Tài liệu Skkn nhàn 2016 2017

Nâng cao chất lượng dạy Tập đọc cho học sinh lớp 3 MỤC LỤC Nội dung Trang A. Đặt vấn đề. 1 I. LÝ do chän ®Ò tµi II. Môc ®Ých cña ®Ò tµi III. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu IV. Giíi h¹n cña ®Ò tµi 3 B. Nội dung. 4 I. Cơ sở khoa học 1. Cơ sở tâm sinh lí, đặc điểm tâm lí của HS tiểu học 2. Cơ sở ngôn ngữ và văn học của việc dạy Tập đọc 5 3. Cơ sở giáo dục và phát triển II. Nội dung sáng kiến 6 1. Thực trạng 2. Các biện pháp Nâng cao chất lượng dạy Tập đọc cho HS lớp 3 8 3. Hiệu quả 17 C. Kết luận chung và đề xuất 19 I. Kết luận II. Một số đề xuất và kiến nghị 20 *Tài liệu tham khảo 21 0/21 Nâng cao chất lượng dạy Tập đọc cho học sinh lớp 3 A. ĐẶT VẤN ĐỀ I. lý do chän ®Ò tµi Trong những năm gần đây, vấn đề đổi mới phương pháp dạy học ở Tiểu học đã được các nhà nghiên cứu, cán bộ quản lí chỉ đạo cũng như giáo viên trực tiếp giảng dạy đặc biệt quan tâm. Đổi mới phương pháp dạy học có thể hiểu là tìm con đường ngắn nhất để đạt chất lượng và hiệu quả cao trong quá trình giảng dạy. Con đường này không có sẵn, không bằng phẳng mà đầy khó khăn với sự đan xen giữa cái chung và cái riêng, cái cũ và cái mới đòi hỏi người dạy phải có sự sáng tạo, linh hoạt. Vì vậy, đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) bao gồm cả hai mặt : Phải đưa vào các PPDH mới đồng thời tích cực phát huy những ưu điểm của PPDH truyền thống. Lý luận dạy học đã khẳng định không có phương pháp vạn năng, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục, yếu tố kinh nghiệm và sự kế thừa thể hiện khá đậm nét (thuyết trình, vấn đáp là những phương pháp rất xưa cũ nhưng hiện tại vẫn được sử dụng trong các tiết dạy với mức độ đậm nhạt khác nhau). Đổi mới PPDH là sự kết hợp nhuần nhuyễn sáng tạo giữa kinh nghiệm của giáo viên với những yếu tố mới của PPDH hiện đại. Với cách nhìn từ phương pháp mới, giáo viên có thể thực hiện việc cải tiến PPDH nói chung và môn Tiếng Việt lớp 3 nói riêng nhằm gây hứng thú học tập, tạo niềm tin, niềm vui bằng sự hình thành và phát triển ở học sinh các kĩ năng sử dụng Tiếng Việt: nghe, nói, đọc, viết để học sinh giao tiếp. Thông qua việc dạy Tiếng Việt góp phần rèn luyện thao tác tư duy. Tiếng Việt là tiếng ghi âm, nghĩa là viết như thế nào thì đọc như thế ấy, có đọc được thì mới hiểu được nội dung. Vì thế phân môn Tập đọc có vị trí đặc biệt quan trọng trong chương trình Tiểu học. Nó đảm nhiệm việc hình thành và phát triển cho học sinh kĩ năng đọc, một trong những kĩ năng 1/21 Nâng cao chất lượng dạy Tập đọc cho học sinh lớp 3 quan trọng hàng đầu của học sinh Tiểu học đồng thời làm cơ sở, nền móng cho mọi sự phát triển ngôn ngữ sau này. Nhê ®äc mµ con ngêi bµy tá ý kiÕn cña m×nh. Tõ ®ã, con ngêi cã ®iÒu kiÖn tù häc vµ hiÓu biÕt c¸c m«n häc kh¸c. Nh vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh rằng đọc là cầu nối của mọi tri thức, của mọi môn học. Đọc chính là quá trình học, học nữa, học mãi ; đọc để tự học, học cả đời. Bởi vậy dạy cho học sinh biết đọc, đọc đúng, đọc hiểu và đọc hay là một việc làm cần thiết và có ý nghĩa rất quan trọng. Trong thực tế hiện nay, ở trường Tiểu học thì việc dạy đọc, bên cạnh những thành công, còn nhiều hạn chế. Học sinh của chúng ta chưa đọc được như mong muốn, kết quả đọc của các em chưa đáp ứng được yêu cầu của việc hình thành kĩ năng đọc. Các giờ Tập đọc thì hầu như học sinh chỉ mới biết đọc đúng, đọc trơn, số lượng học sinh đọc hay được văn bản đọc còn nhiều hạn chế. Bên cạnh đó, một số giáo viên tiểu học vẫn còn lúng túng khi dạy Tập đọc đồng thời những phương pháp cụ thể hướng dẫn rèn đọc diễn cảm cho học sinh Tiểu học cũng rất ít được quan tâm. Vậy để giúp học sinh đọc đúng, đọc hay, hiểu và cảm thụ được bài văn, bài thơ thì đòi hỏi người giáo viên phải đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng mới đó là “Mọi học sinh đều phải tích cực tham gia vào hoạt động học tập”. Do đó, với mong muốn làm thế nào để chất lượng