Tài liệu Skkn một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học địa lí lớp 8

Tên SKKN: Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí 8 MỤC LỤC Phần Nội dung Trang A Phần mở đầu 2 1. Lời mở đầu 2 2. Lí do chọn đề tài 3 3 Mục đích nghiên cứu của đề tài 4 4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu 4 5 Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 4 6 Phương pháp nghiêm cứu 5 7 Giả thuyết khoa học 5 B Phần nội dung 6 1 Giải quyết vấn đề 6 1.1 Cơ sở lí luận của vấn đề 6 1.2 Thực trạng của vấn đề 7 1.3 Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề 8 1.4 Quá trình thực nghiệm 11 2 Hiệu quả của đề tài, Sáng kiến kinh nghiệm 16 3 Kết luận 16 Lời cảm ơn 18 Tài liệu tham khảo 19 Giáo viên: Phạm Minh Khương 1 Trường TH&THCS Ba Điền Tên SKKN: Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí 8 A. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lời mở đầu: Nước ta đang phấn đấu đến năm 2020 trở thành một nước công nghiệp – mà con người là nhân tố quyết định. Cho nên chúng ta phải bồi dưỡng nguồn lực ngay từ bây giờ. Để có nguồn lực con người đáp ứng tốt cho yêu cầu trên thì đòi hỏi ngành giáo dục phải đổi mới chương trình cũng như phương pháp dạy học, đồng thời tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, phương tiện dạy học. Từ trước tới nay đã có nhiều ý kiến học sinh cho rằng bộ môn địa lí là một môn phụ, vì vậy các em không cần đầu tư vào học tập, chỉ học đại khái cho đạt điểm trung bình mà thôi. Trong thời đại ngày nay khi mà khoa học ngày càng phát triển, đặc biệt thời kì công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước, rất nhiều những thành tựu được ứng dụng vào thực tế của cuộc sống và sản xuất. Với bộ môn địa lí ở trường THCS, sẽ cung cấp cho các em những kiến thức phổ thông cơ bản cần thiết về Trái Đất, về môi trường sống của con người, tình hình phát triển kinh tế xã hội trên thế giới, cũng như về điều kiện tự nhiên và sự phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam. Bước đầu hình thành cho các em về thế giới quan khoa học, có tư tưởng, tình cảm đúng đắn và làm quen với việc vận dụng kiến thức địa lí đã học vào thực tiễn cuộc sống sao cho phù hợp với môi trường xung quanh và thực tế đất nước đòi hỏi người giáo viên phải biết lựa chọn và sử dụng các phương tiện dạy học một cách hợp lí. Để đáp ứng được mục đích trên, người giáo viên cần phải có một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí, biết vận dụng sáng tạo, hợp lí các phương pháp sử dụng phương tiện dạy học khác nhau, đúng lúc, đúng thời điểm, nhằm đạt kết quả cao nhất, đáp ứng được mục tiêu giáo dục hiện nay. Với kinh nghiệm giảng dạy của bản thân trên 10 năm công tác, tôi mạnh xin đưa ra đề tài sáng kiến kinh nghiệm “Một số phương pháp sử dụng phương tiện Giáo viên: Phạm Minh Khương 2 Trường TH&THCS Ba Điền Tên SKKN: Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí 8 dạy học Địa lí lớp 8” để đông nghiệp tham khảo và rất mong nhận được sự đóng góp của các đồng nghiệp để bài viết được hoàn thiện hơn. 2. Lí do chọn đề tài: Trong bối cảnh hiện nay toàn ngành giáo dục đang nỗ lực thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh. Nghị quyết TW 2 khoá VIII tiếp tục khẳng định “Phải đổi mới phương pháp giáo dục và đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp hiện đại vào quá trình dạy học...”