Mét sè kinh nghiÖm d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë líp 2
PhÇn I : ®Æt vÊn ®Ò
1 – LÝ do chän ®Ò tµi
M«n TiÕng ViÖt lµ mét m«n häc gãp phÇn quan träng trong viÖc gióp c¸c em häc
c¸c m«n häc kh¸c. D¹y TiÕng ViÖt ë tiÓu häc lµ d¹y ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho ngêi b¶n
ng÷ v× b¶n th©n c¸c em ®· biÕt tiÕng mÑ ®Î. Chóng ta cÇn d¹y cho c¸c em biÕt c¸ch sö
dông ng«n ng÷ sao cho phï hîp trong m«n TiÕng ViÖt ë tiÓu häc bao gåm nhiÒu ph©n
m«n nh: TËp ®äc, chÝnh t¶, kÓ chuyÖn, tËp lµm v¨n, tËp viÕt vµ luyÖn tõ vµ c©u. Mçi
ph©n m«n ®Òu cã nh÷ng vai trß quan träng riªng. Nhng ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u lµ
mét ph©n m«n mµ t«i yªu thÝch nhÊt. V× ®©y lµ ph©n m«n ®ãng vai trß quan träng ®èi
víi viÖc ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña häc sinh nãi chung vµ ®èi víi häc sinh líp 2 nãi riªng.
Trong thùc tÕ, ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u cã vÞ trÝ rÊt quan träng, lµ ch×a khãa
më ra kho tµng v¨n hãa trªn mäi lÜnh vùc ®êi sèng, x· héi cña con ngêi. H¬n n÷a, ph©n
m«n LuyÖn tõ vµ c©u gióp häc sinh lÜnh héi TiÕng ViÖt, v¨n hãa, lµ c«ng cô giao tiÕp t
duy vµ häc tËp. §èi víi häc sinh khi sö dông TiÕng ViÖt th× viÖc LuyÖn tõ vµ c©u cã
mét vai trß quan träng nã gióp häc sinh cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó sö dông TiÕng ViÖt ®¹t hiÖu
qu¶ cao trong häc tËp c¸c m«n v¨n hãa, trong viÖc viÕt v¨n b¶n. XuÊt ph¸t tõ môc ®Ých
yªu cÇu cña m«n TiÕng ViÖt trong trêng tiÓu häc nh»m t¹o cho häc sinh n¨ng lùc sö
dông TiÕng ViÖt, v¨n hãa vµ hiÖn ®¹i ®Ó suy nghÜ, giao tiÕp vµ häc tËp. Th«ng qua viÖc
häc TiÕng ViÖt rÌn cho häc sinh n¨ng lùc t duy, ph¬ng ph¸p suy nghÜ gi¸o dôc cho c¸c
em t tëng, t×nh c¶m trong s¸ng. Cã nh vËy míi thùc hiÖn ®îc nhiÖm vô ®µo t¹o häc sinh
thµnh nh÷ng con ngêi ph¸t triÓn toµn diÖn.
Trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ gi¶ng d¹y t«i ®· n¾m ®îc nh÷ng c¬ së lÝ luËn cña
c«ng t¸c gi¸o dôc häc sinh ®Æc biÖt lµ chÊt lîng d¹y vµ häc ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u
cña líp 2. T«i ®· t×m hiÓu nh÷ng phÇn nµo vÒ néi dung vµ biÖn ph¸p thùc tÕ trong qu¸
tr×nh gi¶ng d¹y. §Æc biÖt lµ nh÷ng biÖn ph¸p d¹y ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u cho häc
sinh líp 2 nh»m n©ng cao chÊt lîng gi¶ng d¹y.
MÆt kh¸c, ®èi víi gi¸o viªn chÊt lîng gi¶ng d¹y ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u lµ
nhiÖm vô hµng ®Çu. Cã d¹y tèt th× kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh míi ®îc n©ng cao. Gi¸o
viªn cã d¹y tèt hay kh«ng ®îc ®¸nh gi¸ ë chÝnh thµnh tÝch häc tËp cña c¸c em. KÕt qu¶
häc tËp cña c¸c em lµ thíc ®o qu¸ tr×nh phÊn ®Êu rÌn luyÖn cña chÝnh b¶n th©n mçi
gi¸o viªn. Cho nªn khi gi¶ng d¹y mçi gi¸o viªn tiÓu häc ph¶i truyÒn ®¹t hÕt søc m×nh
cho c¸c em häc tËp.
