Tài liệu Skkn nâng cao chất lượng vẽ tự do, tạo dáng và trang trí đồ vật theo phương pháp mới quy trình vẽ theo nhạc lớp 4

THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN 1. Tên sáng kiến: Nâng cao chất lượng tiết dạy vẽ tự do, tạo dáng và trang trí đồ vật theo phương pháp mới quy trình VẼ THEO NHẠC lớp 4. 2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Môn Mĩ Thuật 3. Tác giả: Họ và tên: Nguyễn Thị Quyên Nam (nữ): Nữ Ngày tháng/năm sinh: 23/07/1983 Trình độ chuyên môn: ĐHSP Mĩ thuật. Chức vụ, đơn vị công tác: GV Mĩ Thuật trường TH Đông Xuyên. Điện thoại: 01694 900 500. 4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Trường Tiểu học Đông Xuyên 5. Đơn vị áp dụng sáng kiến lần đầu: Trường Tiểu học Đông Xuyên 6. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến: 7. Thời gian áp dụng sáng kiến lần đầu: Từ năm học 2014 - 2015 HỌ TÊN TÁC GIẢ XÁC NHẬN CỦA CƠ QUAN ĐƠN VỊ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN Nguyễn Thị Quyên TÓM TẮT SÁNG KIẾN 1 1. Hoàn cảnh nảy sinh sáng kiến. Để khơi dậy cho học sinh khả năng sáng tạo trong giờ học vẽ tự do, tạo dáng và trang trí đồ vật đòi hỏi người giáo viên cần phải thực sự say mê giảng dạy và tạo được cho học sinh sự lôi cuốn, đam mê trong giờ học mỹ thuật mà cụ thể là việc tạo ra“phương pháp dạy học mới nhằm nâng cao chất lượng tiết dạy vẽ tự do, tạo dáng và trang trí đồ vật ”. 2. Điều kiện, thời gian, đối tượng áp dụng sáng kiến. Qua thực tế tôi đã ngiên cứu ở một số trường Tiểu học trong tỉnh dạy thực nghiệm phương pháp mới trong thời gian 3 năm gần đây và tôi đã áp dụng từ tháng 11 năm 2014 áp dụng quy trình VẼ THEO NHẠC vào giảng dạy học sinh khối 4 ở trường tôi với các dạng bài như vẽ tự do, tạo dáng và trang trí đồ vật...đã đem lại kết rất tốt sau mỗi tiết dạy và học. 3. Nội dung sáng kiến. Như chúng ta đã biết theo sách hướng dẫn giáo viên và sách giáo khoa thì môn mĩ thuật có 5 nội dung là: Tập nặn tạo dáng, Thường thức Mĩ thuật, Vẽ tranh, Vẽ trang trí, Vẽ theo mẫu. Mỗi dạng bài lại có các hoạt động dạy và học khác nhau để phù hợp với từng bài dạy đem lại kết quả cao bên cạnh những ưu điểm mà phương pháp cũ đem lại thì còn có một số nhược điểm như: - Lớp học thường trầm. - Học sinh ít được làm việc nhóm, khả năng phối hợp các thành viên trong nhóm kém. - Tất cả các bài vẽ đều đi theo quy trình là vẽ hình trước vẽ màu sau. - Sản phẩm được tạo ra chưa phong phú về hình dáng và đặc biệt về màu sắc. Vì vậy tôi mạnh dạn vận dụng sáng kiến đưa quy trình VẼ THEO NHẠC vào các tiết dạy vẽ tự do, tạo dáng và trang trí đồ vật, với mong muốn học sinh có thể vẽ tùy ý các màu em thích với hướng dẫn của giáo viên trên nền nhạc nhẹ nhàng du dương, có lúc lại chọn nhạc có tiết tấu nhanh dần để các em vẽ được 2 nhiều nét mạnh, nhẹ khác nhau trên nền giấy A3. Từ bản vẽ màu khổ rộng đó, các em có thể lựa chọn cho mình một mảng màu yêu thích kết hợp với sự tưởng tượng của các em để vẽ được các sản phẩm khác mang tính thẩm mĩ cao như bưu thiếp, tranh vẽ với các nội dung khác nhau.. Từ khi áp dụng sáng kiến này kết hợp cùng một số phương pháp cũ tôi nhận thấy chất lượng tiết dạy và học vẽ tự do, tạo dáng và trang trí đồ vật thu được kết quả tốt như: - Lớp học sôi nổi hơn. - Tiết kiệm hơn về thời gian và kinh tế vì các sản phẩm làm ra ở các tiết trước lại chính là ngân hàng hình ảnh có thể tái sử dụng lại để tạo thành tranh.. theo ý tưởng của học sinh vào các tiết sau. - Khuyến khích học sinh phát triển các kỹ năng thẩm mỹ. Sản phẩm mà các em học sinh tạo ra phong phú hơn về kiểu dáng độc đáo hơn về màu sắc...mà đều mang được đặc trưng riêng cá tính riêng của từng em. - Thay đổi các bước vẽ là đi từ vẽ màu nền trước rồi vẽ, cắt dán hình ảnh chính, phụ sau. Sản phẩm làm ra chỉ có một không có hai giống nhau về màu sắc. - Tạo sự hứng thú cho học sinh các kỹ năng thẩm mỹ. Học sinh hứng thú hơn với môn học. - Thúc đẩy khả năng tập trung cuả học sinh, tạo học sinh các cơ hội học tập cùng nhau. Học sinh hoạt động nhóm nhiều và hiệu quả hơn. Thông qua đó tạo được tinh thần đoàn kết, tác phong làm việc nhóm tốt ở các