đọc đúng, đọc hay của học sinh lớp 3 ngày càng nâng cao, tôi đã vận dụng một số giải pháp “N©ng cao chÊt lîng d¹y TËp ®äc cho häc sinh líp 3 ” trong giảng dạy và bước đầu có những hiệu quả nhất định. II- Môc ®Ých cña ®Ò tµi 2/21 Nâng cao chất lượng dạy Tập đọc cho học sinh lớp 3 Việc “N©ng cao chÊt lîng d¹y TËp ®äc cho häc sinh líp 3” ®a ra mét sè biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y TËp ®äc cña häc sinh líp 3 nãi riªng vµ cña häc sinh TiÓu häc nãi chung. III- ph¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ó ®¹t ®îc môc ®Ých cña việc “N©ng cao chÊt lîng d¹y TËp ®äc cho häc sinh líp 3”, t«i ®· sö dông mét sè ph¬ng ph¸p sau: a) Ph¬ng ph¸p t×m hiÓu tµi liÖu. b) Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra kh¶o s¸t thùc tÕ häc sinh. c) Ph¬ng ph¸p so s¸nh ®èi chiÕu kÕt qu¶. d) Ph¬ng ph¸p thèng kª. e) Ph¬ng ph¸p gi¶ng g¶i, ph©n tÝch. IV . Giíi h¹n cña ®Ò tµi - S¸ch gi¸o khoa cña häc sinh (TiÕng ViÖt 3 – TËp 1, 2). - S¸ch híng dÉn gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn (PhÇn híng dÉn gi¶ng d¹y ph©n m«n TËp ®äc). - ViÖc d¹y ph©n m«n TËp ®äc cña gi¸o viªn vµ häc ph©n m«n TËp ®äc cña häc sinh ë líp 3D n¨m häc 2016 – 2017. B. NỘI DUNG I. CƠ Së KHOA HỌC 1. Cơ sở tâm sinh lí, đặc điểm tâm lí học sinh Tiểu học. Học sinh Tiểu học - con người với cấu tạo đầy đủ các bộ phận của một cơ thể đang phát triển. Trong đó, cơ quan phát âm, ngôn ngữ phát triển 3/21 Nâng cao chất lượng dạy Tập đọc cho học sinh lớp 3 mạnh, phù hợp với sự tiếp nhận và thực hiện dễ dàng các hoạt động mới, theo chức năng của chúng - chức năng phát âm (tập đọc). Khả năng nhận thức, tư duy, tưởng tượng, tình cảm, trí nhớ và nhân cách học sinh đang được hình thành, tiềm tàng khả năng phát triển và đang phát triển. Học sinh Tiểu học rất hồn nhiên, ngây thơ, trong sáng, hiếu động, tò mò, thích hoạt động, khám phá thường độc lập, tự lực làm việc theo hứng thú của mình. Thầy cô là hình tượng mẫu mực nhất được trẻ tôn sùng nhất, mọi điều trẻ đều nhất nhất nghe theo, sự phát triển nhân cách của học sinh Tiểu học phụ thuộc phần lớn vào quá trình dạy học và giáo dục của thầy cô trong nhà trường Tiểu học. Dạy Tập đọc cho học sinh Tiểu học bước đầu đem đến sự vận động khoa học cho não bộ và các cơ quan phát âm, ngôn ngữ, đem đến những tinh hoa văn hoá, văn học nghệ thuật trong tâm hồn trẻ, rèn kĩ năng đọc, hiểu, cảm thụ văn học, rèn luyện tình cảm đạo đức, ý chí, ý thức, hành động đúng cho trẻ, phát triển khả năng học tập các môn khác, là điều kiện phát triển toàn diện cho học sinh Tiểu học. Nhân cách học sinh Tiểu học phát triển đúng đắn hay lệch lạc phụ thuộc vào quá trình giáo dục của người thầy mà trong đó mà phương tiện là nghe, nói, đọc, viết có được nhờ học Tập đọc. Dạy Tập đọc, đặc biệt là dạy đọc diễn cảm cho học sinh Tiểu học đòi hỏi người giáo viên phải có phương pháp dạy học phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí của học sinh Tiểu học, phù hợp với sự phát triển tiến bộ của khoa học, xã hội, đáp ứng như cầu ham hiểu biết của học sinh Tiểu học và tăng cường giáo dục đạo đức, nhân cách cho trẻ. 2. Cơ sở ngôn ngữ và văn học của việc dạy Tập đọc 4/21 Nâng cao chất lượng dạy Tập đọc cho học sinh lớp 3 Ngôn ngữ học đã chỉ rõ những nội dung cụ thể về các vấn đề của ngôn ngữ chữ viết, chính âm, chính tả, nghĩa của từ, câu, đoạn, văn bản, ngữ điệu, nhịp điệu, tình cảm ngôn ngữ. Đó là những vấn đề gắn bó với việc dạy và học Tập đọc của thầy và trò bậc Tiểu học. Văn học nghệ thuật, là tinh hoa của ngôn ngữ, là tình cảm đạo đức lý tưởng tình yêu, nó có được nhờ cảm xúc của tâm hồn, nó làm cho tâm hồn con người thêm phong phú và sâu sắc. Dạy Tập đọc cho học sinh Tiểu học là dạy cho học sinh biết đọc đúng tiếng, từ, câu, chữ, hiểu nội dung rồi đọc đúng ngữ điệu, nhịp điệu, qua đó đọc hay, cảm nhận được ý nghĩa tình cảm, có cảm xúc, biết tư duy, tưởng tượng, hình thành ý thức tốt đẹp trong tâm hồn và có hành động đẹp, nghĩa