Tài liệu Skkn một số kinh nghiệm giáo dục học sinh chưa ngoan ở lớp chủ nhiệm

Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh Sáng kiến kinh nghiệm MỘT SỐ KINH NGHIỆM GIÁO DỤC HỌC SINH CHƯA NGOAN Ở LỚP CHỦ NHIỆM  I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Trước tình hình đổi mới của đất nước, vấn đề phát huy tính tích cực trong học tập cũng như hoạt động của học sinh là một trong các phương hướng cải cách giáo dục nhằm tạo ra những con người lao động sáng tạo, làm chủ bản thân, làm chủ đất nước – có cả đức lẫn tài. Hồ Chủ Tịch đã nói “ Có tài mà không có đức là người vô dụng, có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó”. Thật vậy, song song với việc dạy chữ cho các em, chúng ta cần hết sức quan tâm đến việc dạy người. Vì đây là sự nghiệp giáo dục của toàn Đảng, toàn dân mà trong đó ngành sư phạm giữ vai trò then chốt. Vâng, ‘Tiên học lễ – hậu học văn” chân lí đó được tồn tại từ bao đời nay và không bao giờ phai nhạt, nên vấn đề tu dưỡng đạo đức cho học sinh trong nhà trường là trách nhiệm rất lớn của người thầy làm công tác chủ nhiệm . Ở trường, các em được sự quan tâm, giúp đỡ của nhà trường, thầy quản sinh, hội Phụ huynh học sinh, cùng các thầy cô giảng dạy bộ môn có chuyên môn vững, không chỉ nhiệt tình trong giảng dạy mà còn uốn nắn các em thành người tốt. Các thầy cô chủ nhiệm luôn được tập huấn về công tác chủ nhiệm do trường, Sở Giáo dục - Đào tạo tổ chức; đó cũng là mặt thuận lợi để giáo dục học sinh. Tuy nhiên, thời gian giáo viên chủ nhiệm tiếp xúc với các em ở trường ít, khu vực quanh trường phức tạp, các em dễ bị kẻ xấu lợi dụng; thêm vào đó nhiều gia đình bố mẹ đi làm suốt ngày, không có thời gian chăm sóc, dạy dỗ; từ đó các em dễ sa ngã, lêu lổng và mau chóng vi phạm nội qui nhà trường và trở thành học sinh chưa ngoan. Bản thân là một giáo viên có thâm niên trong ngành, tôi cũng có nhiều bức xúc trước vấn nạn học sinh chưa ngoan; cũng chứng kiến không ít trường hợp học sinh chưa ngoan được quan tâm giáo dục đúng mực, đã trở thành những người có nhiều đóng góp cho xã hội và cũng chính những em này, sau này đã trở về trường nhiều hơn, biết ơn thầy cô giáo cũ nhiều hơn. Bất kỳ trường học nào cũng đều có không ít học sinh chưa ngoan, thế thì chúng ta đã làm gì để giáo dục những học sinh như thế này? Áp dụng biện pháp nào để có thể giúp cho những học sinh chưa ngoan ở lớp chủ nhiệm có thể trở thành học sinh phát triển toàn diện. Bởi lẽ đó, trong phạm vi bài viết này tôi xin thể hiện: “ Một số kinh nghiệm giáo dục học sinh chưa ngoan ở lớp chủ nhiệm” để phần nào giảm bớt khó khăn trong giáo dục đạo đức của nhà trường và giảm bớt tệ nạn ngoài xã hội. II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI 1. Cơ sở lý luận GV:Nguyễn Thị Thu Minh 1 Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh Sáng kiến kinh nghiệm Muốn giáo dục thành công một học sinh cho là chưa ngoan, trước tiên giáo viên chủ nhiệm phải biết được: Thế nào là học sinh chưa ngoan? Nguyên nhân nào dẫn đến học sinh chưa ngoan? Bên cạnh đó yêu cầu giáo viên chủ nhiệm phải có năng lực, phẩm chất nhất định; phải thường xuyên liên lạc với các giáo viên bộ môn, ban quản sinh, gia đình các em; biết rõ tâm sinh lý học sinh, các mối quan hệ của các em với bạn bè, tìm hiểu năng lực, sở thích của các em; đặc biệt có kỹ năng quan sát tốt để giải quyết tình huống kịp thời. 1.1. Khái niệm học sinh chưa ngoan Học sinh chưa ngoan có thể là: - Học sinh có những hành vi chống đối với giáo viên. - Học sinh thường giải quyết xung đột với bạn bè bằng vũ lực. - Học sinh có những hành động kỳ quặc, khiến cho lớp học luôn trong trạng thái bất ổn. - Học sinh có thái độ xem thường bạn bè, thầy cô... - Học sinh thường xuyên phát ngôn thô tục... - Học sinh thường xuyên không tham gia vào các hoạt động học tập của lớp. - Học sinh thường xuyên vi phạm một trong những nội qui nhà trường… Nếu học sinh chưa ngoan được giáo dục không kỹ, các em dễ trở thành học sinh cá biệt, gây hậu quả xấu cho nhà trường và xã hội. 1.2. Các bước tìm hiểu học sinh chưa ngoan 1.2.1. Tìm hiểu hoàn cảnh gia đình Trong một lớp học, mỗi học sinh đều có hoàn cảnh riêng, không giống nhau. Qua nhiều năm trực tiếp giảng dạy và làm công tác chủ nhiệm, kinh nghiệm cho tôi thấy: Ở lứa tuổi các em cấp ba, vấn đề tiền bạc không phải là quan trọng bậc nhất. Với