2. C¬ së thùc tiÔn
Trong qóa tr×nh d¹y häc víi lßng say mª nghiªn cøu t×m tßi häc tËp céng víi sù
yªu thÝch TiÕng ViÖt, ch÷ ViÖt víi nh÷ng tõ vµ c©u phong phó mang nhiÒu ý nghÜa ®·
-1-
Mét sè kinh nghiÖm d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë líp 2
híng t«i ®Õn víi ®Ò tµi “Mét sè kinh nghiÖm d¹y vµ häcph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u líp
2” . H¬n n÷a trong qu¸ tr×nh d¹y häc t«i thÊy ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u chiÕm mét lîng thêi gian t¬ng ®èi nhiÒu cña m«n TiÕng ViÖt. Nhng thùc tÕ viÖc d¹y vµ häc ph©n
m«n nµy vÉn cha ®¹t ®îc kÕt qu¶ cao.
Kh«ng chØ viÖc d¹y mµ viÖc häc ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u hiÖn nay nh×n chung
kÕt qu¶ ®¹t ®îc cha cao v× nhiÒu lÝ do kh¸ch quan mang l¹i. Thùc tÕ trÎ em thµnh phè
vµ thÞ x· cã kh¶ n¨ng häc vµ lµm bµi tËp ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u tèt h¬n trÎ em vïng
n«ng th«n vµ trÎ em vïng s©u, vïng xa. §iÒu ®ã dÔ hiÓu v× tÇm hiÓu biÕt, vèn sèng, vèn
kinh nghiÖm, thùc tÕ m«i trêng giao tiÕp vµ ®iÒu kiÖn thêi gian cña c¸c em còng kh¸c
nhau lµm cho kh¶ n¨ng t duy vµ ®é s¸ng t¹o còng kh¸c biÖt. NÕu trÎ cã ®iÒu kiÖn sèng
tèt th× kh¶ n¨ng ph¸t triÓn vÒ mäi mÆt sÏ tèt h¬n.
MÆt kh¸c trong qu¸ tr×nh häc ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u häc sinh cßn rÊt khã
kh¨n trong viÖc ph©n biÖt c©u, ch÷, tõ vµ tiÕng gi÷a c¸c tõ trong c©u vµ nhËn biÕt c©u
trong qu¸ tr×nh häc vµ lµm bµi tËp LuyÖn tõ vµ c©u nh viÖc lùa chän vµ sö dông c¸c tõ
trong c©u v¨n hay dÔ hiÓu dïng c¸c tõ ®Ó ®Æt c©u theo môc ®Ých nãi.
Trong giao tiÕp nhiÒu khi c¸c em dïng tõ ®Æt c©u cha chÝnh x¸c, ®«i khi cßn lñng
cñng v× c¸c em cßn nhá tuæi, t duy ph¸t triÓn cha cao nªn c¸c em thêng nãi vµ lµm nh
suy nghÜ cña m×nh mµ cha cã sù lùa chän tõ, c©u cho thÝch hîp, cha cã sù trau chuèt
trong c¸ch dïng tõ, c©u trong c¸c c©u nãi. ChÝnh v× vËy, cÇn cã sù híng dÉn cña gi¸o
viªn, sù ®Þnh híng ®óng ®¾n ®Ó c¸c em ph¸t triÓn theo híng tÝch cùc. Bªn c¹nh ®ã,
kh«ng ph¶i gi¸o viªn nµo còng cã chuyªn m«n v÷ng vÒ LuyÖn tõ vµ c©u, kh«ng ph¶i
gi¸o viªn nµo còng giái trong giao tiÕp còng nh trong viÖc sö dông tõ vµ c©u.
Víi nh÷ng c¬ së lÝ luËn trªn vµ c¨n cø vµo thùc tiÔn nh ®· nªu trªn t«i ®i s©u vµo
t×m hiÓu kh¶ n¨ng ph©n biÖt tõ vµ c©u, kh¶ n¨ng nhËn biÕt tõ vµ c¸ch dïng tõ ®Ó ®Æt c©u
cña häc sinh tiÓu häc, cô thÓ lµ häc sinh líp 2 ®Ó thÊy ®îc nh÷ng u ®iÓm vµ khuyÕt
®iÓm cña häc sinh trong qu¸ tr×nh häc tËp nãi chóng vµ häc luyÖn tõ vµ c©u nãi riªng.
Tõ ®ã nªu ra c¸c biÖn ph¸p ®Ò xuÊt cô thÓ nh»m kh¾c phôc ®îc nh÷ng khã kh¨n vµ víng m¾c cña gi¸o viªn vµ häc sinh khi d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u, gãp phÇn
n©ng cao chÊt lîng d¹y vµ häc ph©n m«n nµy ë tiÓu häc nãi chung vµ líp 2 nãi riªng.
