồng đội) chạy đến cách mình một đoạn sao cho khi mình xuất phát và đạt đến tốc độ cao thì người kia cũng chạy vừa tới và trao tín gậy được cho nhau một cách thuận lợi nhất trong khu vực quy định(20m). Trong chạy tiếp sức 4x100m những người sẽ nhận tín gậy được đứng đợi và xuất phát trước khu vực trao- nhận tín gậy tối đa là 10m( thuộc cự ly của người trao). Mỗi người cần có một điểm báo hiệu để khi thấy người cầm tín gậy chạy tới điểm báo đó thì lập tức xuất phát. Để tiện cho việc quan sát những người này phải dùng kĩ thuật xuất phát cao có ba điểm chống tựa và quay đầu nhìn về sau. Sau xuất phát phải khẩn trương để sớm bắt được tốc độ cao. Khi chạy nếu thấy tiếng báo hiệu của người đưa tín gậy thì lập tức đưa thẳng tay ra sau để nhận tín gậy( tùy cách trao đã thỏa thuận), tiếp tục chạy hết phần cự ly của mình để trao tín gậy cho người chạy đoạn tiếp theo. Người số 4 chạy đoạn cuối cùng chỉ có trách nhiệm nhận tín gậy mà không phải trao cho ai. c. Cách trao- nhận tín gậy. Có hai cách trao- nhận tín gậy: Từ trên xuống và từ dưới lên. Qua quá trình giảng dạy, huấn luyện và tìm hiểu về chạy tiếp sức tôi thấy kĩ thuật trao- nhận 10 Sáng kiến kinh nghiệm Trường THPT Vĩnh Thuận tín gậy từ trên xuống có nhiều điểm ưu việt hơn nên tôi đữ hướng dẫn học sinh của mình tập luyện theo cách trao này. Đối vối cách trao từ trên xuống người nhận đưa tay ra sau, lòng bàn tay ngửa lên trời, ngón cái chĩa sang bên bốn ngón kia chụm lại với nhau. Người trao tín gậy đặt một đầu gậy từ trên xuống vào lòng bàn tay đồng đội mình. Trong kĩ thuật chạy tiếp sức, khó nhất là việc trao và nhận được tín gậy trong khu vực quy định, khi cả người trao và người nhận tín gậy đều chạy với tốc độ cao( gần bằng tốc độ tối đa của mỗi người). Để đạt được điều này vận động viên cần làm tốt hai việc sau: - Xác định vạch báo hiệu chính xác: Đó là khi việc trao và nhận tín gậy được diễn ra trước khi người nhận ra khỏi khu vực quy định và người nhận được hoặc gần đạt được tốc độ tối đa của mình. B C *A D Qua quan sát hình vẽ ta thấy: CD là khu vực trao- nhận tín gậy( 20m). BC là khu vực xuất phát của người nhận tín gậy( có thể dứng bất kì đâu trong khu vực 11 Sáng kiến kinh nghiệm Trường THPT Vĩnh Thuận 10m này). Các VĐV luôn luôn tạn dụng đứng sát B dễ nhận tín gậy ở gần D thì đã được chạy tốc độ tối đa gần 30m, khi đã đạt tốc độ gần tối đa. Giáo viên phải hướng dẫn cho học sinh của mình tận dụng điều kiện này để có thể tăng tốc độ nhịp nhàng, không tốn nhiều sức do phải dốc sức mau chóng đạt tốc độ cao. A là vạch báo hiệu cho biết thời điểm người nhận tín gậy phải xuất phát( khi thấy người trao tín gậy chạy đến vạch này). - Trao và nhận tín gậy chính xác: Trao và nhận tín gậy đúng thời cơ mà không làm giảm tốc độ chạy. Để có được điều này, từng học sinh không chỉ biết thực hiện thuần thục kĩ thuật cá nhân mà còn phải phối hợp với đồng đội một cách nhuần nhuyễn. Để đạt được điều đó cần phải thực hiện một số bài tập sau: +Xác