Tài liệu Skkn một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy vai trò tự học nhằm nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử cấp thcs

Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy vai trò tự học nhằm nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử cấp THCS I. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài a. Lý do khách quan Hiện nay, do tác động của xã hội, xu hướng học tập của nhiều học sinh có phần chênh lệch giữa các môn khoa học tự nhiên và các môn khoa học xã hội. Một phần do ngại học môn học xã hội, môn học các em cho là khó, là dài. Phần khác, do muốn học theo sở thích nên có thiên hướng học lệch các môn học mà theo các em là quan trọng, là bắt buộc, không thể thiếu được trong các kì thi tốt nghiệp hay các trường chuyên nghiệp sau này. b. Lý do chủ quan Môn lịch sử là môn học có tầm quan trọng nhất định trong hệ thống giáo dục của nước ta cũng như nhiều nước trên thế giới. Nó không chỉ là môn học tái hiện lại lịch sử theo thời gian, không gian mà còn là môn học tác động giáo dục rất lớn trong việc giáo dục lý tưởng sống cao đẹp cho thế hệ trẻ. Bởi quá khứ hào hùng của dân tộc, của ông cha khiến thế hệ trẻ hôm nay tiếp bước noi theo. Trải qua quá trình dạy học thực tế của bản thân tôi thấy việc nâng cao nhận thức cho các em trong học tập bộ môn lịch sử không chỉ để nâng cao chất lượng học tập mà còn nâng cao vị thế của bộ môn trong trường học, nâng cao chất lượng đầu vào của các trường chuyên nghiệp. Do đó, tôi mạnh dạn đưa ra một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy vai trò tự học để góp phần đưa chất lượng bộ môn lịch sử cấp trung học cơ sở (THCS) được nâng cao. 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài Mục tiêu của đề tài là nghiên cứu và xác định rõ đối tượng, mục đích, phương pháp tự học bộ môn lịch sử nhằm nâng cao chất lượng học tập cho học sinh cũng như đúc rút thêm một số kinh nghiệm trong qua trình dạy học của giáo viên. Nhiệm vụ của đề tài này là giúp giáo viên định hình một cách rõ ràng một số nội dung cần thiết để hướng dẫn học sinh cách tự học khoa học, chặt chẽ và có hệ thống, không lệ thuộc vào các yếu tố tác động xung quanh nhằm nâng cao chất lượng học tập của cá nhân. 3. Đối tượng nghiên cứu Là toàn bộ những vấn đề về một số phương pháp hướng dẫn học sinh phát huy vai trò tự học, biết cách xây dựng kế hoạch, nội dung, phương pháp phù hợp với bản thân nhằm nâng cao chất lượng học tập bộ môn lịch sử ở cấp THCS. 4. Giới hạn của đề tài Xung quanh các vấn đề về một số phương pháp hướng dẫn học sinh phát huy vai trò tự học môn lịch sử ở trường THCS. Các biện pháp học tập của cá nhân Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 1 Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy vai trò tự học nhằm nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử cấp THCS đạt hiệu quả bên cạnh sự hướng dẫn của thầy, cô giáo. 5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp thực nghiệm; - Phương pháp điều tra; - Phương pháp thuyết trình vấn đáp; - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm. II. PHẦN NỘI DUNG 1. Cơ sở lý luận Cơ sở lí luận của đề tài là xuất phát từ vấn đề thực tế trong dạy học lịch sử ở trường THCS, dựa trên tư tưởng của chủ nghĩa Mác - Lê nin và toàn bộ quan điểm của Đảng về lí luận dạy học hiện đại và phương pháp dạy học tích cực lấy học sinh làm trung tâm của quá trình dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy học. 2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu a. Thực trạng Trước hết, cũng như các bộ môn khác trong dạy học nói chung và môn học lịch sử nói riêng, người giáo viên được trang bị lí luận dạy học đó là Tâm lí học, Giáo dục học, Phương pháp giảng dạy… Tuy nhiên, không có một biện pháp nào là tối ưu trong dạy học để nâng cao chất lượng bộ môn. Mặt khác, người giáo viên trong giai đoạn hiện tại là người đóng vai trò hướng dẫn học sinh học tập, còn các em mới chính là trung tâm của quá trình dạy học, là người trực tiếp phải học, phải lĩnh hội kiến thức tốt nhất. Do đó, điều này phụ thuộc phần lớn vào học sinh chứ không phải là giáo viên trên lớp. Từ điều này có thể khẳng định khó khăn lớn nhất đòi hỏi người giáo viên muốn nâng cao chất lượng bộ môn phải luôn tự học, tự rèn, nâng cao kiến thức, kinh nghiệm từ học hỏi đồng nghiệp, luôn có ý thức phấn đấu không tự bằng lòng với cái mình đã đạt được, luôn rút kinh nghiệm và dần dần đúc kết lại để trang bị cho mình những bài học cần thiết trong giảng dạy. Thứ hai, mặc dù giáo viên có tâm huyết với nghề, nhiệt tình trong giảng dạy song hiệu quả chất lượng lại không như mong muốn. Bởi lẽ, theo lối mòn cũ, học sinh chỉ biết tiếp thu trên lớp mà không có thói quen học bài cũ trước khi đến lớp, học qua loa, đại khái, học đối phó để lấy điểm kiểm tra. Hơn nữa, một bộ phận không nhỏ học sinh hiện nay có tâm lý không thích học các môn học xã hội, thậm chí không thích học các môn có lượng kiến thức dài trên lớp, các môn học mà cá nhân các em cho là dài, khó, phải nhớ nhiều, mất nhiều thời gian, là môn phụ, ít tiết trên lớp nên lơ là trong học tập, chỉ cần điểm trung bình do đó cũng ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng dạy học bộ môn. Việc đầu tư “chất xám” cho bộ môn lịch sử của một số giáo viên còn hạn chế. Một số giáo viên chưa chú ý đầu tư nâng cao năng lực giảng dạy làm giảm sự hứng thú đối với học sinh đối với môn học. Quan điểm nhìn nhận của ngay chính Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 2 Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy vai trò tự học nhằm nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử cấp THCS người trong cuộc cũng chưa thực sự đúng đắn về tầm quan trọng của bộ môn. Sự định hướng, thuyết phục của giáo viên với học sinh để học tốt môn lịch sử vẫn còn hạn chế nên phần nào cũng ảnh hưởng đến mặt bằng chất lượng bộ môn. Bên cạnh tâm lý cá nhân một bộ phận không nhỏ học sinh không thích học lịch sử vì cho rằng đây là môn khó học, dài dòng, phải nhớ nhiều, mất nhiều thời gian, đây là môn phụ chỉ cần đủ điểm là được thì ngay cả cha mẹ các em cũng không định hướng cho con em mình học môn lịch sử, cả trong trường hợp học sinh này được lựa chọn vào đội tuyển tham gia dự thi học sinh giỏi các cấp vì sợ mất nhiều thời gian, ảnh hưởng đến các môn khác nên phần nào cũng tác động không tốt đến chất lượng môn học. Quan điểm của Đảng và nhà nước ta trong chỉ đạo dạy học hiện nay là hướng tới người học, lấy học sinh làm trung tâm của dạy học, phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. Người giáo viên là người đóng vai trò hướng dẫn, cung cấp kiến thức còn học sinh mới là người chủ động, tích cực tiếp thu, lĩnh hội kiến thức. Do đó, càng khẳng định được rằng học sinh giữ vai trò là trung tâm của quá trình dạy học. Mặt bằng chất lượng bộ môn phụ thuộc nhiều vào các em nên càng thấy vai trò của học sinh trong tự học góp phần rất quan trọng trong chất lượng bộ môn. Do đó, không thể thiếu được một trong những nội dung nâng cao chất lượng bộ môn là phải làm sao cho các em thích học, học chủ động, sáng tạo, học tự nguyện, học để nâng cao kiến thức cho bản thân chứ không phải học vì điểm, vì để đối phó với thầy cô, cha mẹ, mà học vì em muốn được học, được khẳng định ưu thế của mình trong nhận thức bộ môn. Như vậy, thầy, cô giáo phải là người hướng dẫn cho các em cách học để phát huy được vai trò của tự học của cá nhân nhằm nâng cao chất lượng môn học. Từ những thực tế trên, tôi mạnh dạn thấy cần thiết phải trao đổi với đồng nghiệp một số biện pháp để khắc phục tình trạng trên, làm cho các em định hướng được tầm quan trọng của bộ môn, phát huy vai trò tự học của bản thân bên cạnh sự hướng dẫn học tập của thầy, cô giáo, làm thay đổi nhận thức, cách thức học cũ, tìm ra cách học tốt hơn, hiệu quả hơn. b. Nguyên nhân Có nhiều nguyên nhân từ thực trạng nói trên nhưng có thể chia thành hai nhóm chính đó là nguyên nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan: Nguyên nhân khách quan là do quan niệm sai lầm của một bộ phận trong xã hội chưa nhìn nhận đúng vai trò vị trí của khoa học lịch sử đối với sự phát triển của xã hội nói chung và đối với sự hình thành nhân cách của con người mới nói riêng nên chất lượng bộ môn lịch sử còn thấp nhất là bậc học trung học cơ sở, trung học phổ thông. Nguyên nhân chủ quan là còn nhiều giáo viên trực tiếp giảng dạy bộ môn chưa thật sự tâm huyết, sáng tạo trong dạy học, dạy học còn theo lối mòn cũ, kiểm tra đánh giá còn dễ dãi, chưa chú ý hướng dẫn cho học sinh thói quen tự học và Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 3 Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy vai trò tự học nhằm nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử cấp THCS cách học đối với từng dạng bài, từng kiểu bài lên lớp nên phần nào ảnh hưởng đến chất lượng bộ môn lịch sử nói riêng và các môn học khác nói chung. 3. Nội dung và hình thức của giải pháp, biện pháp a. Mục tiêu của giải pháp Những giải pháp được đưa ra trong đề tài này nhằm giúp học sinh phát huy ý thức tự học nhằm nâng cao chất lượng trong giáo dục của nhà trường nói chung, chất lượng bộ môn lịch sử nói riêng, làm động lực thi đua, thúc đẩy phong trào học tập rộng rãi trong học sinh đồng thời góp phần hoàn thành mục tiêu, nhiệm vụ của trường, của ngành. Tạo điều kiện thuận lợi cho những học sinh có năng lực, có niềm đam mê được học tập, nghiên cứu để phát huy và thể hiện khả năng của mình. Làm cơ sở định hướng cho các em tiếp tục học lên và chọn lựa ngành nghề sau này phù hợp với năng lực của mình. b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp Nội dung của đề tài là hướng cho học sinh nâng cao được sự tự giác, phát huy vai trò tự học môn lịch sử, nâng cao vốn kiến thức đã học, hiểu biết thêm về giá trị môn học trong chương trình cũng như trong cuộc sống. Cách thức thực hiện giải pháp là đưa ra một số phương pháp tự học cho học sinh nhằm nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử cấp THCS. Để làm được điều này, tôi xin mạnh dạn đưa ra một số biện pháp thực hiện như sau: Thứ nhất, người giáo viên cần xác định được tâm lý đối tượng học sinh. Ở độ tuổi cấp THCS từ 12 - 16 các em có nhiều thay đổi về tâm sinh lý. Chính vì vậy, việc xác định tâm lý thoải mái, ổn định trong học tập là điều rất cần thiết. Từ đây, các em dễ dàng tiếp thu kiến thức, yêu thích môn học hơn, học tập có hiệu quả hơn. Vậy làm thế nào để giáo dục cho học sinh nâng cao ý thức tự học trong môn học lịch sử - một môn mà đa số học sinh đều ngại học vì cho rằng nó quá dài và khó. Muốn thực hiện được điều này, không chỉ học sinh mà xã hội cần phải có cái nhìn đúng đắn về tầm quan trọng của bộ môn. Bởi môn học lịch sử có tác dụng giáo dục học sinh tinh thần yêu tổ quốc, sống có lý tưởng cao đẹp, sống dũng cảm, dám hy sinh thân mình để bảo vệ tổ quốc, bảo vệ dân tộc khi có giặc ngoại xâm, góp phần giáo dục tinh thần đoàn kết, tinh thần dân tộc... làm cho các em thay đổi nhận thức, quan điểm học tập bộ môn. Người giáo viên phải là người truyền cảm hứng cho học sinh, khơi dậy cho các em niềm đam mê, yêu thích bộ môn để từ đó các em xác định được môn lịch sử không chỉ học cho có điểm trung