3. Môc ®Ých nghiªn cøu
Nghiªn cøu néi dung ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u líp
2, dù giê häc hái ®ång nghiÖp ®ång thêi ®iÒu tra kh¶o s¸t viÖc d¹y vµ häc ph©n m«n
luyÖn tõ vµ c©u cña gi¸o viªn vµ häc sinh líp 2. Tõ ®ã thÊy ®îc nh÷ng khã kh¨n víng
m¾c cña gi¸o viªn vµ häc sinh th«ng qua c¸c giê d¹y vµ c¸c bµi tËp luyÖn tõ vµ c©u ®Ó
t×m ra mét sè biÖn ph¸p cô thÓ nh»m n©ng cao chÊt lîng d¹y vµ häc m«n TiÕng ViÖt nãi
chung vµ ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u nãi riªng ë tiÓu häc.
-2-
Mét sè kinh nghiÖm d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë líp 2
4. §èi tîng, ph¹m vi vµ kÕ ho¹ch nghiªn cøu
a. §èi tîng
Häc sinh líp 2A1 cña trêng tiÓu häc NghÜa §«, quËn CÇu GiÊy , thµnh phè Hµ
Néi.
b. Ph¹m vi nghiªn cøu
Ngay tõ ®Çu n¨m häc, t«i ®· chó ý t×m hiÓu vÒ t×nh h×nh cña líp vµ thÊy r»ng
trong m«n TiÕng ViÖt ®Æc biÖt ë ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u chÊt lîng häc cña häc sinh
cßn cha cao. ChÝnh v× thÕ mµ t«i ®· chän ®Ò tµi: “ Mét sè kinh nghiÖm d¹y vµ häc ph©n
m«n luyÖn tõ vµ c©u ë líp 2” .
Trªn thùc tÕ häc sinh cßn cã mÆt h¹n chÕ vµ thiÕu sãt nhÊt ®Þnh so víi yªu cÇu
chung ®a ra.
HiÓu ®îc tÇm quan träng cña viÖc dïng tõ , ®Æt c©u vµ so s¸nh víi thùc tr¹ng
t×nh h×nh häc tËp cña líp t«i, t«i rÊt b¨n kho¨n vµ lo l¾ng, t×m ra mét biÖn ph¸p gi¶i
quyÕt kÞp thêi tríc m¾t vµ rÌn luyÖn l©u dµi ®Ó híng dÉn c¸c em nh÷ng biÖn ph¸p dïng
tõ ®Æt c©u cã hiÖu qu¶.
c. KÕ ho¹ch nghiªn cøu
* Kh¶o s¸t høng thó häc tËp vµ gi¶ng d¹y ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u cña gi¸o
viªn vµ häc sinh th«ng qua c¸c bµi häc vµ trao ®æi gi÷a gi¸o viªn vµ häc sinh.
- T×m ®äc c¸c tµi liÖu cã liªn quan tíi viÖc ph©n biÖt, tõ, c©u, x¸c ®Þnh c¸c bé
phËn vµ dïng tõ ®Æt c©u cña häc sinh tiÓu häc xung quanh ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u.
- §iÒu tra t×nh h×nh gia ®×nh vµ nhµ trêng cã liªn quan tíi chÊt lîng vµ häc tËp
cña ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u cña gi¸o viªn vµ häc sinh.
* Kh¶o s¸t thùc tr¹ng viÖc d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u cña gi¸o viªn vµ
häc sinh ®Ó thu thËp sè liÖu, ph©n tÝch ®èi chiÕu vµ so s¸nh …
- T×m ra nh÷ng sai sãt vµ dù ®o¸n nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn sai lÇm ®ã.
- §Ò ra biÖn ph¸p kh¾c phôc nh÷ng sai lÇm mét c¸ch chÝnh x¸c vµ khoa häc.
- §Ò xuÊt ý kiÕn víi nh÷ng c¬ quan chøc n¨ng ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p c¶i thiÖn
viÖc d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u. Ph¸t huy kh¶ n¨ng t duy vµ tëng tîng cña
häc sinh tiÓu häc th«ng qua c¸c bµi tËp cña m«n häc nµy. Tõ ®ã, ®Ò xuÊt nh÷ng biÖn
ph¸p cô thÓ, thiÕt thùc ®Ó n©ng cao chÊt lîng d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u,
ph¸t huy kh¶ n¨ng t duy cña häc sinh.
