Tài liệu Skkn một số kinh nghiệm trong tổ chức phương pháp dạy học bộ môn gdcd cấp thpt-phương pháp sử dụng bài tậ

Së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Lµo Cai Tr-êng THPT Chuyªn tØnh Lµo Cai §Ò tµi s¸ng kiÕn c¶i tiÕn kü thuËt " MỘT SỐ KINH NGHIỆM TRONG TỔ CHỨC PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MÔN GDCD CẤP THPT - PHƢƠNG PHÁP SỬ DỤNG BÀI TẬP TÌNH HUỐNG" Hä vµ tªn gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thanh §Þnh Chức vụ: Tổ phó chuyên môn Bộ môn: GDCD – Tổ Sử - Địa - GDCD Đơn vị: Tr-êng THPT Chuyªn tØnh Lµo Cai Lµo Cai, th¸ng 1 n¨m 2014 1 MỤC LỤC 1. Đặt vấn đề…………………………………………………………… 4 2. Giải quyết vấn đề:…………………………………………………... 6 2.1. Cơ sở lý luận………………………………………………………. 6 2.2. Thực trạng việc sử dụng tình huống trong quá trình giảng dạy và hiệu quả dạy học môn GDCD hiện nay…………………………………………….7 2.3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề…………………. 10 2.4. Hiệu quả của sáng kiến……………………………………………. 12 3. Kết luận……………………………………………………………… 14 2 DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT THPT: Trung học phổ thông. GDCD: Giáo dục công dân. 3 PhÇn mét §Æt vÊn ®Ò. I. Lý do chọn đề tài. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y theo chñ tr-¬ng cña Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o, viÖc ®æi míi ph-¬ng ph¸p d¹y häc ®· trë thµnh mét yªu cÇu b¾t buéc vµ ®ang tÝch cùc ®-îc thùc hiÖn ë tÊt c¶ c¸c cÊp häc, m«n häc. ë cÊp THPT, víi t- c¸ch lµ mét m«n khoa häc x· héi trong nhµ tr-êng m«n Gi¸o dôc c«ng d©n (GDCD) ngoµi viÖc trang bÞ nh÷ng tri thøc khoa häc cho häc sinh cßn cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc h×nh thµnh nh©n c¸ch, lèi sèng cho häc sinh. §Ó n©ng cao chÊt l-îng gi¸o dôc ®ßi hái ph¶i ®æi míi ®ång bé tõ môc tiªu, néi dung ch-¬ng tr×nh, ph-¬ng ph¸p, h×nh thøc tæ chøc d¹y häc ®Õn viÖc kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ trong ®ã kh©u ®ét ph¸ lµ ®æi míi ph-¬ng ph¸p d¹y häc. MÆc dï ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong viÖc ®æi míi song kh«ng ph¶i ë bÊt cø ®©u vµ ë bÊt kú gi¸o viªn nµo còng thùc hiÖn ®-îc mét c¸ch th-êng xuyªn ®Ó ®¹t ®-îc môc tiªu m«n häc ®Ò ra. Bëi tri thøc cña bé m«n GDCD dï lµ nh÷ng kiÕn thøc phæ th«ng, c¬ b¶n nhÊt vÒ triÕt häc, kinh tÕ, ph¸p luËt th× vÉn mang tÝnh trõu t-îng, kh¸i qu¸t rÊt cao, hoÆc lµ nh÷ng vÊn ®Ò ®¹o ®øc trong thùc tiÔn cuéc sèng kh«ng thÓ ¸p ®Æt lý thuyÕt su«ng. NÕu kh«ng biÕt c¸ch sö dông linh ho¹t vµ ph¸t huy thÕ m¹nh cña tõng ph-¬ng ph¸p d¹y häc mµ ¸p dông m¸y mãc, cøng nh¾c mét ph-¬ng ph¸p d¹y häc nµo ®ã th× hiÖu qu¶ gi¸o dôc sÏ rÊt thÊp. KÕt qu¶ lµ häc sinh kh«ng hiÓu bµi, kh«ng cã høng thó víi m«n häc, t©m tr¹ng sÏ mÖt mái, ch¸n n¶n mçi khi ®Õn giê GDCD, khi ra ngoµi cuéc sèng kh«ng thÓ vËn dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ®Ó