. Định hướng đó đã được pháp chế trong Luật Giáo dục “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp dạy học,rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui hứng thú học tập cho học sinh”, cần chuyển từ “Dạy học lấy giáo viên làm trung tâm” sang “Dạy học lấy học sinh làm trung tâm”, phải tích hóa các hoạt động của học sinh, khơi dậy cho các em tính khát khao, tìm tòi, nghiên cứu, cố gắng phát huy trí tuệ và nghị lực cao trong quá trình nắm vững kiến thức. Để thực hiện điều này, đòi hỏi mỗi nhà trường, mỗi giáo viên phải có những bước chuyển biến rõ nét trong việc cải tiến phương pháp dạy học, cần thực hiện giảng dạy trên lớp với nhiều phương pháp phù hợp phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Năm học 2013-2014 là năm học tiếp tục triển khai thực hiện “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”, đồng thời học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh nhằm làm cho các hoạt động của nhà trường trở nên nhẹ nhàng hơn, vui tươi, nhằm nâng cao hiệu quả chất lượng giáo dục, phù hợp với nhu cầu và cuộc sống tại địa phương, tạo tâm lý cho người học được thoải mái, gắng Giáo viên: Phạm Minh Khương 3 Trường TH&THCS Ba Điền Tên SKKN: Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí 8 liền với việc gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống, bảo đảm cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, các nguồn lực cần thiết phù hợp với học sinh. Xuất phát từ những nhu cầu trên, cùng đồng hành trên bước đường giáo dục kiến thức cũng như phẩm chất đạo đức của các em, Là giáo viên địa lí tôi mạnh dạng đưa ra sáng kiến và kinh nghiệm trong “Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí 8” mà bản thân tôi đã làm được trong thời gian qua. 3. Mục đích nghiên cứu của đề tài: - Tìm hiểu về các phương pháp sử dụng phương tiện dạy học phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, tìm tòi kiến thức của học sinh qua các dạng bản đồ, hình ảnh, mô hình, tranh ảnh, mẫu vật cụ thể… để các em tự xác định dưới sự hướng dẫn, định hướng của giáo viên nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả giảng dạy và học tập môn địa lí THCS. - Thông qua học tập môn địa lí để tạo ra con người mới, năng động, có khả năng thích ứng với xã hội, hòa nhập với xu thế phát triển của xã hội. - Giúp học sinh học tốt môn Địa lí lớp 8. 4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu: 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí lớp 8. 4.2. Phạm vi nghiên cứu: Học sinh lớp 8 Trung học cơ sở Trường TH&THCS Ba Điền 5. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài: 5.1. Tìm hiểu về cơ sở lí luận của nhiều phương pháp dạy học trong môn Địa lí. Đưa ra những phương tiện giảng dạy hiệu quả nhất. 5.2. Cách áp dụng phương tiện dạy học đúng lúc, đúng thời với các đối tượng học sinh, đúng tình hình của lớp, của trường. 5.3. Cách vận dụng phương pháp lô gic, khoa học có hiệu quả. 6. Phương pháp nghiên cứu: Giáo viên: Phạm Minh Khương 4 Trường TH&THCS Ba Điền Tên SKKN: Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí 8 6.1. Thăm dò, tìm hiểu, nghiên cứu từng đối tượng, từng lứa tuổi, tâm sinh lí học sinh. 6.2. Lắng nghe ý kiến các em từ những môn học, kịp thời sửa chữa những thiếu sót trong chuyên môn khi có sự góp ý. 6.3. Luôn học hỏi từ những đồng nghiệp đi trước của trường hay của trường bạn. 6.4. Luôn học hỏi ở các phương tiện thông tin đại chúng kịp thời cùng thời đại. 7. Giả thuyết khoa học: Đề tài này áp dụng cho đối tượng giáo viên môn địa lí THCS , tất cả các đối tượng học sinh ( yếu -kém-trung bình-khá giỏi). Áp dụng được cho những môn xã hội, tự nhiên, có thể sử dụng bồi dưỡng học sinh giỏi. Trong đơn vị trường còn khó khăn về cơ sở vật chất, phương tiện giảng dạy, đội ngũ giáo viên còn quá non trẻ chưa ổn định, trình