phßng gi¸o dôc ®µo t¹o thiÖu ho¸
trêng thcs thiÖu d¬ng
tªn ®Ò tµi
PHƯƠNG PHÁP GIÚP HỌC SINH LÀM TỐT VĂN TỰ SỰ TRONG
CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN 8
Hä vµ tªn : Ng« ThÞ H»ng
Chøc vô : Gi¸o viªn
§¬n vÞ : Trêng THCS TriÖu D¬ng
Trang 1
N¨m Häc : 2010-2011
Môc lôc
A.®Æt vÊn ®Ò
I. Lêi më ®Çu
II. Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò nghiªn cøu
B. gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
I. C¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn
1. X¸c ®Þnh yªu cÇu cña ®Ò
2. H×nh thøc tr×nh bµy
II. C¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn
1. T×m hiÓu ®Ò (x¸c ®Þnh yªu cÇu cña ®Ò)
2. ViÕt ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n tù sù.
3. Liªn kÕt ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n tù sù
c. kÕt luËn:
1. Mét sè lu ý
2. kÕt qu¶ nghiªn cøu
d. bµi häc kinh nghiÖm
i. lêi më ®Çu:
a. ®Æt vÊn ®Ò
Trong nhµ trêng nãi chung, trong trêng THCS nãi riªng, Ng÷ v¨n lµ m«n häc trang bÞ
cho häc sinh nh÷ng tri thøc ®Ó ®¸nh gi¸ ®óng c¸c vÊn ®Ò v¨n häc (bao gåm: t¸c phÈm, t¸c
gi¶, c¸c qu¸ tr×nh v¨n häc …) cã nghÜa lµ gãp phÇn t¹o cho häc sinh kh¶ n¨ng kh¸m ph¸
Trang 2
vÎ ®Ñp cña t¸c phÈm v¨n häc trong viÖc tiÕp nhËn còng nh kh¶ n¨ng biÕt ®¸nh gi¸ ®óng
®¾n, khoa häc c¸c hiÖn tîng.
Song song víi nhiÖm vô trªn lµ qu¸ tr×nh gióp häc sinh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kh¶
n¨ng s¶n sinh v¨n b¶n míi (nãi vµ viÕt).
TËp lµm v¨n lµ ph©n m«n híng tíi nhiÖm vô thø hai nµy. Nã gióp häc sinh h×nh thµnh
nh÷ng kü n¨ng cÇn thiÕt ®Ó lµm mét bµi v¨n. ngêi häc sinh tõ bËc tiÓu häc ®Õn trung häc
(kÓ c¶ vµo ®¹i häc) ®· vµ sÏ ®îc lµm v¨n theo ba d¹ng sau ®©y.
D¹ng s¸ng t¸c v¨n häc nh: miªu t¶, têng thuËt, kÓ chuyÖn (tù sù) … vµ mét sè thÓ th¬
quen thuéc nh: th¬ 5 ch÷, th¬ tø tuyÖt, th¬ lôc b¸t …
D¹ng bµi nghÞ luËn víi hai néi dung chñ yÕu lµ nghÞ luËn x· héi vµ nghÞ luËn v¨n häc
(trong ch¬ng tr×nh cña THCS lµ ë líp 7, 8, 9).
D¹ng v¨n hµnh chÝnh c«ng vô nh: ®¬n tõ, biªn b¶n, th«ng b¸o, b¸o c¸o, hîp ®ång.
§Æc trng c¬ b¶n cña nhãm th nhÊt lµ kÝch thÝch trÝ tëng tîng phong phó, x©y dùng ãc
quan s¸t tinh tÕ cho häc sinh. §Æc trng cña nhãm thø hai lµ nh»m h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn
t duy lÝ luËn víi kh¶ n¨ng lËp luËn chÆt chÏ, giµu søc thuyÕt phôc. Lo¹i v¨n hµnh chÝnh
c«ng vô th× cã ®Æc trng lµ khu«n mÉu, c«ng thøc.
Trong nhµ trêng phæ th«ng, nh×n chung kh«ng ®Æt ra viÖc s¸ng t¸c v¨n häc. Tuy nhiªn
®Ó phï hîp víi løa tuæi häc sinh THCS ®îc lµm quen víi kiÓu s¸ng t¸c, t¹o tiÒn ®Ò cho
c¸c em cã thÓ vËn dông tèt trong qu¸ tr×nh häc sau nµy.
Nh÷ng bµi v¨n hay lo¹i nµy lµ nh÷ng bµi viÕt ®óng quy c¸ch, ch©n thùc, cã nh÷ng
kh¸m ph¸ hån nhiªn vÒ thiªn nhiªn vµ ®êi sèng gia ®×nh, x· héi. Trong ch¬ng tr×nh ng÷
v¨n THCS, ë líp 8 häc sinh ®îc häc v¨n tù sù tõ bµi 1 ®Õn bµi 10 (chiÕm gÇn 1/3 sè bµi
trong
ch¬ng tr×nh). Tuy häc sinh ®· häc v¨n tù sù tõ líp 6 nhng v× nhiÒu lÝ do nªn c¸c em lµm
bµi vÉn cha tèt.
Quan träng lµ vËy, nhng lµ gi¸o viªn d¹y m«n Ng÷ v¨n, c«ng t¸c t¹i trêng THCS
ThiÖu D¬ng, t«i thÊy c¸c em lµm bµi v¨n tù sù cha tèt, cßn m¾c nhiÒu lçi mµ nÕu gi¸o
viªn cã thÓ gióp häc sinh kh¾c phôc ®îc th× c¸c em sÏ lµm tèt h¬n. nh÷ng h¹n chÕ trong
bµi lµm v¨n tù sù cña c¸c em mét phÇn do c¸c em, mét phÇn do gi¸o viªn cha cã biÖn
ph¸p phï hîp gióp c¸c em.
II. Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò nghiªn cøu:
VÒ phÝa ngêi gi¸o viªn, tríc ®©y khi d¹y v¨n tù sù cho c¸c em, t«i míi chØ gióp c¸c
em n¾m b¾t ®îc nh÷ng néi dung c¬ b¶n trong s¸ch gi¸o khoa. trong qu¸ tr×nh d¹y chØ d¹y
v¨n tù sù ë nh÷ng tiÕt häc vÒ v¨n tù sù, cha tËn dông ®îc thêi gian ë c¸c ph©n m«n kh¸c
®Ó tÝch hîp víi phÇn tËp lµm v¨n, §Æc biÖt cha chó träng luyÖn tËp vµ ra c¸c bµi tËp vÒ
nhµ cho c¸c em ®Ó tõ ®ã h×nh thµnh kÜ n¨ng lµm bµi.
Trang 3
VÒ phÝa häc sinh, do ®êi sèng cßn nhiÒu khã kh¨n, ®a sè c¸c em lµ gia ®×nh n«ng
nghiÖp l¹i cã thªm nghÒ phô, c¸c em ph¶i phô gióp gia ®×nh nhiÒu nªn Ýt cã thêi gian ®Ó
®äc c¸c tµi liÖu tham kh¶o, më réng hiÓu biÕt. Trong khi ®ã, ThiÖu D¬ng lµ x· t¬ng ®èi xa
trung t©m, nhµ trêng l¹i cha cã ®ñ c¬ së vËt chÊt ®Ó phôc vô cho viÖc d¹y vµ häc nªn c¸c
em kh«ng ®ñ tµi liÖu ®Ó tham kh¶o. V× vËy chØ cã thÓ n¾m b¾t ®îc nh÷ng g× SGK cung
cÊp.
Häc v¨n ®ßi hái viÕt nhiÒu, ®äc nhiÒu, nhng häc sinh ThiÖu D¬ng l¹i Ýt cã ®iÒu kiÖn
còng nh thêi gian ®Ó luyÖn tËp, kÕt hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn trªn lµm cho c¸c em nghÌo
nµn vÒ vèn tõ nªn khi lµm bµi viÕt còng thªm phÇn khã kh¨n
Thªm vµo ®ã, nhiÒu häc sinh cha chó ý ®Õn viÖc häc, ý thøc häc cha cao, vÒ nhµ kh«ng
lµm bµi nªn khi lµm bµi thêng vông vÒ, lóng tóng …
Víi nh÷ng khã kh¨n nh vËy, mçi gi¸o viªn d¹y Ng÷ v¨n ph¶i t×m biÖn ph¸p gióp häc
sinh n¾m b¾t vµ lµm tèt v¨n tù sù. Còng tõ nh÷ng b¨n kho¨n, tr¨n trë: Lµm sao cã thÓ gióp
häc sinh lµm tèt bµi v¨n tù sù ? Qua qu¸ tr×nh d¹y häc vµ t×m tßi t«i ®· cã ®îc nh÷ng biÖn
ph¸p gióp häc sinh lµm tèt bµi v¨n tù sù trong ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n líp 8. Trong nh÷ng
biÖn ph¸p ®ã, viÖc ®éng viªn khÝch lÖ vÒ tinh thÇn còng nh vËt chÊt (®iÓm sè) lµ rÊt quan
träng. Sau ®©y t«i xin tr×nh bµy “Mét sè biÖn ph¸p gióp häc sinh lµm tèt bµi v¨n tù sù
trong ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 8 (tËp 1) ë trêng THCS ThiÖu D¬ng”.
Nh÷ng biÖn ph¸p nµy ®îc ¸p dông ë 2 líp do t«i d¹y: Líp 8D vµ 8E.
B. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
I . c¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn:
Ngêi gi¸o viªn d¹y v¨n bao giê còng muèn häc trß cña m×nh lµm ®îc nh÷ng bµi v¨n
hay, nhng ®ã kh«ng ph¶i lµ mét viÖc dÔ. Bµi v¨n hay tríc hÕt ph¶i viÕt ®óng (®óng theo
nghÜa t¬ng ®èi, nghÜa lµ theo khu«n khæ cña nhµ trêng). Hay vµ ®óng cã mèi quan hÖ mËt
thiÕt víi nhau, Bµi v¨n hay tríc hÕt ph¶i viÕt ®óng yªu cÇu cña ®Ò bµi, ®óng nh÷ng kiÕn
thøc c¬ b¶n, h×nh thøc tr×nh bµy ph¶i ®óng quy c¸ch.
1. X¸c ®Þnh yªu cÇu cña ®Ò:
ViÖc x¸c ®Þnh ®óng yªu cÇu cña ®Ò bµi lµ rÊt cÇn thiÕt, bíc nµy gióp häc sinh thÓ hiÖn
®óng chñ ®Ò cña bµi v¨n, tr¸nh l¹c ®Ò hay lÖch ®Ò. X¸c ®Þnh dóng yªu cÇu cña ®Ò còng
gióp ngêi viÕt lËp ®îc mét dµn ý tèt vµ do ®ã còng tr¸nh ®îc bÖnh dµi dßng, lan man “d©y
cµ ra d©y muèng”, “trèng ®¸nh xu«i, kÌn thæi ngîc” t¹o ®îc sù thèng nhÊt, hµi hoµ gi÷a
c¸c phÇn cña bµi viÕt. Bªn c¹nh ®ã, viÖc viÕt ®óng kiÕn thøc c¬ b¶n còng v« cïng quan
träng, kiÕn thøc c¬ b¶n lµ “bét”, “cã bét míi gét nªn hå”.
2. H×nh thøc tr×nh bµy:
H×nh thøc tr×nh bµy lµ sù thÓ hiÖn h×nh thøc bè côc cña bµi v¨n trªn trang giÊy. Mét bµi
v¨n ®óng quy c¸ch lµ bµi v¨n mµ khi nh×n vµo tê giÊy, cha cÇn ®äc ®· thÊy râ ba phÇn: Më
bµi, th©n bµi vµ kÕt bµi. Muèn thÕ ngêi viÕt kh«ng chØ ph¶i chó ý ®Õn néi dung mµ h×nh
thøc còng ph¶i râ.
Trang 4
Yªu cÇu lµ vËy, nhng trong thùc tÕ d¹y – häc t«i thÊy bµi v¨n cña häc sinh cha ®¸p øng
®îc nh÷ng yªu cÇu ®ã lµ bao. Bµi lµm cña c¸c em vÉn cßn hiÖn tîng l¹c ®Ò, lÖch ®Ò do
kh«ng chó ý ®Õn viÖc t×m hiÓu ®Ò. §o¹n v¨n trong bµi thêng sai quy c¸ch. Bªn c¹nh ®ã lµ
viÖc gi÷a c¸c ®o¹n v¨n cha cã sù liªn kÕt.
Do ®ã t«i thÊy cÇn ph¶i t×m tßi, nghiªn cøu ®Ó t×m ra c¸c biÖn ph¸p tèt gióp häc sinh
lµm tèt bµi v¨n tù sù. Qua thêi gian t×m tßi vµ vËn dông, cho ®Õn nay t«i ®· t×m ®îc cho
m×nh mét c¸ch lµm mang l¹i hiÖu qu¶ cao. Trong c¸ch lµm ®ã vÊn ®Ò tÝch hîp cã vai trß
rÊt quan träng. §ã còng lµ yªu cÇu cña d¹y häc Ng÷ v¨n hiÖn nay.
ii. c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn :
1. T×m hiÓu ®Ò ( x¸c ®Þnh yªu cÇu cña ®Ò):
KÜ n¨ng t×m hiÓu ®Ò lµ kÜ n¨ng ®Þnh híng cho toµn bé qu¸ tr×nh thùc hiÖn mét bµi tËp
lµm v¨n. Do ®Æc ®iÓm t©m lÝ løa tuæi chd kiªn nhÉn, häc sinh thêng kh«ng chó ý ®Õn bíc
t×m hiÓu ®Ò. V× vËy trong qu¸ tr×nh d¹y t«i lu«n híng dÉn häc sinh thùc hiÖn thao t¸c nµy
vµ nã ®îc lÆp ®i lÆp l¹i ë mçi bµi viÕt còng nh tríc c¸c ®Ò häc trong bµi häc.
VÝ dô: nh ra ®Ò råi yªu cÇu HS vÒ nhµ thùc hiÖn tríc c¸c bµi viÕt sè 1, sè 2, hoÆc trong c¸c
giê tù chän v¨n.
§Ó gióp häc sinh t×m hiÓu ®Ò, tríc mét ®Ò bµi t«i thêng yªu cÇu häc sinh ®äc nhiÒu lÇn
(thËm chÝ yªu cÇu häc sinh ®äc thuéc ®Ò), lÊy bót ch× g¹ch díi c¸c tõ ng÷ cÇn chó ý, chÐp
l¹i ®Ò víi nh÷ng ý cã g¹ch ®Çu dßng ®Ó lµm cho næi bËt c¸c yªu cÇu cña ®Ò.
KÕt qu¶ cña bíc t×m hiÓu ®Ò ph¶i gióp häc sinh x¸c ®Þnh ®îc tÊt c¶ c¸c yªu cÇu cña ®Ò
bµi:
- KiÓu bµi: tù sù hay miªu t¶, têng thuËt hay gi¶i thÝch. …
Lêi yªu cÇu vÒ kiÓu bµi: theo lèi trùc tiÕp – nãi th¼ng (nh h·y kÓ …) hay lêi yªu cÇu
gi¸n tiÕp – nãi vßng (nh em thÊy m×nh ®· kh«n lín …)
- §Ò bµi vµ giíi h¹n: häc sinh cÇn t×m hiÓu râ qua tõng tõ ng÷ ®Ó x¸ ®Þnh giíi h¹n cña
®Ò bµi. ChØ mét s¬ suÊt nhá trong viÖc x¸c ®Þnh giíi h¹n cña ®Ò bµi còng cã thÓ dÉn c¸c
em tõ t¶n m¹n, xa ®Ò ®Õn l¹c ®Ò.
VÝ dô 1: Cho ®Ò bµi: Em h·y kÓ l¹i mét kØ niÖm s©u s¾c thêi th¬ Êu.
Tríc ®Ò nµy cã rÊt nhiÒu häc sinh kÓ ra hai, ba kØ niÖm, kh«ng cã kØ niÖm nµo ®îc kÓ
mét c¸ch ®Çy ®ñ.
VÝ dô 2: Cho ®Ò bµi: C« gi¸o cña em.
Víi ®Ò nµy, mét sè häc sinh kÓ vÒ c« gi¸o cña m×nh ë hiÖn t¹i chø kh«ng ph¶i lµ mét
kØ niÖm vÒ mét c« gi¸o mµ m×nh t«n träng nhÊt, yªu th¬ng nhÊt hay mét c« gi¸o mµ m×nh
kh«ng bao giê quªn.