gi¶i quyÕt c¸c t×nh huèng cã thËt. Cho nªn d- luËn ë nhiÒu n¬i ®ang lªn tiÕng v× hiÖu qu¶ gi¸o dôc thùc tÕ cña m«n GDCD rÊt thÊp khi trong x· héi ngµy cµng cã nhiÒu thanh thiÕu niªn cã lèi sèng kh«ng lµnh m¹nh, trong s¸ng. §iÒu ®ã ®Æt ra mét c©u hái rÊt lín cho c¶ ngµnh gi¸o dôc 4 nãi chung vµ c¸c thÇy c« gi¶ng d¹y bé m«n GDCD nãi riªng, lµ lµm thÕ nµo ®Ó nh÷ng bµi häc cña m«n GDCD thËt sù cã ý nghÜa víi c¸c em? Víi nh÷ng lý do trªn t«i ®· chän ®Ò tµi " Một số kinh nghiệm trong tổ chức phương pháp dạy học bộ môn GDCD cấp THPT – Phương pháp sö dông bµi tËp t×nh huèng" lµm ®Ò tµi nghiªn cøu víi mong muèn chia sẻ những kinh nghiệm của bản thân, gãp phÇn vµo viÖc n©ng cao chÊt l-îng gi¶ng d¹y vµ häc tËp bé m«n. II. Đối tƣợng - phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài. 1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài: Xuất phát từ những bất cập trong thực tế của quá trình dạy và học môn GDCD ở nhà trường THPT hiện nay đề tài chủ yếu hướng vào nghiên cứu việc áp dụng kỹ thuật sử dụng bài tập tình huống -một khâu, một mắt xích quan trọng trong khi sử dụng phương pháp dạy học theo tình huống - một trong những phương pháp dạy học tích cực nhằm nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn. 2. Phƣơng pháp nghiên cứu: Đề tài sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu khác nhau trong đó chủ yếu là phương pháp lịch sử và logic, thực nghiệm, chứng minh, so sánh, phân tích... III. Mục đích nghiên cứu của đề tài. Đề tài được nghiên cứu nhằm gợi mở cho quá trình giảng dạy của giáo viên và việc học tập bộ môn GDCD của học sinh có hiệu quả hơn theo hướng phát huy tính chủ động, tự giác của học sinh trong học tập, để những bài giảng môn GDCD không còn chỉ là sách vở, không còn xa vời với học sinh nhằm nâng cao chất lượng học tập của học sinh. IV. Phạm vi áp dụng. Đề tài có khả năng áp dụng rộng rãi trong tất cả các trường THPT cho tất cả các giáo viên giảng dạy môn GDCD và có thể là tài liệu tham khảo cho các học sinh khi học tập bộ môn. 5 PhÇn hai. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ. 1. Cơ sở lý luận. 1.1. Mét sè vÊn ®Ò chung vÒ ph-¬ng ph¸p d¹y häc theo t×nh huèng. ViÖc ®æi míi ph-¬ng ph¸p d¹y häc ph¶i theo h-íng ph¸t huy tÝnh tÝnh cùc, tù gi¸c, chñ ®éng s¸ng t¹o cña häc sinh, båi d-ìng cho häc sinh n¨ng lùc tù häc, kü n¨ng vËn dông kiÕn thøc vµo thùc tiÔn, lßng say mª häc tËp vµ ý chÝ v-¬n lªn, lo¹i bá thãi quen häc tËp thô ®éng, phô thuéc hoµn toµn vµo ng-êi thÇy nh- tr-íc ®©y. Ph-¬ng ph¸p d¹y häc theo t×nh huèng ( Ph-¬ng ph¸p t×nh huèng) hay cßn gäi lµ ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu tr-êng hîp ®iÓn h×nh lµ mét trong sè c¸c ph-¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc hiÖn nay. Tuy nhiªn cÇn ph¶i nhËn thøc râ r»ng, kh«ng thÓ sö dông duy nhÊt mét ph-¬ng ph¸p d¹y