em học sinh...... - Kết hợp các tác phẩm Mĩ thuật với thức tế. Giúp học sinh mở rộng nhận thức, trải nghiệm và liên hệ với bản thân, cuộc sống và xã hội. - Tạo ra một diễn đàn để học sinh thảo luận và giải quyết vấn đề. Giáo viên chỉ là người hướng dẫn học sinh là trung tâm. Giáo viên tích lũy được khả năng điều hành học sinh.... MÔ TẢ SÁNG KIẾN. 3 1. Hoàn cảnh nảy sinh sáng kiến. Môn mỹ thuật là một môn học có vai trò quan trọng trong chương trình giáo dục. Với môn học, học sinh biết cách cảm nhận cái đẹp, yêu cái đẹp từ đó biết cách rèn luyện đôi bàn tay trí óc của mình để tạo ra cái đẹp qua việc phát huy óc sáng tạo, tính độc lập của mình. Môn mỹ thuật đã góp phần cùng với các môn học khác giáo dục học sinh phát triển toàn diện về Đức - Trí – Lao - Thể Mỹ. Thực tế chúng ta nhận thấy học sinh rất ham thích học vẽ. Nếu như chúng ta xây dựng cho các em có ý thức học tập tốt tạo ra không khí thoải mái khi học thì sẽ đạt được hiệu quả tốt nhất. Nhưng tùy theo từng trình độ nhận thức và năng khiếu của từng em, từng độ tuổi khác nhau mà giáo viên biết quá trình nhận thức diễn ra ở từng em. Vậy không thể tác động đến quá trình nhận thức của các cá nhân bằng một biện pháp như nhau. Có học sinh giáo viên phải tác động từ từ, có học sinh phải vừa trực tiếp và vừa gián tiếp ở nhiều phía mới nắm bắt được. Có học sinh chỉ cần tác động ít lâu đã nắm bắt ngay được nội dung bài học. Nếu như không có sự gợi mở gây hứng thú của giáo viên thì học sinh không có sự ham thích tìm tòi học tập. Xuất phát từ thực tế giảng dạy của đồng nghiệp và cùng với quá trình giảng dạy của bản thân, đặc biệt là việc từng bước đổi hình thức và phương pháp dạy học, tôi luôn đặt cho mình mục tiêu là: “Phải làm gì để thực hiện yêu câu đổi mới nhằm nâng cao chất lượng bài dạy của mình” và để các em học sinh cảm nhận được cách sâu sắc về vẻ đẹp của con người, thiên nhiên xung quanh mình qua đó phát huy được trí tưởng tượng và óc sáng tạo, hình thành thị hiếu thẩm mỹ, hoàn thiện nhân cách thông qua nội dung các bài học mĩ thuật. Là một bộ môn năng khiếu, khả năng diễn đạt những suy nghĩ, sáng tạo của học sinh bằng nét vẽ rất khó khăn. Đặc biệt là tiết vẽ tranh tự do. Vì thế trong khi học và khi học sinh thực hành rất dễ gây ra tình trạng chán nản, mất 4 hứng thú vì tiết vẽ tự do đòi hỏi sự sáng tạo, sự tìm tòi,… đưa ra ý tưởng của mình như thế nào cho hợp lý. Vậy để khơi dậy cho học sinh khả năng tư duy, óc sáng tạo trong giờ học vẽ tự do có tính sáng tạo trong việc sắp xếp các hình ảnh theo trí tưởng tượng, rèn kĩ năng sống và kĩ năng thuyết trình của học sinh.... đòi hỏi người giáo viên cần phải thực sự say mê giảng dạy và tạo được cho học sinh sự lôi cuốn, đam mê trong giờ học mỹ thuật mà cụ thể là việc tạo ra phương pháp giúp học sinh học tốt nội dung vẽ tự do, tạo dáng và trang trí đồ vật qua đó rèn kĩ năng thuyết trình cho các em nhằm thực hiện đúng mục tiêu giáo dục là phát triển con người toàn diện. Với những suy nghĩ này đòi hỏi người giáo viên cần phải thực sự say mê giảng dạy và tạo được cho học sinh sự lôi cuốn, đam mê trong giờ học mĩ thuật mà cụ thể là việc tạo ra phương pháp dạy học mới nhằm “Nâng cao chất lượng tiết dạy vẽ tự do, tạo dáng và trang trí đồ vật theo phương pháp mới quy trình VẼ THEO NHẠC lớp 4. 2. Cơ sở lí luận của vấn đề. 2.1. Cơ sở lý luận: Là giáo viên dạy bộ môn mĩ thuật tại trường qua thực tế giảng dạy, tôi nhận thấy mĩ thuật là môn học nghệ thuật và cũng là môn học bắt buộc trong trường tiểu học là Toán, Tiếng việt, Lịch sử và Địa lí, Khoa học, Nghệ thuật, Thể dục. Có nhận xét từng tháng, học kỳ, cuối năm. Vì vậy, trong giáo dục mục tiêu giáo dục thẩm mĩ đặt lên hàng đầu. Cụ thể là: - Học sinh tiếp thu, làm quen với cái đẹp trong thiên nhiên. - Tạo ra cái đẹp bằng khả năng cảm nhận, sáng tạo và trí tưởng tượng của các em. - Vận dụng được những khả năng hiểu biết về phục vụ trong cuộc sống sinh hoạt hằng ngày. - Ngoài ra qua môn học giáo dục các em kĩ năng sống, lồng ghép tích hợp bảo vệ môi trường, hình thành khả năng thuyết trình cho các em… Nên tôi đã sử dụng phương pháp dạy học mới của Đan Mạch để Nâng cao chất lượng tiết 5 dạy vẽ tự do, tạo dáng và trang trí đồ vật theo phương pháp mới quy trình VẼ THEO NHẠC lớp 4. 