Tài liệu Skkn phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu cho học sinh lớp 4

SKKN: Phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu cho học sinh lớp 4 PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. LÝ DO CHỌN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM. Qua thực tế dạy tôi đã gặp phải không ít những khó khăn. Bởi đây là chương trình thay sách lớp 4 mới. Cùng tồn tại với nó là từ ngữ và ngữ pháp của chương 1 SKKN: Phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu cho học sinh lớp 4 trình cải cách đều đảm nhiệm cung cấp vốn từ cho học sinh, việc hướng dẫn làm các bài tập Luyện từ và câu mang tính chất máy móc, không mở rộng cho học sinh nắm sâu kiến thức của bài. Về phía học sinh, làm các bài tập chỉ biết làm mà không hiểu tại sao làm như vậy, học sinh không có hứng thú trong việc giải quyết kiến thức. Do vậy việc tổ chức cho học sinh trong các giờ giải quyết các bài tập Luyện từ và câu là vấn đề trăn trở cho các giáo viên và ngay bản thân tôi. 2 SKKN: Phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu cho học sinh lớp 4 Trong quá trình dạy học cũng như việc phát hiện học sinh năng khiếu, tôi cũng như một số giáo viên khác khi dạy đến tiết Luyện từ và câu, đặc biệt các khái niệm về từ đơn, từ ghép, các kiểu từ ghép...bộc lộ không ít hạn chế. Về nội dung chương trình dạy phần đó trong sách giáo khoa rất ít. Chính vì vậy học sinh rất khó xác định, dẫn đến tiết học trở nên nhàm chán không thu hút học sinh vào hoạt động này. Để tháo gỡ khó khăn đó rất cần có một phương pháp tổ chức tốt nhất, có hiệu quả nhất cho tiết dạy các dạng bài tập Luyện từ và câu cho học sinh lớp 4. 3 SKKN: Phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu cho học sinh lớp 4 Từ những lý do khách quan và chủ quan đã nêu trên, thông qua việc học tập, giảng dạy trong những năm qua, tôi đã chọn đề tài này để nghiên cứu sâu hơn về phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập Luyện từ và câu cho học sinh lớp 4, nhằm tìm ra được phương pháp, hình thức tổ chức thích hợp nhất, vận dụng tốt nhất trong quá trình giảng dạy của mình. Vì điều kiện, khả năng nghiên cứu có hạn tôi xin mạnh dạn trình bày kết quả nghiên cứu của mình thông qua đề tài “Phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu cho học sinh lớp 4”. 4 SKKN: Phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu cho học sinh lớp 4 2. THỜI GIAN THỰC HIỆN VÀ TRIỂN KHAI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM: Từ năm 1998 tôi đã được phân công công tác giảng dạy. Thời gian tuy đã được 13 năm nhưng tôi cũng mạnh dạn áp dụng đề tài vào khối giảng dạy tôi thấy những thuận lợi và những khó khăn sau: Các em đều ở lứa tuổi say mê với môn Tiếng Việt, đặc biệt là phân môn Luyện từ và câu mang tính dặc thù nên hầu hết các em đều yêu thích . Nhìn chung các em đều yêu thích và bộc lộ về tính hiếu học 5 SKKN: Phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu cho học sinh lớp 4 nâng cao tầm nhận thức của mình được tham gia vào các hoạt động bổ ích về môn Tiếng Việt. Tạo được hứng thú phù trợ cho sự hăng say học tập những môn khác. Bản thân tôi là giáo viên dạy môn Tiếng Việt lớp 4 nên tôi đã chọn đề tài này ngay từ đầu năm học và triển khai ở tổ, được áp dụng vào phân môn Luyện từ và câu lớp 4B. a. Nhiệm vụ nghiên cứu. 6 SKKN: Phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu cho học sinh lớp 4 Tìm hiểu tình hình học tiếng việt phân môn Luyện từ và câu thực hành xác định phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu. Đề xuất một số biện pháp thực hiện trong khi dạy học sinh dạng bài này. Đối tượng nghiên cứu: Học sinh lớp 4. b. Mục đích nghiên cứu. Với đề tài này mục đích nghiên cứu chính là tìm phương pháp tổ chức thích hợp nhất trong quá trình dạy các dạng bài tập Luyện từ và câu. Từ đó vận dụng linh 7 SKKN: Phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu cho học sinh lớp 4 hoạt vào hướng dẫn rèn kỹ năng làm các dạng bài tập Luyện từ và câu cho học sinh một cáhc hiệu quả nhất. c. Phương pháp nghiên cứu. Để thực hiện được mục đích của đề tài đặt ra, tôi mạnh dạn nghiên cứu, học hỏi tìm tòi, áp dụng những phương pháp sau: - Phương pháp nghiên cứu. + Phương pháp nghiên cứu lý luận (đọc tài liệu). 8 SKKN: Phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu cho học sinh lớp 4 + Phương pháp phân tích tổng hợp. + Phương pháp điều tra. + Phương pháp thực nghiệm + Phương pháp đàm thoại. + Phương pháp tổng kết, rút kinh nghiệm. - Tiến trình nghiên cứu. 9 SKKN: Phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu cho học sinh lớp 4 + Dự giờ thăm lớp, tiếp xúc gần gũi với học sinh và hiểu tình trạng giải quyết, làm các bài tập Luyện từ và câu của giáo viên và học sinh lớp 4. + Đề ra phương hướng để nâng cao chất lượng làm các bài tập có hiệu quả hơn. + Dạy thực nghiệm, áp dụng trên lớp đối chứng, phân tích các kết quả bằng số liệu thống kê. PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 10 SKKN: Phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu cho học sinh lớp 4 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN. Nhận thức được tầm quan trọng của Tiếng Việt trong sự nghiệp giáo dục con người. Từ xa xưa ông cha ta đã sử dụng nó một cách tự giác nhằm để giáo dục trẻ nhỏ. Khi chưa có nhà trường, trẻ được giáo dục trong gia đình và ngoài xã hội. Từ thuở nằm nôi, các em được bao bọc trong tiếng hát ru của mẹ, của bà, 11 SKKN: Phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu cho học sinh lớp 4 lớn lên chút nữa những câu chuyện kể có tác dụng to lớn, là dòng sữa ngọt ngào nuôi dưỡng tâm hồn trẻ, rèn luyện các em thành con người có nhân cách, có bản sắc dân tộc góp phần hình thành con người mới, đáp ứng yêu cầu của xã hội đối với những thành viên của mình. Cùng với sự phát triển của xã hội, giáo dục nhà trường xuất hiện như một điều tất yếu, đón bước thiếu nhi cắp sách tới trường. Cả thế giới đang mở trước mắt 12 SKKN: Phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu cho học sinh lớp 4 các em. Kho tàng văn minh nhân loại được chuyển giao từ những điều sơ đẳng nhất. Quá trình giáo dục được thực hiện ở mọi lúc, mọi nơi, tất cả các môn học. Những điều sơ đẳng nhất đã góp phần rất quan trọng trong việc sử dụng ngôn ngữ vào hoạt động giao tiếp của học sinh. Ngôn ngữ là thứ công cụ có tác dụng vô cùng to lớn. Nó có thể diễn tả tất cả những gì con người nghĩ ra, nhìn thấy biết được những giá trị trừu tượng mà các giác quan không thể vươn tới được. Các môn học ở Tiểu học có tác dụng hỗ trợ cho nhau nhằm giáo dục toàn diện học sinh phải 13 SKKN: Phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu cho học sinh lớp 4 kể đến Luyện từ và câu, một phân môn chiếm thời lượng khá lớn trong môn Tiếng Việt ở Tiểu học. Nó