häc trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y mµ l¹i hy väng ®¹t ®-îc tÊt c¶ c¸c môc tiªu ®Ò ra. Do ®ã, viÖc kÕt hîp, sö dông linh ho¹t c¸c ph-¬ng ph¸p lµ mét nghÖ thuËt ®èi víi ng-êi gi¸o viªn. §èi víi m«n GDCD, ph-¬ng ph¸p t×nh huèng cã t¸c dông rÊt lín trong viÖc chuyÓn biÕn nh÷ng kiÕn thøc khoa häc cña bé m«n thµnh nh÷ng c¸i thËt sù cÇn thiÕt cho c¸c em häc sinh trong cuéc sèng hµng ngµy. Sù thµnh c«ng cña ph-¬ng ph¸p d¹y häc theo t×nh huèng phÇn lín phô thuéc vµo t×nh huèng ®-îc ®-a ra trong bµi häc. Cã thÓ nãi nã lµ linh hån, lµ c¸i cèt lâi nhÊt, lµ vÊn ®Ò ng-êi gi¸o viªn ph¶i xem xÐt, chuÈn bÞ kü l-ìng khi sö dông ph-¬ng ph¸p nµy. Môc ®Ých ng-êi gi¸o viªn cã ®¹t tíi ®-îc hay kh«ng chÝnh lµ ë ®iÓm nµy. Bëi nÕu t×nh huèng ®-a ra kh«ng ph¸t huy ®-îc vai trß tÝch cùc cña ng-êi häc, kh«ng g¾n ®-îc víi thùc tiÔn, gi¶i quyÕt t×nh huèng kh«ng cã t¸c dông gi¸o dôc ®èi víi th¸i ®é, t- t-ëng vµ hµnh vi cña ng-êi häc th× coi nh- ng-êi gi¸o viªn ®· thÊt b¹i. Cho nªn, ®Ó sö dông ph-¬ng ph¸p nµy thµnh c«ng ®ßi hái ng-êi gi¸o viªn tr-íc hÕt ph¶i n¾m v÷ng, hiÓu râ vÒ t×nh huèng m×nh ®-a ra. 6 1.2. Nh÷ng l-u ý khi sö dông bµi tËp t×nh huèng. T×nh huèng ®-îc sö dông ®Ó gi¶ng d¹y cã thÓ lµ nh÷ng t×nh huèng thùc hoÆc m« pháng theo t×nh huèng thùc. Cô thÓ ®ã cã thÓ lµ mét hoµn c¶nh thùc tÕ trong ®ã chøa ®ùng nh÷ng m©u thuÉn, xung ®ét hoÆc cã thÓ lµ mét hoµn c¶nh g¾n víi c¸c c©u chuyÖn cã cèt truyÖn, nh©n vËt, cã chøa ®ùng xung ®ét, cã tÝnh phøc hîp ®-îc viÕt ra ®Ó chøng minh mét vÊn ®Ò nµo ®ã cña thùc tÕ cuéc sèng mµ trªn c¬ së nh÷ng xung ®ét, m©u thuÉn ®ã buéc ng-êi ta ph¶i ®-a ra mét quyÕt ®Þnh trªn c¬ së c©n nh¾c c¸c ph-¬ng ph¸p gi¶i quyÕt kh¸c nhau. V× t×nh huèng ®-îc coi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng cña ph-¬ng ph¸p nµy cho nªn khi sö dông ng-êi gi¸o viªn cÇn ph¶i l-u ý ®Õn mét sè yªu cÇu sph¹m, ®ã lµ: - T×nh huèng ®-a ra cã thÓ dµi hay ng¾n tïy tõng néi dung vÊn ®Ò. - T×nh huèng ph¶i ®-îc kÕt thóc b»ng mét lo¹t c¸c vÊn ®Ò hoÆc c©u hái nh-: B¹n nghÜ ®iÒu g× sÏ x¶y ra tiÕp theo? B¹n sÏ lµm g× nÕu lµ nh©n vËt A? Nh©n vËt B? VÊn ®Ò nµy cã thÓ ®-îc ng¨n chÆn nh- thÕ nµo? - T×nh huèng cÇn liªn hÖ víi kinh nghiÖm hiÖn t¹i còng nh- t×nh huèng cuéc sèng, nghÒ nghiÖp trong t-¬ng lai cña ng-êi häc. - T×nh huèng cÇn võa søc víi häc sinh, nã cã thÓ ®-îc xem xÐt d-íi gãc nh×n cña ng-êi häc vµ ®Ó më nhiÒu h-íng gi¶i quyÕt. Trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c t×nh huèng thùc tiÔn kh«ng ph¶i bao giê còng cã mét gi¶i ph¸p duy nhÊt ®óng. - T×nh huèng cÇn chøa ®ùng m©u thuÉn, vÊn ®Ò vµ cã thÓ liªn quan ®Õn nhiÒu ph-¬ng diÖn. - T×nh huèng cã thÓ ®-îc thÓ hiÖn d-íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau: d-íi d¹ng ch÷ viÕt, ph-¬ng ph¸p ®ãng vai, sö dông t- liÖu h×nh ¶nh, ®o¹n video clip...