T×m hiÓu ®Ò lµ bíc quan träng, tuy nhiªn trong ch¬ng tr×nh häc c¸c em l¹i chØ ®îc häc
kh«ng ®Õn mét tiÕt (ë líp 6). Thªm vµo ®ã ë ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 8 c¸c em häc v¨n tù sù
chØ trong 13 tiÕt nªn thêi gian kh«ng nhiÒu. §Ó kh¾c phôc ®îc khã kh¨n ®ã vµ cho häc
Trang 5
sinh thùc hiÖn tèt bíc nµy, t«i ®· kÕt hîp thêi gian trªn líp, thêi gian ë nhµ cña c¸c em vµ
thêi gian ë tiÕt häc tù chän Ng÷ v¨n ®Ó híng dÉn vµ cho c¸c em thùc hµnh.
VÝ dô 1: Khi d¹y xong tiÕt tù chän thø hai (ë tuÇn 2), gi¸o viªn ra ®Ò bµi cho häc sinh
vÒ nhµ lµm.
§Ò 1: Trong cuéc ®¬i mçi chóng ta ai còng cã nh÷ng kØ niÖm ®¸ng nhí, kØ niÖm
®¸ng nhí nhÊt cña em ë thêi th¬ Êu lµ g×.
§Ò 2: em h·y kÓ l¹i mét kØ niÖm s©u s¾c cña em trong thêi th¬ Êu.
Yªu cÇu tr¶ lêi :
- KiÓu bµi cña mçi ®Ò lµ g× ?
- Lêi yªu cÇu cña mçi ®Ò lµ trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ?
- Néi dung cña ®Ò bµi n»m trong giíi h¹n nµo (kÓ vÒ mét hay nhiÒu kØ niÖm) ?
* Lu ý : ®äc thËt kÜ ®Ò bµi, lÊy bót ch× g¹ch díi nh÷ng tõ ng÷ quan träng.
Trong tiÕt tù chän Ng÷ v¨n tuÇn kÕ tiÕp, tríc khi vµo néi dung bµi häc gi¸o viªn mêi
mét sè häc sinh tr×nh bµy bµi cña m×nh råi cho nh÷ng em kh¸c nhËn xÐt. Gi¸o viªn tæng
hîp. Cuèi buæi thu tËp bµi cña häc sinh vÒ chÊm.
KiÓu bµi :
- §Ò 1 vµ 2 ®Òu lµ kiÓu bµi tù sù.
- §Ò 1 lµ ®Ò cã yªu cÇu gi¸n tiÕp, ®Ò 2 cã yªu cÇu trùc tiÕp.
- Giíi h¹n cña ®Ò bµi : kÓ duy nhÊt mét kØ niÖm, ®ã lµ kØ niÖm ®¸ng nhí nhÊt trong
thêi th¬ Êu.
Tõ néi dunng ®ã gi¸o viªn nh¾c nhë häc sinh : Tríc khi viÕt mét bµi v¨n c¸c em nªn
t×m hiÓu ®Ò bµi tríc ®Ó viÕt bµi v¨n cho tèt b»ng c¸ch thùc hiÖn c¸c yªu cÇu nh bµi tËp c¸c
em võa lµm. Cã thÓ kh¸i qu¸t thµnh hai néi dung c¬ b¶n (ta gäi lµ t×m hiÓ ®Ò).
- X¸c ®Þnh kiÓu bµi.
- X¸c ®Þnh giíi h¹n cña ®Ò.
VÝ dô 2: Khi d¹y xong bµi: “X©y dùng ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n” (tiÕt 10 – bµi 3) gi¸o
viªn yªu cÇu häc sinh : Ngoµi viÖc chuÈn bÞ ®Ó lµm bµi c¸c em thùc hiÖn tríc bíc t×m hiÓu
®Ò cho c¸c ®Ò cã trong phÇn viÕt bµi tËp lµm v¨n sè 1 – v¨n tù sù.
Tíi tiÕt 11 – 12, tríc khi viÕt bµi gi¸o viªn yªu cÇu 1 -> 2 em häc sinh tr×nh bµy kÕt
qu¶ t×m hiÓu ®Ò råi míi ®i vµo bµi viÕt.
Häc sinh cã thÓ tr¶ lêi:
§Ò 1: KÓ l¹i kØ niÖm trong ngµy ®Çu tiªn ®i häc.
- KiÓu bµi: kÓ (tù sù), yªu cÇu trùc tiÕp
- Giíi h¹n: nh÷ng kØ niÖm trong ngµy ®Çu tiªn ®i häc (chØ trong ngµy ®Çu tiªn mµ
th«i).
§Ò 2: Ngêi Êy (b¹n, thÇy, ngêi th©n,…) sèng m·i trong lßng t«i.
- KiÓu bµi : KÓ (tù sù), yªu cÇu gi¸n tiÕp.
Trang 6
- Giíi h¹n : chØ kÓ vÒ mét ngêi th©n (cã thÓ lµ mét kØ niÖm khã quªn víi ngêi ®ã.
VÝ dô 3 : T¬ng tù nh vÝ dô 2, tríc khi viÕt bµi viÕt sè 2, gi¸o viªn còng yªu cÇu
häc sinh thùc hiÖn bíc t×m hiÓ ®Ò.
Trong qu¸ tr×nh d¹y – häc (nhÊt lµ ë tiÕt tr¶ bµi) t«i ®· cho häc sinh thÊy mét c¸ch
nghiªm tóc r»ng l¹c ®Ò lµ lçi nghiªm träng nhÊt, nÆng nhÊt cña mét bµi tËp lµm v¨n. Mét
bµi tËp lµm v¨n. mét bµi v¨n l¹c ®Ò dï cã nh÷ng ®o¹n v¨n hay ®Õn mÊy còng kh«ng thÓ
®¹t ®îc ®iÓm sè cÇn thiÕt.