bình, để vượt qua bộ môn mà còn để tạo hành trang tri thức cho bản thân trong lựa chọn ngành nghề của mình trong các trường chuyên nghiệp sau này đối với các em yêu thích chuyên ngành khoa học xã hội. Thứ hai, người giáo viên muốn nâng cao ý thức tự học cho học sinh cần phải định hướng cho các em hiểu và xác định đúng đắn động cơ học tập các môn học trong chương trình giáo dục nói chung, môn học lịch sử nói riêng. Xác định động Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 4 Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy vai trò tự học nhằm nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử cấp THCS cơ học tập đúng đắn môn lịch sử là môn học nằm trong tổ hợp các môn học xã hội, nó có những đặc điểm riêng của bộ môn. Để tiếp thu được kiếnthức bộ môn học sinh cần phải có thời gian nghiên cứu, học tập. Học lịch sử không chỉ là học thuộc lòng, là ghi nhớ máy móc mà là hiểu được vấn đề một cách đúng đắn, không làm sai lệch nội dung và ý nghĩa của nó. Thứ ba, người giáo viên phải phân loại đối tượng học sinh để hướng các em đến các cách tự học phù hợp, hiệu quả. Bởi lẽ, một học sinh khá giỏi sẽ không phải mất nhiều thời gian để học như học sinh trung bình và học sinh yếu. Để phân loại được đối tượng học sinh chúng ta phải quan sát, thăm dò qua giáo viên chủ nhiệm, qua kết quả học tập của năm học trước cũng như kết quả kiểm tra thường xuyên trên lớp đề định hướng cho các em cách tự học phù hợp. Trên cơ sở này, học sinh sẽ biết lựa chọn cho bản thân cách tự học hiệu quả nhất. Học sinh lớp 6 đầu cấp, lớp 7, 8 và lớp 9 cuối cấp khác nhau về nhận thức nên người dạy phải phân loại được đặc điểm đối tượng để có cách dạy phù hợp với đặc điểm lứa tuổi và tâm sinh lý học sinh. Học sinh đầu cấp đòi hỏi người giáo viên phải hướng dẫn cụ thể, yêu cầu phần bài tập (nếu có) phải rõ ràng, có kiểm tra, đánh giá thường xuyên trong các tiết dạy để các em thấy được tầm quan trọng của việc tự học ở nhà. Học sinh các lớp 7,8 đã biết cách tự học theo yêu cầu bài học, theo hướng dẫn của giáo viên bộ môn làm cơ sở để học sinh lớp 9 cuối cấp phát huy tinh thần tự học để đạt hiệu quả cao các môn học. Qua đó, học sinh tiếp tục nâng cao tính tự giác, độc lập, chủ động trong học tập... Sau khi đã thực hiện các bước trên, giáo viên có thể hướng cho các em một số cách thức tự học như sau: * Đối với học sinh khá, giỏi, việc tự học ở nhà có thể theo cách sau: + Đọc, hiểu nội dung bài học trong sách giáo khoa trước khi soạn bài. + Soạn bài theo các câu hỏi ở từng mục trong sách giáo khoa. + Xác định và ghi nhớ sự kiện chính trong từng mục, mục trọng tâm của toàn bài. + Vẽ sơ đồ tư duy cho từng lượng kiến thức trong các mục hoặc cả bài. + Ghi chép những sự kiện quan trọng trong sổ tay. Với đối tượng học sinh này, giáo viên cần khuyến khích các em tự học theo cách riêng của bản thân. Ngoài học theo nội dung kiến thức ghi chốt trong vở, trong sách giáo khoa, học sinh còn tìm hiểu thêm nội dung trong sách tham khảo, trên các phương tiện internet, học sinh cũng có thể học trực tuyến trên internet để tăng thêm hiểu biết bộ môn. Các sách tham khảo bộ môn lịch sử phải là Nhà xuất bản giáo dục. Các nguồn tư liệu khai thác trên internet phải là các trang thông tin điện tử chính thống của chính phủ, tránh các nội dung sai lệch. Khi học theo các nguồn tư liệu này học sinh phải có sự hiểu biết nhất định và có sự tư vấn của giáo viên lịch sử. Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 5 Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy vai trò tự học nhằm nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử cấp THCS * Đối với học sinh học trung bình: + Ngoài việc tiếp thu kiến thức trên lớp học sinh cần dành một phần thời gian ở nhà để đọc lại nội dung phần bài học ở trên lớp vài lần trước khi đến lớp. + Học sinh tự học bằng cách đọc từng mục nội dung trong sách giáo khoa sau đó trả lời theo ý hiểu các câu hỏi trong sách giáo khoa. + Học bài theo nội dung ghi vở trước khi đến lớp. + Mạnh dạn trao đổi với thầy cô, bạn bè nội dung bài học còn chưa hiểu trên lớp. * Đối với học sinh yếu, kém: Động viên học sinh đi học chuyên cần, ghi chép bài đầy đủ trên lớp. Đây là biện pháp để nâng cao chất lượng chung của bộ môn mà còn duy trì được sĩ số tránh việc bỏ học giữa chừng của học sinh đặc biệt là đối với học sinh có hoàn cảnh khó khăn phải dành thời gian đi làm giúp đỡ gia đình, học sinh là đồng bào dân tộc thiểu số. Với đối tượng học sinh này cần đến rất nhiều sự quan tâm của giáo viên đến các em, luôn động viên, khích lệ các em kịp thời để tạo sự phấn khởi, tự tin trong học tập bộ môn. Không nên áp đặt việc học bài của các em mà động viên học sinh để các em dần quen với việc tự giác học bài ở nhà trước khi đến lớp. Ngoài ra, với đối tượng học sinh này việc ra đề kiểm tra của giáo viên cũng phải phù hợp với học lực của các em, tránh gây áp lực để thu được kết quả như mong muốn. Như vậy, với sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh có thể bổ sung việc tự học của mình bằng nhiều cách: - Các em tự học theo cách riêng của bản thân. Đó là học, làm bài trước khi đến lớp. Tiếp thu kiến thức bài học trên lớp thông qua sự hướng dẫn của thầy, cô giáo. Do có sự chuẩn bị bài ở nhà nên thuận lợi rất nhiều trong tiếp thu kiến thức, nâng cao hiệu quả bài học. - Giáo viên hướng dẫn học sinh học theo hình thức phân loại các dạng bài học trên lớp vì mỗi bài học lịch sử, lượng kiến thức là khác nhau, kiểu bài học cũng khác nhau. Trong phạm vi kiến thức đã học thì không phân biệt mức độ nặng nhẹ khác nhau theo lớp mà tùy theo tính chất, vị trí của vấn đề trong khoá trình lịch sử. *Đối với bài học là tìm hiểu diễn biến các cuộc khởi nghĩa, các cuộc kháng chiến thì đây là kiểu bài dài, có nhiều sự kiện. Vậy cách tự học tốt nhất không phải là học thuộc lòng các sự kiện mà là ghi nhớ các sự kiện theo trình tự thời gian qua việc lập bảng các sự kiện. Khi các em tiến hành lập bảng thì dễ nhớ sự kiện theo trình tự , không nhầm lẫn sự kiện này với sự kiện khác, không bỏ sót các sự kiện. Ở nội dung này, học sinh cũng có thể tự học theo cách vẽ sơ đồ tư duy ghi nhớ sự kiện mà không máy móc. Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 6 Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy vai trò tự học nhằm nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử cấp THCS Cụ thể, lớp 6 có bài 17 Cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng (năm 40); Khởi nghĩa Lý Bí. Nước Vạn Xuân (542 - 602); bài 27 Ngô Quyền và chiến thắng Bạch Đằng năm 938. Lớp 7 có bài 14 Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông Nguyên (thế kỉ XIII); bài 19 Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn; bài 25 Phong trào Tây Sơn. Lớp 8 có bài 15 Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 và cuộc đấu tranh bảo vệ cách mạng 1917 - 1921; bài 20 Phong trào độc lập dân tộc ở châu Á 1918- 1939; bài 21 Chiến tranh thế giới thứ hai 1939 - 1945; bài 26 Phong trào kháng chiến chống Pháp trong những năm cuối thế kỉ XIX; bài 27 Khởi nghĩa Yên Thế và phong trào chống Pháp của đồng bào miền núi cuối thế kỉ XIX. Lớp 9 có bài 19 Phong trào cách mạng trong những năm 1930 - 1935; bài 23 Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 và sự thành lập nước Việt Nam dân chủ cộng hòa; bài 27 Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc; bài 29 Cả nước trực tiếp chiến đấu chống Mĩ, cứu nước 1965 - 1973; bài 30 Hoàn thành giải phóng miền Nam thống nhất đất nước 1973 - 1975... ; Giáo viên hướng dẫn cho học sinh tự học bằng việc hiểu nội dung không thể thiếu được của một cuộc khởi nghĩa, kháng chiến là gì? Đó là nguyên nhân, diễn biến, kết qủa, ý nghĩa. Ở kiểu bài này, người dạy phải hướng dẫn học sinh cách lập bảng sự kiện. Từ đây, các em dễ dàng nhận biết được kiến thức qua từng mục nội dung đã học. Khi đã tạo cho các em thói quen hiểu và nhận biết được dạng bài trình bày diễn biến các cuộc khởi nghĩa, các cuộc kháng chiến từ lớp 6 thì việc lĩnh hội kiến thức ở các lớp 7,8 9 cũng dễ dàng hơn rất nhiều. Học sinh khá, giỏi có thể lĩnh hội kiến thức theo hình thức vẽ sơ đồ tư duy nêu được nguyên nhân, diễn biến, kết qủa, ý nghĩa của các cuộc khởi nghĩa, kháng chiến. Ngoài ra, kiểu bài có thể hướng dẫn học sinh lập bảng tổng hợp có hiệu quả đó là kiểu bài có nội dung thống kê các sự kiện, các thành tựu về văn hóa, khoa học - kĩ thuật hoặc về các giai đoạn phát triển của lịch sử các quốc gia, khu vực...Thông qua bảng thống kê này học sinh nhận biết và dễ dàng so sánh các nội dung khác nhau của cùng một giai đoạn lịch sử. Ví dụ: Lập bảng niên đại về các cuộc phát kiến địa lí lớn (bài 2- lịch sử 7) Thời gian Tên nhà phát kiến Thành tựu Ý nghĩa - Lập bảng niên biểu các giai đoạn phát triển lịch sử lớn của khu vực Đông Nam Á đến giữa thế kỉ XIX (bài 6 - lịch sử 7)... Thời gian Các giai đoạn phát triển *Đối với dạng bài ôn tập thì học sinh tự học như thế nào? Ở dạng bài này học sinh phải hiểu được đây là dạng bài khó mang tính chất tổng hợp toàn bộ kiến thức của một chương hoặc vài chương nhằm củng cố kiến thức, giúp học sinh ôn Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 7 Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy vai trò tự học nhằm nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử cấp THCS tập, kiểm tra giữa kì, cuối kì. Chính vì vậy, học sinh có thể lựa chọn cách tự học dựa trên phân loại kiến thức như: Về chính trị, về kinh tế, về quân sự, về văn hóa, giáo dục. Học sinh có thể sử dụng sơ đồ tư duy để chốt các nội dung kiến thức trong từng mảng, qua đó giúp học sinh hệ thống kiến thức một cách bao quát, tổng hợp. Theo cách này, các em nắm bắt kiến thức giống như từng nội dung kiến thức của một bài đơn giản. Từ đây, tạo tâm lý học tập thoải mái, tiếp thu kiến thức dễ dàng hơn. Cách học này cũng được giáo viên hướng dẫn cho học sinh từ lớp 6 đầu cấp để tạo kĩ năng học tập cho các lớp 7,8 nhất là lớp 9 cuối cấp. Cụ thể các bài ôn tập chương ở lớp 6 có bài 7, bài 16, bài 25, bài 28. Lớp 7 có bài 7, bài 17, bài 21, bài 29, bài 30. Lớp 8 có bài 14, bài 23, 31. Lớp 9 có bài 13, bài 34. Trên cơ sở nội dung các bài đã học trơng các chương trước, giáo viên hướng dẫn học sinh ôn tập trên lớp theo các yêu cầu của bài ôn tập. Để làm được điều này tránh mất thời gian trên lớp giáo viên phải hướng dẫn cho học sinh tự học ở nhà. Kiểu bài này là kiến thức tổng hợp tuy nhiên nó vẫn theo một cấu trúc nhất định trong từng lĩnh vực nên học sinh cần phải phân loại lĩnh vực đã học để ghi nhớ theo từng mảng kiến thức như như về chính trị, về kinh tế, về quân sự, về văn hóa, giáo dục. Vậy làm thế nào mà học sinh có thể vận dụng và nhớ kiến thức tổng hợp ? Học sinh cũng có thể lập bảng về các lĩnh vực như: Các lĩnh vực Thành tựu đạt được Ý nghĩa Về chính trị Về kinh tế Về xã hội Về văn hóa Về giáo dục .... Ở kiểu bài ôn tập tóm tắt kiến thức của chương, học sinh cũng có thể học theo cách hiểu ở chương đó có nội dung gì là nổi bật, qua đó nắm bắt được kiến thức trọng tâm. Điều này giúp các em dễ dàng hơn trong quá trình tự học ở nhà cho các bài có nội dung tương tự ở các lớp học. Ví dụ: Ở lớp 6, khi dạy phần lịch sử thế giới cổ đại học sinh cần nắm được: Các nền văn minh cổ đại phương Đông, phương Tây (thời gian ra đời, thành tựu, ý nghĩa). Ở lớp 8: Khi dạy phần lịch sử Việt Nam từ 1858 đến cuối thế kỉ XIX học sinh cần nắm vững những nội dung cơ bản sau: - Nguyên nhân thực dân Pháp xâm lược nước ta; Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 8 Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy vai trò tự học nhằm nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử cấp THCS - Quá trình xâm lược của thực dân Pháp, phong trào kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược của nhân dân ta (tên phong trào, thời gian, người lãnh đạo, lực lượng tham gia, diễn biến, tính chất, ý nghĩa của phong trào. Nhằm giúp học sinh nắm vững kiến thức cơ bản ở từng giai đoạn một cách dễ nhớ, dễ hiểu. Giáo viên hướng dẫn học sinh tự học bài theo sơ đồ tư duy cho kiến thức tổng hợp. Sơ đồ được sử dụng ở phương pháp này nên là sơ đồ hình cây, có nhiều nhánh tương ứng với các nhánh là các kiến thức cơ bản ở từng giai đoạn lịch sử cụ thể. Việc áp dụng sơ đồ tư duy trong dạy học phát huy được khả năng tiếp nhận kiến thức của học sinh một cách khái quát, tổng hợp đạt hiệu quả cao. Ví dụ, ở lớp 9 khi tìm hiểu giai đoạn lịch sử 1930-1945, giáo viên có thể hướng dẫn học sinh nắm kiến thức cơ bản bằng dạng sơ đồ hình cây như sau: Đối với học sinh khá, giỏi nếu việc tự học ở nhà được chuẩn bị chu đáo thì khi khi học trên lớp ngoài những kiến thức cơ bản giáo viên cũng cung cấp thêm cho học sinh một số kiến thức nâng cao hoặc có tính lí luận cần thiết, vừa đủ sức thì việc tiếpcận vấn đề sẽ sâu hơn. Ví dụ, khi nói về nguyên nhân khủng hoảng kinh tế thế giới 1929 - 1933 (bài 17 - lịch sử 8) giáo viên cần nói thêm về các qui luật của kinh tế thị trường như qui luật cạnh tranh, qui luật cung cầu... và so sánh sự khác nhau giữa các thời kì CNTB tự do cạnh tranh với CNTB hiện đại. Để có định hướng cho học sinh tự học theo từng kiểu bài, giáo viên nên hướng dẫn học sinh cụ thể để tạo co học sinh kĩ năng tự học hiệu quả. Dạy đến phần nội dung nào giáo viên nên chú ý cách chốt kiến thức chung và kiến thức trọng tâm ở phần đó. Phương pháp này sẽ giúp các em học tốt hơn trong phần tự học ở nhà trước khi đến lớp. Từ đó có thể khẳng định, muốn biết học sinh tự học Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 9 Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy vai trò tự học nhằm nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử cấp THCS như thế nào thì phải đặt mình vào đối tượng học sinh như thế mới có thể hướng dẫn học sinh cách học tốt nhất, phù hợp nhất. Ngoài ra, để học sinh tự học có hiệu quả thì không chỉ có giáo viên là người hướng dẫn, nhắc nhở mà cha mẹ học sinh cũng là người có vai trò rất lớn trong việc nhắc nhở con em học tập. Cha mẹ phải tạo điều kiện tốt cho con em học tập, phải luôn nhắc nhở con em học bài trước khi đến lớp. Tốt nhất là tạo thói quen cho con luôn có ý thức tự học, chuẩn bị bài trước khi đến lớp. Việc tự học của học sinh không chỉ diễn ra ở nhà, trước khi đến lớp mà còn là việc tự nghiên cứu, tiếp thu kiến thức bài mới ngay tại lớp. Ở trên lớp, các em phải là người chủ động tiếp thu kiến thức trên cơ sở hướng dẫn của thầy, cô giáo. Tự học của học sinh ở trên lớp thông qua quá trình thảo luận nhóm, hoạt động cá nhân trong các yêu cầu của thầy, cô giáo. Phải khẳng định rằng nếu học sinh nào chuẩn bị bài chu đáo ở nhà thì việc tiếp thu kiến thức trên lớp rất dễ dàng. Các em biết vận dụng kiến thức để làm bài, hiểu vấn đề sâu hơn và tự ghi chép nội dung trong vở dễ dàng, không bị động. Từ những phân tích trên, tôi nhận thấy để phát huy vai trò tự học của học sinh trong học tập môn lịch sử cấp THCS thầy, cô giáo nên thực hiện theo các phương pháp sau: Phương pháp thuyết trình vấn đáp nhằm giúp học sinh nhớ lại kiến thức đã học. Sử dụng phương pháp này nhiều nhất trong các kiểu bài ôn tập. Phương pháp này phù hợp với mọi đối tượng học sinh. Vì các em có thể trả lời được toàn bộ hoặc một phần nội dung của bài, của chương, của từng lĩnh vực kiến thức đã học. Khi trả lời được yêu cầu câu hỏi của thầy, cô giáo các em càng tự tin khẳng định mình trong học tập và càng nhận thức rõ vai trò của tự học Ví dụ, ở lớp 9 khi dạy bài 23 Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 giáo viên nêu câu hỏi: Em hãy trình bày những kiến thức của em về cuộc cách mạng tháng Tám năm 1945? Hay ở chương VTrên cơ sở kiến thức đã học các em nhắc lại sau đó giáo viên bổ sung, điều chỉnh và củng cố chốt thêm nội dung cho học sinh. Từ đây, học sinh thấy được tầm quan trọng trong việc tự học ở nhà để khắc sâu thêm kiến thức. Phương pháp tổ chức trò chơi sử dụng xen kẽ vào ôn tập để tránh sự nhàm chán, căng thẳng học học tập. Ví dụ, bằng cách trả lời nhanh các câu hỏi để học sinh nắm được các sự kiện lịch sử một cách nhanh nhất. Phương pháp này được sử dụng trong trò chơi ô chữ, tìm điều bí ẩn... Giáo viên phải linh hoạt trong phương pháp này nhằm tạo sự thoải mái cho học sinh. Tuyên dương học sinh có nhiều câu trả lời đúng nhất. Ở phương pháp này, giáo viên nên tạo cho học sinh học trung bình, yếu kém trả lời vì đây là những câu hỏi nhanh chỉ cần nêu đúng, sai, nêu mốc thời gian hay gắn liền tên tuổi của những nhà cách mạng, anh hùng dân tộc... Điều này khích lệ được học sinh Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 10 Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy vai trò tự học nhằm nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử cấp THCS trong tự học ở nhà bởi nó giúp học sinh ghi nhớ nhiều hơn các kiến thức lịch sử tạo động lực học