®Ó bµi häc trë nªn sinh ®éng, hÊp dÉn ®èi víi häc sinh. 2. Thực trạng việc sử dụng tình huống trong quá trình giảng dạy và hiệu quả dạy học môn GDCD hiện nay. 7 Thùc tÕ viÖc gi¶ng d¹y vµ häc tËp m«n GDCD còng nh- chÊt l-îng, hiÖu qu¶ gi¸o dôc cña m«n häc nµy ®ang lµ vÊn ®Ò ®-îc rÊt nhiÒu ng-êi quan t©m. T×nh tr¹ng cã nh÷ng häc sinh xÐ bµi tr-íc mÆt thÇy c« v× bÞ ®iÓm thÊp, quay cãp, nãi tôc, nãi dèi...thậm chÝ c¶ nh÷ng bÐ đang ở lứa tuổi tiểu học cũng biết chửi thề... đang là thực tế diễn ra hiện nay.Vấn đề đặt ra ở ®©y lµ vÝ sao đạo đức học sinh lại xuống cấp như thế, trong khi m«n GDCD, gi¸o dôc đạo đức vẫn được dạy liªn tục từ tiểu học đến c¸c bậc học cao hơn? NhiÒu ý kiÕn cho r»ng, chương tr×nh m«n GDCD qu¸ «m đồm, nặng về lý thuyết, thiÕu kü n¨ng sèng, kh«ng t¹o ®-îc dÊu Ên ®Ó h×nh thµnh nh©n c¸ch cho häc sinh. Chương trình học rất nhiều nhưng rất khó nhớ, khó nhập tâm. Khâu chuẩn bị bài lên lớp của nhiều giáo viên rất sơ sài. Có những giáo viên chỉ đọc qua bài học trong sách giáo khoa, hướng dẫn trong sách giáo viên sau đó ghi tóm tắt những ý chính mà không thấy được những phần kiến thức khó đối với học sinh, không thấy được mạch kiến thức của bài học và đặc biệt là quá thiên về lý thuyết giáo huấn trong khi môn GDCD cần phải tác động trực tiếp không chỉ là nhận thức, tư tưởng mà còn là hành vi hàng ngày của các em. Trên lớp, giáo viên chỉ lo truyền thụ kiến thức, quan hệ thầy trò nhợt nhạt, häc trß không được trang bị những kỹ năng tối thiểu cũng như cách ứng xử trong cuộc sống. Víi c¸ch häc cßn ®èi phã víi c¸c kú thi nh- hiÖn nay th× chõng nµo bµi gi¶ng cña thÇy c« cßn ch-a ®-a c¸c em nh÷ng t×nh huèng trong thùc tÕ ®êi sèng, kh«ng g¾n ®-îc lý thuyÕt cña m«n häc víi thùc tÕ x· héi th× chõng ®ã m«n GDCD - mét m«n häc mµ c¸c em ch-a ph¶i thi tèt nghiÖp, thi ®¹i häc...- vÉn cßn lµ m«n häc hÕt søc nhµm ch¸n, kh«ng cã søc hÊp dÉn ®èi víi häc sinh. VÊn ®Ò lµ cÇn lµm sao cho c¸c em thÊy häc m«n GDCD kh«ng ph¶i ®Ó ®èi phã víi c¸c kú thi mµ tr¸i l¹i c¸c em häc ®-îc g×, nhËn ®-îc nh÷ng g× sau mçi bµi gi¶ng cña thÇy c«? C¸c em sÏ ph¶i øng xö, ph¶i lµm nh- thÕ nµo khi b-íc ch©n ra khái cæng tr-êng lµ v« vµn c¸c t×nh huèng mu«n mµu, mu«n vÎ cña cuéc sèng? H¬n ai hÕt nh÷ng nhµ gi¸o trùc tiÕp gi¶ng d¹y bé m«n nµy cÇn ph¶i lµm cho c¸c em nhËn thÊy t¸c dông thËt sù cña m«n häc ®èi víi c¸c em vµ khi nhËn thøc ®iÒu ®ã tù b¶n 8 th©n c¸c em sÏ x¸c ®Þnh ®-îc th¸i ®é, ®éng c¬ häc tËp ®óng ®¾n, tÝnh tù gi¸c, chñ ®éng trong khi häc tËp bé m«n sÏ ®-îc n©ng lªn rÊt cao. Muèn vËy, trong khi h-íng dÉn häc sinh t×m hiÓu néi dung kiÕn thøc gi¸o viªn kh«ng thÓ kh«ng ®-a c¸c em vµo nh÷ng t×nh huèng cô thÓ. Sö dông c¸c t×nh huèng ®Ó gi¶ng d¹y lµ mét trong nh÷ng c¸ch lµm gióp m«n häc trë nªn gÇn gòi víi c¸c em h¬n. Tuy nhiên, số giáo viên có thể sử dụng thành thạo và hiệu quả bài tập tình