các em thì một gia đình hạnh phúc, yên ấm, vui vẻ chính là điều mà các em cần nhất. Do vậy, giáo viên chủ nhiệm cần phải xác định em nào có một gia đình chưa hoàn toàn hạnh phúc, có mâu thuẫn giữa các thành viên trong nhà, bố mẹ bận việc không quan tâm... vì đấy có thể là nguyên nhân khiến cho các em trở nên chưa ngoan hoặc cũng có thể trở thành tự kỷ... Đã có những gia đình trong đó, cha mẹ đều là những người thành đạt nhưng con của họ lại là những " học sinh cá biệt" do người cha và mẹ đi công tác liên tục, không có thời gian chăm sóc, gần gũi con để con có thể tâm sự, trao đổi, để hỏi han tình hình học tập, vui chơi của con. Những học sinh này thường sống với một người chăm sóc riêng hoặc chung sống với ông, bà và các em sẽ cảm thấy thiếu đi bàn tay người mẹ, ánh mắt người cha... Người lớn chỉ biết đáp ứng đầy đủ, thậm chí là dư dả nhu cầu tiền bạc, vật chất cho con và xem đây là điều kiện tiên quyết cho con học hành, thực sự thì hành động này đã có thể vô tình đẩy con của mình vào con đường lêu lổng, ăn chơi và trở thành học sinh chưa ngoan, đến lúc phát hiện được thì có thể đã muộn rồi! Cũng có trường hợp, do mâu thuẫn giữa các thành viên trong gia đình diễn ra trước mắt của các em, khiến cho các em trở nên cộc cằn, hoặc xấu hổ với bạn bè hoặc có những hành vi bắt chước người lớn trong khi giải quyết các xung đột với các bạn cùng lớp và như vậy, vô tình người lớn đã đẩy các em trở thành học sinh chưa ngoan. GV:Nguyễn Thị Thu Minh 2 Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh Sáng kiến kinh nghiệm Đôi khi, trong một mái nhà do bất hòa giữa Ông bà với Cha mẹ khiến cho các em mất lòng tin vào đấng sinh thành và trở nên hỗn láo, khó bảo. Có gia đình còn quá khó khăn, phải lo phụ giúp bố mẹ để kiếm sống và thời gian học bài ở nhà bị hạn chế, khiến sức học các em bị giảm sút, thế là các em trở thành học sinh thụ động... Nếu như giáo viên chủ nhiệm nắm bắt được kịp thời hoàn cảnh sống của học sinh, chắc chắn sẽ có biện pháp kết hợp với gia đình để cùng đưa ra các biện pháp giáo dục phù hợp, sẽ đưa học sinh trở lại với chính mình. 1.2.2. Tìm hiểu về tâm sinh lý của học sinh Học sinh cấp ba, lứa tuổi 16-18 này có nhiều biến đổi về tâm, sinh lý. Các em không còn là trẻ con để cần được vỗ về chăm sóc, nhưng cũng chưa là người lớn để tự mình giải quyết mọi tình huống. Để khẳng định mình, các em dễ có những cư xử bộc phát, bất ngờ mà chính các em cũng chưa ý thức một cách đầy đủ hậu quả sẽ đến. Vì vậy, một sự định hướng đúng đắn để giúp các em hình thành tính cách của mình sau này, là điều hết sức quan trọng khi các em còn ngồi trên ghế nhà trường. Thầy cô không chỉ truyền đạt kiến thức trong học tập, mà cần cho các em trao đổi với mình mọi điều về chính bản thân, về những gì chân - thiện - mỹ trong cuộc sống. Các em thường có những hành vi bắt chước một cách thụ động với mọi người gần gũi với mình. Trong một ngày thì các em chỉ ở trường học tối đa là 5 giờ, còn lại, các em sống trong môi trường gia đình, xã hội xung quanh... Có những em tập tành hút thuốc do thấy người lớn hút thuốc với hình ảnh quá ư là điệu nghệ. Có những em chửi thề, nói tục một cách vô thức, do đã quen nghe và cảm thấy như vậy là hay, là sành điệu. Có những em quen kiểu cách ăn mặc, trang điểm cho giống với một người lớn nào đấy, giống với diễn viên nào đấy và xem đây là hợp thời, đúng điệu. Nếu giáo viên chủ nhiệm cập nhật kịp thời những thông tin của xã hội thì học sinh sẽ cảm nhận thầy, cô của mình không lạc hậu và như vậy tiếng nói của thầy, cô sẽ có ảnh hưởng hơn đối với các em. Các em sẽ lắng nghe những phân tích của thầy, cô; thầy, cô sẽ có nhiều cơ hội giáo dục hướng cho em phát triển tâm sinh lý phù hợp lứa tuổi. 1.2.3.Tìm hiểu mối quan hệ bạn bè Bạn bè, những mối quan hệ trong lớp, ngoài lớp cũng là điều mà thầy cô chúng ta cần quan tâm. Các em có thể tâm sự hàng giờ với bạn mà không bao giờ hé nửa lời với thầy, cô về một vấn đề nào đấy. Một số lớn các em học sinh xem bạn bè mình là chuyên gia tư vấn. Bạn bè xấu, tốt ảnh hưởng nhiều đến nhân cách của các em. Tục ngữ có câu: "Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng" điều này hoàn toàn không sai. Vấn đề là ai sẽ đen, ai sẽ sáng thì thầy, cô phải can thiệp một cách tế nhị, đúng lúc, kịp thời... Và nếu như thầy, cô trở thành người bạn của các em thì quả là