lµ học sinh biết chuẩn ngôn ngữ và bước đầu hiểu biết cảm thụ văn học. Đây là một nghệ thuật, nghệ thuật trong lao động dạy học sáng tạo của người giáo viên Tiểu học. Dạy Tập đọc sẽ càng tinh tế, càng sáng tạo, càng hiệu quả khi ta nghiên cứu vận dụng tốt những thành tựu của ngôn ngữ văn học. 3. Cơ sở giáo dục và phát triển Tập đọc là một phân môn thực hành. Nhiệm vụ quan trọng của nó là hình thành năng lực đọc cho học sinh. Năng lực đó thể hiện ở 4 yêu cầu: Đọc đúng, đọc nhanh, đọc có ý thức (đọc hiểu) và đọc hay (đọc diễn cảm với học sinh lớp 4-5). Cần phải hiểu kĩ năng đọc có nhiều mức độ, nhiều tầng bậc khác nhau. Đầu tiên là giải mã chữ - âm một cách sơ bộ, tiếp theo đọc là phải hiểu được nghĩa của từ, tìm được các từ, câu “chìa khoá” (chốt, trọng yếu) trong bài, biết tóm tắt nội dung của đoạn. Với những bài văn biết phát hiện ra yếu tố “văn” và đánh giá được giá trị của chúng trong việc biểu đạt nội dung. Như vậy, biết đọc đồng nghĩa với kĩ năng làm việc với văn bản, chiếm lĩnh được văn bản ở các tầng bậc khác nhau. 5/21 Nâng cao chất lượng dạy Tập đọc cho học sinh lớp 3 II. NỘI DUNG 1. Thực trạng của việc dạy đọc diễn cảm cho học sinh lớp 3D 1.1. Thực trạng của việc dạy học phân môn Tập đọc nói chung. Phân môn Tập đọc có một nhiệm vụ rất quan trọng đối với học sinh Tiểu học. Do đó, vấn đề dạy học phân môn Tập đọc hiện nay rất được chú trọng. Có nhiều chuyên đề, phương pháp đặt ra nhằm đưa chất lượng đọc của các em nâng lên. Nhưng nhìn chung, chủ yếu chỉ tập trung đến các lớp đầu cấp để làm sao các em đọc đúng, đọc trôi chảy là được. Còn ở lớp 3, một số giáo viên chỉ tập trung nhận xét cách đọc đúng, đọc trơn chứ chưa có biện pháp cụ thể để dành cho việc luyện đọc hay văn bản nên đến cuối cấp học sinh rất khó nắm được cách đọc diễn cảm bài văn, bài thơ đã học. 1.2. Thực trạng dạy học phân môn Tập đọc lớp 3D Qua thực tế giảng dạy và nghiên cứu khảo sát chất lượng phân môn Tập đọc của học sinh lớp 3C, bản thân tôi nhận thấy một số học sinh mới chỉ ở mức độ đọc đúng, đọc trơn, mét sè em ®äc v¨n b¶n cßn ấp úng, ph¸t ©m cßn sai mét sè tiÕng khã ®äc. Có em chẳng cần quan tâm mình có đọc hay ®îc bµi v¨n, bài thơ đó không mà chỉ cÇn đọc to, đọc nhanh là được. Qua tìm hiểu, tôi rút ra được một số nguyên nhân sau: - Do cách phát âm theo phương ngữ, thường phát âm lệch chuẩn viết, cụ thể các em thường mắc lỗi sau: + Các lỗi phụ âm đầu: l/n. Ví dụ: nổi lửa/ lổi lửa; nấu nướng/ lấu lướng… (Lỗi này 2-3 học sinh) + Các lỗi về thanh: Các em đọc còn nhầm lẫn giữa thanh ngã và thanh sắc. Ví dụ: suy nghĩ/ suy nghí; nghĩ kĩ/ nghí kí… (Lỗi này 2-3 học sinh) + Do các em chưa nắm vững cách ngắt hơi, nghỉ hơi, ngữ điệu, chưa biết nhấn giọng, lên giọng hạ giọng những từ cần thiết, v× vËy mét sè c©u 6/21 Nâng cao chất lượng dạy Tập đọc cho học sinh lớp 3 v¨n rÊt dµi c¸c em kh«ng biÕt chia nhá nghÜa thµnh c¸c côm tõ mµ cø ®äc tíi khi mÖt th× nghØ. VÝ dô: - Chóng em cßn nhá,/ cha lµm ®îc chi nhiÒu / th× trung ®oµn cho chóng em ¨n Ýt còng ®îc. Ngµy ®Ñp l¾m / b¹n ¬i / N¾ng vµng tr¶i kh¾p n¬i / Chim ca trong bãng l¸ / Ra s©n / ta cïng ch¬i. // Qu¶ cÇu giÊy xanh xanh / Qua ch©n t«i, / ch©n anh // Bay lªn / råi lén xuèng / §i tõng vßng quanh quanh. // (Lỗi này nhiều học sinh) + Do một số em chưa chăm đọc sách, không chịu khó rèn đọc. ë nhµ c¸c em kh«ng ®äc bµi tríc, tíi giê tËp ®äc míi b¾t ®Çu tËp ®äc, thËm chÝ nhiÒu tiÕng, tõ ph¶i ®¸nh vÇn. Sau tiÕt häc c¸c em cũng kh«ng chÞu luyÖn ®äc l¹i theo yªu cÇu cña gi¸o viªn nªn viÖc ®äc hay ®Ó hiÓu bµi häc cßn s¬ sµi. (Lỗi này khoảng 10 học sinh). ChÝnh v× thÕ, từ đầu năm học, trong phạm vi nghiên cứu, tôi đã thống kê chất lượng đọc của học sinh lớp 3D như sau: Bảng 1: Chất lượng khảo sát phân môn Tập đọc lớp 3D Tổng Số em đọc chưa Số em đọc đạt Lớp số 3C HS 40 đạt yêu cầu SL % 4 10 trung bình SL % 22 55 Số em đọc đúng, rõ ràng SL % 11 27,5 Số em đọc hay v¨n b¶n SL 3 % 7,5 Qua việc điều tra trên cho thấy tỉ lệ học