độ dân trí địa phương còn thấp. Nếu giáo viên biết đổi mới Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học hiệu quả đồng thời sử dụng một số thiết bị dạy hỗ trợ một cách hợp lí thì sẽ tạo không khí học tập tích cực, hứng thú hơn để kết quả học tập được tốt hơn. Giáo viên: Phạm Minh Khương 5 Trường TH&THCS Ba Điền Tên SKKN: Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí 8 B. PHẦN NỘI DUNG: 1.Giải quyết vấn đề: 1.1. Cơ sở lí luận của vấn đề: Trong quá trình hội nhập nền kinh tế ngày nay, giáo dục được coi là một lĩnh vực rất quan trọng và luôn đi trước một bước trong sự nghiệp phát triển kinh tế của mỗi quốc gia. Vì vậy vấn đề chất lượng dạy và học nói chung và học địa lí nói riêng ngày càng trở thành mỗi quan tâm chung của các nhà sư phạm cũng như các nhà quản lí giáo dục và xã hội. Đảng và Nhà nước ta đã khẳng định: “Giáo dục là quốc sách hàng đầu, đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát triển” điều đó được thể hiện trong các Nghị quyết của Trung ương. Nghị quyết TW4 khóa VII đã chỉ rõ phải “Đổi mới phương pháp dạy học ở tất cả các cấp học, bậc học. Kết hợp học với hành, học tập với lao động sản xuất, thực nghiệm và nghiên cứu khoa học, gắn nhà trường với xã hội, áp dụng những phương pháp giáo dục hiện đại để bồi dưỡng cho học sinh năng lực tư duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề. Nghị quyết TW2 khóa VIII tiếp tục khẳng định “ Đổi mới phương pháp giáo dục đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Đổi mới và sử dụng nhiều phương pháp tiên tiến và hiện đại vào quá trình dạy học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu của học sinh”, trong đó phương pháp sử dụng phương tiện dạy học nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh là quan trọng. Xuất phát từ những yêu cầu thực tiễn đó của xã hội môn Địa lí trong nhà trường nói chung và môn Địa lí cấp THCS nói riêng không ngừng cải tiến chương trình, cải tiến phương pháp dạy học, nhằm đạt được hiệu quả cao nhất. Trong đó: “ Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí 8 có nhiệm vụ quan trọng, giúp học sinh hứng thú hơn trong học tập bộ môn Địa lí. Từ đó làm cho học sinh nhận thức tri thức địa lí một cách khách quan đồng thời có cách nhìn nhận Giáo viên: Phạm Minh Khương 6 Trường TH&THCS Ba Điền Tên SKKN: Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí 8 đánh giá các sự vật hiện tượng một cách đúng đắn chính xác hơn cũng như những thuận lợi và khó khăn về các vấn đề Địa lí ở nước ta. Để góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục, đào tạo học sinh thành những con người năng động, độc lập, sáng tạo, tiếp thu được những tri thức khoa học, kỹ thuật hiện đại, biết vận dụng tìm ra các giải pháp hợp lí cho những vấn đề trong cuộc sống của bản thân và xã hội. Thì việc giảng dạy học sinh vận dụng những kiến thức đã học vào thực tế là điều thầy cô mong muốn nhất. Với những nội dung học tập của môn Địa lí 8 chứa đựng cả một kho tàng kiến thức sinh động và phong phú, hấp dẫn, dễ kích thích tính tò mò ham hiểu biết của học sinh, tạo điều kiện cho việc hình thành động cơ, nhu cầu nhận thức cũng như hứng thú học tập của học sinh. Địa lí là môn khoa học của các môn khoa học, tri thức địa lí chủ yếu được hình thành bằng các phương pháp quan sát, mô tả thực nghiệm, thực hành, tưởng tượng, liên hệ địa phương,.... Muốn thực hiện các bài học trên lớp, giáo viên phải là người hướng dẫn các em chủ động trong giờ học. Qua thực tế hiện nay để đạt được một giờ dạy tốt là cả một vấn đề mà mỗi thầy cô chúng ta cần quan tâm: có những giờ dạy rất