S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
I – Néi dung cña ®Ò tµi
1)Tªn ®Ò tµi:
ph¸t huy tÝnh tÝch cùc vµ t¹o høng thó cho häc sinh khi d¹y bµi “bÖnh vµ tËt di truyÒn
ë ngêi” trong ch¬ng tr×nh sinh häc 9
2) Lý do chän ®Ò tµi:
§Ó thùc hiÖn tèt viÖc ®æi míi ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y ®èi víi c¸c cÊp häc nãi chung, hay viÖc ®æi míi ph¬ng ph¸p gi¶ng
d¹y ®èi m«n Sinh häc nãi riªng, ngêi gi¸o viªn ph¶i tu©n thñ theo nguyªn t¾c “thÇy thiÕt kÕ, trß thi c«ng” hoÆc nãi c¸ch kh¸c lµ
“thÇy tæ chøc, trß ho¹t ®éng”. Ph¶i lµm sao cho mçi tiÕt häc ë trªn líp trë thµnh 45 phót say sa, s«i næi, hµo høng, chøa chan niÒm
hy väng vµ niÒm tin cña nh÷ng ngêi kh¸m ph¸ vµ lµm chñ tri thøc. Trong tiÕt häc ®ã, häc sinh ph¶i ®îc ph¸t huy cao ®é tÝnh tÝch
cùc vèn cã cña m×nh, ®îc béc lé mäi n¨ng lùc cña b¶n th©n vµ ®îc kh¼ng ®Þnh m×nh trong c¸c ho¹t ®éng nhãm, ho¹t ®éng tËp thÓ.
B»ng suy nghÜ tÝch cùc cña b¶n th©n, c¸c em cã thÓ t×m tßi, kh¸m ph¸ c¸c kiÕn thøc sinh häc, råi l¹i sö dông chÝnh c¸c kiÕn thøc
®ã thµnh c«ng cô ®Ó suy nghÜ, t×m tßi, s¸ng t¹o.
Trong mét tiÕt häc chØ cã 45 phót, ngêi gi¸o viªn cÇn ph¶i biÕt tæ chøc, thiÕt kÕ bµi gi¶ng sao cho hîp lÝ, ®Ó gióp häc
sinh võa tiÕp thu kiÕn míi võa cã thÓ vËn dông kiÕn thøc ®· häc ®Ó lµm bµi tËp. H¬n thÕ n÷a víi viÖc øng dông c«ng nghÖ th«ng
tin vµo gi¶ng d¹y, c¸c trêng ®Òu ®· cã c¸c thiÕt bÞ d¹y häc hiÖn ®¹i nh: m¸y chiÕu, laptop…gióp cho gi¸o viªn tiÕt kiÖm ® îc thêi
gian khi lªn líp vµ häc sinh høng thó h¬n khi häc tËp.
Trong ch¬ng tr×nh sinh häc líp 9 cã nhiÒu bµi mµ néi dung kiÕn thøc t¬ng ®èi nhiÒu vµ c¸c phÇn kiÕn thøc cã tÝnh chÊt
t¬ng tù nhau. T«i ®· tiÕn hµnh d¹y theo ph¬ng ph¸p nghiªn cøu c¶ hai néi dung kiÕn thøc song song víi nhau (bæ däc néi dung bµi
d¹y) cïng mét lóc thay b»ng ph¬ng ph¸p vÉn d¹y lµ nghiªn cøu lÇn lît tõng néi dung kiÕn thøc (bæ ngang néi dung bµi d¹y). Khi
d¹y b»ng ph¬ng ph¸p nµy, t«i nhËn thÊy cã nh÷ng u ®iÓm sau: thø nhÊt, tiÕt kiÖm ®îc thêi gian cña tiÕt häc; thø hai, häc sinh võa
n¾m râ néi dung kiÕn thøc cña tõng phÇn, võa so s¸nh vµ ph©n biÖt ®îc c¸c néi dung kiÕn thøc ®ã, kh«ng nhÇm lÉn ®Æc ®iÓm cña
tõng ®èi tîng.
Víi nh÷ng lÝ do trªn nªn t«i d· ®i s©u nghiªn cøu nh÷ng bµi gi¶ng cã thÓ ¸p dông ph¬ng ph¸p d¹y häc nªu trªn vµ mét
trong nh÷ng bµi t«i ®· ¸p dông thµnh c«ng lµ: TiÕt 30 – “BÖnh vµ tËt di truyÒn ë ngêi”.
3) Ph¹m vi vµ thêi gian thùc hiÖn
- §Ò tµi ¸p dông cho ®èi tîng häc sinh líp 9, trêng THCS Xu©n Khanh.
- Thêi gian thùc hiÖn ®Ò tµi lµ n¨m häc 2008- 2009.
II- Qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi
1) T×nh tr¹ng thùc tÕ khi cha thùc hiÖn ®Ò tµi:
T¹i trêng THCS Xu©n Khanh, khi d¹y bµi nµy gi¸o viªn thêng d¹y lÇn lît c¸c néi dung:
Ph¹m ThÞ Thuý
19
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
“I - Mét vµi bÖnh di truyÒn ë ngêi
1. BÖnh §ao
2.BÖnh T¬cn¬
3. BÖnh b¹ch t¹ng vµ bÖnh c©m ®iÕc bÈm sinh
II - Mét sè tËt di truyÒn ë ngêi
III - C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ ph¸t sinh tËt, bÖnh di truyÒn”
T«i nhËn thÊy khi d¹y tuÇn tù tõng môc nh trªn sÏ mÊt nhiÒu thêi gian cho d¹y bµi míi, thêi gian giµnh cho luyÖn tËp cñng
cè Ýt. Thø n÷a lµ dÔ g©y nhµm ch¸n ®èi víi häc sinh v× tuÇn tù néi dung häc sinh ph¶i nghiªn cøu kh¸ nhiÒu bÖnh, tËt di truyÒn ë
ngêi. Vµ nÕu gi¸o viªn kh«ng cã ph¬ng ph¸p ®Ó nhÊn m¹nh ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i bÖnh, tËt di truyÒn th× häc sinh dÔ nhÇm lÉn
gi÷a c¸c ®Æc ®iÓm cña c¸c bÖnh, tËt di truyÒn trong bµi häc víi nhau.
2) Kh¶o s¸t thùc tÕ:
§Ó ®¸nh gi¸ cô thÓ h¬n n÷a t×nh h×nh thùc tÕ khi cha thùc hiÖn ®Ò tµi, t«i ®· tiÕn hµnh kh¶o s¸t häc sinh víi néi dung bµi
kiÓm tra trong vßng 15 phót. §Ò bµi nh sau: “Em h·y ph©n biÖt bÖnh §ao vµ bÖnh Tícn¬. V× sao nh÷ng ngêi m¾c bÖnh §ao vµ
bÖnh Tícn¬ ®Òu kh«ng cã con nhng vÉn gäi nh÷ng bÖnh nµy lµ bÖnh di truyÒn? ”
KÕt qu¶: Trong nhãm ®îc kh¶o s¸t cã Ýt ®iÓm giái, vÉn cßn mét sè em ®¹t ®iÓm trung b×nh, cã nh÷ng em kh«ng gi¶i thÝch
®îc v× sao bÖnh §ao vµ bÖnh Tícn¬ ®îc gäi lµ bÖnh di truyÒn.
Sè HS
§iÓm 9 - 10
§iÓm 7 - 8
§iÓm 5 - 6
Sè lîng
TØ lÖ
Sè lîng
TØ lÖ
Sè lîng
TØ lÖ
kh¶o s¸t
2008 - 2009
45
9
20%
21
47%
15
33%
Nh×n vµo kÕt qu¶ trªn cho thÊy nhiÒu häc sinh cha n¾m râ ®îc ®Æc ®iÓm di truyÒn còng nh ®Æc ®iÓm biÓu hiÖn bªn ngoµi
cña bÖnh §ao vµ bÖnh Tícn¬, tõ ®ã c¸c em cha ph©n biÖt ®îc hai bÖnh nµy kh¸c nhau nh thÕ nµo, mét sè em kh«ng gi¶i thÝch ®îc
v× sao gäi hai bÖnh nµy lµ bÖnh di truyÒn.
Tríc t×nh h×nh thùc tÕ nh trªn, t«i ®· m¹nh d¹n ¸p dông ph¬ng ph¸p d¹y häc theo c¸ch “bæ däc néi dung kiÕn thøc cña bµi”
vµo gi¶ng d¹y Sinh häc líp 9. Sau ®©y lµ mét vÝ dô minh ho¹ vÒ viÖc ¸p dông ph¬ng ph¸p d¹y häc nµy mµ t«i ®· thùc hiÖn thµnh
c«ng vµ ®ång nghiÖp cña t«i ®· ¸p dông cã hiÖu qu¶:
TiÕt 30: BÖnh vµ tËt di truyÒn ë ngêi
A - Gi¸o viªn muèn d¹y tèt bµi nµy cÇn n¾m râ:
N¨m häc
Ph¹m ThÞ Thuý
19
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
1) VÞ trÝ cña bµi nµy lµ tiÕt thø hai cña ch¬ng V, sau khi häc sinh ®· ®îc häc vÒ c¸c d¹ng biÕn dÞ, häc sinh ®· cã kiÕn thøc
vÒ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña c¸c d¹ng biÕn dÞ. Tõ ®ã häc sinh cã c¬ së ®Ó hiÓu vµ gi¶i thÝch c¸c bÖnh vµ tËt di truyÒn ë ng êi,
häc sinh biÕt ®îc c¸c biÖn ph¸p ®Ó h¹n chÕ ph¸t sinh bÖnh vµ tËt di truyÒn ë ngêi.