2.2. Cơ sở thực tiễn: Môn mĩ thuật là môn rèn luyện trí thẩm mĩ và rèn luyện tư duy sáng tạo cho học sinh, làm cho các em hồn nhiên, vui tươi, nhận thấy được cái hay cái đẹp trong cuộc sống xung quanh qua nhiều đề tài. Học sinh rất say mê trong giờ học mĩ thuật. Với cách sắp xếp bài dạy theo chủ đề có thể dồn ba đến bốn tiết như bây giờ thời gian thực hành được nhiều hơn và các em được làm việc nhóm trên nền nhạc sẽ kích thích sự sáng tạo. Vậy làm cách nào để cho tiết dạy và học được sôi nổi gây hứng thú học tập cho HS và đạt được nhiều sản phẩm đẹp, rèn kĩ năng sống cho Hs tôi áp dụng phương pháp mới trong Mĩ Thuật của Đan Mạch nhằm gây được hứng thú học tập cho HS ở một số nội dung như vẽ tựu do, tạo dáng và trang trí đồ vật… Qua quá trình nghiên cứu môt số trường trong tỉnh đã dạy thực nghiệm phương pháp mới thời gian 3 năm và thông qua học tập bồi dưỡng tôi áp dụng quy trình VẼ THEO NHẠC vào giảng dạy các tiết vẽ tự do, tạo dáng và trang trí đồ vật ở khối lớp 4 trường tôi từ tháng 11 năm 2014. Trong các nội dung dạy học Mĩ thuật theo phương pháp mới thì Vẽ theo nhạc có vai trò rất quan trọng. Đây là phương pháp thông dụng và hiệu quả mà học sinh từ lớp 1-5 có thể áp dụng trong việc liên hệ với nội dung và ngữ cảnh. Đây là phương pháp dạy học mới với mục tiêu lấy học sinh làm trung tâm, kích thích tư duy sáng tạo, khám phá, biểu đạt thông qua nghệ thuật thị giác. 3. Thực trạng của vấn đề: 3.1. Thuận lợi: - Bản thân tôi là giáo viên được đào tạo hệ sư phạm mĩ thuật và qua nhiều lớp bồi dưỡng chuyên môn của ngành cùng với sự góp ý tận tình từ phía BGH và các đồng chí GV khác có bề dày trong chuyên môn ở trường. 6 - Được sự quan tâm của Ban giám hiệu nhà trường tạo điều kiện cho hoạt động giảng dạy và tổ chức học sinh dự thi vẽ tranh qua các đợt thi của Phòng, Sở …tổ chức. - Hiện nay đối với môn mĩ thuật được ngành trang bị đầy đủ, sách giáo khoa, sách hướng dẫn giảng dạy cụ thể, máy chiếu, trang bị tranh cùng đồ dùng môn mĩ thuật rất phong phú. - Môn mĩ thuật hiện nay có chương trình của từng tiết rõ ràng, có hướng dẫn chuẩn kiến thức, kỹ năng của từng bài học. 3.2. Khó khăn: - Một số nhà trường chưa có phòng chức năng để dạy môn mĩ thuật, việc học tập của học sinh sử dụng màu nước, màu bột có ảnh hưởng đến môn học khác. - Từ nhiều quan niệm với phần lớn học sinh sẽ chú trọng vẽ thế nào cho đẹp, cho giống là được. Tuy nhiên điều này sẽ làm hạn chế rất nhiều khả năng của các em, và sẽ dẫn đến không làm ra nhiều sản phẩm phong phú có tính sáng tạo. Sản phẩm các em sáng tạo ra còn đơn điệu về màu sắc các hình mảng còn “Lành” chưa thể hiện được bứt phá lớn. - Hs đã bạo dạn hơn nhưng kĩ năng nói trước đám đông chưa tốt, chưa đủ tự tin. Các em học sinh ít có cơ hội làm việc nhóm, ít có diều kiện thể hiện khả năng nổi bật của các em như khả năng quản nhóm, khả năng thuyết trình… - Vì cách phân phối chương trình 1 tiết riêng lẻ trên 1 tuần nên việc thưc hành và giới thiệu sản phẩm còn bị hạn chế và gián đoạn. Sản phẩm của các tiết ít dùng lại được làm tài liệu cho các tiết sau. - Giáo viên dạy còn phụ thuộc nhiều vào tài liệu hướng dẫn là sách giáo viên nên các hình thức tổ chức dạy học còn đơn điệu. Thực hiện nghị quyết số 29-NG/TW của Ban chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng nhu cầu CNHHĐH trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập Quốc tế, Bộ giáo dục và đào tạo được sự hỗ trợ của chính phủ Đan Mạch đã triển khai dự án hỗ trợ giáo dục Mĩ thuật cấp tiểu học. Sau thời gian thử nghiệm tại 23 tỉnh, 7 thành phố hiện đại, các vùng miền khác nhau trên toàn quốc dự án đã chứng tỏ tính ưu việt và sự phù hợp với nhu cầu đổi mới về phương pháp dạy học Mĩ thuật mới sử dụng những quy trình dạy-học Mĩ thuật của Đan Mạch áp dụng ở tất cả các trường tiểu học trên toàn quốc. 3.3. Quy trình các hoạt dộng day-học của bài vẽ trang trí theo phương pháp cũ là 1. hình Quan sát nhận xét. Giáo viên hướng dẫn cho