-3-
Mét sè kinh nghiÖm d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë líp 2
PhÇn II : Néi dung
I. C¬ së lÝ luËn cña viÖc d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u
1. VÞ trÝ, vai trß cña ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u
ë líp 2 ch¬ng tr×nh míi, m«n tõ ng÷ - ng÷ ph¸p ®îc kÕt hîp thµnh mét m«n häc
míi ®ã lµ ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u. Nã lµ mét m«n häc gi÷ vÞ trÝ chñ ®¹o trong ch¬ng
tr×nh TiÕng ViÖt míi cña líp 2. Ngay tõ ®Çu cña ho¹t ®éng häc tËp ë trêng, häc sinh ®·
®îc lµm quen víi lÝ thuyÕt cña tõ vµ c©u. Sau ®ã, kiÕn thøc ®îc më réng thªm vµ n©ng
cao dÇn ®Ó phôc vô cho nhu cÇu ngµy mét t¨ng trong cuéc sèng cña c¸c em còng nh
trong lao ®éng, häc tËp vµ giao tiÕp.
Vai trß quan träng ®Æc biÖt trong hÖ thèng ng«n ng÷, lµ ®¬n vÞ trung t©m cña
ng«n ng÷. ChÝnh v× vËy, d¹y luyÖn tõ vµ c©u cã vÞ trÝ rÊt quan träng, kh«ng cã mét vèn
tõ ®Çy ®ñ th× kh«ng thÓ n¾m ®îc ng«n ng÷ nh mét ph¬ng ph¸p giao tiÕp. ViÖc d¹y tõ vµ
c©u ë giai ®o¹n ®Çu gióp häc sinh n¾m ®îc tiÕng mÑ ®Î, t¹o ®iÒu kiÖn häc tËp vµ ph¸t
triÓn toµn diÖn. Kh¶ n¨ng gi¸o dôc nhiÒu mÆt cña luyÖn tõ vµ c©u lµ rÊt to lín. Nã cã
nhiÒu kh¶ n¨ng ®Ó ph¸t triÓn ng«n ng÷, t duy l«gic vµ c¸c n¨ng lùc trÝ tuÖ nh trõu tîng
hãa, kh¸i qu¸t hãa, ph©n tÝch tæng hîp… vµ c¸c phÈm chÊt ®¹o ®øc nh tÝnh cÈn thËn,
cÇn cï. Ngoµi ra, ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u cßn cã vai trß híng dÉn vµ rÌn cho häc
sinh kÜ n¨ng nãi, ®äc, viÕt.
LuyÖn tõ vµ c©u lµ m«n häc nÒn t¶ng ®Ó häc sinh häc c¸c m«n häc kh¸c trong tÊt
c¶ c¸c cÊp häc sau, còng nh trong lao ®éng vµ giao tiÕp trong cuéc sèng, bëi nã gióp
häc sinh cã n¨ng lùc nãi ®óng. Tõ ®ã, sö dông TiÕng ViÖt v¨n hãa mét c¸ch thµnh th¹o
lµm c«ng cô t duy ®Ó häc tËp giao tiÕp vµ lao ®éng.
2. NhiÖm vô cña ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u.
D¹y ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë trêng tiÓu häc nãi chung vµ ë líp 2 nãi riªng cã
nhiÖm vô cung cÊp cho häc sinh mét sè kh¸i niÖm tõ vµ c©u c¬ b¶n, cung cÊp cho c¸c
em mét sè kiÕn thøc ban ®Çu c¬ b¶n vµ cÇn thiÕt vÒ tõ, c©u, c¸c kiÓu tõ, c¸c kiÓu
c©u…. nhng ph¶i võa søc ®èi víi løa tuæi c¸c em.
D¹y luyÖn tõ vµ c©u cã nhiÖm vô trang bÞ cho häc sinh mét hÖ thèng kh¸i niÖm,
sù hiÓu biÕt vÒ cÊu tróc ng«n ng÷ vµ nh÷ng quy luËt hµnh chøc cña nã. Cô thÓ lµ luyÖn
tõ vµ c©u ë tiÓu häc gióp cho häc sinh hiÓu vÒ cÊu t¹o cña tõ, kh¸i niÖm vÒ tõ vµ c©u.
Nh÷ng kÜ n¨ng mµ häc sinh cÇn ®¹t trong giê luyÖn tõ vµ c©u: BiÕt dïng tõ, c©u
trong nãi vµ viÕt, nãi ®óng, dÔ hiÓu vµ sö dông c¸c c©u v¨n hay, nhËn ra nh÷ng tõ, c©u
kh«ng cã v¨n hãa ®Ó lo¹i ra khái vèn tõ, ngoµi ra häc sinh cßn n¾m ®îc v¨n hãa chuÈn
cña lêi nãi.