2) Môc tiªu:
a. KiÕn thøc:
- Häc sinh nhËn biÕt ®îc bÖnh §ao vµ bÖnh T¬cn¬ qua c¸c ®Æc ®iÓm h×nh th¸i.
- Tr×nh bµy ®îc ®Æc ®iÓm di truyÒn cña bÖnh B¹ch t¹ng, bÖnh c©m ®iÕc bÈm sinh vµ tËt 6 ngãn tay.
- Tr×nh bµy ®îc nguyªn nh©n c¸c tËt bÖnh di truyÒn vµ ®Ò xuÊt ®îc mét sè biÖn ph¸p h¹n chÕ ph¸t sinh bÖnh tËt di truyÒn.
b. Kü n¨ng:
- RÌn kü n¨ng quan s¸t kªnh h×nh, kªnh ch÷.
- Ho¹t ®éng nhãm
c. Th¸i ®é:
Gi¸o dôc ý thøc gi÷ g×n vµ b¶o vÖ m«i trêng, chèng « nhiÔm m«i trêng.
MÑ hoÆc bè
Bè hoÆc mÑ
Bè hoÆc mÑ
MÑ hoÆc bè
2n
2n
2n
2n
Giao tö
Giao tö
Hîp tö
Hîp tö
n+1
n
19
n-1
2n-1
2n+1
H×nh 2
H×nh 1
Ph¹m ThÞ Thuý
n
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
a)
Bé NST cña ngêi b×nh thêng
b)
Bé NST cña ngêi bÖnh §ao
a)
Bé NST cña ngêi b×nh thêng
H×nh 3
b)
Bé NST cña ngêi bÖnh T¬cn¬
H×nh 4
B. ThiÕt bÞ d¹y häc:
- M¸y chiÕu, m¸y tÝnh.
- B¶ng phô, thÎ ®¸p ¸n.
C. TiÕn tr×nh bµi gi¶ng:
Ho¹t ®éng 1: KiÓm tra bµi cò
Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn
Ho¹t ®éng cña häc sinh
Néi dung
- GV treo b¶ng phô, chiÕu s¬ ®å cha hoµn HS1: lªn b¶ng g¾n nh÷ng miÕng b×a cã 1. Hoµn thµnh s¬ ®å c¬ chÕ ph¸t sinh thÓ
thiÖn(H×nh 1).
ghi néi dung thÝch hîp vµo chç trèng trªn dÞ béi (2n ± 1)
- GV chiÕu ®¸p ¸n ®óng vµ gäi häc sinh
s¬ ®å.
nhËn xÐt kÕt qu¶ cña b¹n trªn b¶ng.
HS2: ®øng t¹i chç tr¶ lêi.
2. §ét biÕn gen lµ g×? §ét biÕn gen cã
vai trß vµ hËu qu¶ g×?
Bµi míi
Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu kh¸i niÖm vµ nguyªn nh©n g©y ra bÖnh, tËt di truyÒn.
- GV lÊy vÝ dô bÖnh c¶m cóm, tËt cËn thÞ
vµ bÖnh §ao, ph©n tÝch nguyªn nh©n g©y
bÖnh kh¸c nhau.
- Hái: BÖnh, tËt di truyÒn lµ g×?
- HS ph¸t biÓu ý kiÕn.
- GV chiÕu néi dung kh¸i niÖm.
- HS ghi bµi.
Hái: Nguyªn nh©n g©y nªn bÖnh vµ tËt di - HS nªu 3 nguyªn nh©n:
truyÒn ë ngêi.
+ Do t¸c nh©n vËt lÝ, ho¸ häc trong tù
nhiªn
+ Do « nhiÔm m«i trêng.
+ Do rèi lo¹n trao ®æi chÊt néi bµo.
Ph¹m ThÞ Thuý
19
* Kh¸i niÖm: BÖnh vµ tËt di truyÒn lµ do
®ét biÕn gen, ®ét biÕn NST g©y nªn.
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
- GV cung cÊp th«ng tin: 1990 trªn thÕ
giíi cã 5000 bÖnh di truyÒn trong ®ã cã
200 bÖnh liªn quan ®Õn giíi tÝnh.
Ho¹t ®éng 3: I - Mét vµi bÖnh di truyÒn ë ngêi.
I - Mét vµi bÖnh di truyÒn ë ngêi
- ChiÕu bé NST bÖnh nh©n §ao vµ ngêi
b×nh thêng (H×nh 3).
Hái: Bé NST cña bÖnh nh©n §ao cã g× kh¸c
so víi ngêi b×nh thêng?
- ChiÕu bé NST bÖnh nh©n Tícn¬ vµ ngêi
b×nh thêng (H×nh 4).
Hái: Bé NST cña bÖnh nh©n Tícn¬ cã g×
kh¸c so víi ngêi b×nh thêng?
- ChiÕu cïng mét lóc bé NST bÖnh nh©n
§ao vµ Tícn¬ (H×nh 3b vµ 4b).