sinh đọc chưa đạt yêu cầu và học sinh đọc trung bình chiếm 65%. Tỉ lệ học sinh đọc hay còn thấp. Từ lí 7/21 Nâng cao chất lượng dạy Tập đọc cho học sinh lớp 3 do trên tôi quyết định đưa ra một số giải pháp “ N©ng cao chÊt lîng d¹y TËp ®äc cho häc sinh líp 3”. Đây là một việc làm thiết thực mà trong mỗi giáo viên đứng lớp như chúng ta băn khoăn, suy nghĩ nên dạy như thế nào để nâng cao hiệu quả các giờ dạy trên lớp nói chung và dạy nội dung đọc hay cho học sinh lớp 3 nói riêng. Để đưa chất lượng đọc đúng, đọc hay có sự thay đổi, tôi xin mạnh dạn đưa ra một số biện pháp để nâng cao chất lượng. 2. Các biện pháp N©ng cao chÊt lîng d¹y TËp ®äc cho häc sinh líp 3. 2.1. Hướng dẫn học sinh luyện đọc đúng một cách linh hoạt, khéo léo. Như chúng ta đã biết, nội dung đọc hay chỉ thực hiện được trên cơ sở học sinh đã đọc đúng và đọc lưu loát. Đọc đúng không đọc thừa, không sót tiếng. Đọc đúng phải thể hiện được hệ thống ngôn ngữ âm chuẩn, tức là đọc đúng chính âm. Bởi vậy việc rèn cho học sinh luyện đọc đúng là khâu đầu tiên của việc rèn đọc hay và đã thực hiện ở các lớp 1, 2. Đối với học sinh lớp 3 thì việc luyện đọc đúng được rèn luyện như sau: - Tríc tiªn, gi¸o viªn ®äc toµn bµi (cã thÓ häc sinh ®äc tèt cña líp ®äc ®èi víi nh÷ng v¨n b¶n kh«ng qu¸ dµi). - Tiến hành cho học sinh luyện đọc nối tiếp các câu trong bài (nếu là bài thơ thì cho học sinh đọc nối tiếp 2 dòng thơ). - Chia văn bản thành các đoạn đọc (đơn vị chia tạm thời, không phải bao giờ cũng đồng nhất với cách chia đoạn theo bố cục của văn bản) mà giáo viên căn cứ vào trình độ đọc của học sinh trong lớp để chia văn bản thành các đoạn, sao cho các đoạn không quá dài hoặc quá chênh lệch nhau về chữ số, cách ngắt đoạn không quá chi li, gây khó khăn cho học sinh đọc theo dõi và đọc nối tiếp. 8/21 Nâng cao chất lượng dạy Tập đọc cho học sinh lớp 3 - Dựa vào số đoạn trước lớp sau đó giáo viên chỉ định trước số học sinh tham gia đọc nối tiếp ở mỗi vòng đọc trong nhóm bàn. Học sinh có thể đứng hoặc ngồi tại chỗ với tâm thế sẵn sàng đọc nối tiếp. - Để củng cố kĩ năng đọc trơn đã được rèn ở các lớp dưới, giáo viên nên hướng dẫn học sinh đọc nối tiếp qua 3 vòng: + Vòng 1: Qua những học sinh đọc nối tiếp, giáo viên nghe và phát hiện những hạn chế về cách phát âm, ngắt nghỉ, ngữ điệu câu, từ đó có biện pháp hướng dẫn đối với cá nhân hoặc nhắc nhở chung đối với cả lớp để học sinh đạt yêu cầu đọc đóng và đọc rành mạch. + Vòng 2: Học sinh đọc nối tiếp, kết hợp nắm nghĩa của từ được chú giải trong SGK, nó có tác dụng góp phần nâng cao kĩ năng đọc hiểu (việc tìm hiểu nghĩa từ có thể xen kẽ trong quá trình đọc nối tiếp hoặc sau khi đọc hết bài). Nếu học sinh đọc sai, giáo viên vẫn tiếp tục hướng dẫn, sửa chữa. + Vòng 3: Học sinh đọc nối tiếp để giáo viên đánh giá sự tiến bộ, tiếp tục hướng dẫn hoặc nhắc nhở. Việc luyện đọc từng đoạn nối tiếp tạo điều kiện cho nhiều học sinh được thực hành đọc. Qua thực hành mà học sinh được giáo viên chỉ dẫn, uốn nắn hay động viên, khích lệ để đạt được vững chắc kĩ năng đọc, chuẩn bị luyện tập kĩ năng mới ở cuối tiết học : đọc hay. - Gi¸o viªn ®äc mÉu toµn bµi ®Ó häc sinh theo dâi vµ bíc ®Çu cã h×nh dung vÒ giäng ®äc cña bµi. VÝ dô: Khi híng dÉn häc sinh luyÖn ®äc bµi: Ríc ®Ìn «ng sao, gi¸o viªn cã thÓ híng dÉn häc sinh ®äc theo c¸c bíc sau: - Gi¸o viªn ®äc toµn bµi. - §äc tõng c©u. - Híng dÉn häc sinh chia bµi thµnh 2 ®o¹n theo c¸ch chia ®o¹n trong SGK (mçi lÇn xuèng dßng lµ 1 ®o¹n). Híng dÉn häc sinh ®äc nèi tiÕp ®o¹n theo 3 vßng: 9/21 Nâng cao chất lượng dạy Tập đọc cho học sinh lớp 3 Vßng 1: Dùa vµo ®Æc ®iÓm cña häc sinh líp m×nh, gi¸o viªn híng dÉn häc sinh ph¸t ©m l¹i nh÷ng tõ mµ c¸c em hay sai, cã thÓ ch÷a c¸ nh©n hoÆc ch÷a cho c¶ líp : n¶i chuèi ngù, trèng Õch, tua giÊy, ... Ngoµi ra gi¸o viªn ch÷a lçi ng¾t nghØ cho häc sinh ®èi víi nh÷ng em ®äc c©u v¨n dµi, gi¸o viªn cho häc sinh tù nhËn xÐt vÒ c¸ch ng¾t nghØ cña b¹n vµ viÕt c©u v¨n ®ã lªn b¶ng phô yªu cÇu