MỘT SỐ KINH NGHIỆM KHI LẬP PHƯƠNG TRÌNH HÓA HỌC VÀ GIẢI
BÀI TOÁN TÍNH PHƯƠNG TRÌNH HOÁ HỌC
I/ §Æt vÊn ®Ò
Ho¸ häc líp 8 lµ mét m«n khoa häc tù nhiªn rÊt míi vµ rÊt khã ®èi víi häc sinh
.C¸c em b¾t ®Çu lµm quen víi c¸c kÝ hiÖu ho¸ häc c«ng thøc ho¸ häc ,c¸c kh¸i niÖm
®¬n chÊt ,hîp chÊt ,hçn hîp nguyªn tè ho¸ häc nguyªn tö ,ph©n tö ......Vµ ®Æc biÖt
ph©n tö lµ nh÷ng h¹t vi m« m¾t thêng kh«ng nh×n thÊy®îc do ®ã tÊt c¶ ®Òu rÊt míi
l¹ vµ rÊt khã víi häc sinh .§Æc biÖt lµ c¸c bµi toÊn còng rÊt khã kh«ng l¾m ch¾c lý
thuyÕt th× kh«ng lµm ®îc
Lµ mét gi¸o viªn d¹y ho¸ 8-9 t«i thÊy bµi to¸n nµo còng cã mét c¸ch gi¶i chung nh
s¸ch gi¸o khoa ®øa ra nhng trong khi gi¶ng d¹ ®Æc biÖt lµ khi luyÖn tËp lo¹i to¸n
nµo t«i còng thêng ®a ra méy c¸ch lµm nhanh nhÊt ®Ó häc sinh lµm vµ dÔ hiÓu
.Trong bµi nµy t«i xin tr×nh bµy mét sè kinh nghiÖm khi lËp mét ph¬ng tr×nh ho¸
häc vµ mét sè d¹ng to¸n tÝnh theo ph¬ng tr×nh ho¸ häc
II/ Néi dung
1/ LËp ph¬ng tr×nh ho¸ häc
-ViÕt ®óng c«ng thøc ho¸ häc cña c¸cchÊt ph¶n øng vµ chÊt míi sinh ra
- Chän hÖ sè sao cho sè nguyªn tö cña mçi nguyªn tè ë hai vÕ lµ b»ng nhau
C¸ch lµm nh sau
+ Nªn b¾t ®Çu tõ nh÷ng nguyªn tè mµ cã sè nguyªn tö nhiÒu vµ kh«ng b»ng nhau
+ Trêng hîp mµ ssã nguyªn tö cña mét nguyªn tè ë vÕ nµy ch½n mµ vÕ kia lÎ th× tríc hÕt ph¶i ®Æt hÖ sè 2 cho chÊt mµ cã ssè nguyªn tö lÎ råi tiÕp tôc ®Æt hÖ sè cho
ph©n tö chøa sè nguyªn tö ch½n ë vÕ cßn l¹i sao cho sè nguyªn tö cña mçi nguyªn
tè ë 2 vÕ lµ b»ng nhau
VÝ dô
LËp ph¬ng tr×nh ho¸ häc c¶u ph¶n øng cã s¬ ®å sau
Al + O2 ------ Al2O3
Gi¶i
Bíc 1 : §¾t hÖ sè 2 tríc c«ng thøc Al2O3 nh vËy sè nguyªn tö oxi ë vÕ tr¸i lµ 6 nªn
Sè ph©n tö ph¶i lµ 3
Bíc 2 C©n b»ng sè nguyªn tö Al ®Ó 2 vÕ cña ph¬ng tr×nh lµ b»ng nhau
Sau khi c©n b»ng ®îc ph¬ng tr×nh nh sau
Al + 3 O2 2 Al2O3
Trong trêng hîp ph©n tö cã 3 lo¹i nguyªn tè th× thêng hai nguyªn tè kÕt hîp víi
nhau thµnh nhãm nguyªn tè , ta coi c¶ nhãm nguyªn tè lµ mét nguyªn tè råi tiÕn
hµnh c©n b»ng nh trªn
VÝ dô
LËp ph¬ng tr×nh cña ph¶n øng cã s¬ ®å sau
Al + H2SO4 ------ Al2(SO4)3 + H2
+ Nhãm SO4 coi nh lµ mét nguyªn tè
+ Nhãm SO4 ë hai vÕ cã nhiÌu nhÊt vµ l¹i kh«ng b»ng nhau nªn ta c©n b»ng tríc