học sinh nhận biết được các kiến thức cơ bản như: mảng chính, hình mảng phụ của họa tiết, cách sắp xếp các họa tiết trong các dạng bài trang trí. Sau đó có thể tích hợp giáo dục KNS, BVMT nếu phù hợp. 2. Hướng dẫn cách vẽ. Trước khi tiến hành trang trí cần nghiên cứu nội dung chủ đề để xác địmh khuôn khổ trên giấy và lựa chọn hoạ tiết màu sắc và sắp xếp cho phù hợp. - B1: Kẻ, vẽ các đối tượng được trang trí sau đó kẻ các đường trục đối xứng.. - B2: Tìm bố cục mảng chính, mảng phụ cho họa tiết. - B3: Vẽ hoạ tiết cho phù hợp với nội dung chủ đề trang trí và hình mảng đã xác định. - B4: Vẽ màu. Tìm màu sắc cho phù hợp với nội dung chủ đề và đậm nhạt trong các hình mảng hoạ tiết. Có thể dùng các chất liệu màu sắc theo ý thích. Cần quan tâm đến đặc điểm của các chất liệu màu để vẽ cho đẹp. * Vẽ màu nước, khi vẽ màu đậm phải kiên trì đợi cho màu vừa vẽ gần khô mới chồng màu tiếp. Không pha trộn các màu bổ túc với nhau. Pha trộn như vậy màu sẽ bị bẩn, xỉn. Khi vẽ bút và nước rửa bút phải luôn sạch để đảm bảo độ trong sáng của màu. * Vẽ màu bột, trước khi vẽ bột màu cần nghiền kĩ trên bảng pha màu với lượng kết dính vừa phải. Lượng kết dính loãng hoặc ít quá khi khô màu xẽ dễ bị bong, đặc quá màu dễ bị xỉn. 8 * Màu sáp sẽ thích hợp hơn với các em học sinh Tiểu học vì đa số các em thường có sở thích là dùng màu gốc, khi phối hợp màu sẽ dễ hơn các màu khác. 3. Thực hành. - Giáo viên hướng dẫn học sinh làm bài theo cá nhân hoặc tập thể theo nội dung từng bài. 4. Nhận xét đánh giá. - Giáo viên hướng dẫn học sinh nhận xét bài vẽ. + Một số bài tạo dáng và trang trí đồ vật của học sinh khi chưa áp dụng sáng kiến. 9 3.4. Quy trình dạy-học của bài vẽ tranh theo phương pháp cũ là: 1. Tìm chọn nội dung đề tài. Mục tiêu chính là giáo viên hướng dẫn học sinh tìm chọn được nội dung vẽ theo đúng đề tài của tiết học. Sau đó có thể tích hợp giáo dục KNS, BVMT nếu phù hợp. 2. Hướng dẫn cách vẽ. - B1: Sau khi tìm chọn được nội dung vẽ theo đề tài thì chia mảng chính, mảng phụ của bưc tranh. - B2: Vẽ hình ảnh chính vào mảng đã chia cho rõ trọng tâm. - B3: Vẽ hình ảnh phụ thêm cho sinh động nhưng cần phù hợp với nội dung đã chọn. - B4: Chỉnh sửa và vẽ màu. Ở hoạt động này giáo viên hướng dẫn cho học sinh nắm được các bước của bài vẽ và vẽ minh họa cho các em quan sát. 3. Thực hành. Học sinh thực hành theo cá nhân hoặc theo nhóm. 4. Nhận xét đánh giá. Giáo viên hướng dẫn học sinh nhận xét bài theo cảm nhận riêng của từng em. Như vậy cả hai nội dung vẽ tự do, tạo dáng và trang trí đồ vật đều là vẽ cần xác định nội dung vẽ trước sau đó vẽ hình ảnh chính, hình ảnh phụ sau. Vẽ hình trước và vẽ màu sau. Chính vì vậy màu sắc chưa phong phú, nội dung chưa sáng tạo, các hình ảnh còn đơn điệu chưa ngộ nghĩnh. Học sinh ít được làm việc nhóm cho nên các sản phẩm các em làm được chưa phong phú về nội dung ý tưởng. + Một số bài vẽ tranh khi chưa áp dụng sáng kiến. 10 Rõ ràng ở phương pháp cũ tạo ra nhiều sản phẩm đẹp nhưng màu sắc còn đơn điệu, chưa có sự bứt phá lớn. Có thể sao chép tranh được, hơn nữa học sinh ít có cơ hội được thuyết trình, làm việc nhóm, khả năng đóng vai theo trí tưởng tượng của các em theo nội dung bức tranh. Vậy làm cách gì để giải quyết các vấn đề trên chúng tôi áp dụng sáng kiến đưa quy trình VẼ THEO NHẠC vào giảng dạy kết hợp cùng phương pháp dạyhọc cũ ở các tiết dạy vẽ tự do, tạo dáng và trang trí đồ vật để khắc phục những tồn tại trên. 11 4. Các giải pháp, biện pháp thực hiện. 4.1 Các quy trình dạy học mĩ thuật mới của Đan Mạch gồm: 4.1.1. Quy trình Vẽ cùng nhau và sáng tạo các câu chuyện: Đây là quy trình mà học sinh được trải nghiệm vẽ cùng nhau, được kí họa người hoặc vật tạo ra ngân hàng hình ảnh để xây dựng câu chuyện. Quy trình này giúp học sinh biết vẽ những sự kiện đời sống hàng ngày. Từ những sự kiện đó, học sinh tự tạo lại các dáng đang làm việc, học tập, vui chơi,…Kết quả là học sinh tạo ra ngân hàng hình ảnh từ những hình ảnh sẵn có đó. Các nhóm cùng tư duy, cùng thảo luận tạo ta câu chuyện vui hay buồn hoặc để cùng nhau xây dựng câu chuyện theo ý tưởng. Quy trình