häc sinh tù ph¸t hiÖn. VD: C¸i ®Ìn lµm b»ng giÊy bãng kÝnh ®á, / trong suèt, / ng«i sao ®îc g¾n vµo gi÷a vßng trßn cã nh÷ng tua giÊy ®ñ mµu s¾c. Vßng 2: Häc sinh ®äc nèi tiÕp kÕt hîp víi gi¶i nghÜa c¸c tõ. Gi¸o viªn cã thÓ yªu cÇu häc sinh gi¶i nghÜa thªm mét sè tõ mµ c¸c em cßn ph©n v©n vÒ nghÜa b»ng c¸ch hái b¹n vµ c« gi¸o. Vßng 3: Häc sinh ®äc nèi tiÕp, gi¸o viªn tiÕp tôc nh¾c nhë, chØnh söa. - Gi¸o viªn ®äc mÉu bµi, chó ý nhÊn giäng ë nh÷ng tõ gîi t¶, gîi c¶m, giäng ®äc vui t¬i, thÓ hiÖn t©m tr¹ng h¸o høc, rén rµng cña hai b¹n nhá trong ®ªm ®ãn cç, ríc ®Ìn. 2.2. Khai thác giọng đọc của học sinh thông qua việc tìm hiểu nội dung bài. - Hướng dẫn học sinh tìm hiểu bài nhằm trao đổi kĩ năng đọc - hiểu, góp phần n©ng cao năng lực cảm thụ văn học và tạo cơ sở cho luyện đọc hay. Nắm được nội dung chính của bài sẽ giúp các em xác định giọng đọc chung của đoạn, của bài. Néi dung cña bµi tËp ®äc Ngµy héi rõng xanh miªu t¶ ho¹t ®éng cña c¸c con vËt vµ sù vËt thËt sinh ®éng, ®¸ng yªu. Khi ®äc bµi nµy ta cÇn chó ý ®äc víi giäng s«i næi, hå hëi, nhÞp h¬i nhanh (khæ 1) ; thong th¶, t¬i vui (khæ 2) ; thÝch thó, ng¹c nhiªn (khæ 3, 4) - Giáo viên nêu câu hỏi để định hướng cho học sinh đọc thầm (đoạn, bài) và trả lời đúng nội dung. Có thể kết hợp cho học sinh đọc thành tiếng, những học sinh khác đọc thầm thảo luận vấn đề do giáo viên đưa ra. Ví dụ: Khi t×m hiÓu bµi Héi ®ua voi ë T©y Nguyªn, giáo viên yêu cầu học sinh đọc thầm ®o¹n 1 vµ tr¶ lêi c©u hái: T×m nh÷ng chi tiÕt t¶ c«ng viÖc chuÈn bÞ cho cuéc ®ua. 10/21 Nâng cao chất lượng dạy Tập đọc cho học sinh lớp 3 Voi ®ua tõng tèp 10 con dµn hµng ngang ë n¬i xuÊt ph¸t. Hai chµng trai ®iÒu khiÓn ngåi trªn lng voi. Hä ¨n mÆc ®Ñp, d¸ng vÎ rÊt b×nh tÜnh v× hä vèn lµ nh÷ng ngêi phi ngùa giái nhÊt. Sau ®ã yªu cÇu häc sinh ®äc thµnh tiÕng ®o¹n 2, c¸c häc sinh kh¸c theo dâi vµ tr¶ lêi c©u hái 2: Cuéc ®ua voi diÔn ra nh thÕ nµo ? Chiªng chèng võa næi lªn, c¶ 10 con voi lao ®Çu, h¨ng m¸u phãng nh bay. Bôi cuèn mï mÞt. Nh÷ng chµng man – g¸t gan d¹ vµ khÐo lÐo ®iÒu khiÓn cho voi vÒ tróng ®Ých. Nh vËy, ë ®o¹n 2 bµi nµy khi ®äc giäng vui, s«i næi, nhÞp nhanh, dån dËp h¬n. - Tuỳ theo trình độ học sinh trong lớp, giáo viên có thể đưa ra nguyên văn câu hỏi, bài tập trong SGK chia tách câu hỏi thành các ý nhỏ để học sinh dễ thực hiện hoặc bổ sung câu hỏi phụ có tác dụng dẫn dắt học sinh trả lời c©u hỏi. Ví dụ: Khi t×m hiÓu c©u hái cuèi bµi Héi vËt. V× sao «ng C¶ Ngò th¾ng ? NÕu häc sinh cßn lóng tóng cha cã c©u tr¶ lêi, gi¸o viªn cã thÓ ®a ra c©u hái gîi ý: ¤ng C¶ Ngò bÊt ngê chiÕn th¾ng nh thÕ nµo ? Qu¾m §en gß lng vÉn kh«ng sao bª næi ch©n «ng C¶ Ngò. ¤ng nghiªng m×nh nh×n Qu¾n §en. Lóc l©u «ng míi thß tay n¾m khè anh ta, nhÊc bæng lªn, nhÑ nh gi¬ con Õch cã buéc sîi r¬m ngang bông. - Bằng nhiều hình thức khác nhau (làm việc cá nhân hoặc theo cặp, theo nhóm…) Giáo viên tạo điều kiện cho học sinh luyện tập một cách tích cực. Trong quá trình tìm hiểu bài, giáo viên cần rèn luyện cho học sinh cách trả lời câu hỏi, trao đổi ý kiến. Cã thÓ cho häc sinh th¶o luËn ®Ó tr¶ lêi c¸c c©u hái trong SGK theo nhãm, 1 häc sinh khá giỏi ®iÒu khiÓn c¸c b¹n tr¶ lêi c©u hái. Muốn đọc hay một văn bản, phải lựa chọn được giọng điệu, ngữ điệu phù hợp với tình huống miêu tả, thể hiện được tình cảm, thái độ, đặc điểm 11/21 Nâng cao chất lượng dạy Tập đọc cho học sinh lớp 3 của nhân vật hay tình cảm, thái độ của tác giả đối với nhân vật và nội dung miêu tả trong văn bản. Sau khi tìm hiểu bài và nắm được nội dung, ý nghĩa bài đọc. Giáo viên yêu cầu học sinh đọc thật tốt một đoạn nhằm “thăm dò” khả năng thể hiện sự cảm nhận nội dung bằng giọng đọc của học sinh. Qua kết quả đọc của học sinh, giáo viên dẫn dắt, gợi ý để học sinh phát huy những ưu điểm, khắc phục những hạn chế và tự tìm ra cách đọc hợp lý. Ví dụ: Đoạn vừa rồi đọc với giọng điệu như thế nào? Để nêu đặc điểm của nhân vật, em cần chú ý nhấn giọng ở những từ ngữ nào? Hoặc: Qua nội dung bài, em hãy xác định giọng đọc chung của toàn bài? Học sinh thảo luận và trả lời – Sau đó giáo viên rút ra kết luận chung. 