huống trong quá trình giảng dạy hiện nay không nhiều. Cách làm truyền thống của đa số các giáo viên là lấy các câu chuyện, tình huống có sẵn kết quả để làm ví dụ hoặc làm tình huống giả định rồi cho học sinh nhận xét, rút ra kiến thức mà chưa chú trọng đến việc rèn luyện cho học sinh kỹ năng ứng phó, xử lý tình huống nên cũng không đánh giá được nhận thức, hành vi, cách giải quyết của học sinh. Việc làm này dần dần khiến học sinh trở nên thụ động, khi gặp các tình huống trong cuộc sống thực thì không có cách giải quyết phù hợp. Do đó, cần thiết phải đưa học sinh vào những tình huống giả định sát với thực tế cuộc sống của học sinh. Nhiều học sinh hiện nay coi môn GDCD là một môn học phụ bởi các em không phải trải qua những kỳ thi quan trọng ở môn học này. Thêm vào đó là cách giảng dạy như trên của giáo viên khiến cho việc học tập của đa số học sinh hiện nay đối với môn học này là cách học đối phó, chống đối. Rất ít học sinh cảm thấy có nhu cầu thực sự muốn học và hứng thú đối với môn học này. Các em nếu như có học bài cũng chỉ là vì đối phó với các bài kiểm tra như để lấy điểm miệng, điểm 15'...Trong giờ học môn GDCD hiện tượng học sinh mang sách vở của môn học khác ra học, làm việc riêng thậm chí cả ngủ gật...không phải là không có. Điều đó cho thấy bức tranh về thực tế việc dạy và học bộ môn này hiện nay như thế nào. Chúng ta cũng dễ lý giải vì sao đạo đức học sinh ngày càng xuống cấp trong khi môn GDCD vẫn được dạy, được học từ bậc học này đến bậc học khác. Tất nhiên, đạo đức của học sinh như vậy không phải chỉ do một nguyên nhân này quyết định nhưng chúng ta cũng không thể phủ nhận thực tế trên. Đành rằng chương trình học có những nội dung rất xa vời 9 với trình độ nhận thức và cuộc sống thực tế của các em nhưng nếu chúng ta - những giáo viên môn GDCD - biết cách chọn lựa, cách làm để nó gần gũi với các em hơn thì chắc chắn thái độ học tập của học sinh sẽ khác và kết quả, chất lượng giáo dục của bộ môn này không đến nỗi thấp như vậy. 3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề. Cã thÓ nãi, sö dông ph-¬ng ph¸p t×nh huèng còng gièng nh- tÊt c¶ c¸c ph-¬ng ph¸p kh¸c, nã cÇn ph¶i ®-îc sö dông ®óng lóc, ®óng chç ®Ó ®¹t yªu cÇu ®Ò ra. Nã còng kh«ng ph¶i lµ ph-¬ng ph¸p tèi -u duy nhÊt mµ cÇn cã sù phèi kÕt hîp víi c¸c ph-¬ng ph¸p kh¸c. §a sè c¸c phÇn kiÕn thøc cña m«n GDCD ë cÊp THPT ®Òu cã thÓ sö dông ph-¬ng ph¸p nµy. T×nh huèng cã thÓ ®-îc ®-a ra tr-íc khi t×m hiÓu vÒ néi dung lý thuyÕt hoÆc còng cã thÓ ®-îc ®-a ra sau nh»m kh¾c s©u, cñng cè kiÕn thøc ®· häc vµ t¨ng c-êng tÝnh liªn hÖ thùc tiÔn. VÝ dô nh- khi gi¶ng d¹y bµi 15 – líp 10: "Công dân với một số vấn đề cấp thiết của nhân loại" ®Ó gi¸o dôc häc sinh ý thøc b¶o vÖ m«i tr-êng sèng cã thÓ ®Æt ra nhiÒu t×nh huèng ®Ó c¸c em gi¶i quyÕt. T×nh huèng 1: Giê ra ch¬i, Lan nh×n thÊy vá chai