Hái: Em h·y nªu ®Æc ®iÓm bé NST cña
bÖnh nh©n §ao vµ bÖnh nh©n Tícn¬?
- ChiÕu s¬ ®å c¬ chÕ sinh bÖnh §ao
(H×nh 5).
HS quan s¸t
Hái: bé NST bÖnh nh©n §ao cã bao nhiªu
NST?
- ChiÕu s¬ ®å c¬ chÕ sinh bÖnh Tícn¬ (H×nh
6)
Hái: bé NST bÖnh nh©n Tícn¬ cã bao nhiªu
NST?
Hái: nh vËy sè lîng cña bé NST bÖnh nh©n
§ao vµ bÖnh nh©n Tícn¬ kh¸c nhau nh thÕ
nµo?
Hái: BÖnh §ao lµ bÖnh Tícn¬ lµ biÓu hiÖn
cña d¹ng ®ét biÕn nµo?
Hái: §ét biÕn dÞ béi thÓ g©y hËu qu¶ g×?
Tr¶ lêi: cã 47 NST
Ph¹m ThÞ Thuý
Tr¶ lêi: cÆp sè 21 cã 3 chiÕc.
Tr¶ lêi: cÆp giíi tÝnh chØ cã 1
chiÕc NST X
Quan s¸t tranh.
1. BÖnh §ao
§Æc ®iÓm bé NST:
+ CÆp sè 21 cã 3 NST
§Æc ®iÓm bé NST:
+ CÆp NST giíi tÝnh cã
1 NST X
+ Bé NST 2n+1 = 47
+ Bé NST 2n -1 = 45
Tr¶ lêi: Bé NST bÖnh nh©n §ao
cÆp sè 21 cã 3 chiÕc, bé NST
cña bÖnh nh©n Tícn¬ cÆp NST
giíi tÝnh cã 1 chiÕc X.
Quan s¸t tranh.
Tr¶ lêi: cã 45 NST
- Tr¶ lêi: Bé NST cña bÖnh nh©n
§ao thõa 1 chiÕc, bÖnh nh©n
T¬cn¬ thiÕu 1 chiÕc.
Tr¶ lêi: d¹ng ®ét biÕn dÞ béi thÓ.
Tr¶ lêi: biÕn ®æi vÒ h×nh th¸i.
Quan s¸t tranh
19
2. BÖnh Tícn¬
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
- ChiÕu h×nh ¶nh bÖnh nh©n §ao vµ híng
dÉn häc sinh quan s¸t (H×nh 7).
- ChiÕu h×nh ¶nh bÖnh nh©n Tícn¬ vµ híng
dÉn häc sinh quan s¸t(H×nh 8).
- ChiÕu cïng mét lóc h×nh ¶nh bÖnh nh©n
§ao vµ bÖnh nh©n Tícn¬ (H×nh 7 + 8).
- Yªu cÇu häc sinh ho¹t ®éng nhãm theo
néi dung b¶ng nhãm.
C¸c ®Æc ®iÓm BÖnh §ao BÖnh Tícn¬
BiÓu hiÖn
bªn ngoµi
Sinh lÝ
Giíi tÝnh
GV híng dÉn HS nhËn xÐt tõng néi dung
trong b¶ng vµ chiÕu ®¸p ¸n.
- Khi chiÕu phÇn ®Æc ®iÓm biÓu hiÖn bªn
ngoµi GV cung cÊp thªm th«ng tin.
Hái: nh÷ng ngêi m¾c bÖnh §ao, bÖnh
Tícn¬ ®Òu kh«ng cã con, t¹i sao l¹i nãi
nh÷ng bÖnh nµy lµ bÖnh di truyÒn?
- GV cung cÊp th«ng tin vÒ tû lÖ m¾c 2 lo¹i
bÖnh nµy ë ch©u ¢u vµ ë ViÖt Nam.
- GV: bÖnh §ao 80% lµ do mÑ cßn 20% lµ
do bè nªn phô n÷ ë tõ 35 tuæi cßn nam giíi
tõ 40 trë nªn th× kh«ng nªn sinh con.
Võa quan s¸t tranh võa ®äc SGK
®Ó hoµn thµnh b¶ng.
- HS treo b¶ng phô.
- Nh×n ®¸p ¸n vµ tù ghi néi dung
vµo vë.
- BiÓu hiÖn bªn ngoµi:
- BiÓu hiÖn bªn ngoµi:
Tr¶ lêi: bÖnh sinh ra do vËt chÊt bÐ, lïn, cæ rôt, m¸ phÖ, lïn, cæ ng¾n, tuyÕn vó
di truyÒn bÞ biÕn ®æi, cô thÓ lµ miÖng h¬i h¸, lìi h¬i
kh«ng ph¸t triÓn, khi
biÕn ®æi sè lîng ë 1 cÆp NST.
thÌ ra, m¾t mét mÝ, ngãn ®øng hai tay cho·i ra
tay ng¾n,…
hai bªn,…
- Sinh lÝ: Si ®Çn bÈm sinh, - Sinh lÝ: Kh«ng cã
v« sinh.
kinh nguyÖt, thêng
mÊt trÝ, v« sinh.