®Æt hÖ sè 3 vµo tríc H2SO4 sau ®ã c©n b»ng ®Õn hÖ sè nguyªn tö H vµ sau cïng lµ
Al
Ph¬ng tr×nh ®îc lËp nh sau
2Al + 3 H2SO4 Al2(SO4)3 + 3 H2
§iÒu quan träng nhÊt lµ trong qu¸ tr×nh ph¬ng tr×nh kh«ng ®îc thay ®æi chØ sè c«ng
thøc ho¸ häc
2 Nh÷ng ®iÓm cÇn lu ý khi lµm bµi to¸n tÝnh theo ph¬ng tr×nh ho¸ häc
Häc sinh sö dông thµnhth¹o c¸c c«ng thøc liªn hÖ gi÷a sè mol khèi lîng vµ thÓ tÝch
mol ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn
n=
-
m
M
m = n.M
n=
V
22,4
LËp ®óng ph¬ng tr×nh ho¸ häcnh phÇn 1®· nªu
Tõ ph¬ng tr×nh ho¸ häc rut ra tØ lÖ sè mol cña c¸c chÊt cho biÕt vµ chÊt cÇc t×m
a/ Trong nh÷ng bµi to¸n tÝnh theo cong thøc vµ ph¬ng tr×nh ho¸ häc chØ cÇn biÕt khèi lîng cña motj chÊt trong c¸c chÊt tham gia hay t¹o thµnh lµ tÝnh ®îc c¸c chÊt cßn l¹i
Lîng chÊt thÓ tÝnh theo mol ,gam,kil«gam,hoÆc theo thÓ tÝch ml lit,m3
-
TÊt c¶ c¸c bµi to¸n ®Òu tÝnh theo quy t¾c tam xuÊt
VÝ dô a
Bµi to¸n tÝnh theo sè mol
Cho 28 gam s¾t t¸c dông võa ®ñ víi dung dÞch HCl . TÝnhthÓ tÝch khÝ sinh ra ë
(®ktc)
Gi¶i
nFe =
28
56
= 0,5 mol
Ph¬ng tr×nh ph¶n øng
Fe +
Theo ph¬ng tr×nh
Theo ®Çu bµi
1 mol
2 HCl
FeCl2 +
H2
1 mol
1mol
x mol
2mol
0,5 mol
x=
0,5.1
0,5
ThÓ tÝch khÝ H2 sinh ra lµ VH2 = 0,5.22,4 =11,2 (l)
Lu ý . NÕu yªu cÇu ®Çu bµi tÝnh khèi lîng chÊt ra gam hoÆc thÓ tÝch ml th× chóng ta
ph¶i ®æi c¸c d÷ kiÖn vÒ mol sau l¹i vËn dông c«ng thøc ®æi ra theo yªu cÇu cña bµi
VÝ dô b
Bµi to¸n tÝnh theo khèi lîng lµ Kg ,tÊn thÓ tÝch lµ m3
Nung 10 tÊn ®¸ v«i trong lß nung .TÝnh khèi lîng cña v«i sèng (CaO) t¹o thµnh .Coi
hiÖu suÊt ®¹t 100%
Gi¶i
CaCO3 CaO + CO2
Theo ph¬ng tr×nh ph¶n øng
Theo ®Çu bµi
100
10tÊn
56
x tÊn
X = 56.10 =5,6 (tÊn)
100
Víi bµi kh«ng ®æi 10 tÊn CaCO3 vÒ mol v× sè lín
VÝ dô 2
Cho 10m3 khÝ oxi nguyªn chÊt ch¸y hÕt víi cac bon . TÝnh thÓ tÝch khÝ CO 2 thu ®îc
( c¸c khÝ ®Òu ®o ë ®ktc)
Gi¶i
C + O2 CO2
Ph¬ng tr×nh ph¶n øng
Tho ph¬ng tr×nh ph¶n øng
Theo ®Çu bµi
y=
22,4 l 22,4 l
10 l
yl
22,4.10
22,4
= 10 m3
b/ Trêng hîp gÆp bµi to¸n biÕt lîng cña c¶ hai chÊt tham gia vµ yªu cÇu tÝnh lîng chÊt
míi sinh ra th× trong sè hai chÊt tham gia ph¶n øng sÏ cã chÊt cßn d hoÆc cã thÓ thm gia hÕt .Lîng chÊt míi sinh ra sÏ tÝnh theo chÊt ph¶n øng hÕt do ®ã ph¶i t×m xem