§èi víi gi¸o viªn, tríc mét ®Ò tËp lµm v¨n viÖc t×m hiÓu ®Ò lµ ®¬n gi¶n, nhng víi
häc sinh bíc nµy rÊt quan träng, V× vËy, tríc bÊt cø mét ®Ò v¨n nµo gi¸o viªn lu«n yªu
cÇu häc sinh ph¶i thùc hiÖn bíc nµy.
2. ViÕt ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n tù sù:
§o¹n v¨n lµ ®¬n vÞ cÊu t¹o nªn v¨n b¶n. V× vËy, viÕt tèt ®o¹n v¨n lµ mét trong nh÷ng
®iÒu kiÖn ®Ó cã mét bµi v¨n hay.
Trong ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 8, häc sinh ®îc häc c¸ch viÕt ®o¹n v¨n ë tiÕt 10: “X©y
dùng ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n”. Trªn c¬ së nµy, c¸c em ®· cã kiÕn thøc vÒ c¸ch x©y dùng
®o¹n v¨n. tõ ®ã, t«i thêng xuyªn cho häc sinh luyÖn tËp viÕt ®o¹n v¨n ë trªn líp còng nh ë
nhµ, luyÖn tËp nhËn diÖn ®o¹n v¨n còng nh viÕt ®o¹n v¨n.
Tríc hÕt gi¸o viªn cho häc sinh nhËn diÖn c¸c ®o¹n v¨n.
VÝ dô: Sau khi d¹y xong tiÕt 10: “X©y dông ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n”, ë bíc cñng cè
t«i nªu yªu cÇu: C¸c em xem ®o¹n v¨n b trong bµi tËp 1, phÇn luyÖn tËp ë trang 26 vµ
®o¹n v¨n giíi thiÖu vÒ Nam Cao trong phÇn chó thÝch ë trang 45 råi x¸c ®Þnh c¸c ®o¹n
v¨n ®ã ®îc viÕt theo c¸ch nµo?
Häc sinh tr¶ lêi:
- §o¹n v¨n ë trang 26 lµ ®o¹n v¨n viÕt theo lèi diÔn dÞch (c©u chñ ®Ò n»m ë ®Çu
®o¹n v¨n), chñ ®Ò lµ nãi vÒ vÎ ®Ñp huyÒn ¶o trong ngµy cña Ba V×.
- §o¹n giíi thiÖu vÒ Nam Cao ë trang 45 ®îc viÕt theo lèi song hµnh (tõ ng÷ chñ ®Ò
lµ Nam Cao, «ng), ®èi tîng lµ Nam Cao.
Häc sinh tr¶ lêi ®îc nh vËy lµ n¾m ®îc “thÕ nµo lµ ®o¹n v¨n”. Trªn c¬ së ®ã t«i cho
häc sinh ®i vµo thùc hµnh kÜ n¨ng viÕt ®o¹n v¨n.
Trong qu¸ tr×nh häc, häc sinh ®îc häc rÊt nhiÒu v¨n b¶n tù sù. §ã lµ ®iÒu kiÖn gióp
c¸c em viÕt tèt ®o¹n v¨n t sù.
VÝ dô 1: khi häc xong v¨n b¶n “L·o H¹c” cña Nam Cao (tiÕt 13-14, bµi 4) t«i cho häc
sinh bµi tËp vÒ nhµ: VÒ nhµ mçi em viÕt mét ®o¹n v¨n nãi vÒ sè phËn vµ tÝnh c¸ch cña l·o
H¹c – ngêi n«ng d©n ViÖt Nam tríc c¸ch m¹ng th¸ng t¸m (cho HS mét c©u gîi ý: L·o
H¹c lµ con ngêi nghÌo khæ ngng l·o cã nhiÒu phÈm chÊt ®¸ng quý.)
Trang 7
Tíi tiÕt 16 – “Liªn kÕt ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n”, khi kiÓm tra bµi cò xong, GV mêi
mét HS tr×nh bµy ®o¹n v¨n cña m×nh cho thÇy cïng c¶ líp nghe råi GV nhËn xÐt. Cuèi tiÕt
häc GV thu bµi lµi ®Ó vÒ nhµ chÊm, nhËn xÐt sña ch÷a cho HS.
VÝ dô 2: khi häc xong tiÕt 21-22, v¨n b¶n “C« bÐ b¸n diªm”, GV ra bµi tËp cho HS
vÒ nhµ lµm:
Em thö tëng tîng m×nh lµ ngêi chøng kiÕn c¸i chÕt cña c« bÐ trong chuyÖn “C« bÐ
b¸n diªm” cña An-®Ðc-xen, b©y giê c¸c b¹n muèn nghe em kÓ l¹i c¸i chÕt cña c« bÐ. VËy
em h·y viÕt mét ®o¹n v¨n kÓ l¹i cho c¸c b¹n cïng nghe.
Tíi tiÕt häc tiÕp theo gi¸o viªn thu bµi cña c¸c em vÒ chÊm, sña vµ nhËn xÕt trong bµi
viÕt cho c¸c em. Khi tr¶ l¹i bµi cho häc sinh, gi¸o viªn cho ®äc mét sè bµi viÕt tèt ®Ó c¸c
em rut kinh nghiÖm cho bµi cña m×nh.
VÝ dô 3: bµi “Tõ ng÷ ®Þa ph¬ng vµ biÖt ng÷ x· héi”, (tiÕt 17-bµi 5)cã néi dung t¬ng
®èi ng¾n, bµi tËp dÔ nªn gi¸o viªn cho häc sinh lµm bµi tËp vÒ nhµ. Thêi gian trªn líp gi¸o
viªn cho häc sinh lµm bµi tËp: em h·y viÕt mét ®o¹n v¨n ng¨n kÓ vÒ ngêi mÑ (hoÆc cha)
cña m×nh trong ®ã cã sö dông tõ ng÷ ®Þa ph¬ng.