- Giíi tÝnh: c¶ nam vµ n÷ - Giíi tÝnh: n÷
- ChiÕu b¶ng mét sè vÝ dô kh¸c vÒ bÖnh do
®ét biÕn NST:
Tªn bÖnh Giíi tÝnh
BiÓu hiÖn
Buång trøng, d¹ con
Siªu n÷
ph¸t triÓn, kinh
N÷ kh«ng
(XXX)
nguyÖt rèi lo¹n, khã cã
con.
cao, ch©n tay dµi,
Klinefelter Nam Th©n
mï
mµu,
si ®Çn, v«
(XXY)
sinh.
Ph¹m ThÞ Thuý
19
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
- ChiÕu phÇn (3)
Hái: c¸c em nghiªn cøu th«ng tin trong Tr¶ lêi: do 1 ®ét biÕn gen lÆn.
3. BÖnh b¹ch t¹ng vµ bÖnh c©m ®iÕc bÈm sinh
SGK vµ cho biÕt bÖnh B¹ch t¹ng vµ c©m
a) BÖnh b¹ch t¹ng
b) BÖnh c©m ®iÕc bÈm
®iÕc bÈm sinh do yÕu tè nµo g©y nªn.
sinh
- ChiÕu h×nh ¶nh bÖnh nh©n B¹ch Quan s¸t tranh.
- Nguyªn nh©n: Do 1 ®ét biÕn gen lÆn
Tr¶ lêi: biÓu hiÖn bªn ngoµi cña
t¹ng(H×nh9).
bÖnh b¹ch t¹ng.
Hái: em h·y cho biÕt biÓu hiÖn cña bÖnh - Dïng thiÕt bÞ trî thÝnh, ra dÊu - BiÓu hiÖn bªn ngoµi:
- BiÓu hiÖn bªn ngoµi:
Da
vµ
tãc
mµu
tr¾ng,
C©m
vµ ®iÕc bÈm sinh
B¹ch t¹ng?
b»ng tay.
m¾t mµu hång
Hái: trong thùc tÕ nh÷ng ngêi bÞ m¾c bÖnh
c©m ®iÕc bÈm sinh, lµm thÕ nµo ®Ó hä giao
tiÕp ®îc?
- Giíi thiÖu mét sè bÖnh do ®ét biÕn gen
kh¸c: mï mµu, m¸u khã ®«ng, thiÕu m¸u,
hång cÇu h×nh liÒm.
- Hái: bÖnh do ®ét biÕn gen lÆn g©y ra chØ Tr¶ lêi: thÓ ®ång hîp lÆn (mang
biÓu hiÖn ra kiÓu h×nh khi cÆp gen ë thÓ g×? c¶ 2 gen lÆn, nÕu mang 1 gen lÆn
th× kiÓu h×nh b×nh thêng).
GV chiÕu vµ gi¶i thÝch b»ng s¬ ®å lai:
P : Aa
x
Aa
G: A , a
A, a
F: 1 AA : 2Aa : 1aa
Hái: NÕu bÖnh do gen tréi g©y nªn sÏ biÓu Tr¶ lêi: thÓ ®ång hîp tréi (AA)
hiÖn ra kiÓu h×nh khi cÆp gen ë nh÷ng thÓ vµ dÞ hîp (Aa).
g×? (bÖnh ®îc truyÒn liªn tôc qua c¸c thÕ
hÖ). Liªn hÖ luËt h«n nh©n gia ®×nh.
Ho¹t ®éng 4: II - Mét sè tËt di truyÒn ë ngêi
Ph¹m ThÞ Thuý
19
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
II - Mét sè tËt di truyÒn ë ngêi
- ChiÕu môc (II)
- ChiÕu vµ giíi thiÖu tõng tËt di Quan s¸t tranh vµ ghi bµi
STT
C¸c tËt di truyÒn
§Æc ®iÓm DT
truyÒn (H×nh 10 ®Õn h×nh 13) ®ång
1
TËt khe hë m«i- hµm.
thêi cho häc sinh ghi bµi.
2
TËt bµn tay mÊt 1 sè
- Sau khi nghiªn cøu xong vÒ tËt bµn
ngãn.
tay cã 6 ngãn, gi¸o viªn hái: “C¸c tËt Tr¶ lêi: do ®ét biÕn NST.
3
Bµn ch©n mÊt ngãn vµ
mµ c¸c em võa t×m hiÓu cã ®Æc ®iÓm
dÝnh ngãn.
di truyÒn lµ g×?”
4
Bµn tay cã 6 ngãn.
§B NST
- GV chiÕu tiÕp h×nh 14 vµ 15.