thành công, nhưng cũng có những giờ dạy chưa đạt được mong muốn của bản thân mỗi giáo viên đứng lớp. Vì những cơ sở trên đây tôi muốn trao đổi với các bạn tìm ra những phương pháp tối ưu nhất để các giờ dạy địa lí đạt kết quả cao nhất. 1.2. Thực trạng của vấn đề: Trong các môn học ở trường THCS điều vận dụng rất nhiều phương pháp dạy học. Mỗi một phương pháp có một thế mạnh riêng, trong đó có phương pháp sử dụng phương tiện dạy học. Vì vậy bản thân mỗi giáo viên phải biết vận dụng các phương pháp dạy sao cho hiệu quả nhất như chuẩn bị phương tiện dạy học đảm bảo theo yêu cầu của bài học: Dụng cụ dạy học,( lược đồ, bản đồ,quả địa cầu, mô hình …), Bảng phụ có chuẩn bị trước nội dung, phiếu học tập có hệ thống câu hỏi thảo luận nhóm… Giáo viên: Phạm Minh Khương 7 Trường TH&THCS Ba Điền Tên SKKN: Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí 8 Trong chương trình sách giáo khoa Địa lí 8 có 2 nội dung chính đó là Phần tự nhiên- kinh tế châu Á và Tự nhiên Việt Nam. Dù là dạy địa lí các châu hay địa lí Việt Nam chúng ta cũng cần hình thành cho các em học sinh những nội dung cơ bản sau: - Về kiến thức: Học sinh cần nắm được những kiến thức cơ bản nào? - Về kỹ năng: Cần rèn luyện kỹ năng gì? - Về thái độ: Giáo dục học sinh về thái độ như thế nào ... để tìm ra biện pháp thực hiện. Trong các giờ lên lớp những bài dạy nào có bản đồ, tranh ảnh, mẫu vật thật là tốt nhất vì học sinh không thể đi đến tận nơi, thấy tận mắt tất cả những nơi trên bề mặt của Trái Đất, hay ở Việt Nam để quan sát thực tế địa phương.... Ví dụ: Dạy bài “Đặc điểm tài nguyên khoáng sản Việt Nam” Giáo viên sử dụng bản đồ tự nhiên Việt Nam bản đồ khoáng sản Việt Nam, mẫu vật khoáng sản Việt Nam, bản đồ trống Việt Nam. Học sinh quan sát. Tài nguyên khoáng sản: gồm có .... - Việt Nam có khoảng 5000 điểm tụ và quặng khoáng sản với 60 loại khác nhau. - Các khoáng sản có trữ lượng lớn như: + Than, dầu mỏ, apatít, đá vôi, sắt, crôm, đồng thiếc, bô xít,... Với những bài dạy không có bản đồ, mẫu vật để quan sát. Có thể đưa ra yêu cầu trước hoặc cho học sinh quan sát xong mới đưa ra yêu cầu. Ví dụ: Dạy bài “Đặc điểm tài nguyên khoáng sản Việt Nam” Yêu cầu cho học sinh quan sát lược đồ khoáng sản Việt Nam treo tường và sách giáo khoa để nhận xét nguồn tài nguyên khoáng sản, sự phân bố, trữ lượng các loại khoáng sản của nước ta. 1.3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề: Giáo viên: Phạm Minh Khương 8 Trường TH&THCS Ba Điền Tên SKKN: Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí 8 Sau khi đã xác định được mục tiêu của bài ta thấy cần áp dụng những phương pháp nào cho phù hợp. Tùy theo mỗi bài dạy có những phương pháp khác nhau áp dụng ở mỗi lớp khác nhau. Tuy vậy nhưng ở chương trình lớp 8 những phương pháp tôi cho là phù hợp có thể áp dụng được để giảng dạy đạt hiệu quả, đó là: - Quan sát lược đồ, mẫu vật, mô hình, băng hình tranh ảnh. - Phương pháp phát huy tinhd tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. - Phương pháp hoạt động nhóm: Phát huy tính chủ động tìm tòi, tìm ra những kiến thức mới của học sinh. - Phương pháp kiểm tra đánh giá. 1.3.1. Hướng dẫn học sinh quan sát: Bản đồ, sơ đồ, biểu đồ, mẫu vật, hình ảnh động trên màn hình, tranh ảnh, thí nghiệm. - Bản đồ vừa là phương tiện trực quan, vừa là nguồn tri thức quan trọng, là cuốn sách giáo khoa thứ hai của bộ môn địa lí. - Từ bản đồ, tranh ảnh, mẫu vật... có thể bồi dưỡng cho học sinh thể giới duy vật biện chứng, bồi dưỡng năng lực tư duy tự học, tự nghiên cứu. Do đặc điểm của các dối tượng sự vật địa lí được trãi rộng trong không gian, giáo