tập. Phương pháp lập bảng hệ thống kiến thức, vẽ sơ đồ tư duy giúp học sinh khát quát được kiến thức tổng hợp từ nội dung cụ thể của bài học. Lập bảng hệ thống kiến thức là phương pháp tự học dễ thực hiện của học sinh để nhận biết kiến thức và so sánh giữa các nội dung ở từng giai đoạn lịch sử. Đồng thời kết hợp với việc giao bài tập theo nhóm tìm hiểu nội dung của bài, khái quát kiến thức tổng hợp dưới dạng lập bảng. Ở phương pháp này học sinh sẽ tích cực tham gia bởi các em sẽ phát huy được vai trò cá nhân trong môn mỹ thuật. Nhiều em rất có tố chất này nên các em có cơ hội thể hiện một phần nội dung của bài tập trên cơ sở sự đóng góp kiến thức của các bạn khác. Sản phẩm hoàn thiện của các em được giáo viên tuyên dương, cho điểm có tác dụng thúc đẩy tinh thần tự học cao. Ví dụ: Học sinh có thể lập bảng thống kê các sự kiện chính trong Tổng khởi nghĩa cách mạng tháng Tám năm 1945, hay trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946 -1954, cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước 1954 - 1975...Để thống kê được các sự kiện chính trong các cuộc kháng chiến này học sinh cần lưu ý về trình tự các mốc thời gian gắn liền với sự kiện. Như vậy sẽ không bỏ sót các sự kiện và từ đây xác định được các sự kiện chính tiêu biểu. Phương pháp giao việc: Sử dụng cho học sinh khi tự học ở nhà như tìm hiểu các khái niệm thuật ngữ lịch sử, tìm hiểu tiểu sử các nhân vật lịch sử... qua sách báo, mạng internet...Tuy nhiên, giáo viên phải hướng cho học sinh quan điểm, sự nhìn nhận đúng đắn, sự đánh giá khách quan về một thời kì lịch sử, cá nhân các vị anh hùng... Giáo viên phải lưu ý rằng đối với học sinh cần giao bài tập cụ thể song không phải là giao khoán cho học sinh mà là hướng dẫn các em tự học để nắm vững kiến thức. Đối với học sinh khá, giỏi có thể giao bài tập riêng dưới dạng tổng hợp kiến thức theo giai đoạn lịch sử, theo tiến trình lịch sử thế giới và Việt Nam từ cổ đại, trung đại, cận đại và hiện đại. Phương pháp này dành riêng cho học sinh khá, giỏi nhằm giảm áp lực cho các học sinh còn lại. Ví dụ: Ở lớp 6, học sinh phân biệt, so sánh được điểm giống nhau về văn hóa của các quốc gia cổ đại phương Đông, điểm khác nhau về văn hóa của các quốc gia cổ đại phương Tây với phương Đông từ đó liên hệ đến các nét văn hóa tương đồng và khác biệt này đối với lịch sử dân tộc ta thời cổ đại. Qua đó khơi dậy lòng tự hào, tự tôn dân tộc đúng đắn. Ở lớp 8, học sinh nhận biết được sự khác nhau giữa con đường cứu nước của Nguyễn Tất Thành với con đường cứu nước của các bậc tiền bối trước đó, nguyên nhân của sự khác biệt này là gì. Ở lớp 9, học sinh so sánh được điểm khác nhau ở cùng giai đoạn lịch sử của các nước ở Liên Xô, Đông Âu với các nước ở Đông Nam Á, châu Á, châu Phi, Mĩ La-tinh. Từ đó, hiểu được nguyên nhân chính của sự khác biệt giữa các khu vực. Phương pháp kiểm tra: Có giao việc, giao bài tập thì phải có kiểm tra để đánh giá hiệu quả. Giáo viên kiểm tra để nắm mức độ nắm kiến thức của học sinh Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 11 Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy vai trò tự học nhằm nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử cấp THCS giúp các em có cách tự học hiệu quả hơn chứ không phải để lấy điểm học sinh tạo tâm lý căng thẳng cho học sinh. Người giáo viên bộ môn lịch sử nói riêng cũng như các bộ môn học khác nói chung có dạy gì thì cũng trên cơ sở kiến thức nền tảng theo chuẩn kiến thức kĩ năng đã qui định của Bộ giáo dục và đào tạo, có thêm phần nâng cao cho học sinh. Người giáo viên phải luôn vận dụng các phương pháp dạy học tích cực, sáng tạo để học sinh không bị nhàm chán. Mục tiêu cuối cùng là giúp các em có thể hệ thống lại kiến thức và vận dụng làm bài nhằm nâng cao chất lượng bộ môn. Để thực hiện giải pháp, biện pháp giáo viên giảng dạy phải xác định mục tiêu dạy học, số lượng học sinh giỏi bộ môn các cấp, tỉ lệ trung bình …. Mục tiêu này phải được thể hiện cụ thể từ kế hoạch của cá nhân, đến tổ chuyên môn và kế hoạch của nhà trường, đồng thời phải nêu được biện pháp để thực hiện được mục tiêu. Xây dựng chỉ tiêu phải hợp lí, phù hợp với điều kiện và hoàn cảnh của nhà trường, khả năng của học sinh và năng lực của giáo viên. Giáo viên phải tâm huyết với nghề, kiên trì trong dạy học với mọi đối tượng học sinh. Phải có mục tiêu kế hoạch riêng của mình bao gồm kế hoạch ngắn hạn cụ thể và tổng quát dài hạn trên cơ sở đó sẽ triển khai thực hiện như thế nào, phối hợp cùng các giáo viên khác ra sao để vừa đạt được mục tiêu của mình mà không làm ảnh hưởng đến việc học chung các môn học khác. Giáo viên phải tự trang bị các sách tài liệu tham khảo và sưu tầm nội dung, phương pháp hướng dẫn học sinh tự học hiệu qủa. Tự đặt mục tiêu cho mình và phấn đấu để thực hiện hoàn thành mục tiêu đó. Phối hợp với giáo viên chủ nhiệm tìm hiểu hoàn cảnh gia đình học sinh, đi thực tế gia đình học sinh; tìm hiểu tâm lý học sinh ...từ đó, xác định nội dung và phương pháp dạy học phù hợp với các đối tượng học sinh. Thường xuyên kiểm tra quá trình tự học của học sinh để nâng cao chất lượng bộ môn. Học sinh phải luôn phải nâng cao ý thức phấn đấu trong học tập, có mục tiêu, thời gian biểu cụ thể, hợp lý, đảm bảo hài hòa giữa học tập, sinh hoạt, giải trí và lao động giúp đỡ gia đình đồng thời không ảnh hưởng đến việc học tập các môn khác. Luôn có thái độ tích cực, tự giác, chủ động trong học tập. Muốn vậy lại đòi hỏi ở người giáo viên luôn có phương pháp dạy học tích cực, hiệu quả. c. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp Để thực hiện được nhiệm vụ, mục tiêu giáo viên phải luôn trau dồi chuyên môn nghiệp vụ, phải có trình độ chuyên môn giỏi, tâm huyết với công việc được giao, luôn có ý thức kỉ luật tốt. Đây là yêu cầu trước tiên đối với chất lượng của công tác dạy học đại trà cũng như bồi dưỡng học sinh giỏi, công tác mũi nhọn của nhà trường. Bản thân giáo viên phải luôn làm mới mình qua các bài giảng để học sinh yêu thích môn học lịch sử từ đó, học sinh có nhận thức đúng đắn, có hành động tích cực hiệu quả trong việc tự học ở nhà, điều chỉnh phù hợp với yêu cầu của môn Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 12 Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy vai trò tự học nhằm nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử cấp THCS học giúp các em tiếp thu kiến thức dễ dàng hơn, khoa học hơn, góp phần cho thành công của cả thầy và trò. Trong quá trình dạy học giáo viên không nên thiên về tiếp thu kiến thức mà phải uốn nắn cho các em cách tự học hiệu quả cho cả ở trên lớp và ở nhà. Luôn tạo tâm lý thoải mái, động viên khích lệ học sinh tham gia học tập tích cực. Khi đã ý thức được điều này các em sẽ dễ dàng tiếp thu kiến thức. Làm được hài hòa giữa các giải pháp và biện pháp nêu trên chắc chắn cả người dạy và người học đều đạt được kết quả như mong muốn. d. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu phạm vi và hiệu quả ứng dụng *Kết quả khảo nghiệm Qua thực tế dạy học bộ môn lịch sử tôi nhận thấy ở các em phải có sự đam mê tìm hiểu, học hỏi, sự hứng thú với các môn học mới đem lại hiệu quả học tập. Cũng thông qua quá trình vận dụng kiến thức, học hỏi, tích lũy kinh nghiệm trong công tác giảng dạy mà bản thân nhận thấy kết quả trước và sau khi áp dụng đề tài nghiên cứu này có sự tích cực hơn trong dạy học thông qua một số nội dung khảo nghiệm thực tế một số học sinh cụ thể như sau: 1. Hãy cho biết ý kiến của em về môn học lịch sử: A. Rất thích 3/10 B. Thích 4/10 C. Không thích 3/10 2. Sự giảng dạy của thầy, cô giáo môn lịch sử theo em là: A. Sinh động, dễ hiểu 5/10 B. Bình thường 4/10 C. Khô khan, khó hiểu 1/10 3. Khó khăn của em trong môn lịch sử là gì: A. Quá nhiều sự kiện, khó ghi nhớ 6/10 B. Mất rất nhiều thời gian 4/10 5. Cách tự học của em trong môn học lịch sử là: A. Học thuộc lòng 3/10 B. Nắm các nội dung, sự kiện chính và hướng đến hiểu biết lịch sử 2/10 C. Viết nội dung chính của bài, của chương ra giấy sau khi đã học. 1/10 D. Soạn bài theo các câu hỏi hướng dẫn trong sách giáo khoa 4/10 6. Phương pháp học sinh tự học có giúp em tiếp thu bài học dễ dàng không: A. Có 10/10 Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 13 Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy vai trò tự học nhằm nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử cấp THCS B. Không 0/10 7. Theo em, hiệu quả tự học của học sinh có khả quan không? A. Có 9/10 B. Không 0/10 C. Dựa vào nhiều yếu tố khác 1/10 8. Nếu vận dụng các phương pháp tự học mà thầy, cô giáo đã hướng dẫn của môn lịch sử vào các môn học khác có đạt hiệu quả không? A. Có 10/10 B. Không 0/10 9. Hiệu qủa của môn học lịch sử theo em là dựa vào: A. Thầy, cô giáo hướng dẫn cách tự học cho em trong môn lịch sử B. Tự học theo cách học của bản thân 8/10 2/10 10. Hãy nêu những kiến nghị của em đối với thầy (cô) giảng dạy môn lịch sử hiện nay để nâng cao chất lượng bộ môn? Kết quả trên sẽ giúp giáo viên nắm được các thông tin về ý thức học tập, thái độ của học sinh đối với bộ môn, từ đó có định hướng về phương pháp, nội dung dạy học đại trà phù hợp và lựa chọn đối tượng để bồi dưỡng học sinh giỏi nhằm đạt hiệu quả. *Giá trị khoa học Đề tài nghiên cứu của bản thân là không mới nhưng nếu người dạy không có biện pháp duy trì và phát huy vai trò tự học của học sinh trong môn học thì sẽ ảnh hưởng lớn đến chất lượng bộ môn nói riêng và chất lượng dạy học nói chung. Qua ý thức tự học của học sinh giáo viên sẽ dễ dàng đánh giá học sinh và lựa chọn được được ngũ học sinh giỏi có chất lượng làm cơ sở, nền tảng cho học sinh phấn đấu học tập sau này. Với việc vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học trên, chất lượng học tập bộ môn lịch sử ở các lớp tôi đảm nhiệm đạt hiệu quả cụ thể như sau: *Kết quả chất lượng môn lịch sử trong 3 năm học từ 2014 đến học kì 1 năm học 2016 - 2017: Năm học Tổng số HS 2014 Khối -2015 9 Giỏi Tỉ lệ Khá % 58 30.85 Tỉ lệ TB % 66 35.11 61 Tỉ lệ Yếu- Tỉ lệ % Kém % 32.45 3 2.59 Trên TB Tỉ lệ 185 98.4 % (188) Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 14 Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy vai trò tự học nhằm nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử cấp THCS Khối 6 2015 34 20.61 30 18.18 29 17.58 4 2.42 93 95.87 65 34.76 58 31.02 57 30.48 7 3.74 180 96.26 29 18.24 27 16.98 29 18.24 9 5.66 85 90.42 14 8.75 64 40 66 41.25 16 10.0 144 90.00 (97) -2016 Khối 9 (187) Khối 7 HK 1 2016 (94) -2017 Khối 9 (160) * Kết quả học sinh giỏi bộ môn lịch sử năm học 2014 - 2017: Năm học HSG cấp trường HSG cấp huyện HSG cấp tỉnh 2014 - 2015 5 3 3 (3 giải ba) 2015 - 2016 6 2 2 (2 giải khuyến khích) 2016 - 2017 6 3 Chưa dự thi III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ 1. Kết luận “Nghề dạy học là nghề cao quý nhất trong các nghề cao quý” đòi hỏi người giáo viên trong quá trình dạy học phải nghiên cứu, tìm tòi, sáng tạo phương pháp dạy học bên cạnh sự tâm huyết, nhiệt tình. Do đó, vai trò của giáo viên trong việc thiết kế xây dựng kế hoạch, thiết kế bài giảng là một vấn đề cần nhiều thời gian và tư liệu để thực hiện, đòi hỏi sự chủ động, sáng tạo chứ không theo một khuôn mẫu rập khuôn. Song để thực hiện được yêu cầu