5
X¬ng chi ng¾n, bµn ch©n §B gen tréi
- Hái: TËt x¬ng chi ng¾n, bµn ch©n cã Tr¶ lêi: do ®ét biÕn gen tréi.
nhiÒu ngãn.
nhiÒu ngãn cã ®Æc ®iÓm di truyÒn lµ
Tr¶ lêi: - Suy tho¸i nßi giång
g×?
- G©y khiÕm khuyÕt, ¶nh hHái: Theo em bÖnh vµ tËt di truyÒn
g©y ¶nh hëng g× ®Õn céng ®ång vµx· ëng ®Õn søc khoÎ, kh¶ n¨ng lao ®éng.
héi?
Ho¹t ®éng 4: III - C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ ph¸t sinh tËt, bÖnh di truyÒn
- ChiÕu h×nh ¶nh m¸y bay MÜ r¶i chÊt ®éc da cam Häc sinh quan s¸t tranh.
(H×nh 16).
- ChiÕu h×nh ¶nh bÖmh nh©n da cam (H×nh 17).
- ChiÕu h×nh ¶nh vô næ bom nguyªn tö (H×nh 18).
- ChiÕu 1 sè h×nh ¶nh g©y « nhiÔm do phun thuèc
b¶o vÖ thùc vËt, g©y « nhiÔm níc, kh«ng khÝ
(H×nh 20).
Hái: Em h·y ®Ò xuÊt nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó h¹n chÕ
Häc sinh tr¶ lêi vµ ghi bµi
ph¸t sinh tËt, bÖnh di truyÒn?
vµo vë
Hái: Khi sö dông thùc phÈm ta ph¶i chó ý ®iÒu
g×?
Hái: Qua nghiªn cøu vÒ bÖnh §ao, bÖnh b¹ch
t¹ng. bÖnh c©m ®iÕc bÈm sinh, em cho biÕt 1 biÖn
ph¸p n÷a nh»m h¹n chÕ ph¸t sinh bÖnh, tËt di
Ph¹m ThÞ Thuý
19
III- C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ ph¸t sinh
tËt, bÖnh di truyÒn
- B¶o vÖ m«i trêng, chèng « nhiÔm m«i trêng.
- Sö dông ®óng quy c¸ch, ®óng liÒu lîng thuèc
b¶o vÖ thùc vËt, thuèc ch÷a bÖnh.
- §¶m b¶o vÖ sinh, an toµn thùc phÈm.
- CÊm kÕt h«n gÇn, h¹n chÕ kÕt h«n vµ sinh con
cña nh÷ng ngêi cã nguy c¬ g©y bÖnh,….
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
truyÒn lµ g×?
GV chiÕu h×nh ¶nh thµnh phè Singapo vµ liªn hÖ
víi ViÖt Nam.
- Gi÷ vÖ sinh trêng häc,
Hái: Víi häc sinh líp 9 c¸c em cÇn ph¶i lµm g× ®Ó khu d©n c, n¬i c«ng céng;
b¶o vÖ m«i trêng, chèng « nhiÔm m«i trêng?
nh¾c nhë mäi ngêi cïng
thùc hiÖn.
- Tham gia tÕt trång c©y,
c¸c chiÕn dÞch lµm s¹ch
m«i trêng ë ®Þa ph¬ng.
D: Cñng cè
GV gäi häc sinh ®äc kÕt luËn trong SGK.
HS ®äc SGK.
GV chia mçi bµn lµ mét nhãm.
Häc sinh: Th¶o luËn vµ gi¬ thÎ
Gi¸o viªn chiÕu c©u hái.
chän ®¸p ¸n ®óng.
Sau khi häc sinh gi¬ thÎ chän ®¸p ¸n, GV
C©u 1: §¸p ¸n (c)
chiÕu ®¸p ¸n ®óng vµ quan s¸t kÕt qu¶ cña
c¸c nhãm.
C©u 2: §¸p ¸n (b)
C©u 3: §¸p ¸n (a)
C©u 4: §¸p ¸n (d)
Ph¹m ThÞ Thuý
19
Chän c©u tr¶ lêi ®óng nhÊt trong c¸c c©u sau:
1. §Æc ®iÓm di truyÒn cña bÖnh §ao
a) Cã 1 NST X trong cÆp NST giíi tÝnh.
b) Cã 3 NST ë cÆp NST giíi tÝnh.
c) Cã 3 NST ë cÆp NST thêng sè 21.
d) cã 1 NST ë cÆp thêng sè 21.
2. §Æc ®iÓm di truyÒn cña bÖnh T¬cn¬:
a) Cã 3 NST X trong cÆp NST giíi tÝnh.
b) Cã 1 NST X trong cÆp NST giíi tÝnh.
c) Cã 3 NST thêng trong cÆp sè 21.
d) C©u a ®óng.