định vạch báo hiệu A : Để xác định được vạch báo hiệu A, ban đầu đặt vạch A cách vạch B khoảng 8 – 10m để học sinh chạy thử,sau đó điều chỉnh ( tiến lên hay lùi xuống) cho phù hợp. Chỉ điều chỉnh vị chí của A tuyệt đối không thay đổi tốc độ chạy.Nếu với A ban đầu, người trao gậy đuổi không kịp người nhận thì phải đưa A về gần B và ngược lại nếu đuổi kịp sớm, phải đưa A ra xa B hơn. + Phối hợp trao –nhận tín gậy : Trước hết phải xác định đó là kỹ thuật trao từ trên xuống. Từng học sinh trong đội tự tập theo nhiệm vụ được phân công. Nếu là người trao, tập đưa tín gậy về trước và phát tín hiệu bằng âm thanh ( thường là : “hấp” ). Khi tay cầm gậy đánh về trước thì hô, sau khi hô vẫn đánh tay cầm gậy về sau, tiếp đó khi đánh tay về trước mới làm động tác trao. Nếu là người nhận , trong khi đánh tay như đang chạy, làm động tác đưa tay về sau để nhận tín gậy với kỹ thuật tương ứng với kỹ thuật của người trao. Động tác phải nhanh và ổn định, để người trao luôn biết trước sẽ phải đưa gậy vào vị trí nào, để có sự ổn định đó khi đưa tay về sau cần phải đưa sát người. Việc tập của học sinh phải 12 Sáng kiến kinh nghiệm Trường THPT Vĩnh Thuận theo trình tự từ chậm đến nhanh, khi ổn định rồi thì cho tập theo từng nhóm hai người. +Tập phối hợp hai người: Ban đầu đứng tại chỗ, người nhận đứng trước người trao đứng sau ( hơi lệch sang bên cạnh để tay trao và tay nhận cùng trên một mặt phẳng thẳng đứng, song song với hướng chạy ). Khoảng cách giữa hai người khoảng 1-1,3m để khi trao và nhận tín gậy tay của hai người đều được duỗi thẳng. Khi tập tại chỗ nhịp nhàng rồi thì bắt đầu di chuyển từ chậm tới nhanh và cuối cùng tập phối hợp có xác định vạch báo hiệu để trao – nhận tín gậy trong khu vực 20m quy định. + Tập phối hợp cả đội : Ban đầu cả bốn vận động viên cùng chạy theo một hàng dọc, em nọ cách em kia khoảng 1- 1,3m. Em chạy cuối cùng là em chạy đoạn đầu, có cầm tín gậy, sau khi cùng chạy vài bước tín gậy sẽ được chuyển từ em chạy sau cùng lên em chạy thứ 3. Từ em thứ 3 trao cho em chạy thứ 2 và em thứ 2 trao cho em chạy cuối cùng. Như vậy VĐV chạy đoạn đầu chỉ tập trao gậy cho VĐV chạy đoạn 2, còn VĐV chạy đoạn 2 vừa tập nhận gậy của VĐV chạy đoạn 1vừa tập trao gậy cho VĐV chạy đoạn 3. VĐV chạy đoạn 3 cũng tương tự như VĐV chạy đoạn 2 vừa phải nhận tín gậy của VĐV đoạn 2 vừa phải trao gậy cho VĐV chạy đoạn 4. VĐV chạy đoạn 4 chỉ tập nhận gậy của VĐV đoạn 3. sau khi đã phối hợp ăn ý thì giáo viên cho cả đội tập từ chậm đến nhanh và chạy hết cả quãng đường 4 x 100m. Cũng phải cần lưu ý rằng trong quá trình chạy VĐV không được cầm gậy quá chặt nếu không sẽ ảnh hưởng đến tần số động tác đánh tay. Còn nếu cầm lỏng lẻo quá sẽ làm rơi gậy trong khi chạy. Trong chạy tiếp sức 4 x 100m ,số 1 cầm tín gậy ở tay phải , chạy lệch sang bên trái của ô chạy. số 2 phài chạy sát phía ngoài ô chạy và nhận tín gậy bằng tay trái và sau đó trao vào tay phải của số 3. Cũng như số 1 vì phải chạy ở đường vòng nên số 3 cũng