này tạo cho các em phát triển tư duy, các em được tự do diễn thuyết tăng khả năng sức biểu cảm từ các câu chuyện của cuộc sống. Các bước thực hiện: Bước 1: ( Hoạt động 1) Vẽ theo quan sát Bước 2: ( Hoạt động 2) Trưng bày ngân hàng hình ảnh Bước 3: ( Hoạt động 3) Sáng tác tranh theo chủ đề Bước 4: ( Hoạt động 4) Chia sẻ nội dung câu chuyện Bước 5: ( Hoạt động 5) Tô màu làm phong phú câu chuyện Bước 6: ( Hoạt động 6) Tổ chức trưng bày và thuyết trình về bức tranh 4.1.2. Quy trình Vẽ biểu cảm: Mục đích của vẽ biểu cảm là vẽ không giống mẫu, có thể vẽ người hoặc vật,.... Khi vẽ, học sinh chủ yếu tập trung ở mắt và tay, học sinh cố gắng không nhìn xuống giấy vẽ, vẽ bằng cảm xúc, bằng tưởng tượng để tạo ra bức vẽ mang tính ấn tượng và có thể hài hước. Kết quả là có những bức vẽ chân dung chỉ nhận ra đặc điểm của một số bộ phận như mắt, mũi, tóc, ...vv. Hay với bài vẽ đồ vật, học sinh chỉ vẽ được dáng dấp một số đặc điểm của đồ vật mình vẽ. Vẽ biểu cảm giúp các em tăng khả năng quan sát, sáng tạo Các hình ảnh này sẽ giúp các em dễ tưởng tượng và nhớ lâu hơn. 12 Các bước thực hiện: Bước 1: ( Hoạt động 1) Quan sát và vẽ không nhìn giấy Bước 2: (Hoạt động 2) Thảo luận về các đường nét biểu cảm Bước 3: (Hoạt động 3) Thể hiện tranh biểu đạt bằng màu sắc Bước 4: (Hoạt động 4) Thảo luận về nội dung, trưng bày kết quả 4.1.3. Quy trình Vẽ theo nhạc: Âm nhạc và mĩ thuật luôn có mối liên hệ vô hình. Thông qua âm nhạc, học sinh không chỉ làm quen kĩ thuật vẽ mà còn được cảm nhận cảm xúc của các mạch âm nhạc của từng tác phẩm âm nhạc và giai điệu nhạc. Âm nhạc luôn gây hứng thú cho học sinh, nó có thể làm cho học sinh năng động hơn. Học sinh vừa nhảy muá trong quá trình vẽ. Mĩ thuật và âm nhạc được kết hợp với nhau giúp cho học sinh tăng trí tưởng tượng, tăng sự sáng tạo trong bài vẽ trang trí, vẽ tranh con vật hay đồ vật,... Học sinh vừa cảm thụ tiết tấu âm nhạc vừa đưa màu sắc theo giai điệu nhanh, chậm, trầm, bổng,…. Từ bài vẽ của các em, học sinh tiếp tục phát triển tư duy để có thể trang trí một đồ dùng bất kì, hay sáng tạo ra tem thư, bìa sách,…vv Các bước thực hiện: Bước 1: ( Hoạt động 1) Nghe nhạc hoặc các nhịp điệu và vẽ theo giai điệu Bước 2: ( Hoạt động 2) Từ vẽ tranh đến thưởng thức, cảm nhận về màu sắc Bước 3: ( Hoạt động 3) Lựa chọn hình ảnh trong thế giới tưởng tượng Bước 4: ( Hoạt động 4) Tạo sản phẩm trang trí mới Bước 5: ( Hoạt động 5) Trình bày, thảo luận, đánh giá sản phẩm 4.1.4. Quy trình Xây dựng cốt truyện: Học sinh nắm được chủ đề, biết xây dựng cốt truyện dựa trên mới quan hệ các yếu tố, sự kiện nhân vật, địa điểm kết hợp các hình đơn lẻ thông qua chủ điểm để thành một bức tranh. Giáo viên giúp học sinh hiểu được vai trò của nghệ thuật tạo hình để học sinh thể hiện được các bài vẽ, xé dán, nặn. Học sinh lấy những vật tìm được có trong cuộc sống để tạo thành tác phẩm. Thổi hồn cho các nhân vật, biến các nhân vật trong truyện có hình ảnh, có tính cách, có nhân cách,... Yếu tố cơ bản trong xây dựng cốt truyện tạo cho học sinh lối kể chuyện 13 mở, tạo cấu trúc lôgic để kết nối tiết học và kiến thức, kí năng trong các bài tập vẽ. Các bước thực hiện: Bước 1: (Hoạt động 1) Tạo hành dạng hình học cho nhân vật Bước 2: (Hoạt động 2) Giới thiệu các nhân vật tưởng tượng có tính cách Bước 3: (Hoạt động 3) Từ hình tượng độc lập liên kết thành một nội dung chủ đề Bước 4: (Hoạt động 4) Hoàn thiện, sáng tạo và làm rõ nội dung chủ đề Bước 5: (Hoạt động 5) Trình bày và đánh giá 4.5. Quy trình Tạo hình 3D - tiếp cận với chủ đề (Tạo hình từ vật tìm được): Quy trình này giáo viên giúp học sinh hiểu các hình khối được tạo ra từ vật tìm được như dây thép, đất nặn, giấy bồi, vỏ hộp,… được kết nối với nhau trong một không gian nhất định. Có rất nhiều chủ điểm phổ biến để học sinh có thể thực hiện khám phá và phản ánh lại cuộc sống bằng nghệ thuật như ngôi nhà, xe đạp, đồ chơi, ô tô, thuyền, của hàng,…vv. Các bước thực hiện: Bước 1: (Hoạt động 1) Khám phá chủ điểm Bước 2: (Hoạt động 2) Vẽ và tô màu theo trí nhớ Bước 3: (Hoạt động 3) Tạo sản phẩm mới bằng những vật dụng tìm được Bước 4: (Hoạt động 4) Hoàn thiện sản phẩm mới Bước 5: (Hoạt động 5) Hoạt động mở rộng 4.1.6. Quy trình Nghệ thuật sắp đặt/ hoạt cảnh biểu diễn/ sắm vai. Các nhân vật được học sinh làm ra từ các vật dụng tìm được với các phế liệu bỏ đi qua sự sáng tạo của học sinh như giấy, sỏi, dây thép, chai, lọ,…vv các em có thể làm thành đồ chơi hay những câu chuyện mang tính biểu đạt cao. Từ những hình ảnh thân thuộc, các em sáng tạo, các em sắp đặt tạo thành hoạt cảnh, trình diễn cho các bạn xem, không những thế học sinh có thể sắm vai, hóa thân thành nhân vật. Mỗi hoạt cảnh là một nhân vật có hình dáng, tính cách,… khác nhau dựa trên các hình khối tương tác tạo ra ý nghĩa câu chuyện. 14 Các bước thực hiện: Bước 1: (Hoạt động 1) Quan sát vật tìm được Bước 2: (Hoạt động 2) Từ hình tĩnh chuyển sang hình động Bước 3: (Hoạt động 3) Tạo cho hình khối trở nên sống động Bước 4: (Hoạt động 4) Sắp đặt các hình khối theo chủ đề Bước 5: (Hoạt động 5) Hoạt động mở rộng 4.1.7. Quy trình Tạo hình con rối và nghệ thuật biểu diễn: Trong văn họca dân gian Việt Nam con rối đóng vai trò quan trọng, có mặt ở nhiều loại hình nghệ thuật như múa rối nước, múa rồng,...vv. Thông qua hai loại hình nghệ thuật chính này, những câu chuyện dân gian, câu chuyện cổ tích đđược truyền tải một cách sống động và gần gũi với con người. Đặc biệt, những con rối ấy được các nghệ nhân thổi hồn vào bằng cách xây dựng những câu chuyện cụ thể, có nghĩa. Thông qua hình ảnh con rối giááo viên và học sinh có thể nói chuyện với nhau gần gũi hơn như những người bạn. Từ những hình ảnh con rối, học sinh thấy tự tin hơn khi luyện tập thuyết trình. Đôi khi các em không tự tin vì sợ mắc lỗi khi nói trước lớp nhưng nếu sử dụng con rối thì các em nghĩ đó là lời con rối nói chứ không phải em học sinh nói. Vì vậy, các em thấy thoải mái hơn, tự tin hơn khi đứng trước đám đông để thuyết trình. Các bước thực hiện: Bước 1: (Hoạt động 1) Tạo sơ đồ tư duy với chủ điểm “Trình diễn múa rối” Bước 2: (Hoạt động 2) Tạo hình con rối Bước 3: (Hoạt động 3) Diễn tập, biểu diễn và đánh giá buổi trình diễn múa rối. Trong đó mục tiêu của quy trình VẼ THEO NHẠC là: Thông qua quy trình dạy-học mĩ thuật VẼ THEO NHẠC học sinh sẽ học được. - Cách lắng nghe và vận động, di chuyển theo giai điệu của âm nhạc. - Chuyển âm thanh và giai điệu thành những đường nét từ sự hứng khởi. - Phát triển trí tưởng tượng trong quá trình tạo ra sản phẩm. - Sáng tạo những sản phẩm mới từ bức tranh nhiều màu sắc được tạo ra theo giai điệu của âm nhạc. 15 - Biết chọn lọc và sử dụng hình ảnh từ bức tranh lớn để trang trí, giao tiếp. Vì thế cần xác định rõ mục tiêu cuả từng nội dung trong Mĩ thuật như vẽ tranh theo đề tài là vẽ nội dung tranh theo chủ đề, vẽ màu hoặc cách sắp xếp, màu sắc vẽ theo ý thích của mình nhưng phải phản ánh đúng theo chủ đề của từng bài học. Vẽ tranh là nội dung tổng hợp tất cả các kỹ năng khác của môn Mĩ thuật như: Kỹ năng vẽ theo mẫu, kỹ năng trang trí, kỹ năng sử dụng màu sắc vv. Vì trong tranh đòi hỏi làm rõ hình tượng trong tranh mà khi nhìn vào người ta hiểu ý đồ của người vẽ thông qua các hình tượng ấy là con vật, đồ vật, con người, cha, mẹ, cô giáo, học sinh, nông dân, chú bộ đội... Ngoài hình tượng con người, còn có cảnh vật xung quanh như quê hương, nông thôn, thành thị, miền núi, miền biển hay cảnh sông nước…. Màu sắc trong tranh cũng rất quan trọng vì thông qua màu sắc sẽ lột tả thêm hình ảnh chính, phụ trong tranh. Qua đó cũng phản ánh tâm trạng, độ tuổi của người vẽ. Vẽ tranh không lập lại khuôn mẫu mà đòi hỏi có sự sáng tạo, mỗi em có một nội dung và cách thể hiện bố cục cũng như màu sắc khác nhau. Tuy nhiên ở bậc tiểu học không đòi hỏi cao về cách vẽ hình có đúng tỉ lệ, quy luật đường tầm mắt, sự sắp xếp bố cục quá nhiều cũng như là về cách phối hợp màu sắc khi có ánh sáng…. Mà ở tranh các em Tiểu học trong tranh các em bao giờ cũng thể hiện sự ngây thơ đúng với độ tuổi của các em. Vì thế vẽ tranh là nội dung khó đối với người dạy và học, đòi hỏi có sự kết hợp hài hòa của tất cả những hiểu biết về môn Mĩ thuật đều được vận dụng và thể hiện tạo được