không gì tốt hơn, điều này rất khó! Thầy cô có thể tạo môi trường cho các em sinh hoạt chung và từ đó nảy sinh tình bạn tốt, hãy để cho các em phát triển tình bạn một cách tự do trong tầm kiểm soát chừng mực của người lớn. Vấn đề này cần có sự phối hợp của gia đình và nhà trường một cách chủ động. 1.2.4.Tìm hiểu năng lực học tập GV:Nguyễn Thị Thu Minh 3 Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh Sáng kiến kinh nghiệm Có những học sinh học giỏi toán, lý, hóa nhưng lại kém văn, sử ... Có những học sinh rất giỏi ngoại ngữ và các môn xã hội nhưng lại sợ toán, lý... Hãy khơi dậy sự tự hào của các em với nhưng sở trường và khuyến khích các em cố gắng đạt được những tiến bộ so với chính mình ở ngày hôm qua... "Hãy đừng phạm sai lầm ngày hôm qua mình đã gặp" chính là chủ trương mà tất cả học sinh đều phải thấm nhuần. Thầy, cô, đặc biệt là thầy, cô chủ nhiệm cần phải nắm được học sinh của mình yếu môn nào, khi nào thì bắt đầu sa sút, để từ đó có biện pháp thúc đẩy, phụ đạo kịp thời, không để học sinh có cảm giác bị bỏ rơi, không để cho học sinh vì yếu một môn mà nản lòng rồi kéo theo bỏ học, trở thành cá biệt. 1.2.5. Tìm hiểu sở thích, năng khiếu Hầu như bất kỳ một học sinh nào cũng đều có một năng khiếu nhất định. Năng khiếu đó có thể do bẩm sinh, do rèn luyện. Vấn đề của người thầy là phát hiện được năng khiếu và phát huy sở trường của các em nhằm lấy nó làm động lực cho học sinh cố gắng hơn ở những mặt còn yếu kém. Có những học sinh thích lao động chân tay, khéo tay trong những hoạt động đòi hỏi sự tỉ mỉ, nhưng lại học kém các môn cần sự tư duy. Có những học sinh thích văn nghệ, ca múa hát... có những học sinh thích thể thao, võ nghệ... Hãy để cho các em có cơ hội thể hiện mình với các bạn và như vậy các em sẽ trở nên nổi tiếng với các bạn, đấy chính là động cơ thúc đẩy các em học tập tốt hơn nhằm không làm xấu đi hình ảnh của mình với các bạn. Như vậy, giáo viên chủ nhiệm thường xuyên tạo ra những hoạt động ngoại khóa, những buổi sinh hoạt ngoài giờ lên lớp, cũng chính là tạo ra những cơ hội cho các em có thể thể hiện tài năng của mình, lấy lại sự tự tin với các bạn, khẳng định thế mạnh của mình để từ đó các em được nhận sự khuyến khích của mọi người xung quanh, các em sẽ cố gắng nhiều hơn ở các mặt còn yếu kém. 1.2.6. Xác định nguyên nhân dẫn đến tình trạng học sinh chưa ngoan Sau khi đã thực hiện các bước tìm hiểu như trên, giáo viên chủ nhiệm sẽ phân tích và xác định nguyên nhân làm cho học sinh trở thành chưa ngoan. Nguyên nhân đó có thể là từ: - Gia đình có mâu thuẫn, đổ vỡ, xung đột...hoặc gia đình đang gặp khó khăn. - Bản thân học kém một vài môn học nào đó, do mất căn bản... - Sự lôi kéo của bạn bè vào những hoạt động không thiết thực... - Cũng có thể cách cư xử của người lớn khiến cho các em mất lòng tin... Thông thường các nguyên nhân này đi chung với nhau, chứ không đơn thuần riêng lẻ từng nguyên nhân. 1.3. Yêu cầu đối với giáo viên chủ nhiệm 1.3.1. Yêu cầu về phẩm chất Giáo viên chủ nhiệm cần có một nhận thức đúng đắn và sâu sắc về vị trí, yêu cầu đối với chính bản thân mình và công việc. Không chỉ trang bị cho mình những kiến thức cần thiết cho việc giảng dạy, những vốn sống sâu sắc về con người, cuộc đời… giáo viên chủ nhiệm còn cần phải rèn luyện cho chính mình đạt những phẩm chất đạo đức có tính chuẩn mực để trên cơ sở đó, mới có thể nhắc nhở, uốn nắn học sinh. Từ hành vi, ngôn ngữ, cách cư xử, cách suy nghĩ, đánh GV:Nguyễn Thị Thu Minh 4 Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh Sáng kiến kinh nghiệm giá những sự việc trong cuộc sống, những thói quen trong sinh hoạt… tất cả luôn cần được người giáo viên chủ nhiệm tự xem xét, điều chỉnh để có thể không ngừng hoàn thiện mình trong mắt học trò. Đơn giản một sự việc là, khó có thể yêu cầu các em gọn gàng, ngăn nắp, sống đẹp nếu bản thân người giáo viên chủ nhiệm chưa là một “hình mẫu” đối với các em. Chúng ta cần hiểu, giáo dục một con người là một quá trình không có điểm cuối cùng. Đó là công việc kéo dài cả một đời người chứ không phải là chuyện của ngày một, ngày hai. Vì thế, giáo viên chủ nhiệm không bao giờ được chủ quan, nóng vội. Một câu nói vô tình, một trách phạt nôn nóng, một hành xử thiếu cân nhắc đôi khi gây tổn thương và - biết đâu đó - các em sẽ mang theo vết thương kia thành một ám ảnh không nguôi!... Trước