tách thành một phân môn độc lập, có vị trí ngang bằng với phân môn Tập đọc, Tập làm văn...song song tồn tại với các môn học khác. Điều đó thể hiện việc cung cấp vốn từ cho học sinh là rất cần thiết và nó có thể mang tính chất cấp bách nhằm “đầu tư” cho học sinh có cơ sở hình thành ngôn ngữ cho hoạt động giao tiếp cũng như chiếm lĩnh nguồn tri thức mới trong các môn học khác. 14 SKKN: Phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu cho học sinh lớp 4 Tầm quan trọng đó đã được rèn giũa luyện tập nhuần nhuyễn trong quá trình giải quyết các dạng bài tập trong môn Luyện từ và câu lớp 4. 2. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ. 2.1. Đối với chương trình sách giáo khoa. Số tiết Luyện từ và câu của chính sách giáo khoa lớp 4 gồm 2 tiết/tuần. Sau mỗi tiết hình thành kiến thức là một loạt các bài tập củng cố bài. Mà việc xác định phương pháp tổ chức cho một tiết dạy như vậy là hết sức cần thiết. Việc xác định 15 SKKN: Phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu cho học sinh lớp 4 yêu cầu của bài và hướng giải quyết còn mang tính thụ động, chưa phát huy triệt để vốn kiến thức khi luyện tập, thực hành. 2.2. Đối với giáo viên. Phân môn “Luyện từ và câu” tạo cho học sinh môi trường giao tiếp để học sinh mở rộng vốn từ có định hướng, trang bị cho học sinh các kiến thức cơ bản về Tiếng Việt gắn với các tình huống giao tiếp thường gặp. Từ đó nâng cao các kỹ năng sử dụng Tiếng Việt của học sinh. Giáo viên là một trong 3 nhân tố cần được 16 SKKN: Phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu cho học sinh lớp 4 xem xét của quá trình dạy học “Luyện từ và câu”, là nhân tố quyết định sự thành công của quá trình dạy học này. Khi nghiên cứu quá trình dạy hướng dẫn học sinh làm các dạng bài tập “Luyện từ và câu” cho học sinh lớp 4, Tôi thấy thực trạng của giáo viên như sau: 17 SKKN: Phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu cho học sinh lớp 4 - Phân môn “Luyện từ và câu” là phần kiến thức khó trong khi hướng dẫn học sinh nắm được yêu cầu và vận dụng vào việc làm các bài tập nên dẫn đến tâm lý giáo viên ngại bởi việc vận dụng của giáo viên còn lúng túng gặp khó khăn. - Giáo viên một số ít không chịu đầu tư thời gian cho việc nghiên cứu để khai thác kiến thức và tìm ra phương pháp phù hợp với học sinh, lệ thuộc vào đáp án, gợi ý dẫn đến học sinh ngại học phân môn này. 18 SKKN: Phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu cho học sinh lớp 4 - Cách dạy của một số giáo viên còn đơn điệu, lệ thuộc máy móc vào sách giáo khoa, hầu như ít sáng tạo, chưa thu hút lôi cuốn học sinh. - Nhiều giáo viên chưa quan tâm đến việc mở rộng vốn từ, phát triển vốn từ cho học sinh, giúp học sinh làm giàu vốn hiểu biết phong phú về Tiếng Việt. - Thực tế trong trường tôi công tác, chúng tôi thường rất tích cực đổi mới phương pháp dạy sao cho có hiệu quả nhất ở môn học này. Đồng thời là tiền đề 19 SKKN: Phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu cho học sinh lớp 4 trong việc phát triển bồi dưỡng những em có năng khiếu. Nhưng kết quả giảng dạy và hiệu quả còn bộc lộ không ít những hạn chế. 2.3. Đối với học sinh. Hầu hết học sinh chưa hiểu hết vị trí, tầm quan trọng, tác dụng của phân môn “Luyện từ và câu” nên chưa dành thời gian thích đáng để học môn này. Học sinh không có hứng thú học phân môn này. Các em đều cho đây là phân môn vừa “khô” vừa “khó”. 20