n-íc b¹n nµo ®ã ®· uèng hÕt vøt ë hµnh lang. Lan liÒn ®i tíi nhÆt vá chai bá vµo thïng r¸c. ThÊy vËy, mét sè b¹n ë líp bÌn c-êi chÕ nh¹o Lan, b¶o Lan lµ h©m, cho r»ng kh«ng ai b¾t th× téi g× mµ ph¶i lµm thÕ. Hái: NÕu lµ Lan em sÏ nãi g× víi c¸c b¹n ®ã? NÕu lµ ng-êi ®-îc chøng kiÕn c¶nh c¸c b¹n c-êi nh¹o Lan nh- vËy em sÏ lµm g×? T×nh huèng 2: Bè mÑ em lµm nghÒ bu«n b¸n ®éng vËt quý hiÕm. Lîi nhuËn thu ®-îc tõ ho¹t ®éng nµy rÊt cao. §êi sèng gia ®×nh ®-îc c¶i thiÖn râ rÖt. Nh-ng em biÕt viÖc lµm cña bè mÑ nh- vËy lµ sai. Em sÏ lµm g× trong hoµn c¶nh nµy? Hay khi gi¶ng vÒ phÇn " C«ng d©n víi ®¹o ®øc" ë bµi 11, cã thÓ ®Æt c¸c em vµo nhiÒu t×nh huèng kh¸c nhau ®Ó minh häa, kh¾c s©u néi dung kiÕn thøc cña bµi häc. T×nh huèng 1: Hoµng ®· chãt dïng tiÒn mÑ cho ®Ó ®ãng häc phÝ vµo viÖc ch¬i ®iÖn tö. Hoµng ®ang lo l¾ng ch-a biÕt lµm thÕ nµo th× bµ hµng n-íc ë cæng tr-êng 10 dô dç Hoµng mang mét tói nhá ®i giao cho mét ng-êi hé bµ, bµ sÏ cho Hoµng tiÒn ®ãng häc phÝ. Hoµng tù nhñ: Lµm theo lêi bµ hµng n-íc còng ®-îc cßn h¬n lµ bÞ mÑ m¾ng, víi l¹i m×nh chØ lµm mét lÇn nµy th«i, kh«ng bao giê lµm nh- thÕ n÷a. Hái: Em cã nhËn xÐt g× vÒ suy nghÜ cña Hoµng? NÕu lµ Hoµng em sÏ lµm g×? T×nh huèng 2: HÕt giê häc khi c¸c b¹n ®· vÒ hÕt Hµ ph¸t hiÖn ra b¹n Nam cïng líp ®Ó quªn chiÕc ®iÖn tho¹i di ®éng ë ng¨n bµn. Hµ suy nghÜ vµ tù nhñ: M×nh sÏ lÊy chiÕc ®iÖn tho¹i nµy v× kh«ng cã ai biÕt c¶ bëi c¸c b¹n ®· vÒ hÕt råi, h¬n n÷a m×nh nhÆt ®-îc chø cã ¨n c¾p ®©u. H»ng quyÕt ®Þnh kh«ng b¸o c¸o viÖc nµy víi thÇy c« vµ còng kh«ng tr¶ l¹i cho Nam. Hái: H·y nhËn xÐt vÒ suy nghÜ vµ viÖc lµm cña Hµ? NÕu lµ Hµ em sÏ lµm g×? T¹i sao em l¹i lµm nh- vËy? Tình huống 3: Thầy giáo buộc tội bạn là người đã viết những dòng chữ bậy bạ trên tường nhà vệ sinh ở trường. Bạn biết rõ là mình vô tội, mà thủ phạm lại chính là đứa bạn thân cùng lớp . Thầy giáo nói sẽ hạ hạnh kiểm của bạn. Bạn sẽ làm gì? Khi gi¶ng d¹y ®Õn bµi 12 " C«ng d©n víi t×nh yªu, h«n nh©n vµ gia ®×nh", cã thÓ dïng mét sè t×nh huèng sau ®Ó häc sinh gi¶i quyÕt khi häc vÒ gia ®×nh: T×nh huèng 1: Chi lµ mét n÷ sinh THPT. Mét lÇn, Chi nhËn lêi ®i ch¬i xa víi mét nhãm b¹n cïng líp. Bè mÑ Chi biÕt chuyÖn ®· can ng¨n vµ kh«ng cho Chi ®i víi lý do, nhµ tr-êng kh«ng tæ chøc vµ còng kh«ng cã c« gi¸o chñ nhiÖm ®i cïng. Chi vïng v»ng, giËn dçi vµ cho r»ng, bè mÑ ®· x©m ph¹m quyÒn tù do cña Chi. Theo em, ai ®óng, ai sai trong tr-êng hîp nµy? V× sao? NÕu em lµ Chi em sÏ øng xö nh- thÕ nµo trong tr-êng hîp nµy? T×nh huèng 2: Em lµ con ót trong gia ®×nh cã hai chÞ em g¸i. Bè em l¹i 11 mong muèn cã mét cËu con trai ®Ó nèi dâi t«ng ®-êng. V× thÕ bè th-êng hay uèng r-îu say råi vÒ nhµ l¹i m¾ng vî con. NhiÒu lÇn bè cßn ®¸nh mÑ v× cho r»ng mÑ kh«ng ®Î ®-îc mét th»ng cu cho bè. Hái: Em sÏ lµm g× ®Ó thay ®æi suy nghÜ vµ hµnh ®éng cña bè, gãp phÇn x©y dùng gia ®×nh m×nh h¹nh phóc? Nh- vËy, c¸c t×nh huèng cã thÓ ®-îc sö dông víi nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau. NÕu sö dông t×nh huèng d-íi d¹ng ®o¹n video clip, h×nh ¶nh ...sÏ g©y ®-îc søc hÊp dÉn h¬n ®èi víi häc sinh. Tuy nhiªn h×nh thøc nµy ®ßi hái gi¸o viªn ph¶i cã nguån tliÖu phong phó, phï hîp víi néi dung gi¶ng d¹y. §Ó lµm ®-îc ®iÒu ®ã, c¸ch tèt nhÊt lµ gi¸o viªn nªn truy cËp vµo Internet ®Ó t×m kiÕm t- liÖu. ( §Ò tµi " øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong gi¶ng d¹y bé m«n GDCD ë tr-êng THPT" n¨m häc 2008 - 2009 cña t«i ®· ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy). Nhưng các tình huống đưa ra muốn có tác dụng tốt thì nhất thiết nó phải gắn với thực tế cuộc sống của học sinh, với những hoạt động diễn ra hàng ngày mà học sinh hay gặp phải. Điều đó không những có tác dụng định hướng đúng về nhận thức mà còn giúp các em có các kỹ năng cần thiết để xử lý tình huống. Thực tế các tình huống, kể cả tình huống căng thẳng có thể diễn ra một cách thường xuyên, liên tục, không loại trừ bất kỳ một ai, cho nên nếu như để học sinh được học tập với các tình huống như vậy thì khi ra ngôài cuộc sống các em sẽ trưởng thành hơn rất nhiều. 4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm. ViÖc gi¶i quyÕt c¸c t×nh huèng trªn cã thÓ cã nhiÒu h-íng kh¸c nhau vµ còng kh«ng ph¶i chØ cã duy nhÊt mét ph-¬ng ¸n ®óng. Chính vì lý do đó nên trong phạm vi của đề tài này tôi không đưa ra cách giải quyết cụ thể cho từng tình huống mà chỉ đưa ra những gợi ý, hướng dẫn chung và những điểm cần lưu ý trong khi giải quyết các tình huống. Đó là người gi¸o viªn cÇn khÝch lÖ, ®éng viªn c¸c em ®Ó c¸c em béc lé suy nghÜ, nhËn thøc cña m×nh. Lúc này phương pháp hay được sử dụng và có hiệu quả hơn cả là sử dụng phương pháp động não. ý kiÕn nµo cña c¸c em còng cÇn ®-îc 12 t«n träng. Sau ®ã, nªn cho c¸c em so s¸nh, ®èi chiÕu ®Ó thèng nhÊt t×m ra mét ph-¬ng ¸n, mét c¸ch gi¶i quyÕt hîp lý nhÊt. Tõ viÖc x¸c ®Þnh ®-îc c¸ch gi¶i quyÕt ®ã ng-êi gi¸o viªn ph¶i khÐo lÐo ®-a c¸c em vµo néi dung bµi häc, c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc mµ c¸c em ph¶i tu©n theo. HiÖu qu¶ cña viÖc lµm nµy ph¶i thÓ hiÖn ë chç, häc sinh tù thÊm nhuÇn c¸c bµi häc ®¹o ®øc, c¸ch ®èi nh©n xö thÕ mµ kh«ng c¶m thÊy bÞ gß bã, Ðp buéc hay t©m tr¹ng nh- ®ang ngåi nghe ng-êi gi¸o viªn gi¸o huÊn. ë c¸c b-íc nµy cã thÓ sö dông kÕt hîp víi ph-¬ng ph¸p th¶o luËn nhãm nhá ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ lµm viÖc cña häc sinh. KÕt qu¶ kh¶o s¸t cho thÊy nh÷ng giê d¹y ®-îc tiÕn hµnh theo ph-¬ng ph¸p trªn kh«ng nh÷ng ph¸t huy ®-îc tÝnh tÝch cùc, s¸ng t¹o cña häc sinh mµ quan träng h¬n nã ®· ®-a m«n GDCD l¹i gÇn víi c¸c em h¬n. C¸c em cã c¸i nh×n vÒ thùc tÕ cuéc sèng, båi d-ìng ®-îc nh÷ng t×nh c¶m ®¹o ®øc trong s¸ng, x¸c ®Þnh