Tài liệu Skkn phương pháp lồng ghép giáo dục giới tính trong giảng dạy sinh học 12

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: "PHƯƠNG PHÁP LỒNG GHÉP GIÁO DỤC GIỚI TÍNH TRONG GIẢNG DẠY SINH HỌC 12 " ---- 1 Phần thứ nhất. MỞ ĐẦU 1.Lí do chọn chuyên đề ( chọn đề tài) Hiện nay, trong chương trình giáo dục đào tạo ở trường THPT của Việt Nam, vấn đề giáo dục giới tính cho học sinh chưa được quan tâm đúng mức. Chưa hề có môn giáo dục giới tính được đưa vào nội dung giảng dạy. Vấn đề này được lồng ghép vào một số nội dung trong môn sinh học hay một số bài trong môn Giáo dụng công dân, địa lí. Tuy nhiên, những nội dung đó vẫn còn chung chung, chưa đáp ứng được nhu cầu hiểu biết và sự cần thiết phải nắm vững các kiến thức về giới tính của các em học sinh. Thái độ của các em khi nói đến những vấn đề liên quan đến giới tính còn khá dè dặt, các em chưa hề mạnh dạn trong quá trình tìm hiểu hay tiếp thu những kiến thức đó. Trong khi các em học sinh khi được hỏi đều cho rằng cần được trang bị đầy đủ các kiến thức về tâm - sinh lí và giao tiếp ứng xử ngay trong THPT. Bên cạnh đó, đội ngũ giáo viên chuyên trách về những vấn đề này hầu như chưa trường nào có. Các hoạt động giáo dục của nhà trường chỉ dùng lại ở một số buổi nói chuyện với các chuyên gia về một số vấn đề sức khoẻ giới tính, phòng chống HIV/AIDS...qua các hoạt động ngoại khóa. Các giáo viên giảng dạy các bộ môn khi đề cập đến việc dạy các kiến thức về giới tính cho các em, một số người còn nói rằng: Giáo viên nói ra những vấn đề đó còn cảm thấy ngượng nữa là các em học sinh. Hậu quả của sự thiếu hiểu biết về giới tính không phải ai khác mà chính các em phải chịu. Theo tổ chức y tế thế giới: Phụ nữ chưa đến tuổi 18 đến khám phá thai tại các trung tâm y tế ngày càng tăng. Cũng theo báo cáo, đây chỉ là số nổi, thực tế còn nhiều hơn vì ---- 2 các em không khai đúng tuổi hay không dám đến bệnh viện để xử lí. Hậu quả của sự thiếu hiểu biết về kiến thức giới tính làm các em dễ mang thai ngoài ý muốn, dễ mắc một số bệnh như: Lậu, Giang mai, sùi mào gà, AIDS. Xã hội hiện nay có nhiều quan điểm khác nhau về vấn đề nên hay không nên đưa chương trình giáo dục sức khoẻ giới tính vào chương trình giáo dục PTTH. Có ý kiến cho rằng: không nên vẽ đường cho hươu chạy, ý khác lại cho rằng: Thà vẽ đường cho hươu chạy còn hơn để hươu chạy sai đường. Vấn đề lớn được đặt ra ở đây là làm thế nào để lấp lỗ hổng trong công tác giáo dục giới tính cho các em đang ở giai đoạn vị thành niên. Theo ý kiến của cá nhân tôi, việc cần thiết phải trang bị cho các em các kiến thức về vấn đề giới tính là không cần phải bàn cãi. Với vai trò là một giáo viên dạy môn sinh học THPT, tôi thấy có một số nội dung trong chương trình SGK có đề cập đến một số vấn đề về dạng kiến thức giáo dục giới tính. Nếu giáo viên biết cách triển khai tốt, khai thác bổ sung thêm một số vấn đề thì sẽ trở thành một bài dạy về giáo dục giới tính rất tốt cho các em. Qua thực tế giảng dạy môn sinh học