mọi sai lầm, vi phạm của học sinh, giáo viên chủ nhiệm cần hết sức bình tĩnh, bao dung và độ lượng để xem xét, giải quyết, xử lý vấn đề. Với một học sinh lười, một học sinh chưa ngoan… chúng ta không nên ảo tưởng là các em sẽ tiến bộ ngay sau vài lần nhắc nhở hay xử phạt của giáo viên chủ nhiệm. Có khi, các em vẫn tiếp tục lười, tiếp tục phạm lỗi lầm với mức độ liên tục hơn, nghiêm trọng hơn - như một cách thách thức, một cách khẳng định mình với bạn bè, với thầy cô, với mọi người. Chính ở những khoảnh khắc này, giáo viên chủ nhiệm cần thể hiện rõ bản lĩnh và năng lực sư phạm, trong đó có cả năng lực "chịu đựng" của mình - chịu đựng những vi phạm cố tình, những thách thức nông nổi và chịu đựng cả những nỗi bực bội, tức giận đang phải dồn nén trong người, cần tạo được ở các em, trước hết là sự tôn trọng và sau đó là một sự gần gũi, cảm thông. 1.3.2. Yêu cầu về kỹ năng Một trong những kỹ năng quan trọng của giáo viên chủ nhiệm là nắm vững tâm lý học sinh. Từ đó mới dễ uốn nắn các em đi đúng hướng. Đằng sau tất cả mọi kiến thức, kỹ năng… cần trang bị và rèn luyện, còn lại là một yêu cầu tuy không được đặt ra trong các văn bản nhưng nó lại chi phối tất cả, đó chính là cái “tâm” của người giáo viên. Không có một tấm lòng, mọi công việc sẽ chỉ là hình thức. Và như vậy, yêu thương chăm sóc các em không chỉ là mệnh lệnh mà còn là một nhu cầu không thể thiếu của trái tim người thầy cô giáo, đặc biệt là giáo viên chủ nhiệm. 1.3.3. Giáo viên chủ nhiệm cần nắm chắc một số văn bản qui định Như ta đã biết: “Nói có sách, mách có chứng”. Có lẽ câu nói đó nhắc nhở giáo viên chủ nhiệm cần phải nắm vững các văn bản qui định về nhiệm vụ của học sinh trong nhà trường; về qui định khen thưởng và kỷ luật; về nội qui và cách xếp loại đạo đức để phổ biến đến từng đối tượng học sinh. Ngoài ra, chúng ta cần biết và hiểu rõ chức năng và nhiệm vụ cơ bản của giáo viên chủ nhiệm để thực hiện công tác một cách hiệu quả, tối ưu nhất, có tính thuyết phục nhất dựa trên những luận cứ, luận chứng rõ ràng. 1.3.4. Giáo viên chủ nhiệm thường xuyên liên lạc với giáo viên bộ môn Giáo viên chủ nhiệm nên liên lạc với giáo viên bộ môn để biết tình hình lớp, ý thức học tập, nề nếp, tác phong của các em khi đến trường, vì không phải lúc nào giáo viên chủ nhiệm cũng có mặt trên lớp được. Nếu nắm bắt tồn tại của lớp, GV:Nguyễn Thị Thu Minh 5 Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh Sáng kiến kinh nghiệm những khuyết điểm các em mắc phải, chủ nhiệm xử lý kịp thời thì hậu quả xấu giảm xuống nhanh hơn. 1.3.5. Phối hợp cùng quản sinh Song song với hoạt động học tập, sinh hoạt; tham gia phong trào trong nhà trường, sau những giờ học căng thẳng là giờ nghỉ giải lao, các em được tự do vui chơi thoải mái, tinh nghịch. Bởi tính hiếu động mà học sinh không nghĩ đến hậu quả có khi xảy ra tai nạn, có khi các em trốn học…Cứ mỗi buổi học, các thầy cô quản sinh là người đến trường rất sớm và ra về trễ nhất, sẽ quan sát rõ các hành vi, vi phạm của các em, thấy được diễn biến sự việc xảy ra xung quanh trường. Chính vì thế, giáo viên chủ nhiệm cần phối hợp một cách chặt chẽ với quản sinh để tiếp nhận thông tin của cá nhân, của lớp một cách kịp thời nhằm hạn chế đến mức tối đa những điều đáng tiếc có thể xảy ra. 1.3.6. Phối hợp cùng gia đình Giáo viên chủ nhiệm phải thường xuyên liên lạc, trao đổi với phụ huynh về tình hình học tập của các em trong nhà trường (qua số điện thoại, liên lạc trực tiếp…). Chúng ta đều biết: “Lúc ở nhà mẹ cũng là cô giáo”; còn khi đến trường :“Cô giáo như mẹ hiền” từ lời bài hát cũng đã thể hiện được sự ân cần chăm sóc của cô và mẹ. Chúng ta cũng đã từng là học sinh và coi cô giáo như mẹ thứ hai, đáng nói hơn nữa chúng ta là những bậc làm cha, mẹ. Vậy khi đặt mình vào vị trí của người phụ huynh, thì bản thân tôi luôn trăn trở và nghĩ họ mong muốn điều gì ở người giáo viên chủ nhiệm? Chính vì thế giáo viên chủ nhiệm phải thật sự quan tâm, phối hợp chặt chẽ với phụ huynh, để cùng nhau tìm ra phương pháp hiệu quả nhất nhằm hạn chế những tiêu cực dễ dẫn đến các em thành học sinh chưa ngoan. 