-4-
Mét sè kinh nghiÖm d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë líp 2
H¬n n÷a, ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u cßn rÌn cho häc sinh kh¶ n¨ng t duy l«gic
cao vµ kh¶ n¨ng thÈm mÜ.
NhiÖm vô chñ yÕu cña viÖc d¹y tõ vµ c©u gióp häc sinh më réng , ph¸t triÓn vèn
tõ (phong phó hãa vèn tõ), n¾m ®îc nghÜa cña tõ (chÝnh x¸c hãa vèn tõ), qu¶n lÝ ph©n
lo¹i vèn tõ (hÖ thèng hãa vèn tõ vµ luyÖn tËp sö dông tõ), tÝch cùc hãa vèn tõ.
NhiÖm vô rÌn luyÖn vÒ c©u cña ph©n m«n luyÖn tõ, lµm quen víi c¸c kiÓu c©u
nh : Ai lµ g× ? Ai lµm g× ? Ai thÕ nao ? mét sè thµnh phÇn trong c©u, tËp dïng mét sè
dÊu c©u (dÊu chÊm , dÊu phÈy, dÊu chÊm hái, dÊu chÊm than, träng t©m lµ dÊu chÊm vµ
dÊu phÈy)
3. T¸c dông cña ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u
XuÊt ph¸t tõ nhiÖm vô cña ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ®· ®îc tr×nh bµy ë trªn,
gióp häc sinh ph©n biÖt c©u vµ tõ, tõ vµ tiÕng , c¸c kiÓu c©u ®¬n …trong ®ã biÕt dïng tõ
®Æt c©u, biÕt më réng vèn tõ vµ gi¶i nghÜa tõ, biÕt dïng dÊu c©u phï hîp. Nã gãp phÇn
bæ sung kiÕn thøc, rÌn luyÖn t duy vµ h×nh thµnh nh©n c¸ch cho häc sinh (th«ng qua
c¸c kÜ n¨ng c¸c em dïng tõ ®Ó ®Æt c©u)
Nh vËy ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u cã t¸c dông to lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn t
duy ng«n ng÷ cho häc sinh.
Qua ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u c¸c em n¾m ®îc tõ vµ më réng vèn tõ, gi¶i nghÜa
cña tõ vµ vÕ c©u. C¸c em n¾m ®îc c¸c kiÓu c©u, c¸c dÊu c©u (dÊu chÊm , dÊu
phÈy, dÊu chÊm hái, dÊu chÊm than), biÕt c¸ch sö dông tõ vµ c©u phï hîp víi ng÷ c¶nh
vµ lêi nãi.
Ngoµi ra, néi dung ch¬ng tr×nh cña ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë tiÓu häc ®îc x©y
dùng phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn lêi nãi cña häc sinh, gióp c¸c em më réng thªm
kiÕn thøc trong qu¸ tr×nh häc tËp, lao ®éng vµ giao tiÕp ngµy mét tèt h¬n, tiÕn bé h¬n,
®¹t kÕt qu¶ cao h¬n.
II. Thùc tr¹ng cña viÖc d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u
1.Kh¶o s¸t ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa
M«n luyÖn tõ vµ c©u líp 2 c¶ n¨m cã 35 bµi t¬ng øng víi 35 tiÕt vµ d¹y trong
thêi gian 1 tiÕt/ 1 tuÇn:
+ K× I gåm 18 bµi trong ®ã cã hai bµi «n tËp vµ 16 bµi míi.
+ K× II gåm 17 bµi trong ®ã cã 2 bµi «n tËp vµ 15 bµi míi.
S¸ch gi¸o khoa TiÕng ViÖt líp 2 ®îc chia thµnh hai tËp (tËp mét vµ tËp hai) mçi
tËp dïng trong mét k×. ë s¸ch TiÕng ViÖt líp 2 ®îc tr×nh bµy riªng theo tõng ph©n
m«n : TËp ®äc, kÓ chuyÖn, chÝnh t¶, tËp viÕt, luyÖn tõ vµ c©u, tËp lµm v¨n .