chÊt nµo ph¶n øng hÕt
VÝ dô
A + B C + D
C¸ch gi¶i lËp tØ sè
Sè mol chÊt A (theo ®Ò bµi)
Sè mol chÊt A( theo ph¬ng tr×nh)
Sè mol chÊt B ( theo ®Ò bµi)
Sè mol chÊt B ( theo ph¬ng tr×nh)
So s¸nh 2 tØ sè tØ s«nµo lín h¬n chÊt ®ã cßn d chÊt kia ph¶n øng hÕt . TÝnh theo chÊt
ph¶n øng hÕt
VÝ dô
Cho hçn hîp gåm 4,48 gam bét Fe vµ 3,2 gam bét S ®em nung trong èng nghiÖm sau
mét thêi gian ngõng nung .Ph¶n øng x¶y ra theo s¬ ®å
Fe + S ---- FeS
TÝnh khèi lîng FeS t¹o thµnh sau ph¶n øng
Gi¶i
nFe =
4,48
56
=0,08 (mol)
lËp tØ sè
1mol
= 0,1 (mol)
1 mol
0,08 mol
0,08
0,1
1
1
3,2
32
S FeS
ph¬ng tr×nh ho¸ häc Fe +
theo ph¬ng tr×nh
theo bµi ra
nS =
0,1 mol
Sd
TÝnh FeS theo sè mol Fe
Fe
+
S FeS
1
1
0,08
0,08
1
0,08
nFe = 0,08 mol mFeS =0,08 .(56+32) =7,04 (g)
Chó ý nÕu ®Çu bµi cho d÷ kiÖn chÊt tham gia lµ mol mµ yªu cÇu kÕt qu¶ t×nh lµ gam
hay thª tÝch lµ lÝt th× kh«ng ®Æt quy t¾c tam suÊt nh trªn mµ ph¶i ®æi mol ra khèi lîng gam hoÆc thÓ tÝch ra lÝt .NÕu kh«ng bµi to¸n sÏ sai
VÝ dô
Cho 0,5 mol H2 t¸c dông võa ®ñ víi oxi t¹o ra níc .TÝnh thÓ tÝch oxi cÇn dïng ë
(®ktc)
Gi¶i
2 H2
+ O2 2H2O
2 mol
1mol
0,5 mol
x mol
x=
0,5.1
=0,25
2
(lÝt)
Ph¶i tÝnh theo x ra mol
KÕt qu¶ sai
H2 +
2 mol
0,5mol
O2 2 H2O
1 mol
x mol
x = 0,5.1 =0,25 (mol)
2
VH2 = 0,25 . 22,4 = 5,6 lÝt
III/ KÕt luËn
Trªn ®©y lµ mét kinh nghiÖm mµ t«i rót ra qua nh÷ng n¨m gi¶ng d¹y ®îc tæ bé m«n
vµ c¸c ®ång nghiÖp ®¸nh gi¸ lµ ®¹t kÕt qu¶ tèt ®èi víi häc sinh líp 8 - 9
Trêng trung häc c¬ së Thôy Xu©n
Ngµy 5 th¸ng 11 n¨m 2004
Gi¸o viªn Vò thÞ NhuÇn
Bµi soan thi gi¶ng
Ch¬ng II Mol vµ tÝnh to¸n hoÊ häc
TiÕt 26 Mol
AMôc tiªu
1 Häc sinh biÕt ®îc kh¸i niÖm mol, khèi lîng mol, thÓ tÝch mol cña chÊt khÝ
2/ VËn dông c¸c kh¸i niÖm trªn ®Ó tÝnh ®îc khèi luîng mol, thÓ tÝch mol cña c¸ chÊt
ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn
3/ VËn dông kü n¨ng tÝnh ph©n tö khèi vµ cñng cè vÒ c«ng thøc ho¸ häc cña ®¬n chÊt
vµ hîp ch©t
B/ chuÈn bÞ cña gi¸o viªn vµ häc sinh
Phßng gd-®t th¸i thôy
Trêng thcs thôy xu©n
Bµi so¹n thi gi¶ng Ho¸ 8
TiÕt 26:Mol
Hä tªn gi¸o viªn : vò thÞ nhuÇn