Khi häc sinh viÕt xong, gi¸o viªn míi 2 häc sinh ®äc bµi råi mêi nh÷ng häc sinh
kh¸c nhËn xÐt. Sau ®ã gi¸o viªn kÕt luËn vÒ n«i dung, chñ ®Ò vµ h×nh thøc tr×nh bµy.
Bµi cña nh÷ng häc sinh cßn l¹i gi¸o viªn thu ®Ó vÒ nhµ xem (häc sinh cha viÕt xong
th× thu l¹i ë tiÕt sau).
VÝ dô 4:khi d¹y xong tiÕt 25 – 26, “§¸nh nhau víi cèi xay giã”,gi¸o viªn yªu cÇu
häc sinh vÒ nhµ viÕt ®o¹n v¨n víi gîi ý: Sù t¬ng ph¶n gi÷d §«n-ki-h«-tª vµ Xan-ch«Panxa.
§Õn tiÕt 28, bµi 7 – “LuyÖn tËp viÕt ®o¹n v¨n tù sù kÕt hîp víi miªu t¶ vµ biÓu c¶m”,
gi¸o viªn mêi 2 häc sinh tr×nh bµy ®o¹n v¨n.
Trªn c¬ së ®ã ë tiÕt 28 nµy häc s×nh viÕt ®o¹n v¨n tù sù kÕt hîp víi miªu t¶ vµ biÓu
c¶m lµ rÊt dÔ.
Khi häc sinh luyÖn viÕt ®o¹n v¨n cã thÓ cã lçi vÒ c©u chÝnh t¶ do häc sinh tù s¾p xÕp
v× vËy gi¸o viªn còng cÇn híng dÉn häc sinh söa lçi vÒ c©u vµ chÝnh t¶.
Cã thÓ nãi viÖc luyÖn viÕt ®o¹n v¨n tù sù lµ rÊt cÇn thiÕt, häc sinh viÕt tèt ®o¹n v¨n tù
sù cã nghÜa lµ häc sinh ®· n¾m ®îc nh÷ng yªu cÇu cña ®o¹n v¨n.
Trªn c¬ së ®ã khi häc v¨n b¶n thuyÕt minh vµ v¨n nghÞ luËn häc sinh sÏ viÕt tèt ®o¹n
v¨n - ®ã lµ mét trong nh÷ng tiÒn ®Ò ®Ó häc sinh lµm tèt c¸c kiÓu v¨n b¶n kh¸c.
3. Liªn kÕt ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n
Mét bµi v¨n ®îc t¹o thµnh bëi nhiÒu ®o¹n v¨n liªn kÕt l¹i víi nhau. Bµi v¨n lµ mét
chØnh thÓ hoµn chØnh nªn gi÷a c¸c ®o¹n v¨n cÇn cã sù lien kÕt víi nhau.Liªn kÕt ®o¹n v¨n
nh»m môc ®Ých lµm cho ý cña c¶ ®o¹n võa ph©n biÖt nhau võa liÒn m¹ch víi nhau mét
Trang 8
c¸ch hîp lÝ, t¹o tÝnh chØnh thÓ cho v¨n b¶n. Muèn vËy, ph¶i t¹o mèi quan hÖ ng÷ nghÜa
chÆt chÏ, hîp lÝ gi÷a c¸c ®o¹n v¨n víi nhau vµ sö dông c¸c ph¬ng tiÖn liªn kÕt phï hîp.
Trong ch¬ng tr×nh ng÷ v¨n 8 häc sinh ®· ®îc häc: “Liªn kÕt c¸c ®o¹n v¨n trong v¨n
b¶n” ë tiÕt 16, bµi 4.
Trªn c¬ së bµi häc nµy gi¸o viªn híng dÉn häc sinh thùc hµnh viÖc liªn kÕt ®o¹n
v¨n do c¸c em t¹o ra.
Tríc hÕt gi¸o viªn cho häc sinh lµm bµi tËp nhËn diÖn c¸c ph¬ng tiÖn liªn kÕt ®o¹n
v¨n.
VÝ dô 1: khi d¹y xong bµi “Liªn kÕt c¸c ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n” – tiÕt 1, bµ 4,
gi¸o viªn yªu cÇu: vÒ nhµ c¸c em ®äc v¨n b¶n C« bÐ b¸n diªm (An-®Ðc-xen) ë trang 64
sau ®ã x¸c ®Þnh c¸c tõ ng÷ vµ c©u cã t¸c dông nèi gi÷a c¸c ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n ®ã .
Tíi tiÕt 18, bµi 5 : “Tãm t¾t v¨n b¶n tõ sù”, trong phÇn kiÓm tra bµi cò, gi¸o viªn mêi
häc sinh tr×nh bµy (gi¸o viªn kÕt luËn) nh÷ng tõ ng÷, c©u cã t¸c dông nèi nh:
- Em quÑt que diªm thø hai,…
- Em quÑt que diªm thø ba.
- Em quÑt que diªm n÷a vµo têng,…
- ThÕ lµ…
- S¸ng h«m sau,
- trong buæi s¸ng l·nh lÏo Êy…
VÝ dô 2: Còng nh ë vÝ dô 1, nhng cã thÓ cho häc sinh t×m ph¬ng tiÖn liªn kÕt trong v¨n
b¶n “§¸nh nhau víi cèi xay giã” (XÐc-van-tÐc), ë v¨n b¶n nµy th× dÔ nhËn biÕt h¬n.