bức tranh có hình, bố cục, màu sắc đẹp. Vẽ trang trí đồ vật là nội dung khá hay và rộng đòi hỏi tính sáng tạo, trí tưởng tượng cao và khả năng sử dụng phối hợp màu sắc hài hòa, nhuần nhuyễn. Cũng như ở phân môn vẽ tranh theo đề tài ở đây cũng cần xác định rõ là trang trí đồ vật nào? Có hình dáng ra sao? Trang trí vị trí nào của đồ cần trang trí ... Như áp dụng các cách trang trí cũ thì sản phẩm đưa ra còn đơn sắc, chưa phong phú về hình dáng nhưng áp dụng quy trình vẽ theo nhạc thì sản phẩm trang trí sẽ 16 đa dạng về màu sắc hơn và khó có thể giống nhau…Sản phẩm được làm ra có thể là sự kết hợp rất nhiều màu khác nhau nhưng đem lại hiệu quả thẩm mĩ c 4.2 Các biện pháp thực hiện: Thông qua âm nhạc, học sinh không chỉ làm quen kĩ thuật vẽ mà còn được cảm nhận cảm xúc của các mạch âm nhạc của từng tác phẩm âm nhạc và giai điệu nhạc. Âm nhạc luôn gây hứng thú cho học sinh, nó có thể làm cho học sinh năng động hơn. Học sinh vừa nhảy múa trong quá trình vẽ. Mĩ thuật và âm nhạc được kết hợp với nhau giúp cho học sinh tăng trí tưởng tượng, sự sáng tạo trong bài vẽ trang trí, vẽ tranh con vật hay đồ vật,... Học sinh vừa cảm thụ tăng tiết tấu âm nhạc vừa đưa màu sắc theo giai điệu nhanh, chậm, trầm, bổng,…. Từ bài vẽ của các em, học sinh tiếp tục phát triển tư duy để có thể trang trí một đồ dùng bất kì, hay sáng tạo ra tem thư, bìa sách,…vv Vì thế, dạy vẽ tranh và vẽ trang trí, giáo viên phải có nhiều tranh minh hoạ, để học sinh quan sát, phải nhiều tranh minh hoạ cho một bài. Cần phải có tranh của HS năm trước vẽ đẹp và chưa đẹp để HS nhận xét, tham khảo và rút ra kinh nghiệm trước khi vẽ. Học sinh hiểu vẽ tranh tự do là tranh vẽ theo một đề tài mở của tiết học từ đó các em tìm ra được đề tài mình yêu thích và tìm hình ảnh có và hình ảnh phụ có liên quan làm sinh động cho bức tranh trong bài vẽ của các em là gì. Mục đích của vẽ tranh tự do và vẽ trang trí là nhằm rèn luyện và phát triển ở học sinh trí nhớ, trí tưởng tượng sáng tạo, khả năng phối hợp màu sắc giúp cho các em nhận thức về cái hay cái đẹp của thế giới xung quanh. Màu sắc và cảm xúc của bản thân. Qua đó các em yêu thích cái đẹp và mong muốn thể hiện nó qua cuộc sống. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề trong sáng kiến Nâng cao chất lượng tiết dạy vẽ tự do, tạo dáng và trang trí đồ vật theo phương pháp mới quy trình VẼ THEO NHẠC lớp 4. Trước tiên GV cần chuẩn bị: + Lấy một tờ giấy để lót bảng trước khi vẽ, điều này giúp làm sạch dễ dàng sau khi sử dụng màu nước hoặc màu bột nghiền. 17 + Âm nhạc: Vẽ khi có âm nhạc, băng, đĩa hát. Trong trường hợp không có băng, đĩa hát, giáo viên hướng dẫn học sinh tự chuẩn bị bài hát tập thể. + Giáo viên hướng dẫn cho học sinh cách vẽ theo nhạc là các em vẽ các nét không có chủ định bằng màu lên tờ giấy đã chuẩn bị. Vẽ nét nhẹ trên nền nhạc nhẹ, nét đậm trên nền nhạc mạnh dần. Các nét vẽ này đan xen lên nhau tạo thành một bức tranh màu hòa sắc. Hoạt dộng 1: Nghe nhạc hoặc nhịp điệu, tiết tấu và vẽ theo giai điệu. Mục tiêu: + Tập trung và nghe nhạc. + Sử dụng âm nhạc, xúc giác và các giác quan quan thẩm mỹ. + Trải nghiệm âm nhạc và giai điệu tạo cảm xúc. + Trải nghiệm mối quan hệ giữa giai điệu hoạt động cơ thể và hình ảnh. + Yêu thương quy trình dạy học và hợp tác. Gv tạo nhóm sao cho phù hợp với điều kiện của lớp học khoảng 5 đến 7 học sinh trên nhóm vẽ ra giấy A3 hoặc vẽ nhóm theo tổ, Khi hướng dẫn vẽ màu cần lưu ý hướng dẫn cách sử dụng các chất liệu màu (màu dạ, sáp màu, màu nước, màu bột....). Cùng với việc hướng dẫn cách sử dụng là việc hướng dẫn vẽ màu và phối hợp màu cho phù hợp với bố cục và nội dung của bức tranh cũng như bài trang trí. Khi vẽ theo nhạc với chất liệu là sáp màu mà phần lớn học sinh tiểu học sử dụng thì hướng dẫn các em vẽ màu sáng trước màu tối sau và hạn chế dùng màu đen vì sẽ làm bài trang trí bị xỉn màu. Các em vẽ nét nhẹ trên nền nhạc nhẹ nhàng du dương và vẽ nét mạnh, đậm dần khi nền nhạc tăng mạnh dần hoạt động này các em vẽ trong vòng từ 5 đến 7 phút. Thường thì học sinh Tiểu học rất thích vẽ màu nguyên chất và khi vẽ màu các em