Ngµy säan : 25/11/04
Ngµy d¹y : 7/12/04
Ch¬ng II
Mol vµ tÝnh to¸n ho¸ häc
TiÕt 26
Mol
A/Môc tiªu
1 Häc sinh biÕt ®îc kh¸i niÖm mol, khèi lîng mol, thÓ tÝch mol cña chÊt khÝ
2/ VËn dông c¸c kh¸i niÖm trªn ®Ó tÝnh ®îc khèi luîng mol, thÓ tÝch mol cña c¸ chÊt
ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn
3/ VËn dông kü n¨ng tÝnh ph©n tö khèi vµ cñng cè vÒ c«ng thøc ho¸ häc cña ®¬n chÊt
vµ hîp ch©t
B/ ChuÈn bÞ cña gi¸o viªn vµ häc sinh
GV: B¶ng ntk, b¶ng phô cã vÏ h×nh 31 (SGK-64)
C¸c bµi tËp
HS : ¤n l¹i c¸c kh¸i niÖm NTK,PTKc¸ch tÝnh ph©n tö khèi
C/ Ho¹t ®éng d¹y vµ häc
Häat ®éng cña gi¸o viªn
Ho¹t ®éng cña häc sinh
Ho¹t ®éng 1
( KiÓm tra bµi cò)
GV : Gîi ý häc sinh ®øng t¹i chç tr¶ lêi
1/ Nguyªn tö khèi lµ g×?, Ph©n tö khèi
lµ g×?
2/ TÝnh nguyªn tö khèi cña oxi , hi®r«
ph©n tö khèi cña O2 , CO2 , H2O
GV ghi ra gãc b¶ng
3/ Khèi lîng tÝnh b»ng gam cña 1
nguyªn t C lµ bao nhiªu?
Tõ bµi kiÓm tra trªn GV nªu vÊn ®Ó c¸c
em thÊy nguyªn tö , ph©n tö lµ nh÷ng h¹t
v« cïng nhá bÐ kh«ng ®Õm ®îc , c©n ®îc . Nhng trong ho¸ häc l¹i rÊt cÇn biÕt
cè bao nhiªu nguyªn tö hoÆc ph©n tö c¸c
chÊt tham gia ph¶n øng còng nh s¶n
phÈm . V× vËy c¸c nhµ khoa häc ®· ®a ra
mét kh¸i niÖm dµnh cho c¸c h¹t vi m« ®ã
lµ mol
Trong ch¬ng nµy chóng ta cïng nghiªn
cøu ®Ó biÕt xem mol lµ g× vµ c¸c tÝnh
to¸n ho¸ hcä cã liªn quan ®Õn nã nh thÕ
nµo?
GV ghi tªn ch¬ng nµy, bµi
Ho¹t ®éng 2
I/ Mol lµ g×?
- GV : Tríc khi t×m hiÓu kh¸i niÖm
mol lµ g× GV dÉn ra vÝ dô
- Khi ra chî em mua 1 t¸ bót ch× 1
yÕn g¹o
1/ NTK lµ khèi lîng tÝnh b»ng ®vc
PTK lµ khèi lîng tÝnh b»ng ®vc
2/ NTK: O = 16 ®vc
PTK O2 = 32®vc
H=1®vc
CO2 =44®vc
HS tr¶ lêi b»ng 1,9926.10-23 (gam)
HS tr¶ lêi 12 c¸i
10 kg
- Nh vËy 1 t¸ bót ch× lµ 12 c¸i
1 yÕn gaä lµ 10 kg
VËy mol lµ gi? C¸c em t×m hiÓu kh¸i
niÖm nµy trong SGK
HS tr¶ lêi
Mol lµ lîng chÊt chøa 6.1023 nguyªn tö
hoÆc ph©n tö cña chÊt ®ã
- HS ghi
GV nh¾c l¹i ®Þnh nghÜa
- 6.1023 gäi lµ sè av«ga®r«
GV thuyÕt minh vÒ con sè 6.1023 ®îc lµm
trßn tõ 6,023.1023 gäi lµ sè av«ga®r«. KÝ
hiÖu lµ N
GV gäi häc sinmh ®äc phÇn ®äc thªm
trong (SGK-64) ®Ó th©ý sè av«ga®r« lªn
®Õn møc ®é nµo
? NÕu nãi 1 mol hi®r« th× em hiÓu nh thÕ
nµo ?