Häc sinh cã thÓ t×m ®îc c¸c ph¬ng tiÖn liªn kÕt:
Võa bµn t¸n vÒ cuéc phiªu lu míi x¶y ra,…
§ªm h«m Êy, …
Trªn c¬ së bµi tËp nµy, gi¸o viªn ®· gióp häc sinh kh¾c s©u kiÕn thøc phÇn lÝ thuyÕt,
tõ ®©y cã thÓ cho häc sinh thùc hµnh viÖc liªn kÕt ®o¹n v¨n.
ViÖc viÕt c¸c ®o¹n v¨n cã sù liªn kÕt víi nhau ®èi víi h/s trung b×nh vµ yÕu lµ t¬ng
®èi khã. Cho nªn trong qu¸ tr×nh d¹y t«i lu«n cã nh÷ng ®o¹n v¨n mÉu cho c¸c em. Bªn
c¹nh ®ã lµ bµi lµm cña c¸c em häc sinh kh¸ giái. §ång thêi lu«n khÝch lÖ tinh thÇn cho
c¸c em.
ë d¹ng bµi nµy, gi¸o viªn võa cho häc sinh luyÖn tËp ë trªn líp vïa cho c¸c em vÒ
nhµ lµm (gi¸o viªn ph¶i thu vë bµi tËp råi chÊm vµ sña ch÷a cho häc sinh).
VÝ dô 1: ë bµi “Miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n b¶n tù sù” (tiÕt 24,bµi6), khi d¹y ®Õn
phÇn luyÖn tËp, gi¸o viªn cho häc sinh lµm bµi tËp 1 vµ ®äc phÇn ®äc thªm ë trªn líp. Cßn
bµi tËp 2 – “viÕt mét ®o¹n v¨n kÓ vÒ nh÷ng gi©y phót ®Çu tiªn khi em gÆp l¹i ngêi th©n”
th× gi¸o viªn cho häc sinh vÒ nhµ lµm. Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh viÕt thµnh 2 ®o¹n v¨n
trong ®ã cã c¸c ph¬ng tiÖn liªn kÕt.
Trang 9
§Õn tiÕt 28, bµi 7- LuyÖn tËp viÕt ®o¹n v¨n tù sù kÕt hîp víi miªu t¶ vµ biÓu c¶m,
gi¸o viªn mêi 2 häc sinh tr×nh bµy bµi cña m×nh råi gi¸o viªn nhËn xÐt. Sau ®ã thu bµi vÒ
nhµ chÊm vµ söa cho häc sinh.
VÝ dô 2: V¨n b¶n “§¸nh nhau víi cèi xay giã” (XÐc-van-tÐc) cã hai nh©n vËt §«nki-h«-tª vµ Xan-ch«-Pan-xa t¬ng ph¶n nhau vÒ mäi mÆt. VËy sau bµi häc ®ã gi¸o viªn yªu
cÇu häc sinh viÕt 2 ®o¹n v¨n nãi vÒ hai nh©n vËt (hai ®o¹n v¨n cã quan hÖ ®èi lËp)
VÝ dô 3: Häc xong v¨n b¶n “L·o h¹c” cña Nam Cao (tiÕt 13 -14, bµi 4), häc sinh biÕt
r»ng chÞ DËu vµ L·o H¹c lµ nh÷ng con ngêi tiªu biÓu cho tÇng líp n«ng d©n ViÖt Nam tríc c¸ch m¹ng th¸ng t¸m. Gi¸o viªn cã thÓ cho häc sinh viÕt hai ®o¹n v¨n nãi vÒ sè phËn
vµ tÝnh c¸ch cña ngêi n«ng d©n (th«ng qua l·o H¹c vµ chÞ DËu)
c. kÕt luËn
1. Mét sè lu ý:
§Ó trë thµnh ngêi thî giái ë bÊt cø mét ngµnh nghÒ nµo ngêi thî còng ph¶i tr¶i qua
qu¸ tr×nh häc tËp vµ rÌn luyÖn l©u dµi. §Ó viÕt tèt mét bµi v¨n còng vËy, häc sinh ph¶i tr¶i
qua qu¸ tr×nh rÌn luyÖn nghiªm tóc cã sù híng dÉn cña gi¸o viªn.
Trong qu¸ tr×nh d¹y, ngêi gi¸o viªn gióp häc sinh nhí l¹i nh÷ng kiÕn thøc cò ®· häc
vÒ v¨n tù sù ë líp 6 b»ng c¸c t×nh huèng cã vÊn ®Ò trong c¸c tiÕt lÝ thuyÕt.
§Ó ¸p dông cã hiÖu qu¶ nh÷ng biÖn ph¸p nµy, ngêi gi¸o viªn thùc sù t©m huyÕt, cã
tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao, dµnh nhiÒu thêi gian. Do häc sinh ph¶i thùc hiÖn phÇn bµi tËp ë
nhµ nhiÒu nªn gi¸o viªn ph¶i thu vë bµi tËp vÒ nhµ ®Ó chÊm vµ ch÷a cho c¸c em.
Gi¸o viªn thêng xuyªn híng dÉn, theo dâi qu¸ tr×nh häc sinh lµm bµi. §iÒu quan
träng lµ gi¸o viªn biÕt ®éng viªn, khuyÕn khÝch, tuyªn d¬ng häc sinh ®óng lóc, kÞp thêi.
Bªn c¹nh ®ã, víi häc sinh ®iÓm sè rÊt quan träng nªn khi chÊm bµi tËp hoÆc khi c¸c em
tr×nh bµy bµi viÕt th× gi¸o viªn nªn cho häc sinh ®iÓm sè vµ cã ®iÓm cho tinh thÇn tù gi¸c.