chạy sát mép 13 Sáng kiến kinh nghiệm Trường THPT Vĩnh Thuận trong của ô chạy để không bị chạy cự li dài hơn quy định. Số 4 ( chạy trên đường thẳng ) chạy sát bên phải ô chạy và nhận tín gậy bàng tay trái. d.Kỹ thuật chạy trên đường vòng Trong trạy tiếp sức 4 x 100m người số 1 và số 3 phải xuất phát và chạy trên đường vòng nên trong quá trình giảng dạy và huấn luyện giáo viên cần chú ý vì kỹ thuật chạy có những điểm khác biệt so với chạy trên đường thẳng. Riêng về kỹ thuật xuất phát thì như đã trình bày ở phần trên(phần b ), ở đây chỉ đi sâu vào phân tích và làm rõ kỹ thuật chạy trên đường vòng. Khi chạy trên đường vòng, lực li tâm xuất hiện, tốc độ chạy càng cao- lực li tâm càng lớn, lực này có xu hướng đẩy người chạy ra tâm của đường vòng, làm cho cự li chạy dài hơn cự li quy định. Do không chạy sát đường giới hạn bên trái ô chạy( cự li chạy được tính theo chu vi của đường vòng, chu vi tỉ lệ thuận với bán kính đường vòng. Khi chạy sát bên phải ô chạy bán kính đường vòng lớn hơn, cự li phải chạy lớn hơn ). Để khác phục ảnh hưởng của lực li tâm, kỹ thuật chạy cần có sự đều chỉnh: Toàn bộ cơ thể phải chủ động ngả về phía trong( sang trái, hướng về tâm đường vòng), vai phải cao hơn vai trái một chút. Độ ngả nêu trên phụ thuộc vào tốc độ chạy, đủ thắng lực li tâm để vẫn chạy được sát bên phải ô chạy. tay phải chủ động đánh nhanh hơn và với biên độ lớn hơn so với động tác của tay trái ( việc đánh khửu tay phải rộng ra ngoài còn có tác dụng giữ 14 Sáng kiến kinh nghiệm Trường THPT Vĩnh Thuận thăng bằng khi chạy ). Chân trái khi đưa về trước, đầu gối hơi hướng ra ngoài, bàn chân tiếp đất bằng cạnh ngoài, mũi bàn chân cũng hướng ra ngoài (sang trái). Chân phải khi ở thời điểm thẳng đứng, đầu gối gập ít hơn so với chân trái. Khi đạp sau cần dùng sức tích cực hơn, khi đưa về trước cần chủ động đưa đầu gối ép sang trái vào trong, khi tiếp đất mũi chân hướng vào trong và bằng cạnh trong của bàn chân, cố đặt chân sát bên trái ô chạy. Khi chạy từ đường thẳng vào đường vòng, độ ngả toàn thân tăng dần, kỹ thuật chạy trên đường thẳng dần chuyển thành kỹ thuật chạy trên đường vòng, thì khi chạy từ đường vòng ra đường thẳng, độ ngả đó lại giảm dần và kỹ thuật chạy chuyển dần từ kỹ thuật chạy trên đường vòng sang kỹ thuật chạy trên đường thẳng. e. lựa chọn vị trí của VĐV và kết hợp vời huấn luyện thể lực. Chạy tiếp sức 4 x 100m là một trong những môn thi tốc độ cao và sự phối hợp đồng đội hết sức nhanh, chính xác trong thời gian ngắn Chính vì vậy việc phối hợp đồng đội phải hết sức ăn ý, khớp với nhau từng chi tiết nhỏ một và phải tính đến khả năng, sở trường của mỗi cá nhân trong nhóm để tổng hợp lại thành tích cao. Vì vậy việc sắp xếp vị trí của từng VĐV đối với giáo viên –HLV là cực kỳ quan trọng. Nên bố trí người có phản ứng nhanh, xuất phát tốt nhất,khả năng chạy lao và chạy đường vòng tốt nhất trong đội làm người chạy số 1. Người số 2 chạy trên đường thẳng nhưng đoạn đường phải chạy với tốc độ cao khoảng 116-120m, nên người chạy phải có sức bền tốc độ tốt, khả năng phối hợp ăn ý chính xác với đồng đội trước và tiếp sau mình khi thao tác nhận và trao tín gậy. Người số 3 chạy trên đường vòng nên chọn VĐV có khả năng chạy tốc độ cao ở đường vòng và có kỹ thuật nhận và trao tín gậy tốt. Người cuối cùng được chạy trên đường thẳng về đích nên người chạy phải có tốc độ cao, sức bền tốc độ cao, có sự cố gắng kiên định cao, nước rút và kỹ thuật đánh đích tốt. Sự phối hợp đồng 15 Sáng kiến kinh nghiệm Trường THPT Vĩnh Thuận đội phải hết sức hợp lý, nếu không trong thực tế đã có những đội toàn những người có thành tích cao lại thua đội có thành tích thấp hơn bởi sự phối hợp không nhịp nhàng khi trao – nhận tín gậy và sự sắp xếp không hợp lý. Sau khi đã dạy kỹ thuật cơ bản, luật thi đấu, cách xuất phát, cách trao nhận tín gậy, kỹ thuật chạy trên đường vòng và lựa chọn vị trí thích hợp cho từng VĐV tôi tiến hành huấn luyện nâng cao thể lực cho các em. Thể lực bao gồm các tố chất như sức mạnh, sức nhanh , sức bền, sự mềm dẻo và khả năng phối hợp. Tuy các tố chất thể lực được xem là nền tảng để đạt được thành tích, song cũng chỉ là điều kiện ở một phạm vi nhất định còn sự phối hợp nhịp nhàng ăn ý khi trao - nhận tín gậy và việc sắp xếp hợp lýcác vị trí cũng không kém phần quan trọng. Chính vì thế huấn luyện thể lực phải được gắn liền với huấn luyện kỹ thuật và chiến thuật. Huấn luyện thể lực thông qua một số bài tập và trò chơi rèn luyện thể lực, rèn luyện sự linh hoạt khéo léo như: Tập các động tác bổ trợ về chạy : chạy bước nhỏ, chạy nâng cao đùi, chạy nâng cao gót, chạy đạp sau. - Xuất phát ở nhiều tư thế khác nhau ( xuất phát cao ,xuất phát thấp,xuất phát ở tư thế ngồi xổm, xuất phát từ tư thế quay lưng về hướng chạy….). - Chạy tốc độ cao 20 -30m. - Chạy có người kéo phía sau. - Trò chơi nhanh khéo. - Lò có, bật xa tiếp sức. - Chạy con thoi, chạy đổi chỗ. - Tập nhiều môn thể thao tại trường và tại gia đình. g.Nắm rõ tâm lý và ý trí thi đấu của học sinh. 16 Sáng kiến kinh nghiệm Trường THPT Vĩnh Thuận Huấn luyện và giảng dạy chạy tiếp sức khó hơn rất nhiều nội dung khác, đặc biệt là về mặt tâm lý. Vì chỉ cần một thành viên trong đội có tâm lý thi đấu yếu, dễ bị phân tán, sẽ làm ảnh hưởng đến thành tích chung của cả đội. Cho nên người giáo viên –HLV phải có năng lực qua sát tốt và có năng lực tư duy lôgic, giỏi về xây dựng mối liên hệ giữa thầy và trò trên cơ sở tín nhiệm và tôn trọng lẫn nhau, đồng thời phải có khả năng thuyết phục và giáo dục. Trong quá trình giảng dạy và huấn luyện có những lúc học sinh từ chối tập một số bài tập nào đó mà không nói rõ nguyên nhân vì sao không tập. Đối với học sinh nữ ở đây có thể là vấn đề liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt, còn học sinh nam thì có thể là một số yếu tố tâm lý phát sinh đột xuất. Giáo viên khi gặp trường hợp này không nên vội vàng trách móc hay tùy tiện phê bình ngay các em ngay trên lớp hoặc trong buồi tập mà