?VËy ph¶i nãi nh thÕ nµo cho ®óng?
?VËy 1 mol nguyªn tö H cã bao nhiªu
nguyªn tö H
1 mol ph©n tö H2 cã chøa 6.1023 ph©n tö
H2 ®îc kh«ng ?
GV treo b¶ng phô cã ®Ò bµi tËp
1/ Em h·y ®iÒn ch÷ § vµo tríc nh÷ng
c©u mµ em cho lµ ®óng trong c¸c c©u sau
- KÝ hiÖu lµ N : N = 6.1023
HS tr¶ lêi cã thÓ hiÓu lµ
1 mol nguyªn tö Hi®r« hoÆc 1 mol ph©n
tö hay mét mol nguyªn tö .
Tr¶ lêi
1mol nguyªn tö H cã chøa N
nguyªn tö H
1 mol ph©n tö H2 cã chøa N ph©n tö H2
§îc v× N=6.1023
1 Sè nguyªn tö Fe cã trong 1 mol
nguyÓn tö s¾t b»ng sè nguyªn tö Magiª
cã trong 1 mol nguyªn tö Mg
2 Sè nguyªn tö oxi cã trong 1 mol ph©n
tö oxi b¾ng sè nguyªn tö ®ång cã trong 1
mol nguyªn tö ®ång
3/ 0,25 mol ph©n tö níc cã 1,5.1023
ph©n tö níc
Tõ bµi tËp trªn GV chuyÓn tiÕp sang
phÇn II
1 mol nguyªn tö s¾t vµ 1 mol nguyªn tö
magiª cã sè nguyªn tö b»ng nhau vËy
chóng cã khèi lîng b»ng nhau ka«ng c¸c
em chuyÓn sang phÇn II Khèi lîng mol lµ
gi?
HS lµm bµi tËp vµo vë
HS ®iÒn ch÷ § vµo tríc c©u 1,3
Ho¹t ®éng III
Khèi lîng mol lµ g×?
C¸c em ®· biÕt khèi lîng cña mét t¸ bót
ch× lµ 12 c¸i , mét yÕn g¹o lµ 10Kg. VËy
1 mol c¸c chÊt cã khèi lîng mol lµ bao
nhiªu (gäi t¾t lµ khèi lîng mol)
? VËy khèi lîng mol lµ g×?
C¸c em t×m hiÓu kh¸i niÖm nµy trong
SGK
? C¸ch tÝnh khèi lîng mol nh thÕ nµo?