1.3.7. Phối hợp cùng cán bộ lớp Ban cán bộ lớp thường là những học sinh có đạo đức tốt, gương mẫu, nhiệt tình trong công tác do lớp bầu ra. Hàng ngày, các em tiếp xúc với các bạn trong lớp nhiều nên hiểu rõ hơn giáo viên chủ nhiệm về đặc điểm, tính cách các bạn học sinh chưa ngoan. Vì vậy, khi giáo viên chủ nghiệm phân công tìm hiểu, động viên, giúp đỡ các bạn chưa ngoan cùng tiến bộ, thì ban cán bộ lớp là người tiên phong đi đầu trong vấn đề này. Có nhiều trường hợp, chính ban cán bộ lớp là người cố vấn cho giáo viên chủ nhiệm nên làm cách nào, giải quyết ra sao khi gặp các trường hợp khó xử xảy ra trên lớp. Do đó, để giáo dục học sinh chưa ngoan, giáo viên chủ nhiệm không thể thiếu vai trò của ban cán bộ lớp. 1.3.8. Giáo viên chủ nhiệm nắm chắc về đặc điểm tình hình của lớp - Sĩ số, số lượng nam, nữ. - Nắm danh sách lớp, xếp tên học sinh theo thứ tự A, B, C… - Thành phần gia đình: Giáo viên chủ nhiệm tiến hành cho học sinh làm lí lịch đầu năm (cần chính xác: Họ và tên; ngày, tháng, năm sinh; nơi sinh… đúng theo khai sinh; địa chỉ cụ thể (khu – ấp – số nhà – xã thường trú hoặc tạm trú hay ở trọ; họ tên cha, mẹ và nghề nghiệp, số điện thoại; đang sống chung với ai; người trực tiếp nuôi dưỡng) - Thành phần bản thân: Căn cứ vào sổ điểm lớp; căn cứ vào kết quả học tập và hạnh kiểm của học sinh ở năm học trước, kết hợp cùng giáo viên chủ nhiệm cũ để hiểu rõ thêm về GV:Nguyễn Thị Thu Minh 6 Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh Sáng kiến kinh nghiệm từng đối tượng của lớp kể cả: Năng khiếu, thành tích tốt hoặc chưa tốt của học sinh; số điện thoại di động cá nhân, địa chỉ e.mail. Nếu nắm chắc lí lịch học sinh của lớp, khi có vấn đề bất thường xảy ra, giáo viên chủ nhiệm có thể liên lạc với bố, mẹ nhanh chóng, hay giải quyết các sự việc kịp thời. 2. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài Sau đây tôi đơn cử một vài trường hợp tôi đã áp dụng vào lớp chủ nhiệm 11A5 trong vấn đề giáo dục học sinh chưa ngoan và bước đầu đã thành công. Trường hợp 1 Em Trần Quốc Huy là một học sinh lưu ban, học yếu. Một số bạn cho biết Huy đua đòi, xài tiền rất nhiều, tập theo thói hư tật xấu của một số bạn ngoài trường chẳng hạn: Hút thuốc, đi xe máy phân khối lớn ngoài đường, thường xuyên nói dối cha mẹ và thầy cô. Có lần tôi gặp em đi xe phân khối lớn, lại không đội mũ bảo hiểm. Tôi bảo em dừng xe, cảnh cáo và sau đó phê bình trước lớp. Tiết ngoài giờ lên lớp, lớp thảo luận về an toàn giao thông. Cả lớp tham gia phát biểu sôi nổi, còn em chỉ thụ động. Những tuần tiếp theo em vẫn còn vi phạm an toàn giao thông. Khi tìm hiểu gia đình, tôi được biết em này thuộc con nhà khá giả, cha mẹ có chức vụ, nuông chiều con cái một cách vô ý thức, ít quan tâm đến việc học hành của con ở trường hay ở nhà. Một lần tôi tìm đến gặp mẹ em Huy với lý do: Mời phụ huynh đến trường để giải thích về vấn đề đóng tiền học phí (vì nhắc nhở em nhiều lần) và bàn về đạo đức của em. Thật bất ngờ cho tôi, vì mẹ em đã nói “Cho tiền đóng ngay bữa sau nhà trường thông báo”. Thế thì hỏi ra mới biết em đem tiền đó dùng vào mục đích: Hút thuốc, chơi game. Qua lần này, tôi cũng trao đổi với phụ huynh quản lý em chặt chẽ hơn; giáo dục cho em sử dụng đồng tiền có mục đích, không đi xe phân khối lớn khi chưa có bằng lái xe, quan tâm đến việc học của con nhiều hơn. Mặt khác, buổi ngoại khóa tuần đó, tôi cho lớp tìm hiểu ích lợi và tác hại của chơi game, có dẫn chứng thực tế. Tôi theo dõi quan sát thì thấy em có vẻ đăm chiêu, suy nghĩ. Thời gian tới chơi ở quán nét của em thưa dần và sau đó chỉ là giải trí mỗi khi học căng thẳng. Em có biết tác hại của thuốc lá nhưng chưa bỏ được, vẫn lén hút trong phòng vệ sinh. Tôi có kiểm điểm và phê bình trước lớp nhưng chưa ăn thua, vì em đã ghiền. Tôi mới cử một cán bộ lớp học khá cũng hay chơi với em, cùng kèm cặp em trong học tập. Sau một thời gian dài khuyên nhủ thì em cũng bỏ thuốc lá và học tập có tiến bộ hơn. Vấn đề ở đây là em Huy xem bạn bè mình như là một chuyên gia tư vấn, có thể giải bày với bạn nhưng với người lớn thì không. Là giáo viên chủ nhiệm phải hiểu tâm lý học sinh, không phải lúc nào cũng la hét, phê bình là được, phải biết can thiệp đúng lúc thì giáo dục mới có hiệu quả. Trường hợp 2 Em Nguyễn Thanh Hiền thời gian gần đây thường xuyên vi phạm nội qui nhà trường như: Đi học trễ, nghỉ học không phép, đôi khi mang túi xách đi học. Được biết tin này do quản sinh báo lại, khi đó tôi thật sự lo lắng vì trước đây Hiền là học sinh có đạo đức tốt, học giỏi hôm nay bị vi phạm nội qui như vậy, chắc hẳn GV:Nguyễn Thị Thu Minh 7 Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh Sáng kiến kinh nghiệm là nghe theo bạn bè xấu làm ảnh hưởng đến học tập. Tôi liền tìm hiểu nguyên nhân. Giáo viên chủ nhiệm phân công một số bạn được cử tới nhà Hiền vừa chơi, vừa học. Lúc đầu các bạn hỏi về mẹ sao vắng nhà, thì em chỉ trả lời mẹ đi làm xa. Nhưng về sau thấy tình cảm của bạn bè giành cho mình chân thật em mới tâm sự: Cha đi làm suốt ngày không có thời gian ở nhà, mẹ mới có chồng khác. Cả bố, mẹ không quan tâm tới em cả vật chất lẫn tinh thần. Bạn bè trong lớp cũng thường xuyên tới nhà, chia sẻ niềm vui nỗi buồn, mong Hiền sớm vượt qua thời gian này nhưng Hiền tiến bộ rất chậm! Thế thì phải làm gì để giúp em vượt qua quay trở lại học tập? Thay vì quát mắng em trước lớp, tôi gặp riêng em nhẹ nhàng, ân cần phân tích đúng sai theo hoàn cảnh và tâm lí của em với mong mỏi rằng em nhìn nhận ra được vấn đề để có hướng sửa đổi. Thật là một phép nhiệm màu, sau lần đó, mãi cho đến nay, em Hiền đã ngoan, có tiến bộ, không vi phạm nội qui. Đặc biệt là em Hiền đã đi học đều, đúng giờ. Tôi thấy Hiền thiếu đi tình cảm của bố, mẹ và tâm lý chưa ổn định. Do vậy, giáo viên chủ nhiệm phải hiểu và thông cảm cho em. Nếu xử phạt, trách mắng chỉ làm vết thương em đau mà thôi. Giáo dục em cần phải ân cần, chia sẻ với cương vị vừa là cô, vừa là bạn, cũng vừa là người mẹ “thứ hai’ thì mới có hiệu quả. Trường hợp 3 Với em Nguyễn Văn Linh tôi có ấn tượng ngay từ lúc nhận lớp chủ nhiệm. Mái tóc bờm ngựa, áo không cài khuy trên, vẻ bặm trợn hiện trên khuôn mặt rất rõ, nói năng không lễ phép. Tiết sinh hoạt chủ nhiệm đầu tiên, tôi cho lớp học nội qui của trường. Tôi có phân tích rõ các hình thức xử lý vi phạm nội qui, qui chế khen thưởng, kỷ luật…Tôi có nhấn mạnh những sai lầm, những khuyết điểm mà các em mắc phải ở lớp dưới cô đều bỏ qua, hiện tại phải ngoan, cố gắng học tập để trở thành người tốt cho xã hội. Buổi học hôm sau, em có tên ngay trong sổ đầu bài: Nói chuyện, mất trật tự, quậy không cho lớp học, đầu tóc, quần áo y như lúc đầu vào trường. Hôm sau, giờ sinh hoạt mười lăm phút đầu giờ, tôi có phê bình em trước lớp. Em chỉ hứa sẽ sửa đổi. Tôi có trao đổi với các giáo viên bô môn, thì được biết, lực học của em không yếu nhưng lơ đãng, không tập trung trong học tập. Những buổi tiếp theo, Linh vẫn vi phạm nội qui nhưng đầu tóc cắt ngắn, gọn hơn. Qua lí lịch của em và ban cán bộ lớp cho biết, ba đang công tác trong doanh trại bộ đội Sư đoàn 306 gần nhà nhưng một tuần mới về một lần. Mẹ bận buôn bán chợ, nuôi con ăn học. Thời gian ở nhà, em chỉ có một mình, không ai quản lý. Ở em thiếu vắng sự chăm lo, săn sóc, tình yêu thương gia đình. Giữa hai cha con không có sự đồng cảm, ba thường trách mắng, đôi khi tát em vài cái. Mẹ bận rộn, buôn bán, về nhà thấy con vậy cũng la luôn. Tôi có gặp gia đình, trao đổi, nói chuyện với ba, mẹ em. Gia đình rất buồn nhưng chưa có hướng giải quyết. Tôi có gặp riêng em, phân tích cụ thể, chỉ chỗ sai, chỗ đúng trong gia đình và bản thân em. Lúc đầu em không đồng ý, cho là cha mẹ không quan tâm tới mình. Qua nhiều câu chuyện kể có thật, mua thêm sách báo cho em đọc, tôi và các bạn cũng hay tới nhà động viên giúp đỡ, em dần dần sửa sai được những khuyết GV:Nguyễn Thị Thu Minh 8 Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh Sáng kiến kinh nghiệm điểm của mình. Niềm vui đã đến với tôi khi các bạn tín nhiệm bầu em vào ban tự quản của lớp. Lúc đầu tôi cũng do dự không biết em có làm tròn trách nhiệm không nhưng tôi vẫn đồng ý. Thấy em có năng khiếu môn toán, vào đầu giờ truy bài mỗi buổi học, tôi giao thêm cho Linh lên bảng sửa bài tập, giải đáp thắc mắc của các bạn …Thấy bạn và thấy cô tin tưởng và thương yêu mình, em đã có nhiều thay đổi: Vẻ hung hăng trên mặt không còn, đầu tóc, quần áo chỉnh tề, lại càng được các bạn yêu mến hơn. Với một học sinh cá biệt nhưng có năng lực, có năng khiếu, giáo viên chủ nhiệm nên biết và mạnh dạn tin tưởng, cho các em có cơ hội thể hiện với các bạn. Đó cũng là động cơ, là phương hướng phấn đấu thúc đẩy các em học tập tốt hơn, bản thân mình ngày một hoàn thiện hơn . Trường hợp 4 Em Lê Thị Thảo là học sinh siêng năng, chăm chỉ, học tốt, được bạn bè yêu thương, nhưng thời gian gần đây, lại hay đi trễ mười lăm phút đầu giờ. Tôi có phê bình trước lớp nhưng em không khắc phục được, chỉ có khóc. Một số bạn còn