phải tìm hiểu rõ nguyên nhân đích thực. Khi biết rõ nguyên nhân giáo viên cần phải khuyên nhủ, thậm chí có thể phê bình nhưng không nên quá chỉ trích về vấn đề đó vì ở lứa tuổi này các em rất rễ bị tự ái. Giáo viên cần biết giải quyết một cách khéo léo những khúc mắc một cách bình tĩnh, có lý lẽ, biết khuyến khích các em tập luyện tốt. Lấy động viên, thuyết phục là chính chứ không gò ép đe dọa. Qua đó dần dần giáo dục cho các em thành người có tính kiên cường, biết tự kiềm chế và có ý chí. Chúng ta giáo dục ý chí cho các em thông qua việc khắc phục những khó khăn trở ngại về tâm lý. Phải làm cho các em hiểu rằng muốn có một sức khỏe tốt và đạt được thành tích cao trong thi đấu thể thao thì phải luyện tập thường xuyên và phải có sự mệt nhọc cần thiết. Các chuyên gia tâm lý và các HLV thể thao chuyên nghiệp cho rằng 70% sự thắng bại trong thi đấu thể thao là nhờ các tố chất và quá trình tập luyện còn 30% là yếu tố tâm lý. Tất cả những yêu cầu trên có thể giúp cho giáo viên-HLV nâng cao được uy tín đối với 17 Sáng kiến kinh nghiệm Trường THPT Vĩnh Thuận học sinh, mặt khác giáo viên cần phải nắm vững nghệ thuật của một nhà giáo dục mới có thể phát huy tính chủ đạo được. Bên cạnh đó người HLV- giáo viên phải hiểu được rằng một VĐV ưu tú ngoài trình độ trí lực cao, trạng thái tâm lý thích hợp và năng lực cao về ý thức vận động động, còn cần phải có các cá tính khác thích ứng với trình độ thể thao hiện đại như: tính cách, tình cảm, ý trí quyết đấu, nghị lực quyết tâm, năng lực tư duy…Chúng có thể dùng phương pháp trò chuyện, quan sát và đo một số chỉ số tâm lý đơn giản khác để điều tra các vấn đề sau: - Tâm tư, suy nghĩ đối với quá trình luyện tập gian khổ. - Khả năng tập trung sức phấn đấu thông qua tập luyện hàng ngày. - Thái độ hợp tác HLV và các nhân viên chăm sóc y tế. - Tinh thần, thái độ tham gia thi đấu, có ý chí quyết đấu kể cả với đối thủ mạnh hơn mình, có ý thức cạnh tranh vươn lên đúng đắn, sự hồ hởi, phấn khởi trong tập luyện và thi đấu. - Sự gắng sức, bình tĩnh và sáng suốt, lựa chọn phương pháp tối ưu để dành chiến thắng. - Trong quá trình huấn luyện luôn xây dựng cho mình một niềm tin, tinh thần thái độ tập luyện tự giác, nghiêm túc. Vì vậy giảng dạy và huấn luyện chạy tiếp xúc là một công việc phức tạp đòi hỏi người thầy phải có phương pháp giáo dục phong phú và hiểu biết sâu sắc về sự biến đổi tâm lý học sinh theo nhóm tuổi. h. Tổ chức thi đấu để hoàn thiện kỹ thuật, chiến thuật và ổn định tâm lý. Sau khi trang bị cho học sinh-VĐV các kỹ, chiến thuật và các yếu tố cần thiết cùng với tâm lí vững vàng và qua quá trình tập luyện chúng ta nên tiến hành tổ chức các cuộc thi đấu tiếp sức cho học sinh để hoàn thiện kĩ, chiến thuật và ổn định tâm lý. Vận dụng đúng luật thi đấu và đủ dường chạy để các em có 18 Sáng kiến kinh nghiệm Trường THPT Vĩnh Thuận thể phát huy sở trường của mình, từ đó có thể rút ra được những kinh nghiệm thực tế để chuẩn bị tốt cho các cuộc thi đấu thể thao. 