2. 3. Giáo viên đọc mẫu phÇn luyÖn ®äc l¹i (®äc hay). Đọc mẫu phÇn luyÖn ®äc l¹i là sử dụng ngữ điệu để phô diễn cảm xúc của bài đọc. Phải hoà nhập tâm hồn với nội dung bài đọc, với văn cảnh thì mới có cảm xúc, mới tìm thấy ngữ điệu phù hợp. Đọc mẫu đòi hỏi giáo viên phải đọc đúng, rõ ràng, ngữ điệu đọc phù hợp. Đó là việc thể hiện giọng đọc, ngắt giọng biểu cảm, thể hiện tốc độ, cường độ, cao độ để biểu đạt đúng ý nghĩa và tình cảm mà tác giả đã gửi gắm trong bài đọc, đồng thời thể hiện sự thông hiểu, cảm thụ của người đọc đối với tác phẩm. - Giáo viên đọc mẫu nhằm minh hoạ, gợi ý hoặc “tạo tình huống” cho học sinh nhận xét, giải thích, tự tìm ra cách đọc. Ví dụ: Nghe và phát hiện cách đọc của cô; ngừng nghỉ, ngắt nhịp ở chỗ nào, nhấn giọng hay cao giọng, kéo dài giọng ở từ ngữ nào?...Mỗi cá nhân có cảm thụ riêng, từ đó có cách đọc kh¸c nhau ®Ó bộc lộ sự sáng tạo của mình. 12/21 Nâng cao chất lượng dạy Tập đọc cho học sinh lớp 3 Muốn học sinh đọc đúng, ®äc hay thì trước hết người giáo viên phải đọc tốt để thâm nhập, lây truyền tới học sinh nhằm gây hứng thú cho học sinh trong tiết học. Để đọc tốt thì người giáo viên luôn coi trọng việc đọc mẫu để từ đó thường xuyên rèn luyện giọng đọc của mình, có ý thức tự điều chỉnh mình đọc đúng hơn và phải có lòng ham muốn đọc hay. 2. 4. Luyện tập thực hành đọc hay ®o¹n văn bản. Tạo điều kiện cho từng học sinh được thực hành luyện đọc (theo cặp, theo nhóm) để rút kinh nghiệm. - Luyện đọc các câu tiêu biểu trong bài: Cách luyện đọc này tạo điÒu kiện cho tất cả học sinh đều được đọc. Theo các bước sau: + Giáo viên đưa ra câu cần luyện đọc đã ghi ở bảng phụ. + Học sinh tìm hiểu nghĩa của câu văn đó. + Học sinh xác định giọng đọc của câu văn. + Học sinh đọc mẫu (Giáo viên đọc mẫu) – Học sinh thảo luận, nhận xét về giọng đọc của cô, của bạn mà mình yêu thích. + Học sinh luyện đọc theo nhóm, tổ, cá nhân. - Luyện đọc l¹i đoạn văn hoặc khổ thơ. Giáo viên cho học sinh nhắc lại cách thể hiện giọng đọc, cách ngắt giọng, nhấn giọng ở những từ ngữ biểu cảm trong đoạn hoặc khổ thơ đó rồi cho học sinh luyện đọc theo trình tự các bước: + Giáo viên đọc mẫu. + Học sinh luyện đọc theo cặp. + Tổ chức cho học sinh thi đọc diễn cảm trước lớp để các em học tập lẫn nhau và được giáo viên động viên hay uốn nắn. - Học sinh luyện đọc cả bài. + Giáo viên tiến hành các bước như trên. + Học sinh đọc cá nhân – Giáo viên nhận xét đánh giá. 13/21 Nâng cao chất lượng dạy Tập đọc cho học sinh lớp 3 * VÝ dô: Khi híng dÉn häc sinh luyÖn ®äc bµi: Lêi kªu gäi toµn d©n tËp thÓ dôc, gi¸o viªn cã thÓ híng dÉn häc sinh ®äc giäng ®äc râ rµng, hîp víi v¨n b¶n “kªu gäi”. 2. 5. Xây dựng không khí hào hứng, say mê học tập cho học sinh bằng cách tổ chức các trò chơi học tập trong giờ Tập đọc. Để kích thích hứng thú luyện đọc của học sinh, giáo viên có thể tổ chức các trò chơi học tập cho học sinh. Thông qua các trò chơi kích thích hứng thú đọc; rèn tư duy linh hoạt; luyện tác phong nhanh nhẹn, tháo vát, tự tin; giáo dục tư tưởng, tình cảm tốt đẹp. Trò chơi học tập thường được tổ chức khi luyện đọc hoặc phÇn luyÖn đọc l¹i (HTL). Tuỳ thời gian và điều kiện cho phép, giáo viên lựa chọn trò chơi học tập thích hợp để tổ chức cho học sinh tham gia. Ví dụ: Thi đọc nối tiếp từng đoạn (theo nhóm, tổ), đọc “truyền điện” thi tìm nhanh - đọc đúng; nhìn một từ đọc cả câu (hoặc nhìn một câu đọc cả đoạn), nghe đọc đoạn - đoán tên bài; thi đọc truyện theo vai, thả thơ… Dưới đây tôi xin giới thiệu một số trò chơi luyện đọc như sau: a) Thi đọc tiếp sức: * Chuẩn bị: 1 đồng hồ, SGK, giáo viên dự kiến số nhóm tham gia chơi. * Tiến hành: - Giáo viên yêu cầu, hướng dẫn cách chơi. - Giáo viên quy định các nhóm có số lượng học sinh bằng nhau. - Từng nhóm lên bảng đứng thành hàng ngang. Mỗi em cầm một cuốn SGK, đã mở sẵn trong đó có bài văn