3. BÖnh §ao ®îc biÓu hiÖn nh thÕ nµo?
a) BÐ lïn, cæ rôt, m¸ phÖ, miÖng h¬i h¸, lìi h¬i thÌ
ra, m¾t h¬i s©u vµ 1 mÝ, ngãn tay ng¾n,…
b) Si ®Çn bÈm sinh vµ kh«ng cã con.
c) Da vµ tãc mµu tr¾ng, m¸t mµu hång.
d) C¶ a vµ b.
4. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn bÖnh, tËt di truyÒn lµ
g×?
a) Do qu¸ tr×nh T§C néi bµo bÞ rèi lo¹n.
b) Do c¸c t¸c nh©n vËt lÝ, ho¸ häc t¸c ®éngvµo qu¸
tr×nh ph©n bµo.
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
c) Do m«i trêng bÞ « nhiÔm.
d) C¶ a,b vµ c.
* Ch¬i trß ch¬i:
H·y s¾p xÕp c¸c th«ng tin ë cét A víi cét B sao cho phï hîp vµ ghi kÕt qu¶ vµo cét C:
- H×nh thøc ch¬i: + Cã 2 ®éi ch¬i.
+ Cã 8 h×nh ¶nh(H×nh 21 ®Õn h×nh 28), mçi h×nh ¶nh lµ 1 bÖnh hoÆc tËt di truyÒn häc sinh ph¶i gäi tªn vµ
nªu ®Æc ®iÓm di truyÒn. Mçi h×nh ¶nh häc sinh tr¶ lêi ®óng ®¸p ¸n ®îc 10 ®iÓm.
- LuËt ch¬i:
+ Cã 10 gi©y ®Ó suy nghÜ.
+ §éi nµo ph¸t tÝn hiÖu nhanh h¬n giµnh quyÒn tr¶ lêi.
+ KÕt thóc ®éi nµo ghi ®îc nhiÒu ®iÓm h¬n th× th¾ng cuéc.
E. Híng dÉn häc ë nhµ:
- T×m hiÓu thªm mét sè biÖn ph¸p kh¸c nh»m h¹n chÕ ph¸t sinh bÖnh, tËt di truyÒn ë ngêi.
- Häc bµi theo néi dung s¸ch gi¸o khoa vµ tr¶ lêi c©u hái SGK.
- Nghiªn cøu tríc bµi “ Di truyÒn häc víi con ngêi”.
MÑ hoÆc
bè
Bè hoÆc
mÑ
2n
Ph¹m ThÞ Thuý
19
2n
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
n
n
n-1
H×nh 5: C¬ chÕ ph¸t sinh bÖnh §ao do
rèi lo¹n gi¶m ph©n cÆp sè 21
H×nh 6: BÖnh nh©n §ao
Bè
Giao tö
n+1
X
Y
Y
X
X
X
Hîp tö
O
MÑ
X
X
OX
H×nh 7: C¬ chÕ ph¸t sinh bÖnh T¬cn¬ do
rèi lo¹n gi¶m ph©n cÆp NST giíi tÝnh ë
mÑ
H×nh 8: BÖnh nh©n T¬cn¬
Ph¹m ThÞ Thuý
19
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
H×nh 9: BÖnh nh©n b¹ch t¹ng
H×nh 11: TËt bµn tay mÊt mét sè ngãn
Ph¹m ThÞ Thuý
H×nh 10: TËt khe hë m«i
H×nh 12: Bµn ch©n mÊt ngãn vµ dÝnh
ngãn
19
H×nh 13: Bµn tay cã nhiÒu ngãn
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
H×nh 14: TËt x¬ng chi ng¾n
Ph¹m ThÞ Thuý
H×nh 15: Bµn ch©n cã nhiÒu ngãn
19
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
H×nh 16: N¹n nh©n chÊt ®éc da cam
Ph¹m ThÞ Thuý
19
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
H×nh 17: M¸y bay MÜ r¶I chÊt ®éc da
cam
Ph¹m ThÞ Thuý
H×nh 18: Mét vô næ bom nguyªn tö
19
H×nh 19: Phun thuèc trõ s©u
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
H×nh 20: ¤ nhiÔm kh«ng khÝ vµ « nhiÔm nguån níc
Ph¹m ThÞ Thuý
19
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
H×nh 21: BÖnh §ao
§ét biÕn sè lîng NST
H×nh 25: Bµn tay mÊt ngãn
§ét biÕn NST
H×nh 22: TËt khe hë m«i
§ét biÕn NST
H×nh 23: BÖnh b¹ch t¹ng
§ét biÕn gen lÆn
H×nh 26: TËt x¬ng chi ng¾n
§ét biÕn gen tréi
H×nh 27: BÖnh §ao
§ét biÕn sè lîng NST
H×nh 24: Bµn tay cã 6 ngãn
§ét biÕn NST
H×nh 28: BÖnh b¹ch t¹ng
§ét biÕn gen lÆn
Trªn ®©y t«i ®· tr×nh bµy nh÷ng gi¶i ph¸p khoa häc khi t«i tiÕn hµnh híng dÉn c¸c em t×m hiÓu vÒ mét sè bÖnh vµ tËt di truyÒn
ë ngêi. Víi thêi gian t«i ph©n bè nh sau:
- KiÓm tra bµi cò:
5 phót.