GV treo b¶ng cã tÝnh ph©n tö khèi cña
O2,CO2 , H2O vµ nguyªn tö khèi O. Nh
sau(Ghi thªm khèi lîng mol)
PTK(NTK)
KL Mol
O2
32®vC
32 (g)
CO2
44 ®vC
44 (g)
H2O
18®vC
18 (g)
O
16 ®vC
16 (g)
? Em h·y so s¸nh NTK, (PTK) cña 1 chÊt
, nguyªn tö víi lhèi lîng mol cña chÊt ®ã
nguyªn tè ®ã
TÝnh b»ng gam
Khèi lîng
Cã cïng trÞ sè víi
NTK(PTK)
Ký hiÖu lµ : M
GV cho häc sinh lµm bµi tËp 2
TÝnh khèi lîng cña c¸c chÊt sau
Al2O3, H2SO3 , SO2
GV Gäi HS tr¶ lêi
HS tr¶ lêi
Khèi lîng mol cña mét chÊt lµ khèi lîng tÝnh b»ng gam cña N nguyªn tö
hoÆc ph©n tö chÊt ®ã
HS ghi + TÝnh b»ng gam
+ KÝ hiÖu M
HS tr¶ lêi
Khèi lîng mol nguyªn tö hay ph©n tö
cña mét chÊt cã cïng trÞ sè víi nguyªn
tö khèi
hay ph©n tö khèi cña chÊt ®ã
HS ghi
+ Cã cïng trÞ sè víi NTK hay PTK
Ghi vÝ dô trªn vµo vë
Mo2 = 32 g
Mo
= 16 g
Mco2 = 44 g
MH 2 O = 18 g
HS lµm vµo vë
-
MAl O
-
MH SO = 98 g
MSO = 64 g
- Lu ý khèi lîng mol nguyªn khèi
lîng mol ph©n tö
2
= 102 g
3
2
4
2
GV : Nh vËy 1 mol khÝ O2 vµ CO2 cã
cïng sè ph©n tö nhng khèi lîng kh¸c
nhau lªn thÓ tÝch cña chóng cã kh¸c nhau
kh«ng chóng ta sang phÇn III
Ho¹t ®éng IV
ThÓ tÝch mol cña chÊt khÝ
GV: Lu ý ë ®©y chØ nãi ®Õn chÊt khÝ
? ThÓ tÝch 1 mol cña chÊt khÝ nµy lµ thÓ
tich cña bao nhiªu ph©n tö
? Cã nãi lµ bÞ chiÕm bëi N nguyªn tö
kh«ng?
GV treo b¶ng phô vÏ h×nh 31(SGK)
Cho häc sinh quan s¸t vµ tr¶ lêi nhËn xÐt
? Khèi lîng mol cña c¸c chÊt khÝ ?
? So s¸nh thÓ tÝch cña c¸c chÊt khÝ?
GV nh¾c l¹i .NÕu ë cïng ®iÒu kiÖn (t0 , p)
th× V b»ng nhau (ml)
®ktc (p =1atm, t=O0c ) c¸c chÊt khÝ b»ng
22,4 l
ë ®iÒu kiÖn phßng (p =1atm,t0 =200c)V
=24l
Ho¹t ®éng V
LuyÖn tËp cñng cè
GV gäi häc sinh lªn b¶ng nªu l¹i néi
dung chÝnh cña bµi
Cho häc sinh lµm bµi tËp 3
Em h·y cho biÕt c©u nµo ®óng , c©u nµo
sai trong c¸c c©u sau
1/ ë cïng ®iÒu kiÖn thÓ tÝch 0,5 mol cña
HS tr¶ lêi : lµ thÓ tÝch bÞ chiÕm bëi N
ph©n tö chÊt ®ã
Kh«ng ; v× chÊt khÝ chØ cã ph©n tö th«i
HS tr¶ lêi c¸c chÊt khÝ cã khèi lîng mol
kh¸c nhau nhng cã thÓ tÝch b»ng nhau
HS ghi
ë cïng diÒu kiÖn vÒ (t0,p)1 mol chÊt khÝ
bÊt kú ®Òu cã thÓ tÝch b»ng nhau
VH2 = VO2 =VN2
ë ®ktc (p = 1atm,t0 =O0c)
VH2 = VO2 =VN2 = 22,4 l
ë ®iÒu kiÖn t0phßng (p =1atm,t=200c )
VH2 =VO2 = VN2 = 24 l
khÝ N2 b»ng thÓ tÝch cña 0,5 mol khÝ SO3
2/ ThÓ tÝch cña 0,5 mol khÝ H2 ë nhiÖt
®é phßng lµ 11,2 l
3/ ë ®ktc thÓ tÝch cña 0,25 mol khÝ CO lµ
5,6 l
4/ ThÓ tÝch cña 1 g khÝ H2 b»ng thÓ tÝch
cña 1 g khÝ oxi
Ho¹t ®éng VI
Híng dÉn bµi tËp vÒ nhµ (2 phót)
Bµi 2 (a) L ý khèi lîng mol nguyªn tö Cl, mol ph©n tö Cl2
4 ? Khèi lîng cña N ph©n tö lµ khèi lîng cña bao nhiªu mol , HS tr¶ lõi (1 mol)
§ã lµ ®i tÝnh khèi lîng mol ph©n tö cña c¸c chÊt ®ã
§Çu tiªn tÝnh PTK
Thay ®¬n vÞ lµ g
- Xem thêm -
.DOC 
14 
91 
118 