3. Ứng dụng các phương pháp tuyển chọn và huấn luyện chạy tiếp sức 4x100m cho học sinh trường THPT. Bằng các test chuyên môn, tôi tiến hành kiểm tra hơn 300 học sinh của 3 khối 10, 11và 12 năm học 2011-2012 đã chọn ra được 8 học sinh vào đội tuyển của trường tham dự hội khỏe phù đổng cấp tỉnh lần thứ XV năm học 2011-2012. BẢNG DANH SÁCH ĐỘI TUYỂN ĐIỀN KINH CỦA TRƯỜNG THPT VĨNH THUẬN NĂM HỌC 2011-2012 STT 1 2 3 4 5 6 7 8 HỌ VÀ TÊN Lê Bích Châu Hồ Văn Nguyên Nguyễn Thị Linh Nguyễn Thị Nhạn Trần Văn Bền Nguyễn Thị Đầm Khưu Kim Y Trịnh Thị Bé Tư LỚP 10A3 11A1 10C2 10C8 11A2 10C1 12A2 11A2 NĂM SINH 1996 1995 1996 1995 1995 1996 1995 1996 Đây là những học sinh có kết quả kiểm tra tốt nhất. Tuy nhiên các em chưa hề biết kỹ thuật, chiến thuật, cách xuất phát, cách trao gậy, cách chạy trên đường vòng, luật thi đấu… trong chạy tiếp sức 4x100m. Vì vậy tôi phân chia quá trình huấn luyện thành các thời kỳ cụ thể và tổ chức cho học sinh tập luyện theo trình tự sau: a. Thời kỳ chuẩn bị(từ giữa tháng 9 đến tháng 12 năm 2011) Đây là sự khởi đầu cần thiết và rất quan trọng cho các bước tiếp theo của cả quá trình giảng dạy và huấn luyện, chính vì thế ở giai đoạn này chúng ta cần tập 19 Sáng kiến kinh nghiệm Trường THPT Vĩnh Thuận chung vào giảng dạy các kỹ thuật cơ bản, chiến thuật luật thi đấu và thể lực cho học sinh. Ngoài các buổi tập chính khóa theo sự phân công của chuyên môn là 1 buổi / tuần. Tôi đã tận dụng thời gian vào các buổi chiều từ 17giờ - 18 giờ hàng ngày để tăng số lượng buổi tập bằng việc áp dụng các hệ thống bài tập và các nhiệm vụ cũng như phương pháp huấn luyện cụ thể đã nêu ở phần trên cho từng giáo án cụ thể. Qua thời kỳ chuẩn bị các VĐV cơ bản đã nắm được các kỹ, chiếm thuật, luật thi đấu và thể lực tượng đối tốt để chuẩn bị bước vào thời kỳ thi đấu. b. Thời kỳ thi đấu( từ tháng 1-cuối tháng 3 năm 2012) Đây là thời kỳ hết sức quan trọng bởi nó sẽ đánh giá kết quả của từng quá trình huấn luyện và giảng dạy. Để đạt được thành tích cao trong thi đấu người huán luyện viên không được quên việc lồng ghép các buổi thi đấu tập giữa các đội sau khi đã hoàn thiện kỹ, chiến thuật, luật thi đấu. Vì vậy ở thời kỳ này chúng ta phải giúp cho học sinh đạt tới đỉnh cao về thể lực chuyên môn, tâm lý thi đấu vững vàng, sự hưng phấn và phối hợp ăn ý khi trao- nhận tín gậy giữa 4 người trong đội. Đồng thời có khả năng tư duy chiến thuật, biết phân phối sức hợp lý và sử dụng kỹ, chiến thuật tốt để có những bước đột phá phù hợp với mọi tình huống, diễn biến thi đấu trên đường chạy và phát huy được sở trường của mình. * KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC. Được sự quan tâm của BGH và các bộ phận có liên quan, qua thời gian áp dụng các phương pháp giảng dạy và huấn luyện nêu trên. Là một giáo viên giảng dạy môn thể dục và là tổ trưởng chuyên môn của trường tôi thấy phong trào TDTT của trường ngày càng phát triển mạnh mẽ. Tỷ lệ học sinh đạt điểm khá, giỏi của bộ môn đạt trên 75%. 20