cho biết em có ý định nghỉ học luôn. Tôi rất là lo lắng liền đi tìm hiểu nguyên nhân. Hỏi ra thì mới biết, ba đã bỏ gia đình. Mẹ phải nghỉ làm công ty, chuyển sang bán thức ăn sáng cho công nhân đi làm, mới đủ nuôi ba chị em ăn học. Thảo là chị lớn, phải dậy bốn giờ sáng phụ mẹ dọn hàng, buôn bán. Khi xong việc dọn dẹp thì không kịp đến trường đúng giờ qui định. Tôi có đến chỗ em bán, xin nhờ nhà dân gần đó để em gởi đồ. Một số bạn gần nhà thấy hoàn cảnh đáng thương cũng tới phụ. Giờ thì em đã hết đi trễ, không muốn nghỉ học, lại càng yêu mến bạn bè trong lớp nhiều hơn. Nỗi buồn của mẹ cũng vơi đi, cảm ơn cô và các bạn rất nhiều. Thảo là học sinh nhạy cảm, biết yêu thương gia đình. Do hoàn cảnh nên em mới vi phạm nội qui. Giáo viên chủ nhiệm phải thấu hiểu, can thiệp đúng lúc để tránh điều đáng tiếc xảy ra. Trường hợp 5 Em Trần Thanh Nam hay gây gổ, đánh bạn ngoài cổng trường. Thông tin này do thầy, cô quản sinh cung cấp. Thầy cô bộ môn còn cho hay, em này thỉnh thoảng văng tục, chửi thề. Tuy trong lớp nói nhỏ, nhưng cũng đến tai thầy cô. Đặc biệt, giờ chủ nhiệm, tôi lại không thấy em biểu hiện gì cả. Tôi có tra hỏi chuyện thì em không nhận, vẻ mặt lầm lì, khó hiểu cứ hiện ra. Đặc biệt, Nam không muốn tiếp bạn nào trong lớp cả. Nhiều lần, ban cán bộ lớp tiếp cận với em nhưng không thành công. Chẳng lẽ, mình chịu thua, bỏ rơi em sao? Giờ sinh hoạt lớp, tôi cho lớp sinh hoạt với chủ đề về bạo lực học đường; đồng thời đưa ra dẫn chứng có trong thực tế; những bức thư, những lời tâm sự do chính các nạn nhân kể lại, nhưng em vẫn đánh bạn. Tôi xem lại lí lịch của em, tới nhà tìm hiểu thì được biết, em có hoàn cảnh rất đáng thương! Mẹ chết được một năm, bố chạy xe ôm nuôi con, nhưng về nhà là bảo con mua rượu uống, bữa nào xỉn thì đánh đập em thậm tệ không biết lí do. Ở em đã hình thành ý thức phản kháng, nói tục, chửi thề, không tôn trọng ba mình nữa. Gặp vụ nào bất bình, chướng mắt, em xử lý bằng hành động thô bạo ngay. Một bữa tối nọ, tôi tới nhà, xin gặp bố Nam để trao đổi tình hình học tập, đạo đức của em ở trường, thì bố Nam không tiếp, ông còn văng tục chửi thề, đuổi tôi ra khỏi nhà. GV:Nguyễn Thị Thu Minh 9 Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh Sáng kiến kinh nghiệm Vì tình thương yêu học sinh, tôi không nản. Một mặt động viên em, mặt khác gặp ba em lúc chưa xỉn để nói chuyện. Nhưng em có vẻ gì đó không tin tưởng lắm vào mọi người xung quanh. Tôi bèn nghĩ: Làm cách nào mà em có thể tâm sự với mình như một người bạn thân. Qua nhiều đêm suy nghĩ, tôi mới tìm được câu trả lời: Đó là đóng giả làm người bạn mới quen trên mạng, qua trao đổi chuyện trò, biết đâu em muốn tâm sự, trải lòng mà thực tế hàng ngày em không muốn nói. Tôi phải học các ngôn từ tuổi teen, cách nói chuyện trên yahoo, các từ lóng, từ viết tắt…tức là ngôn ngữ của mình chỉ còn 16-17 tuổi thôi. Một vài ngày sau, em mới bắt đầu thổ lộ những điều tâm sự, những nỗi buồn, nỗi lo, những trách móc, oán giận…của mình. Nhìn bên ngoài thấy em mạnh mẽ nhưng bên trong thật là yếu đuối. Cũng trên mạng, tôi khuyên nhủ, răn dạy em nhìn vào thực tế mà sống, nhìn vào tình cảm mọi người dành cho mình, khắc phục hoàn cảnh, có hướng phấn đấu đi lên vì tuổi đời còn rất trẻ. Qua một thời gian dài, em bắt đầu chuyển biến tốt. Tiết hoạt động ngoài giờ lên lớp, tôi cho sinh hoạt với nội dung nói về tình cảm giữa các con với bố mẹ trong gia đình. Trong lớp các bạn đều tham gia vui vẻ, kể những chuyện vui, buồn có thật xảy ra trong cuộc sống. Mãi tới cuối giờ, em mới có ý kiến phát biểu. Cả lớp im lặng, theo dõi. Nam nói rất nhiều về cuộc sống hiện tại, về gia đình, về người cha nhưng bây giờ em mới nhận ra mọi người xung quanh yêu thương em biết dường nào, em mắc quá nhiều sai lầm và hứa sẽ sửa đổi. Cả lớp vỗ tay reo hò, chạy tới ôm chầm lấy em. Tôi thật sự xúc động, bước đầu mình đã thành công. Hiện tại, hai cha con sống rất hạnh phúc. Tôi có phân cho một bạn gần nhà Nam, học khá giúp đỡ Nam hoàn thành bài học ở trường. Không phải lúc nào giáo viên chủ nhiệm cũng thành công trong vấn đề giáo dục. Đôi khi mình phải vừa là đạo diễn - vừa là diễn viên, hòa mình vào lớp trẻ, quên đi mình là người lớn, có vậy kịch bản mới thành công. Bên cạnh đó giáo viên chủ nhiệm cũng phải biết “chịu đựng” những lúc bướng bỉnh của học sinh, không mong mỏi kết quả giáo dục