-5-
Mét sè kinh nghiÖm d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë líp 2
ë líp 2 sù t¬ng quan sè tiÕt häc gi÷a ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u víi c¸c ph©n
m«n kh¸c trong m«n TiÕng ViÖt nh sau :
Sù ph©n bè c¸c tiÕt trong m«n TiÕng ViÖt
TËp ®äc
Häc k× I
Häc k× II
72
68
KÓ
chuyÖn
18
17
ChÝnh t¶
TËp viÕt
36
34
18
17
LuyÖn tõ
vµ c©u
18
17
TËp lµm
v¨n
18
17
Nh vËy, thêi gian dµnh cho viÖc häc LuyÖn tõ vµ c©u so víi c¸c ph©n m«n kh¸c
còng t¬ng ®èi nhiÒu (chØ kÐm ph©n m«n tËp ®äc vµ chÝnh t¶). Sang häc k× II sè tiÕt häc
mét tuÇn cña m«n häc nµy vÉn ®îc gi÷ nguyªn.
2. Kh¶o s¸t høng thó d¹y vµ häc luyÖn tõ vµ c©u cña gi¸o viªn vµ häc sinh.
a. Høng thó cña gi¸o viªn
§Ó biÕt ®îc høng thó d¹y m«n luyÖn tõ vµ c©u cña gi¸o viªn t«i ®· trß chuyÖn
trùc tiÕp víi c¸c gi¸o viªn trong khèi nãi riªng vµ gi¸o viªn trong trêng nãi chung
th«ng qua c¸c c©u hái :
- C¸c chÞ thÝch d¹y m«n häc nµo nhÊt ?
- C¸c chÞ cã thÝch d¹y ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u kh«ng ?
- D¹y ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u cã khã kh«ng ?
- Khi d¹y c¸c chÞ chuÈn bÞ ®å dïng trùc quan nh thÕ nµo ?
- C¸c chÞ thêng dïng ph¬ng ph¸p d¹y häc g× chñ yÕu khi d¹y ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u
?
* Qua trß chuyÖn víi c¸c chÞ cïng khèi, cïng trêng t«i ®· thu ®îc kÕt qu¶ nh sau:
C¸c chÞ ®Òu cã ý kiÕn cho r»ng kh«ng thÝch d¹y ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u víi
c¸c ph©n m«n kh¸c trong TiÕng ViÖt víi lÝ do :
- D¹y LuyÖn tõ vµ c©u lµ khã so víi c¸c ph©n m«n kh¸c. Cã nhiÒu tõ, c©u cha
ph©n ®Þnh râ rµng(®ang cßn nhiÒu tranh c·i) nªn x¸c ®Þnh vµ chèt l¹i cho häc sinh lµ
khã, trong khi gi¶ng d¹y gi¸o viªn cßn bÝ tõ vµ gi¶i nghÜa tõ cho häc sinh cßn lóng
tóng.
- Giê luyÖn tõ vµ c©u thêng trÇm kh«ng s«i næi vµ kh«, häc sinh Ýt chó ý vµo bµi,
gi¸o viªn ph¶i chuÈn bÞ nhiÒu ®å dïng cho mét tiÕt d¹y nh : tranh ¶nh, b¶ng phô, phÊn
mµu…
- D¹y luyÖn tõ vµ c©u lµ khã v× ngay c¶ gi¸o viªn nhiÒu khi cßn cha râ vµ ph©n
biÖt chÝnh x¸c c¸c tõ, c©u nªn rÊt khã trong viÖc gi¶i thÝch cho häc sinh hiÓu ®îc néi
dung bµi.
VÝ dô : Khi d¹y bµi : “ Tõ ng÷ vÒ mu«ng thó” (tuÇn 23)
-6-
Mét sè kinh nghiÖm d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë líp 2
Sau khi d¹y xong bµi, phÇn cñng cè gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh c¸c nhãm t×m tªn
c¸c con thó nguy hiÓm vµ thó kh«ng nguy hiÓm th× lóc ®ã cã häc sinh nªu : Con r¾n
Thùc ra lµ sai v× r¾n kh«ng ph¶i lµ loµi thó mµ ®ã lµ loµi bß s¸t.
- §å dïng trùc quan ë trêng cßn Ýt cha ®¸p øng ®ñ cho c¸c tiÕt häc, gi¸o viªn
ph¶i lµm ®å dïng trùc quan rÊt nhiÒu, vÏ tranh phï hîp víi c¸c tiÕt d¹y ®Ó híng dÉn
häc sinh n¾m ®îc bµi. Ngoµi ra cßn sö dông b¶ng phô ghi vÝ dô vµ c¸c bµi tËp.