viên không thể dẫn học sinh đến tận nơi được. Vì vậy dạy học không thể thiếu bản đồ, tranh ảnh, mẫu vật.... Trong giảng dạy địa lí mở đầu bằng bản đồ kết thúc bằng bản đồ. Đây là đặc trưng của bộ môn khoa học địa lí mà không một môn khoa học nào có thể so sánh được. Cho nên khi lên lớp giáo viên phải căn cứ vào nội dung yêu cầu của bài học để đưa ra một hệ thống câu hỏi, bài tập hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức trên bản đồ một cách có hiệu quả. ? Quan sát lược đồ khoáng sản Việt Nam cho biết nước ta có những loại khoáng sản nào? - Học sinh quan sát và trả lời: Than, dầu mỏ, apatít, đá vôi, sắt, crôm, đồng thiếc, bô xít,... dựa vào các kí hiệu của bản đồ mà không cần sử dụng sách giáo khoa. Giáo viên: Phạm Minh Khương 9 Trường TH&THCS Ba Điền Tên SKKN: Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí 8 ? Các em có thấy các loại khoáng sản này chưa? Sau khi học sinh trả lời giáo viên cho học sinh quan sát các mẫu vật khoáng sản Việt Nam, để các em nhận biết các loại khoáng sản một cách hiệu quả nhất. 1.3.2. Phương pháp phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, tìm tòi kiến thức của học sinh. Sau khi học sinh đã quan sát cụ thể một mẫu vật, sơ đồ, bảng số liệu thống kê, hình ảnh... nào đó hoặc các kiến thức đã qua thực tế - Giáo viên cần phát huy tối đa hoạt động tư duy tích cực của học sinh bằng các tình huống để các em dự đoán nên giả thuyết tranh luận giữa những ý kiến trái ngược... Ví dụ: Quan sát tranh khai thác than, dầu khí em có nhận xét gì? - Em dự đoán xem, hậu quả của việc khai thác quá mức nguồn tài nguyên, tại sao con người lại khai thác quá mức nguồn tài nguyên, có ảnh hưởng gì đến tườn lai? - Em thử đoán xem khai thác hợp lí nguồn tài nguyên là biện pháp tích cực hay tiêu cực? - Để bảo vệ nguồn tài nguyên chúng ta cần phải làm gì? 1.3.3. Phương pháp hoạt động nhóm: Với những câu hỏi khó, những tình huống chưa giải quyết, cá nhân các em có thể đưa ra ý kiến thảo luận trong nhóm để thống nhất ý kiến. Thảo luận nhóm là phương pháp thể hiện rõ nhất sự đổi mới trong phương pháp dạy học, lấy học sinh làm trung tâm. Hoạt động nhóm là hoạt động đòi hỏi tính tự giác của học sinh rất cao, em nào cũng được đưa ra ý kiến của mình. Nhưng hoạt động nào đôi khi không hiệu quả vì giáo viên chưa đi sâu đi sát đến từng nhóm và hướng dẫn các nhóm hoạt động chưa cụ thể. Đây là một hoạt động mà người giáo viên thực hiện chưa tốt. Có giáo viên để các nhóm hoạt động, ít để ý đến các em, có nhóm các em gây ồn ào mất trật tự, có nhóm chỉ có một vài em làm việc còn lại một số các em khác không chú ý. Giáo viên: Phạm Minh Khương 10 Trường TH&THCS Ba Điền Tên SKKN: Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí 8 Thảo luận là trao đổi ý kiến về một vấn đề có phân tích lí lẽ, giữa giáo viên và học sinh, giữa học sinh và học sinh. Giúp cho học sinh mở rộng kiến thức, phát triển được tư duy khoa học. Giúp học sinh phát triển kĩ năng nói, giao tiếp tranh luận,... Thảo luận có nhiều hình thức: Thảo luận cá nhân (hay cả lớp..), thảo luận theo cặp, nhóm, theo tổ. Để hoạt động nhóm đạt hiệu quả trước hết giáo viên phải đưa ra những yêu cầu rõ ràng cần thảo luận những câu hỏi nào? (Chú ý những câu hỏi khó mới cần đưa ra thảo luận). Thời gian quy định là bao lâu? Mỗi nhóm báo cáo xong cần có nhận xét đánh giá (khen, nhắc nhở). Một điều giáo viên cần chú ý đó là theo dõi sự hoạt động của các nhóm, mối nhóm sẽ cử một nhóm trưởng chỉ đạo các bạn trong nhóm hoạt động và thư kí ghi ý kiến của các bạn trong nhóm. 1.3.4. Phương pháp kiểm tra đánh giá: Đây là