là được ngay, mà còn phải thử thách chờ đợi qua thời gian dài. III. HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI Thực tế, giáo dục học sinh chưa ngoan không khó nhưng đòi hỏi giáo viên phải cố gắng thực hiện trong thời gian dài, tìm ra nguyên nhân chính, từ đó đề ra những biện pháp thích hợp để giáo dục học sinh chưa ngoan. Lớp chủ nhiệm 11A5 của tôi lúc đầu có rất nhiều học sinh chưa ngoan. Mỗi em có hoàn cảnh sống khác nhau, mà sự giáo dục mỗi gia đình khác nhau, vì vậy mỗi em có tính cách vi phạm không giống nhau. Điểm thi đua của lớp đứng rất thấp, vì có nhiều học sinh vi phạm. Với lòng yêu nghề, yêu trẻ; với kinh nghiệm nhiều năm làm công tác chủ nhiệm, tôi đã đưa lớp dần dần tiến bộ lên, số lượng học sinh chưa ngoan giảm hẳn. Bảng xếp loại đạo đức của lớp tôi chủ nhiệm năm học 2011- 2012 như sau: GV:Nguyễn Thị Thu Minh 10 Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh Thời gian Đầu năm Học Kỳ I Học Kỳ II Sĩ Số 46 HS 46 HS 46 HS Sáng kiến kinh nghiệm Yếu Trung bình Khá Tốt 6 HS 8 HS 14 HS 18 HS ( 13,04%) ( 17,40%) ( 30, 43%) (39,13%) 4 HS 7 HS 15 HS 20 HS ( 8,70%) ( 15,20%) (32,60%) ( 43,50%) 0 HS 0 HS 12 HS 34 HS ( 26,10%) (73,90%) Qua bảng trên cho thấy tỉ lệ đạo đức yếu, trung bình trong lớp không còn, tỉ lệ đạo đức tốt tăng lên. IV. ĐỀ XUẤT, KHUYẾN NGHỊ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG Trên đây là một vài kinh nghiệm giáo dục học sinh chưa ngoan trong nhà trường phổ thông, mà tôi đã đúc kết được từ thực tiễn giảng dạy và chủ nhiệm. Vấn đề giáo dục học sinh chưa ngoan trong nhà trường luôn luôn là đề tài nóng hổi, được sự quan tâm của hầu hết thầy, cô, đặc biệt là giáo viên chủ nhiệm. Để có thể giáo dục tốt các em học sinh chưa ngoan, cần phải có sự phối hợp cả gia đình, nhà trường và xã hội. Giáo dục của gia đình và xã hội giữ vị trí quan trọng; còn giáo dục của nhà trường mang yếu tố quyết định giúp các em có thể có những định hướng đúng đắn, để sau này trở thành những người con có ích cho xã hội, hiếu thảo trong gia đình. Về phía nhà trường, để làm tốt công tác giáo dục học sinh chưa ngoan, cần phải có sự phối hợp đồng bộ giữa các ban, ngành, đoàn thể, các thầy, cô bộ môn. Vai trò của thầy, cô chủ nhiệm là rất quan trọng. Trong lớp, thầy, cô chủ nhiệm như là cha, mẹ của các em, có tiếng nói điều chỉnh kịp thời các hành vi chưa đúng của các em, là tấm gương sáng cho các em noi theo. Thầy, cô giáo dục các em không chỉ bằng lời nói mà bằng cả hành động, cử chỉ, thái độ, tác phong hàng ngày... Hãy cảm hóa, giáo dục các em bằng cả tấm lòng của người Thầy, người cha, người chị, người mẹ... Hãy nhìn các em với ánh mắt nhìn về tương lai, không nên dựa vào các hành vi nhất thời của các em mà đánh giá cả bản chất con người các em, bỏ rơi các em trong những lúc cần thầy, cô giang tay cứu giúp. Quan sát, theo dõi học sinh “chưa ngoan” hằng ngày về việc thực hiện nội quy, quy chế trường lớp, về thái độ học tập bằng nhiều hình thức khác nhau, sẽ giúp cho giáo viên chủ nhiệm nắm vững và sẽ không vội vàng kết luận một vi phạm nào đó khi chưa có đầy đủ các chứng cứ nhằm tránh làm tổn thương đến tâm lý và tình cảm của các em. Học sinh chúng ta chỉ là những cành cây non, đang muốn vươn lên trở thành cành cây vững chắc, hãy tạo điều kiện cho các em thể hiện mình, vươn GV:Nguyễn Thị Thu Minh 11 Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh Sáng kiến kinh nghiệm lên nơi có ánh sáng vững bền, hãy giáo dục các em bằng thái độ thân thiện và tích cực. Tâm lý của học sinh hơn ai hết giáo viên chủ nhiệm phải nắm rõ, để phân tích và giải quyết vấn đề không cứng nhắc, chủ yếu là dùng tình cảm để cảm hóa các em. Trên đây là một số kinh nghiệm của tôi, bài viết có lẽ còn nhiều thiếu sót, rất mong sự đóng góp của quý thầy, cô và đồng nghiệp. V. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Sổ chủ nhiệm - NXBGD-2008 2. Sổ tay giành cho công tác chủ nhiệm- NXBGD-2005 3. Tìm hiểu tâm lý học sinh- ĐHSP -2006 4. Giáo dục học sinh cá biệt - NXBGD- 2005 5. Tài liệu tập huấn về công tác giáo viên chủ nhiệm trong trường Trung học cơ sở, Trung học phổ thông – Bộ Giáo dục và Đào tạo - Tháng 6/2011 6. Phát triển nhân cách của học sinh - ĐHSP – 2009 7. Báo mực tím số đặc biệt mừng ngày 20/11/ 2012 8. Báo Giáo dục và thời đại NGƯỜI THỰC HIỆN Nguyễn Thị Thu Minh  GV:Nguyễn Thị Thu Minh 12