VÝ dô : Còng víi bµi d¹y trªn ë tuÇn 23, khi d¹y t«i ph¶i ®i su tÇm c¸c tranh
¶nh c¸c con vËt nh: lîn rõng, bß rõng, tª gi¸c, chån…. Sau ®ã phãng tranh to ®Ó häc
sinh nh×n râ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña loµi thó nguy hiÓm vµ biÕt ®îc v× sao nã nguy hiÓm.
- Ph¬ng ph¸p mµ gi¸o viªn thêng sö dông trong tiÕt nµy ®ã lµ : gi¶ng gi¶i, hái
®¸p, gîi më, lµm mÉu, luyÖn tËp … cïng víi ph¬ng ph¸p trùc quan.
b.Høng thó cña häc sinh
T«i ®· lËp ra nh÷ng hÖ thèng c©u hái, x©y dùng phiÕu tr¾c nghiÖm ®Ó ®iÒu tra
høng thó vµ viÖc häc luyÖn tõ vµ c©u cña häc sinh líp 2A1
Em h·y ®iÒn dÊu (x) vµo « trèng mµ em cho lµ hîp víi em nhÊt:
C©u 1 : Em cã thÝch häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u kh«ng ?
- RÊt thÝch :
6/ 25 em = 24%
- B×nh thêng : 8/ 25 em = 32%
- Kh«ng thÝch : 11/ 25 em = 44%
C©u 2: Trong giê luyÖn tõ vµ c©u em thêng :
- Chó ý nghe gi¶ng: 16/25 em = 64%
- Ph¸t biÓu ý kiÕn x©y dùng bµi : 15/ 25 em = 60%
- ChØ nghe kh«ng ph¸t biÓu ý kiÕn : 9/25 em = 36%
- Kh«ng chó ý vµo bµi : 0 em = 0%
C©u 3 : Em cã lµm ®Çy ®ñ bµi tËp cña ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u kh«ng ?
- Cã : 21/ 25 em = 84%
- Kh«ng : 0 em = 0%
- Cßn thiÕu : 4/ 25 em =16%
* Qua kh¶o s¸t t«i thÊy:
- PhÇn lín häc sinh kh«ng thÝch häc ph©n m«n nµy, sè häc sinh thÝch lµ rÊt Ýt vµ
c¸c em ®Òu lµ nh÷ng häc sinh m«n häc nµy còng nh c¸c m«n häc kh¸c.
- MÆc dï ph©n m«n nµy kh«ng g©y nhiÒu høng thó ®èi víi c¸c em nhng trong
giê häc c¸c em vÉn lu«n chó ý nghe bµi, h¨ng h¸i gi¬ tay ph¸t biÓu ý kiÕn x©y dùng
bµi.
- PhÇn lín c¸c em ®Òu tù häc vµ tù lµm bµi, lµm ®Çy ®ñ c¸c bµi tËp ë líp.
-7-
Mét sè kinh nghiÖm d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë líp 2
- MÆc dï cha g©y ®îc høng thó nhiÒu nhng hÇu hÕt häc sinh ®Òu cã th¸i ®é tÝch
cùc trong viÖc luyÖn tõ vµ c©u.
3.Kh¶o s¸t thùc tr¹ng kh¶ n¨ng n¾m kiÕn thøc luyÖn tõ vµ c©u cña häc sinh th«ng
qua c¸c bµi tËp
* Nh÷ng c¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸.
- H×nh thøc: viÕt ®Ñp, kh«ng sai lçi chÝnh t¶, tr×nh bµy râ rµng, kh«ng g¹ch xãa.
- Néi dung : Thùc hiÖn ®óng yªu cÇu cña bµi.
- Lµm ®óng chÝnh x¸c vÒ kiÕn thøc.
Ngoµi ra, cßn u tiªn, khguyÕn khÝch nh÷ng häc sinh cã sù s¸ng t¹o, viÕt ®îc nhiÒu c©u
v¨n hay c¶m xóc ch©n thµnh.
* Néi dung kh¶o s¸t :
Bµi tËp 1: §iÒn vµo ngoÆc ®¬n () dÊu chÊm hoÆc dÊu hái:
Nam nhê chÞ viÕt th th¨m «ng bµ v× em míi vµo líp 1, cha biÕt viÕt ( ) ViÕt xong
th, chÞ hái:
- Em cã muèn nãi thªm g× n÷a kh«ng ( )
CËu bÐ ®¸p:
D¹ cã ( ) ChÞ viÕt hé em vµo cuèi th : “ Xin lçi «ng bµ v× ch÷ ch¸u xÊu vµ nhiÒu
lçi chÝnh t¶”.