NÕu gi¸o viªn lµm tèt ®iÒu ®ã th× c¸c em sÏ rÊt tù gi¸c vµ cã h÷ng thó lµm bµi tËp ë
nhµ còng nh trªn líp. Trong trêng hîp gi¸o viªn cã quªn thu bµi th× còng sÏ ®îc c¸c em
“nh¾c nhë”.
Bªn c¹nh viÖc ®éng viªn, khuyÕn khÝch, gi¸o viªn còng cÇn cã biÖn ph¸p ®èi víi
nh÷ng häc sinh cßn cã t tëng tr«ng chê, û l¹i nh yªu cÇu c¸c em ë l¹i sau buæi häc ®Ó lµm
bµi tËp, mîn bµi cña b¹n chÐp l¹i nhiÒu lÇn. HiÖn nay ®· cã tiÕt tù chän (1 tiÕt / tuÇn cho
m«n Ng÷ v¨n), khi d¹y tiÕt nµy, trong thùc hµnh gi¸o viªn cã nh÷ng bµi tËp dÔ h¬n cho
häc sinh yÕu, kÐm. Khi c¸c em lµm ®îc gi¸o viªn míi n©ng ®é khã lªn dÇn.
2. KÕt qu¶ nghiªn cøu:
Trªn ®©y lµ mét sè biÖn ph¸p gióp häc sinh lµm tèt bµi v¨n tù sù trong ch¬ng tr×nh
Ng÷ v¨n 8. §ã còng lµ nh÷ng g× t«i tÝch luü ®îc trong qu¸ tr×nh d¹y v¨n tù sù trong thêi
gian qua. Qua qu¸ tr×nh gi¶nh d¹y, t×m hiÓu, trao ®æi víi ®ång nghiÖp, th«ng qua tiÕt dù
Trang 10
giê, tham kh¶o tµi liÖu… t«i ®· tÝch luü ®îc cho m×nh mét sè kinh nghiÖm , nã ®îc t«i ¸p
dông vµo bµi d¹y khi lªn líp t¹i trêng THCS ThiÖu D¬ng.
Khi ¸p dông nh÷ng kinh nghiÖm trªn vµo bµi d¹y, sau mét thêi gian chÊt lîng bµi
viÕt cña häc sinh ®îc n©ng lªn râ rÖt, gi¶m ®îc sè bµi kh«ng ®¹t yªu cÇu, vµ sè bµi kh¸,
giái còng t¨ng lªn.
Nh÷ng biÖn ph¸p trªn ®îc t«i rót ra tõ thùc tÕ còng nh th«ng qua trao ®æi víi b¹n
®ång nghiÖp cã thÓ vÉn cßn h¹n chÕ. VËy, t«i mong ®îc tiÕp thu ý kiÕn ®ãng gãp cña
BGH, cña héi ®ång khoa häc nhµ trêng vµ héi ®ång khoa häc phßng gi¸o dôc - ®µo t¹o ®Ó
tõ ®ã cã thÓ trao ®æi, rót kinh nghiÖm gióp t«i n©ng cao chÊt lîng gi¶ng d¹y ë bé m«n.
D. Bµi häc kinh nghiÖm
Trong d¹y häc nèi chung vµ d¹y häc m«n Ng÷ v¨n nãi riªng, ngêi gi¸o viªn ph¶i
lu«n kh«ng ngõng t×m tßi häc hái ®Ó n©ng cao tr×nh ®é nhËn thøc vµ tr×nh ®é chuyªn m«n,
Sù s¸ng t¹o lµ yªu cÇu cÇn ph¶i cã cña ngêi gi¸o viªn khi lµm c«ng t¸c gi¶ng d¹y. Trªn c¬
së ®ã gióp häc sinh cña m×nh tiÕp thu bµi, h×nh thµnh kÜ n¨ng, kÜ x¶o tèt h¬n.
Tuy nhiªn khi ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p nµo ®ã th× gi¸o viªn ph¶i t×m hiÓu kÜ nh÷ng
h¹n chÕ cña häc sinh m×nh. NÕu thµnh c«ng sÏ lµ ®éng lùc rÊt lín lµm cho ngêi gi¸o viªn
tù tin h¬n, m¹nh d¹n h¬n trong viÖc s¸ng t¹o.
B¶n th©n mçi ngêi gi¸o viªn cÇn ý thøc ®îc vai trß cña m×nh. Khi lªn líp gi¸o viªn
ph¶i cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao. Nh vËy míi cã thÓ tËn t©m, míi vui, buån khi häc sinh
lµm bµi tèt hay kh«ng tèt. §ã lµ ®éng lùc gióp gi¸o viªn t×m tßi, s¸ng t¹o trong qu¸ tr×nh
c«ng t¸c cña m×nh. Nhê vËy mµ häc sinh lÜnh héi tri thøc tèt h¬n.
Cã thÓ nãi r»ng qua viÖc thùc hiÖn ®Ò tµi nµy, t«i ®· rót ra ®îc cho m×nh rÊt nhiÒu bµi
häc tõ viÖc x¸c ®Þnh kiÕn thøc bæ sung, so¹n gi¸o ¸n cho ®Õn viÖc gi¶ng d¹y.
Cuèi cïng t«i xin ch©n thµnh c¸m ¬n BGH nhµ trêng, tæ x· héi ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho
t«i hoµn thµnh s¸ng kiÕn nµy, RÊt mong sù ®ãng gãp ch©n thµnh cña c¸c b¹n ®ång nghiÖp.
Ngµy 15 th¸ng 03 n¨m 2011
Ngêi thùc hiÖn
Ng« thÞ H»ng
Trang 11
- Xem thêm -