đăc biệt là lớp 11 tôi xin đưa ra một kinh nghiệm nhỏ trong vấn đề: Sử dụng phương pháp dạy học lồng ghép kiến thức giáo dục giới tính trong bài 47 sách giáo khoa sinh học 11cơ bản Điều khiển sinh sản ở động vật mục II: Sinh đẻ có kế hoạch ở người.. Trong thực tiễn quá trình giảng dạy tại trường tôi nhận thấy vấn đề giới tính với học sinh THPT là một vấn đề còn có nhiều vướng mắc và khó khăn. Mặt khác, thời gian học tập ở trên lớp, phân phối chương trình không nhiều (1,5 tiết/năm học). Lượng thời gian đó không đủ để giáo viên hướng dẫn học sinh. Điều đáng nói là giáo viên và học sinh rất ---- 3 ngại va chạm đến vấn đề tế nhị nên chưa giảng dạy cho hết tiết đặc biệt là những giáo viên trẻ. Số lượng học sinh nữ có thai ngoài ý muốn đang gia tăng, ảnh hưởng đến kết quả học tập của các em Học sinh của trường cách xa trung tâm của tỉnh, các đầu sách tham khảo đến được tay các em học sinh còn hạn chế nên các em ít có điều kiện tiếp cận với phương pháp tự học cách giải bài tập qua sách tham khảo. Hơn nữa hiện nay, Bộ Giáo dục - Đào tạo đang thực hiện đưa giáo dục giới tính vào trường THPT môn sinh học. Học sinh cần phải có kiến thức để bảo tránh những hậu quả sau này. Đặc biệt là môi trường xã hội ngày nay có nhiều kênh hình có nội dung không lành mạnh tác động không xấu đến học sinh. Trong đó đặc biệt là các nữ sinh. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất việc ứng dụng một số biện pháp tránh thai, từ đó giúp học sinh cách phòng tránh . 3. Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu các biện pháp tránh thai và việc ứng dụng giải pháp vào đời sống 4. Giới hạn phạm vi nội dung nghiên cứu - Sinh đẻ có kế hoạch ở người “ Một số biện pháp điều khiển sinh sản ở người” 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Cơ sở sinh đẻ có kế hoạch ở người - Một số biện pháp tránh thai thường gặp - Dụng cụ tránh trai ---- 4 6. Phương pháp nghiên cứu Sử dụng phương pháp nghiên cứu lí thuyết, phương pháp so sánh thực nghiệm - đối chứng, nghiên cứu các tài liệu liên quan đến nội dung của chuyên đề bao gồm: sách giáo khoa, sách tham khảo, sách bài tập, báo chí, internet … 7. Thời gian nghiên cứu Từ tháng 10 năm 2011 đến hết tháng 3 năm học 2011-2012 Phần thứ hai. NỘI DUNG Chương I. Cơ sở lý luận của đề tài Hoạt động II. Tìm hiểu công tác sinh đẻ có kế hoạch ở người.( 30 phút) I. Mục tiêu. Qua hoạt động, học sinh cần: - học sinh phải nêu được sinh đẻ có kế hoạch là gì và giải thích được vì sao phải sinh đẻ có kế hoạch, tác hại của sự mang thai trong tuổi vị thành niên và việc phá thai như thế nào? - Nêu và trình bày cơ chế tác dụng của một số phương pháp tránh thai chủ yếu. II. Chuẩn bị phương tiện. - Giáo viên sưu tập hình ảnh băng đĩa, máy chiếu và nội dung liên quan đến các vấn đề giới tính. Chuẩn bị kĩ và nắm vững giáo án trước khi lên lớp. ---- 5 - Phát câu hỏi thảo luận cho các nhóm trước 1 tuần cho các nhóm tự sưu tầm, chuẩn bị nội dung, tranh ảnh trước khi lên lớp. III. Phương pháp