Ph¹m ThÞ Thuý
19
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
- Néi dung bµi míi:
+ Kh¸i niÖm bÖnh, tËt di truyÒn:
3 phót.
+ PhÇn I: 14 phót
1- bÖnh §ao vµ 2- bÖnh T¬cn¬:
10 phót (ho¹t ®éng nhãm 5 phót).
3- bÖnh b¹ch t¹ng vµ bÖnh c©m ®iÕc bÈm sinh: 4 phót.
+ PhÇn II: Mét sè tËt di truyÒn ë ngêi:
5 phót
+ PhÇn III: C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ ph¸t sinh tËt, bÖnh di truyÒn:
6 phót
- Cñng cè:
C©u 1
3 phót
C©u 2
5 phót
- Ch¬i trß ch¬i:
3 phót
- Híng dÉn häc ë nhµ:
1 phót
Víi thêi gian ph©n bè hîp lÝ nh trªn ®· gióp cho häc sinh tiÕp thu bµi rÊt tèt.
III - kÕt qu¶ thùc hiÖn cã so s¸nh ®èi chøng
Ph¹m ThÞ Thuý
19
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
§èi tîng ®Ó thùc hiÖn ®Ò tµi nµy lµ häc sinh khèi líp 9 trêng THCS Xu©n Khanh. Sau khi thùc hiÖn ®Ò tµi nµy, t«i nhËn thÊy
sù tiÕp thu kiÕn thøc cña häc sinh tèt h¬n, c¸c em cã høng thó häc m«n Sinh häc h¬n. Víi sù cè g¾ng cña b¶n th©n vµ sù nç lùc
cña c¸c em häc sinh, chÊt lîng häc tËp m«n Sinh häc líp 9 ®· ®¹t ®îc kÕt qu¶ kh¶ quan.
Thø nhÊt, t«i tiÕn hµnh cho c¸c em lµm bµi kiÓm tra kh¶o s¸t trong 15 phót ®Ó ®¸nh gi¸ ®èi chøng víi kÕt qu¶ khi kh«ng thùc
hiÖn ®Ò tµi nµy:
§Ò Bµi: “Em h·y ph©n biÖt bÖnh §ao vµ bÖnh Tícn¬. V× sao nh÷ng ngêi m¾c bÖnh §ao vµ bÖnh Tícn¬ ®Òu
kh«ng cã con nhng vÉn gäi nh÷ng bÖnh nµy lµ bÖnh di truyÒn? ”
N¨m häc
Sè häc
sinh kh¶o
s¸t
2008 2009
Nhãm häc sinh thùc nghiÖm
§iÓm 9 - 10
45
TØ lÖ
31
Số
lượng
69%
§iÓm 7 - 8
TØ lÖ
14
Số
lượng
31%
Nhãm häc sinh ®èi chøng
§iÓm 5 - 6
TØ lÖ
0
Số
lượng
0%
§iÓm 9 - 10
TØ lÖ
9
Số
lượng
20%
§iÓm 7 - 8
TØ lÖ
21
Số
lượng
47%
§iÓm 5 - 6
TØ lÖ
15
33%
So s¸nh ta thÊy: TØ lÖ häc sinh ®¹t ®iÓm 9 - 10 t¨ng 49% v à kh«ng cã häc sinh ®¹t ®iÓm trung b×nh.
Vµ trong n¨m häc 2008-2009 ®éi tuyÓn m«n Sinh häc dù thi HSG cÊp thÞ x· ®· cã 3 em ®¹t gi¶i ba, 1 em ®¹t
gi¶i khuyÕn khÝch.
T«i nhËn thÊy trong mét giê häc nÕu gi¸o viªn biÕt kÕt hîp nhiÒu ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y sÏ lµm cho giê häc cã chÊt lîng h¬n,
häc sinh cã høng thó vµ yªu thÝch bé m«n h¬n. C¸c em cã thÓ vËn dông nh÷ng kiÕn thøc ®· ®îc häc vµo thùc tÕ cuéc sèng. §Ò tµi
lµ mét sè s¸ng kiÕn kinh nghiÖm khi d¹y m«n Sinh häc 9 mµ t«i ®· rót ra trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y. Song kinh nghiÖm vµ kiÕn
thøc cßn nhiÒu h¹n chÕ nªn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. KÝnh mong héi ®ång khoa häc, c¸c ®ång nghiÖp ®ãng gãp ý kiÕn,
bæ sung ®Ó ®Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm cña t«i ®¹t hiÖu qu¶ h¬n n÷a.
Ph¹m ThÞ Thuý
19
- Xem thêm -