thường vẽ theo bản năng. Nếu sự tác động của giáo viên không đúng lúc, đúng chỗ thì sẽ ảnh hưởng không tốt và làm mất đi những màu sắc các trong sáng và ngây thơ của các em. Chính vì thế việc hướng dẫn cho học sinh vẽ màu cần khéo léo và mang tính chất gợi ý, động viên khích lệ, tránh ép buộc em vẽ màu. 18 Khởi động: GV bật nhạc nhẹ nhàng, Hs lắng nghe và cảm nhận giai điệu của âm nhạc. HS bắt đầu vẽ những nét màu trên giấy theo thứ tự từ sáng đến đậm các màu từ sáng đến đậm. Nếu sử dụng màu bột nghiền hoặc màu nước thì chú ý hạn chế màu đen vì màu này dễ làm cho bức tranh bị xỉn màu. Âm nhạc tăng dần sang tiết tấu nhanh tạo cảm xúc mạnh mẽ cho HS. Các em chuyển động cơ thể và vẽ theo giai điệu của âm nhạc. Thực hiện quy trình này cần linh hoạt và sáng tạo với nhiều chất liệu màu, kích cỡ giấy, âm nhạc… theo điều kiện của trường. Có thể thay nhạc bằng hát hoặc tiết tấu gõ đệm nhẹ nhàng, từ tiết tấu chậm đến nhanh, sôi nổi, mạnh mẽ… Ở hoạt động này giáo viên cần khuyến khích học sinh tập trung và nghe nhạc với sự hứng khởi của mình. Hoạt động 2: Từ vẽ tranh đến thường thức, cảm nhận về màu sắc. Mục tiêu: + Chia sẻ kinh nghiệm từ ý kiến cảm nhận. + Tập trung, giai tiếp và lắng nghe nhau. + Hiểu biết nhiều nhiều hơn về màu sắc, đường nét. Khi kết thúc, học sinh trưng bày và thường thức bức tranh vừa tạo ra từ khổ giấy lớn vẽ theo nhóm. Các em quan sát bức tranh và suy nghĩ, đưa ra những nhận xét chia sẻ cảm nhận về hoạt động vừa thực hành. + Em có cảm nhận như thế nào trong suốt quá trình di chuyển xung quanh bàn và vẽ màu? + Em nghĩ thế nào về bức tranh tập thể này? Em thích gì trong bức tranh đó? + Em có nghĩ là bức tranh này lộn xộn không? Em có hứng thú với hoạt động vừa thực hiện không? + Trong khi quan sát tranh em liên tưởng tới hình ảnh gì, nội dung nào? + Từ những hình ảnh đó em nghĩ đến những đề tài nào? Giáo viên khuyến khích học sinh phản hồi và ghi chép lại ý kiến thành bàn đồ tư duy ở trên bảng. Giáo viên có thể tập trung vào màu sắc và lần lượt giới thiệu về một số khái niệm màu như màu sáng, tối, nóng, bổ túc, tương hòa… Hoat động 3: Lựa chọn hình ảnh trong thế giới tưởng tượng. Mục tiêu: + Phát huy trí tưởng tượng của mình. + Tự tìm hình ảnh trong bức tranh lớn. 19 + Khuyến khích các em phát triển câu chuyện từ một mảng nhỏ của các bức tranh. + Thúc đẩy hình thức thuyết trình, tập trung lắng nghe. Mỗi học sinh dùng một khung giấy theo các hình tùy ý được trổ từ khổ giấy A4 và dịch chuyển trên bức tranh lớn để tìm kiếm phần màu sắc, đường nét mình thích rồi dán khung giấy vào vị trí đó trên bức tranh lớn. Học sinh tưởng tượng và lần lượt kể trước lớp về câu chuyện trong bức tranh mình lựa chọn. Ví dụ về một câu chuyện tưởng tượng: Ngày xửa ngày xưa có một con chim….. Giáo viên chuẩn bị một khung tìm hình được trổ ra từ ra từ giấy cho từng học sinh hoặc để các em tự làm các khung hình của riêng mình tùy vào sở thích lứa tuổi của học sinh. Với ví dụ trên, mỗi học sinh sẽ tìm con chim đặc biệt đó. Các em suy nghĩ và tự tìm ra cho mình những câu chuyện để kể. Các em sẽ lần lượt kể câu chuyện đó cho cả lớp khi kết thúc mỗi câu chuyện, người kể sẽ chỉ định bức hình tiếp theo của bạn khác để trình bày và cứ thế tiếp tục, các em đều có cơ hội kể câu chuyện của mình. Hoạt động 4: Tạo sản phẩm trang trí mới. Mục tiêu: + Xây dựng ý tưởng từ khung màu, lựa chọn để tạo ra một bức tranh theo tưởng tượng như bìa sách, bưu thiếp hoặc thiệp mời. + Gợi mở và hỗ trợ học sinh thực hiện trang trí bìa sách, thiệp và các sản phẩm ứng dụng theo ý thích. + Tạo cơ hội cho học sinh vận dụng kiến thức trang trí vào sản phẩm. Đặc biệt trong từng nội dung thì giáo viên cần có phương pháp phù hợp khi hướng dẫn cách thực hành cho các em như trên và đối với những phân môn khác như: vẽ trang trí, vẽ theo mẫu, …Giáo viên hướng dẫn và hỗ trợ các nhóm trang trí sản phẩm của mình với các câu hỏi mang tính chất gợi ý mở để Học sinh chủ động, sáng tạo theo ý thích và khả năng riêng. Học sinh tự làm các sản phẩm của riêng mình một cách sáng tạo. Các em sẽ viết các chữ cái trang trí trên những 20