một hoạt động nhằm đánh giá kết quả hoạt động của nhóm, của cá nhân thông qua hệ thống câu hỏi trăc nghiệm (đùng, sai – lựa chọn câu đúng). Bài tập điền từ phù hợp vào chỗ trống bằng các phiếu học tập, trò chơi, nhận biết mô hình, tư duy kiến thức từ bản đồ.... 1.4. Quá trình thực nghiệm: Để thực hiện tốt một giờ dạy đạt kết quả thì việc đầu tiên là khâu thiết kế một bài dạy (các bước lên lớp) Tôi đã áp dụng kết hợp nhiều phương pháp để giảng dạy bài “Đặc điểm tài nguyên khoáng sản Việt Nam” với bài dạy này: Về mục tiêu cần xác định: 1.4.1. Kiến thức: - Hiểu và trình bày được: + Việt Nam là một nước giàu tài nguyên khoáng sản. Đó là một nguồn lục quan trọng để công nghiệp hóa đất nước. + Mối quan hệ giữa khoáng sản với lịch sử phát triển. Giải thích được vì sao nước ta giàu tài nguyên khoáng sản. Giáo viên: Phạm Minh Khương 11 Trường TH&THCS Ba Điền Tên SKKN: Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí 8 + Các giai đoạn tạo mỏ và sự phân bố các mỏ, các loại khoáng sản chủ yếu của nước ta. + Bảo vệ và khai thác có hiệu quả và tiết kiệm nguồn khoáng sản quý giá của nước ta. 1.4.2. Kỹ năng: - Biết xác định các đối tượng bản đồ, kí hiệu của các loại khoáng sản, tên các loại khoáng sản chính. - Chỉ được các vùng mỏ khoáng sản chính của nước ta. - Xác định được các loại khoáng sản và vùng phân bố trên bản đồ trống Việt Nam. - Các vùng khai thác khoáng sản, các cơ sở luyện kim và xuất khẩu. - Vận dụng kiến thực vào thực tế, liên hệ địa phương. 1.4.3. Thái độ: - Tham gia và có ý thức bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên của nước ta đặc biệt là nguồn tài nguyên khoáng sản, có ý thức bảo vệ nguồn tài nguyên và môi trường. - Sau khi xác định rõ mục tiêu của bài thì khâu chuẩn bị đồ dùng dạy học và phương pháp dạy học cho phù hợp với từng phần của bài học. Ví dụ: Phần 1: Việt Nam là một nước giàu tài nguyên khoáng sản: - Cho học sinh quan sát bản đồ khoáng sản Việt Nam. ? Cho biết Việt Nam có những loại khoáng sản nào có trữ lượng lớn? - Các khoáng sản có trữ lượng lớn như: Than, dầu mỏ, apatít, đá vôi, sắt, crôm, đồng, thiếc,... ? Em hãy xác định các mỏ khoáng sản trên bản đồ. - Sau khi học sinh trả lời giáo viên: Cho học sinh quan sát mẫu khoáng sản? Nơi phân bố? Giáo viên cho học sinh tự dán kí hiệu cắt rời lên bản đồ trống Việt Nam. Ví dụ: Phần 2: Sự hình thành các vùng mỏ chính ở nước ta. Hoạt động nhóm: Giáo viên: Phạm Minh Khương 12 Trường TH&THCS Ba Điền Tên SKKN: Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí 8 Nhóm 1: Giai đoàn tiền Cambri. Nhóm 2: Giai đoạn Cổ kiến tạo. Nhóm 3: Giai đoạn Tân kiến tạo. * Đại diện nhóm trình bày, chỉ trên bản đồ khoáng sản Việt Nam. - Quan sát thảo luận nhóm. Rút ra kết luận... VD: Bài: Phát triển tổng hợp kinh tế và bảo vệ tài nguyên môi trường biển và đảo. Giáo viên chuẩn bị một giáo án có đủ các bước sau: 1. Mục tiêu: a. Kiến thức Xác định chính xác vị trí của vùng biển nước ta. (Rộng có nhiều đảo và quần đảo). Nắm được đặc điểm của vùng kinh tế biển: + Đánh bắt ,nuôi trồng hải sản, khai thác chế biến khoáng sản, du lịch, giao thông vận tải biển. + Sự cần thiết phải phát triển tổng hợp kinh tế biển. +Thấy được sự giảm sút về tài nguyên biển,và phương hướng chính để bảo vệ tài nguyên và môi trường biển. b. Kĩ năng: Rèn kĩ năng phân tích các sơ đồ, bản đồ, lược đồ Rèn kĩ năng nhận biết tài nguyên thủy sản và khoáng sản trên biển và đảo. Vận dụng kiến thức vào thực tế, liên hệ địa phương. c .Tư tưởng: Giáo dục học sinh có niềm tin vào sự phát triển của các nghành kinh tế biển ở nước ta.Tham gia và có ý thức bảo vệ tài nguyên môi trường biển và đảo. ý thức phát triển kinh tế trong tương lai. 2. Chuẩn bị: Bản đồ kinh tế chung Việt Nam, Bản đồ giao thông vận tải và du lịch Việt Nam, tranh ảnh các nghành kinh tế biển,sự ô nhiểm môi trường, sự suy giảm tài nguyên biển, các hoạt động bảo vệ tài nguyên môi trường biển,bảng phụ ,câu hỏi thảo luận . Giáo viên: Phạm Minh Khương 13 Trường TH&THCS Ba Điền Tên SKKN: Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí 8 * NỘI DUNG BÀI: Mục 1:Biển và hải đảo Việt Nam GV: Dùng lược đồ hướng dẫn HS quan sát Hỏi: Bằng lược đồ em hãy xác định vị trí , giới hạn vùng biển nước ta?( HS trung bình). Hỏi : Có những tỉnh thành phố nào giáp biển?(HS yếu) GV: Tổng hợp đúc kết bằng lược đồ.(có liên hệ tỉnh Quảng Ngãi) GV: Treo sơ đồ cắt ngang vùng biển Việt Nam. Hỏi: Vùng biển gồm những bộ phận nào?(HS trung bình) Hỏi:Em hãy giải thích vùng nội thủy, vùng lảnh hải, vùng đặc quyền kinh tế? (HS khá) GV: Chuẩn xác kiến thức, bổ sung vùng đảo(Hơn 3000 đảo lớn nhỏ).và mở rộng tình hình chính trị ở quần đảo Hoàng Sa.(Đà Nẳng).hoặc dùng phương pháp kể chuyện nhằm gây hứng thú cho học sinh. Hỏi : Với vị trí,và nhiều đảo như trên nước ta có lợi thế gì trong quá trình phát triển và hội nhập với nền kinh tế thế giới?( HS giỏi) GV: Kết luận mục I đồng thời chuyển ý sang mục II. Mục II. Phát triển tổng hợp kinh tế Biển và Đảo. GV: Treo Sơ đồ phân tích kĩ từng nghành kinh tế biển. để học sinh hiểu khái niệm về phát triển tổng hợp. GV: Cho học sinh đọc sơ đồ hình 38.3SGK (phóng to) Chia lớp làm 4 nhóm thảo luận nhóm. GV: Phát phiếu thảo luận Phiếu 1: Nêu những tìm năng , sự phát triển, những hạn chế, phương hướng phát triển của ngành khai thác và nuôi trồng hải sản? Giáo viên: Phạm Minh Khương 14 Trường TH&THCS Ba Điền Tên SKKN: Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí 8 Phiếu 2: Nêu những tiềm năng, sự phát triển, những hạn chế, phương hướng phát triển của ngành du lịch biển và đảo? Phiếu 3: Nêu tìm năng, sự phát triển, những hạn chế, phương hướng phát triển của nghề khai thác và chế biến khoáng sản? Phiếu 4: Nêu những tiềm năng, sự phát triển, những hạn chế, phương hướng phát triển của ngành giao thông vận tải biển? . Sau khi các nhóm trả lời, GV đúc kết bằng bảng phụ..(Nhấn mạnh những thuận lợi và hạn chế trong quá trình phát triển tổng hợp kinh tế biển) Mục III:.Bảo vệ tài nguyên môi trường biển và đảo. GV: Đưa ra nhiều bức tranh và phân tích những thực trạng giảm sút tài nguyên và ô nhiểm môi trường biển và đảo ở nước ta. Hỏi: Nêu nguyên nhân dẫn tới các thực trạng trên? (HSKhá) Hỏi: Phương hướng chính để bảo vệ tài nguyên môi trường biển và đảo?( HS Khá) GV: Liên hệ địa phương , giáo dục học sinh, yêu cầu học sinh vận dụng vào thực tiễn cuộc sống rút ra bài học kinh nghiệm cho bản thân. Trong môn địa lí đây là bài mang tính tổng hợp nhất tuy nhiên ở mỗi bài tôi đều sử dụng nhiều phương pháp dạy học khác nhau, sao cho quá trình truyền tải kiến thức và sự lĩnh hội kiến thức của học sinh hiệu quả nhất. - Mặt khác tôi còn sử dụng triệt đễ các phương tiện và phương pháp dạy học sao cho phù hợp với yêu cầu của bài học như: * Sử dụng các phương tiện: + Quan sát lược đồ, bản đồ, mô hình ,mẫu vật , tranh ảnh băng hình… Học địa lí mở đầu bằng bản đồ và kết thúc cũng bằng bản đồ, bản đồ vừa là phương tiện vừa là cuốn sách thứ 2 của bộ môn địa lí.Từ bản đồ, tranh ảnh, mẫu Giáo viên: Phạm Minh Khương 15 Trường TH&THCS Ba Điền Tên SKKN: Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí 8 vật… ta có thể bồi dưỡng cho học sinh thế giới duy vật biện chứng, bồi dưỡng năng lực