th¸i ®é vµ hµnh ®éng ®óng ®¾n, biÕt ®¸nh gi¸ vÒ hµnh vi cña c¸c c¸ nh©n kh¸c trong x· héi. Häc sinh dÇn dÇn thÊy yªu thÝch m«n häc h¬n. GDCD kh«ng ph¶i lµ m«n häc qu¸ nhµm ch¸n, cøng nh¾c, kh« khan nh- nhiÒu ng-êi nghÜ. KÕt qu¶ kiÓm tra viÖc vËn dông kiÕn thøc cña häc sinh cụ thể ở các lớp như sau: Lớp không áp dụng phương pháp sử dụng bài tập tình huống: Lớp Tổng số HS Điểm giỏi Điểm khá Điểm TB Điểm yếu 10 Lý 35 10 17 8 0 10 Anh 35 8 18 7 2 Lớp có áp dụng phương pháp sử dụng bài tập tình huống Lớp Tổng số HS Điểm giỏi Điểm khá Điểm TB Điểm yếu 10 Toán 35 19 14 2 0 10 A1 31 14 15 2 0 Như vậy, rõ ràng việc áp dụng phương pháp sử dụng bài tập tình huống đã thay đổi kết quả học tập của học sinh một cách tích cực. Không những thế, qua 13 quan sát, những học sinh được học tập với các tình huống cụ thể còn linh hoạt lựa chọn những phương pháp giải quyết tình huống trong thực tiễn một cách nhanh chóng và hiệu quả nhất. PhÇn ba. KÕt luËn. HiÖu qu¶ gi¶ng d¹y vµ häc tËp bé m«n GDCD hiÖn nay ch-a cao cã nhiÒu nguyªn nh©n. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n ®ã lµ do ph-¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn vµ ph-¬ng ph¸p häc tËp cña häc sinh ch-a phï hîp. ViÖc thay ®æi ch-¬ng tr×nh néi dung s¸ch gi¸o khoa cïng víi c¸c ph-¬ng ph¸p d¹y häc ®ang tõng b-íc ®-îc thùc hiÖn nh»m kh¾c phôc h¹n chÕ trªn. Song dï lµ ph-¬ng ph¸p nµo ®i ch¨ng n÷a th× còng ®ßi hái ng-êi gi¸o viªn ph¶i cã tr×nh ®é kiÕn thøc v÷ng vµng, am hiÓu vÒ thùc tÕ cuéc sèng, biÕt vËn dông linh ho¹t c¸c ph-¬ng ph¸p trong khi gi¶ng d¹y. Kh«ng nh÷ng ®Ó häc sinh tù t×m ra con ®-êng ®Õn víi tri thøc khoa häc mµ cßn ph¶i t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn t×nh c¶m, th¸i ®é cña häc sinh, gióp c¸c em biÕt vËn dông kiÕn thøc ®· häc vµo cuéc sèng hµng ngµy, tõ ®ã thÊy ®-îc ý nghÜa thùc sù cña m«n GDCD vµ thay ®æi thãi quen suy nghÜ, t©m lý nhµm ch¸n ®èi víi m«n GDCD. Víi môc ®Ých gãp phÇn vµo viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ vµ chÊt l-îng gi¶ng d¹y thùc tÕ cña bé m«n GDCD trong nhµ tr-êng THPT, t«i ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu vµ vËn dông mét ph-¬ng ph¸p d¹y häc míi theo h-íng ph¸t huy tèi ®a vai trß tÝch cùc cña ng-êi häc. §Ò tµi cña t«i sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong nhËn ®-îc sù quan t©m, chia sÎ vµ gãp ý cña c¸c b¹n ®ång nghiÖp. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Lµo Cai, ngµy th¸ng n¨m 2014 Ng-êi viÕt ®Ò tµi NguyÔn ThÞ Thanh §Þnh 14 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Đổi mới phƣơng pháp dạy học, chƣơng trình và sách giáo khoa - Trần Bá Hoành. 2. Một số vấn đề về đổi mới phƣơng pháp dạy học ( Dự án phát triển giáo dục phổ thông). 3. Tài liệu bồi dƣỡng nâng cao năng lực cho giáo viên các trƣờng THPT ( Dự án phát triển giáo dục THPT). 15 16