sẽ thi đọc. + Giáo viên hô lệnh: “bắt đầu”, em số 1 (đầu hàng bên phải hoặc bên trái) đọc câu thứ nhất của bài, dứt tiếng cuối cùng câu thứ nhất, em số 2 (cạnh số 1) mới được đọc tiếp câu thứ hai…Cứ như vậy cho đến em cuối 14/21 Nâng cao chất lượng dạy Tập đọc cho học sinh lớp 3 cùng của nhóm. Nếu chưa hết bài, câu tiếp theo lại đến lượt em số 1, em số 2 đọc…cho đến hết bài văn thì dừng lại – Giáo viên tính và ghi bảng thời gian đọc của mỗi nhóm. - Học sinh sẽ bị tính lỗi nếu đọc sai lẫn hay thừa thiếu tiếng trong câu hoặc đọc câu sau khi người trước chưa đọc xong, đọc vượt quá một câu theo quy định. - Giáo viên cho từng nhóm thi đọc, tính thời gian của mỗi nhóm, mỗi nhóm “đọc tiếp sức” câu văn, đoạn văn đọc đúng cho một “sao”, không cho “sao”. các trường hợp vi phạm. - Giáo viên cùng cả lớp nhận xét, chọn và tuyên dương nhóm đọc tiếp sức nhanh nhất, hay nhất. * Lưu ý: Ở tiết Tập đọc một bài thơ, giáo viên nên cho học sinh đọc 2 dòng hoặc một câu lục bát. Nếu là tiết Tập đọc – Học thuộc lòng, giáo viên cho thi tiếp sức theo cách trên nhưng học sinh không nhìn SGK. b) Thả thơ: * Chuẩn bị: Giáo viên viết vào phiếu câu thơ đầu (hoặc giữa) ở mỗi khổ thơ, hoặc 1- 2 từ đầu của mỗi câu thơ. * Tiến hành: Giáo viªn hướng dẫn cách chơi và nêu yêu cầu: - Mỗi lượt chơi gồm 2 nhóm và số người bằng số phiếu mỗi nhóm cử nhóm trưởng, 2 nhóm trưởng bốc thăm để giành quyền “thả thơ” trước. - Mỗi em trong nhóm cầm 1 tờ phiếu (giữ kín). Giáo viên hô “bắt đầu” nhóm được thả thơ trước cử 1 người thả ra một tờ phiếu cho một bạn nhóm kia. Bạn nhận được phiếu phải đọc thuộc cả khổ thơ (hoặc câu thơ lục bát) có câu từ ghi trên phiếu. Nếu đọc đúng được tính 1 “sao” - Giáo viên tính số “sao” của nhóm đọc thuộc thơ. Đổi nhóm chơi tương tự như trên. Giáo viên tính số “sao” của nhóm thứ 2. 15/21 Nâng cao chất lượng dạy Tập đọc cho học sinh lớp 3 - Kết thúc trò chơi: Giáo viên tuyên dương nhóm đọc tốt, nhiều “sao”. c) Đọc thơ truyền điện. * Chuẩn bị: Thời điểm chơi cuối tiết Tập đọc – HTL; Hoặc tiết ôn tập HTL. Học sinh 2 nhóm ngồi quay mặt vào nhau. * Tiến hành: - Giáo viên nêu tên bài thơ sẽ đọc truyền điện, nêu cách chơi. - Hai nhóm bắt thăm (hoặc oẳn tù tì) để giành quyền đọc trước. + Đại diện nhóm đọc trước là (A) đọc khổ thơ đầu tiên của bài thơ rồi chỉ định thật nhanh “truyền điện” một bạn bất kì (nhóm B). Bạn được chỉ định đọc tiếp khổ thơ thứ 2 của bài. Nếu đọc thuộc được chỉ định một bạn nhóm (A) đọc tiếp khổ thơ thứ 3…Cứ như vậy cho đến hết bài. Tiếp tục như vậy cho hết bài. Trường hợp học sinh được “truyền điện” chưa thuộc, các bạn nhóm đối diện sẽ hô từ 1 đến 5, nếu không đọc được phải đứng yên tại chỗ bị “điện giật” Lúc đó HS A1 chỉ tiếp HS B2… Nhóm nào có nhiều người phải đứng bị “điện giật” là nhóm thua cuộc. Như vậy, ta thấy tổ chức trò chơi học tập luôn luôn làm cho học sinh hào hứng, say mê tích cực trong học tập, làm cho học sinh ham mê học hơn. 3. Hiệu quả của sáng kiến Tuy thời gian không dài, với cách tổ chức dạy học theo các biện pháp nêu trên, hiệu quả giờ dạy được nâng lên rõ rệt. Học sinh hứng thú học tập, hoạt động tích cực hơn, các em mạnh dạn tự tin hơn khi đọc bài. Số em đọc chưa đạt yêu cầu đã giảm đi. Số em đọc đúng, đọc diễn cảm được nâng lên rõ rệt. Kết quả thực nghiệm được thể hiện qua bảng sau: Bảng 2: Kết quả thực nghiệm Lớp Số em đọc chưa Số em đọc đạt đạt yêu cầu trung bình 16/21 Số em đọc Số em đọc đúng, rõ ràng diễn cảm tốt Nâng cao chất lượng dạy Tập đọc cho học sinh lớp 3 Tổng số 3D HS 40 SL % SL % SL % SL % 1 2,5 7 17,5 22 55 10 25 Như vậy với một thời gian ngắn nhưng tôi nhận thấy những biện pháp mà tôi đưa ra đã thu được kết quả thật khả quan. Thiết nghĩ, nếu giáo viên áp dụng các biện pháp này một cách thường xuyên ở lớp thì chắc chắn chất lượng đọc của các em được nâng lên. * Bài học kinh nghiệm: Qua nghiên cứu lý luận và thực tế dạy Tập đọc cho học sinh Tiểu học, tôi đã rút ra bài học có giá trị sau: + Giáo viên