tư duy tự học tự nghiên cứu. Bằng sự kết hợp đồng bộ giữa phương pháp quan sát – thảo luận – kiểm tra đánh giá giờ học đã thật sự thu học sinh. 2. Hiệu quả. Các tiết dạy có sự chuẩn bị đầy đủ các phương tiện, đồ dùng dạy học như: Tranh ảnh, bảng số liệu, mẫu vật, bản đồ, thao tác chính xác, kết hợp đồng bộ nhuần nhuyễn các phương pháp dạy học. Giáo viên đã giúp các em nắm các kiến thức cơ bản một cách chính xác, do chính các em tìm ra từ các phương tiện trực quan và biết tái hiện kiến thức khi cần thiết, biết suy luận, diễn tả một sự vật hiện tượng địa lí, vận dụng chúng vào thực tiễn, trong đời sống hằng ngày, đặc biệt là trong quá trình kiểm tra. Kết quả áp dụng đề tài đối với lớp 8 trường TH&THCS Ba Điền như sau: Trước khi áp dụng Sau khi áp dụng Giỏi Khá TB Yếu Kém Giỏi Khá TB Yếu Kém 0 4 6 6 0 1 11 1 3 0 3. Kết luận: Qua những giờ dạy được chuẩn bị đầy đủ các phương tiện, thao tác chính xác, giúp các nắm các bài lí thuyết sau hơn, áp dụng trong đời sống hằng ngày, những kiến thức địa lí trong chương trình lớp 8 để giải thích mối quan hệ nhân quả của tự nhiên và kinh tế xã hội Việt Nam trong thời kỳ mở cửa, đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, đất nước ta đang trên con đường công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước, áp dụng những hiểu biết của mình vào thực tế hiện nay là điều hết sức cần thiết, sau khi học xong chương trình THCS các em có thể bước vào cuộc sống với sự tự tin và lòng dũng cảm, để đối mặt với cuộc sống xã hội đầy khó khăn và gian khổ, tạo điều kiện cho hoạt động học tập và lao động có hiệu quả và chất lượng. Giáo viên: Phạm Minh Khương 16 Trường TH&THCS Ba Điền Tên SKKN: Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí 8 Trong đề tài này tôi muốn trao đổi với các bạn đồng nghiệp những suy nghĩ của tôi về một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học, để dạy tốt chương trình địa lí 8 đạt hiệu quả cao. Tôi rất mong được sự đóng góp của các bạn đồng nghiệp để chúng ta cùng xây dựng nên một hình thức dạy môn địa lí thế nào cho hay nhất đạt kết quả cao nhất của bộ môn địa lí. Giáo viên: Phạm Minh Khương 17 Trường TH&THCS Ba Điền Tên SKKN: Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí 8 Lêi c¶m ¬n! Khi thực hiện đề tài nghiên cứu về việc “Đổi mới và sử dụng nhiều phương pháp dạy học trong môn địa lí” tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của bạn bè đồng nghiệp và tổ chuyên môn để tôi thực hiện và hoàn thành đề tài này. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện đề tài này, chắc chắn còn nhiều thiếu sót, rất mong được sự đóng góp ý kiến chân thành của bạn bè đồng nghiệp để đề tài nghiên cứu này được hoàn thiện hơn, thiết thực hơn trong việc giảng dạy bộ môn Đại lí THCS. Xin chân thành cảm ơn! Người thực hiện Ph¹m Minh Kh­¬ng Giáo viên: Phạm Minh Khương 18 Trường TH&THCS Ba Điền Tên SKKN: Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí 8 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Các phương pháp dạy học môn địa lí . (Nguyễn Châu Giang) 2. Sách giáo khoa địa lí 8. (Hồ Văn Mạnh) 3. Atlat địa lí Việt Nam. (Nguyễn Khắc Oánh) 4. Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học môn Địa lí THCS – Phạm Thu Phương (chủ biên) 5. Những vấn đề chung về đổi mới giáo dục THCS môn Địa lí – Bộ Giáo dục và Đào tạo. 6. Hướng dẫn học và ôn tập Địa lí THCS – Đặng Văn Đức. Giáo viên: Phạm Minh Khương 19 Trường TH&THCS Ba Điền Tên SKKN: Một số phương pháp sử dụng phương tiện dạy học Địa lí 8 Xác nhận của Thủ trưởng đơn vị. Giáo viên: Phạm Minh Khương 20 Trường TH&THCS Ba Điền