đề ra thì ngoài yếu tố của người thầy học sinh đóng vai trò quyết định thành công hiệu quả của chất lượng bộ môn. Do đó, trong quá trình giảng dạy cần linh hoạt, dựa trên thực tế học lực của học sinh, ra đề kiểm tra đánh giá phù hợp với đối tượng học sinh, luôn tạo điều kiện để các em phát huy năng lực bản thân qua đó nâng cao chất lượng dạy học đại trà và tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên lựa chọn được đội tuyển để bồi dưỡng học sinh giỏi dự thi các cấp. Ngoài việc xây dựng kế hoạch và mục tiêu phấn đấu cụ thể, giáo viên bộ môn lịch sử nói riêng, các bộ môn khác nói chung phải luôn học hỏi, tự bồi dưỡng Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 15 Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy vai trò tự học nhằm nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử cấp THCS chuyên môn thường xuyên, liên tục, luôn tự đổi mới phương pháp dạy học, luôn giữ động lực phấn đấu cho bản thân trong suốt quá trình giảng dạy, tâm huyết với nghề bởi đây là điều kiện cần thiết đầu tiên cho sự thành công trong dạy học. Phải phân loại đối tượng học sinh ngay từ đầu năm học để vận dụng phương pháp dạy học phù hợp, hiệu quả. Không nên gây áp lực cho học sinh trong kiểm tra, thi cử làm cho học sinh dễ bị tâm lý dẫn đến kết quả ngược lại không như mong muốn. Thay đổi hình thức kiểm tra đánh giá học sinh, kích thích sự ham học của các em góp phần nâng cao chất lượng bộ môn. Không tham lam nhồi nhét kiến thức song cũng cần mạnh dạn cung cấp những kiến thức nâng cao và kiến thức khoa học lí luận bộ môn để làm nền tảng nhận thức cho học sinh. Chú ý rèn luyện kĩ năng song song với dạy kiến thức tăng cường tối đa việc trao đổi giữa thầy và trò tạo động lực bằng cách kích thích nhu cầu tự học của bản thân. Có sự tư vấn kịp thời cho học sinh, giúp các em yêu thích bộ môn từ đó hình thành ở các em ý thức tự giác cao trong học tập, luôn xác định yếu tố tự học của mình là cái gốc để tạo sự thành công. Song không giao khoán cho học sinh nội dung học tập ở nhà mà phải có sự định hướng tránh sự nhàm chán nâng cao chất lượng học tập hiệu quả. Giáo viên kết hợp lồng ghép việc truyền thụ kiến thức trên lớp với việc giáo dục tinh thần tự giác tự học của học sinh nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Đề tài nhằm phát huy vai trò tự học của bản thân để nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử cấp THCS của tôi chỉ là một trong những hình thức dạy học mà giáo viên lịch sử nào cũng vận dụng trong giảng dạy. Tuy nhiên, để đạt được yêu cầu đề ra giáo viên phải luôn nỗ lực phấn đấu trong suốt quá trình giảng dạy, phải làm mới mình trong các bài giảng. Có như thế học sinh mới thêm yêu thích bộ môn và phát huy được tinh thần tự giác trong việc tự học. 2. Kiến nghị Trên cơ sở của thực tế giảng dạy của bản thân, đề tài này sẽ tiếp tục bổ trợ thêm cho đồng nghiệp một số kinh nghiệm trong việc nâng cao chất lượng dạy học bộ môn lịch sử cấp THCS. Tuy nhiên, giáo viên bộ môn lịch sử nói riêng và giáo viên giảng dạy các bộ môn khác nói chung rất cần có sự phối hợp của cha mẹ học sinh, những người trực tiếp quản lý con em của mình ngoài giờ học trên lớp. Chính họ sẽ cùng góp vào sự thành công trong việc nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. Giáo dục học sinh cần có gia đình, nhà trường và xã hội. Trên đây là những vấn đề cơ bản về nội dung và phương pháp hướng dẫn học sinh phát huy vai trò tự học của bản thân để nâng cao chất lượng học tập bộ môn lịch sử cấp THCS mà bản thân tôi đã đúc kết trong quá trình thực tiễn để chia sẻ cùng đồng nghiệp nên rất cần sự trao đổi và góp ý nhiều hơn để cùng hướng đến mục tiêu giáo dục chung của Đảng và Nhà nước. Buôn Trấp, tháng 3 năm 2017 Người viết Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 16 Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy vai trò tự học nhằm nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử cấp THCS Nguyễn Thị Minh Tính NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Phương pháp dạy học tích cực ở trường phổ thông - NXB GD 2. Tư liệu dạy học tham khảo 3. Tài liệu sách giáo khoa lịch sử lớp 6,7,8,9 - NXB GD năm 2016 Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 17 Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy vai trò tự học nhằm nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử cấp THCS MỤC LỤC Nội dung Số trang I. Phần mở đầu 1- 2 1. Lý do chọn đề tài 1 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài 1 3. Đối tượng nghiên cứu 1 Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 18 Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy vai trò tự học nhằm nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử cấp THCS 4. Giới hạn của đề tài 1 5. Phương pháp nghiên cứu. 2 II. Phần nội dung 2 - 15 1. Cơ sở lý luận 2 2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu 2 3. Nội dung và hình thức của giải pháp: 4 a. Mục tiêu của giải pháp 4 b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp. 4-12 c. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp 12-13 d. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu, phạm vi và hiệu quả ứng dụng 13-15 III. Phần kết luận, kiến nghị 15-17 1. Kết luận 15 - 16 2. Kiến nghị 17 Ngoài các phần nêu trên cuối bản đề tài còn có: - Danh mục các tài liệu tham khảo. - Mục lục. Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 19 Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy vai trò tự học nhằm nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử cấp THCS Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 20