giảng dạy. - Vấn đáp tìm tòi. - Hoạt động nhóm. - Thuyết trình. IV. Trọng tâm kiến thức. - Cơ chế tác dụng của một số phương pháp tránh thai chủ yếu. V. Tiến trình giảng dạy. Khi gặp những trục trặc về những vấn đề tế nhị, khó nói liên quan đến giới tính, các em sẽ hỏi ai? Cha mẹ ư? Có thể nói với cha mẹ được không? Hay đến các Bác sỹ để được tư vấn? Đó không phải là thói quen của các em. Chính vì không dám hỏi ai nên kiến thức về giới tính của các em hầu như không có, dẫn đến nhiều trường hợp đáng tiếc xãy ra như có thai ngoài ý muốn, nạo phá thai, lây nhiễm một số bệnh liên quan đến đường tình dục. Vậy tại sao các em không tự mình tìm hiểu, khám phá những kiến thức cơ bản về giới tính để trang bị cho mình những hiểu biết để không gặp phải hay lúng túng khi gặp những chuyện như vậy. Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung bài học II. SINH ĐẺ CÓ KẾ HOẠCH Ở - GV: Việt Nam là một trong số các NGƯỜI. quốc gia có quy mô dân số cao nhất thế ---- 6 giới. Năm 2007, dân số Việt Nam khoảng 84 triệu người, đứng thứ 13 trên thế giới.Dân số tăng nhanh và quy mô dân số lớn đã và đang gây ra đã và đang gây ra những áp lực rất lớn đến nhiều mặt của cuộc sống như nhà ở, cấp nước, giáo dục, y tế, nhà ở, môi trường, tài nguyên. - Làm thế nào để hạn chế tốc độ gia tăng Dân số? - HS: Phải thực hiện công tác sinh đẻ có kế hoạch. 1. Sinh đẻ có kế hoạch là gì. Khái niệm: Sinh đẻ có kế hoạch là điều chỉnh về số con, thời điểm sinh con và - Sinh đẻ có kế hoạch là gì? khoảng cách sinh con sao cho phù hợp - HS: Nêu khái niệm (như phần nội với việc nâng cao chất lượng cuộc sống dung). của mỗi cá nhân, gia đình và xã hội. - Hiện nay, nước ta đang vận động mỗi cặp vợ chồng nên sinh bao nhiêu con? Giới hạn tuổi nào thì không nên sinh con? Khoảng cách giữa hai lần sinh là bao nhiêu năm? - HS: + Mỗi cặp vợ chồng chỉ nên sinh tối đa là 2 con. ---- 7 + Không nên sinh con trước tuổi trưởng thành ( khoảng 18 tuổi). + Khoảng cách giữa hai lần sinh không dưới 3 năm. - GV: Các em hiểu thế nào về tình dục? Các em biết gì về các phương pháp tránh thai? Phần lớn các em đều cảm thấy xấu hổ khi nhắc đến những vấn đề trên mặc dù các em rất tò mò, rất muốn tìm hiểu và khám phá những vấn đề có liên quan đến tình dục. Để trả lời những câu hỏi đó, chúng ta cùng tìm hiểu mục II.2. - GV: + Chia lớp thành 4 nhóm. + Phát phiếu câu hỏi thảo luận cho 2. Các biện pháp tránh thai. từng nhóm. + Yêu cầu: Thời gian chuẩn bị a. Tính ngày rụng trứng. trong vòng 5 phút, mỗi nhóm cử đại diện Trứng rụng vào giữa kì kinh nguyệt (hoặc cả nhóm) lên bảng báo cáo. và chỉ sống được khoảng 24 giờ. Vì vậy, - HS: + Nhận câu hỏi. tránh giao hợp vào những ngày đó để + Tiến hành thảo luận, chuẩn bị nội dung. trứng đang còn khả năng thụ tinh không gặp được tinh trùng. ---- 8 + Đại diện nhóm, nhóm trưởng b. Bao cao su tránh thai. (hoặc cả nhóm) lên bảng trình bày nội dung yêu cầu của nhóm mình. Bao cao su mỏng được lồng vào dương vật để hứng tinh dịch, làm cho + Các nhóm khác nhận xét, đặt câu tinh trùng không gặp được trứng. hỏi thêm về vấn đề liên quan cho nhóm c. Thuốc viên tránh thai báo cáo. Viên thuốc tránh thai có chứa - GV: + Nhận xét thái độ, chuẩn bị, kết prôgestêron và ơstrôgen tổng hợp hoặc quả thực hiện yêu cầu của từng nhóm. chỉ chứa prôgestêron. Uống thuốc tránh + Tổng kết, bổ sung kiến thức liên thai hàng ngày sẽ làm cho nồng độ quan. prôgestêron và ơstrôgen trong máu cao Nội dung câu hỏi thảo luận của các gây ức chế lên tuyến yên vùng dưới đồi, làm trứng không chín và không rụng; nhóm: đồng thời làm cho chất nhầy ở cổ tử cung * Nhóm 1: đặc lại, ngăn cản không cho tinh trùng - Các hiện tượng đánh dấu tuổi dậy thì ở nam và nữ? vào tử cung và ống dẫn trứng để gặp trứng. - Thế nào là kinh nguyệt? Trình bày chu d. Dụng cụ tử cung. kì kinh nguyệt ở nữ? Dụng cụ tử cung kích thích lên niêm - Nêu cơ chế tác dụng của phương pháp tính ngày rụng trứng? *Nhóm 2: mạc tử cung gây phản ứng chống lại sự làm tổ của hợp tử ở tử cung. Hợp tử không làm tổ được sẽ bị đẩy ra ngoài cơ - Nêu cơ chế tác dụng của phương pháp thể. bao cao su tránh thai? e. Triệt sản nữ. ---- 9 - Trình bày đặc điểm, các loại, cách sử Cắt và thắt 2 đầu ống dẫn trứng ngăn dụng bao cao su tránh thai?(có tranh ảnh không cho tinh trùng gặp trứng trong ống minh hoạ). dẫn trứng. *Nhóm 3: g. Triệt sản nam. - Trình bày cơ chế tác dụng của thuốc tránh thai? Cắt và thắt hai đầu ống dẫn tinh ngăn không cho tinh trùng đi ra để gặp được - Kể tên một số loại thuốc tránh thai hiện trứng. đang được dùng trên thị trường? Khi sử dụng thuốc tránh thai cần lưu ý những vấn đề gì? * Nhóm 4. - Trình bày cơ chế tác dụng của các biện pháp tránh thai: Dụng cụ tử cung, triệt sản nữ, triệt sản nam? - Nêu thực trạng nạo phá thai của thanh thiếu niên Việt Nam hiện nay? Tại sao không nên nạo phá thai? Tác dụng chung của các phương pháp tránh thai? Tuổi vị thành niên không nên sử dụng những phương pháp tránh thai nào? - GV: Ngoài các phương pháp tránh thai trên còn có phương pháp tránh thai nào ---- 10 khác? - HS: Ngoài ra còn có biện pháp xuất tinh ngoài âm đạo. - GV: Củng cố thêm kiến thức bằng một số câu hỏi trắc nghiệm khách quan. Chương II. Thực trạng của đề tài  NỘI DUNG TRẢ LỜI CÁC CÂU HỎI THẢO LUẬN: *Nhóm 1: - Các hiện tượng đánh dấu tuổi dậy thì ở Nam: Có khả năng xuất tinh, mộng tinh, ở nữ: Xuất hiện kinh nguyệt. - Kinh nguyệt là hiện tượng chỉ xuất hiện ở nữ giới, theo chu kì. Khi trứng rụng một thời gian không được kết hợp với tinh trùng sẽ được thải ra ngoài cùng với lớp niêm mạc của dạ con bị bong ra qua đường sinh dục. Kinh nguyệt thải ra gồm máu, chất nhầy, lớp niêm mạc tử cung, trứng. - Chu kì kinh nguyệt của nữ giới: Kinh nguyệt xảy ra theo chu kỳ 28 ngày. Trong đó: + Kinh nguyệt diễn ra trong 3 ngày đầu gọi là ngày hành kinh (1, 2, 3,4,5). ---- 11 + Từ ngày 6-13: ngày ít an toàn. + Ngày 14-15: Ngày trứng rụng. + Ngày 16-19 : Ngày ít an toàn. Tranh : Sơ đồ chu kì kinh nguyệt của nữ giới. - Cơ chế tác dụng của phương pháp tính ngày rụng trứng: Yêu cầu trình bày như phần nội dung (Học sinh dùng tranh : Sơ đồ chu kì kinh nguyệt của nữ giới để giải thích). *Nhóm 2: - Cơ chế tác dụng của phương pháp bao cao su tránh thai: Học sinh trình bày như phần nội dung. - Đặc điểm bao cao su tránh thai: + Bao cao su còn có các tên gọi khác như áo mưa, bao dương vật, condom, capot. ---- 12 + Là một loại bao mỏng, mềm và nhạy cảm làm bằng cao su nhân tạo, được lồng vào dương vật khi cương cứng để tránh thai. Tranh: Bao cao su dành cho nam giới. Tranh: Bao cao su dành cho phụ nữ. ---- 13 - Các loại bao cao su: + Có hai loại bao cao su là bao cao su cho nam giới và bao cao su cho nữ giới. + Một số loại bao cao su trên thị trường: OK, Trust, Pleasure, condom, Ausny, Asinnyit, Ribbed, dotted, Intimiti, … - Cách sử dụng bao cao su: + Bao cao su dành cho nam giới: 1.Xé hộp bao, lấy ra cẩn thận tránh làm rách BCS. 2. Bóp đẩy không khí ra khỏi bao cao su nhằm đủ không khí để giữ tinh trùng. 3. Bóp chặt đầu BCS, vuốt nhẹ viền ngoài BCS bao phủ đến tận gốc dương vật khi đã cương cứng. 4. Sau khi quan hệ xong, tháo bỏ BCS lúc dương vật còn cương cứng, tránh tinh dịch rơi ra ngoài. 5. Vứt bỏ BCS vào sọt rác. Không sử dụng lại. Tranh: Cách sử dụng BCS dành cho nam giới. + Cách sử dụng ---- 14 ---- 15 BCS: dành cho nữ giới: Tranh: Cách sử dụng BCS dành cho nữ giới. *Nhóm 3: - Cơ chế tác dụng của thuốc tránh thai: Trình bày như phần nội dung. - Một số loại thuốc tránh thai: Postino (ngừa thai khẩn cấp), Ky, Exluton. ---- 16 Postino Olag Ky, Exluton ---- 17 - Một số vấn đề cần chú ý khi sử dụng thuốc tránh thai: + Đối với thuốc tránh thai khẩn cấp: Có thể dùng sau khi quan hệ ( khoảng 72 giờ). Không nên dùng nhiều lần vì có thể ảnh hưởng lớn đến sức khoẻ (không nên dùng quá 3 lần/tháng). Khi sử dụng cần làm theo hướng dẫn của bác sỹ và nhà sản xuất. + Đối với thuốc tránh thai hàng ngày: Phải uống đều đặn mỗi ngày một lần theo đúng giờ. Dùng thuốc tránh thai có thể có một số tác dụng phụ, ảnh hưởng đến sức khoẻ. Do đó, không nên quá lạm dụng thuốc tránh thai. *Nhóm 4. - Cơ chế tác dụng của phương pháp dụng cụ tử cung: Phần nội dung, HS dùng tranh minh hoạ để trình bày. ---- 18 Hình: Vòng tránh thai. - Cơ chế tác dụng của phương pháp triệt sản nữ: Học sinh sử dụng hình vẽ để giải thích (như phần nội dung). Hình: Thắt ống dẫn trứng ở phụ nữ. - Giải thích cơ chế phương pháp triệt sản nam: Học sinh dùng hình vẽ để giải thích (như phần nội dung). ---- 19 Hình: Triệt sản nam. - Thực trạng của việc nạo phá thai của thanh thiếu niên Việt nam hiện nay: Theo khảo sát mới đây, có khoảng từ 20%-30% ca nạo phá thai là những trường hợp nằm trong tuổi vị thành niên. - Không nên nạo phá thai, đặc biệt ở tuổi vị thành niên vì nó có thể gây nên những hậu quả xấu đối với sức khoẻ: như thủng tử cung, xuất huyết (nếu phá thai muộn),nhiễm trùng vùng chậu, sa dạ con, vô sinh, tử vong, ảnh hưởng lớn đến tâm lí, sức khoẻ, nòi giống. ---- 20