cần phải thương yêu, gần gũi giúp đỡ học sinh, luôn quan tâm tìm hiểu xem các em vấp phải khó khăn gì trong cách đọc, cách phát âm và cách đọc diễn cảm để từ đó khắc phục những khó khăn các em vướng mắc. + Việc đọc mẫu của giáo viên là khâu quan trọng giúp học sinh luyện tập thể hiện sự cảm nhận về nội dung, ý nghĩa của bài đọc qua giọng đọc, đồng thời các em học tập cách đọc của giáo viên. + Việc nắm nội dung bài đọc và xác định giọng đọc của cả bài, đoạn, câu là một yếu tố cơ bản giúp học sinh đọc tốt. + Cần phát huy luyện đọc theo cặp, theo nhóm để học sinh luyện tập lẫn nhau. + Trong quá trình giảng dạy nên tổ chức trò chơi học tập để thay đổi không khí học tập gây hứng thú cho học sinh. + Việc rèn học sinh có thói quen học ở nhà là một việc là cần thiết, bởi vì ở lớp thời gian học tập rất ít. Các em chuẩn bị bài ở nhà tốt thì đến lớp tiếp thu bài nhanh hơn, đọc tốt hơn. 17/21 Nâng cao chất lượng dạy Tập đọc cho học sinh lớp 3 C. KÕT LUẬN CHUNG VÀ ĐỀ XUẤT I. kÕT LUẬN Trong thời đại ngày nay – thời đại của tri thức và trí tuệ, của khoa học công nghệ và thông tin. Biết đọc càng quan trọng vì nó sẽ giúp người ta sử dụng các nguồn thông tin, để đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội. Dạy đọc cho học sinh Tiểu học là một vấn đề hết sức cần thiết nó có ý nghĩa rất lớn để kích thích sáng tạo của học sinh, mở rộng vốn hiểu biết, bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm, nhân cách cho học sinh. Qua các bài Tập đọc, học sinh còn được cung cấp vốn từ ngữ, năng lực diễn đạt, những hiểu biết về tác phẩm văn học. Từ đó nâng cao trình độ văn hoá nói chung và trình độ Tiếng Việt nói riêng. Vậy để N©ng cao chÊt lîng d¹y TËp ®äc cho häc sinh líp 3, đòi hỏi mỗi giáo viên chúng ta phải nỗ lực hết mình, tích cực đổi mới phương pháp dạy học, đầu tư suy nghĩ sáng tạo làm cho các em say mê, hứng thú hoạt động học tập… Tôi đã nghiên cứu, tìm tòi và đưa ra 5 biện pháp để nâng cao hiệu quả dạy đọc cho học sinh Tiểu học nói chung và học sinh lớp mình chủ nhiệm nãi riªng: Biện pháp 1: Hướng dẫn học sinh luyện đọc đúng một cách linh hoạt, khéo léo. Biện pháp 2: Khai thác giọng đọc của học sinh thông qua việc tìm hiểu nội dung bài đọc. Biện pháp 3: Giáo viên đọc mẫu diễn cảm (giäng ®äc mÉu cña gi¸o viªn lµ rÊt quan träng vµ cÇn thiÕt ®Ó häc sinh cã thÓ häc theo). 18/21 Nâng cao chất lượng dạy Tập đọc cho học sinh lớp 3 Biện pháp 4: Luyện tập thực hành đọc l¹i văn bản. Biện pháp 5: Xây dựng không khí hào hứng, say mê học tập cho học sinh bằng cách tổ chức trò chơi học tập trong giờ Tập đọc. Các biện pháp trên qua thực tế thực nghiệm ở líp tôi phụ trách đã thu được kết quả khả quan, vì vậy có thể mở rộng hơn. Do thời gian và trình độ có hạn nên đề tài của tôi mới chỉ dừng lại ở phạm vi nhỏ, sự thực nghiệm còn chưa nhiều. Song tôi tin chắc rằng với những giải pháp này, bằng sự sáng tạo của mình, các giáo viên sẽ vận dụng có hiệu quả trong quá trình N©ng cao chÊt lîng d¹y TËp ®äc cho häc sinh líp 3 . Tôi rất mong sự đóng góp ý kiến quý báu của cấp trên và các bạn đồng nghiệp. II. Ý KIẾN ĐỀ XUẤT: Trên thực tế dạy học ở lớp mình, tôi có một số đề xuất sau: - Tạo điều kiện cho giáo viên được tham gia giao lưu học tập, tập huấn về đổi mới phương pháp dạy học, bố trí nhiều tiết dạy chuyên đề để giáo viên vận dụng một cách linh hoạt trong việc giảng dạy với từng đối tượng học sinh. - Tăng cường khuyến khích viết đề xuất sáng kiến kinh nghiệm cấp trường, cấp quận triển khai vào thực tế dạy học. - Các cấp quản lý giáo dục cần tạo cơ hội và động viên kịp thời h¬n n÷a khi giáo viên thực hiện đổi mới phương pháp dạy học dù là nhỏ nhất. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp, xây dựng của Ban giám hiệu, Ban chuyên môn nhà trường, bạn bè đồng nghiệp và đặc biệt là của Hội đồng sáng kiến kinh nghiệm các cấp để giải pháp của tôi được hoàn thiện và áp dụng được sâu rộng hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn ! 19/21