+ §¸p ¸n bµi tËp 1 :
Nam nhê chÞ viÕt th th¨m «ng bµ v× em míi vµo líp 1, cha biÕt viÕt (.) ViÕt xong th, chÞ
hái:
- Em cã muèn nãi thªm g× n÷a kh«ng (?)
CËu bÐ ®¸p:
D¹ cã (.) ChÞ viÕt hé em vµo cuèi th : “ Xin lçi «ng bµ v× ch÷ ch¸u xÊu vµ nhiÒu
lçi chÝnh t¶”.
Líp
SÜ sè
2A1
25
KÕt qu¶ ®iÓm bµi tËp 1
Sè ®iÓm vµ %
§iÓm 9 - 10 §iÓm 7 - 8
§iÓm 5 - 6
10
8
7
(40%)
(32%)
(28%)
§iÓm díi 5
0
(0%)
* Sau khi lµm bµi tËp nµy, t«i thÊy häc sinh ®Òu hiÓu vµ n¾m ®îc yªu cÇu cña bµi.
Mét sè em tr×nh bµy bµi s¹ch, ®Ñp, viÕt ®óng chÝnh t¶.
- D¹ng bµi tËp nhËn biÕt dÊu chÊm , dÊu hái häc sinh ®· lµm quen tõ ®Çu n¨m
häc ®Õn b©y giê. Tuy nhiªn cßn mét sè em x¸c ®Þnh dÊu chÊm cha chÝnh x¸c, c¸c em
-8-
Mét sè kinh nghiÖm d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë líp 2
cßn nhÇm gi÷a dÊu chÊm vµ dÊu hái. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn sai sãt nµy lµ do c¸c em cha n¾m ®îc kh¸i niÖm, kh«ng chÞu khã lµm bµi tËp vµ cha chó ý nghe bµi gi¶ng trªn líp.
Bªn c¹nh ®ã cã mét sè em cha x¸c ®Þnh ®îc c©u ®Ó ®Æt dÊu chÊm hoÆc dÊu hái.
Bµi tËp 2 : Chän tõ ng÷ thÝch hîp råi ®iÒn vµo chç trèng ®Ó t¹o thµnh mét c©u hoµn
chØnh:
a/ Ch¸u ….. «ng bµ.
b/ Con …… cha mÑ.
c/ Em ….. anh chÞ.
§¸p ¸n bµi tËp 2:
a/ Ch¸u yªu th¬ng, kÝnh yªu… «ng bµ.
b/ Con th¬ng yªu, yªu quý….. cha mÑ.
c/ Em yªu quý, kÝnh mÕn …. anh chÞ.
-9-
Mét sè kinh nghiÖm d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë líp 2
KÕt qu¶ ®iÓm bµi tËp 2
Líp
SÜ sè
2A1
25
§iÓm 9 - 10
16
(64%)
Sè ®iÓm vµ %
§iÓm 7 - 8
§iÓm 5 - 6
6
4
(24%)
(16%)
§iÓm díi 5
0
(0%)
* Sau khi t×m ®îc c¸c tõ ng÷ nãi vÒ t×nh c¶m nh : yªu mÕn, th¬ng yªu, kÝnh mÕn ,
quý mÕn …. Häc sinh vËn dông c¸c tõ ng÷ ®ã ®Ó vµo lµm bµi tËp . VËy ®Ó lµm ®îc bµi
tËp nµy, ®ßi hái häc sinh ph¶i n¾m ch¾c kiÕn thøc vÒ tõ vµ c©u. Häc sinh ph¶i x¸c ®Þnh
tõ chÝnh x¸c ®Ó ®iÒn vµo chç trèng thµnh c©u hoµn chØnh.
VÝ dô : Ch¸u yªu th¬ng «ng bµ.
- Nãi chung c¸c em hiÓu bµi vµ lµm bµi tËp tèt, c¸c em x¸c ®Þnh ®óng tõ cÇn ®iÒn
vµo chç trèng t¬ng ®èi chÝnh x¸c, nhiÒu em tr×nh bµy bµi s¹ch sÏ cho nªn ®iÓm cña c¸c
em kh¸ cao.
- Tuy nhiªn, bªn c¹nh ®ã mét sè em cßn cha x¸c ®Þnh ®óng tõ ®Ó ®iÒn vµo bµi
tËp, cã em n¾m kiÕn thøc cha ch¾c nªn khi lµm bµi tËp cßn tÈy xãa rÊt nhiÒu. Nh×n mét
c¸ch tæng qu¸t th«ng qua bµi tËp nµy t«i thÊy häc sinh n¾m tõ t¬ng ®èi ch¾c vµ ®iÒn tõ
vµo bµi tËp mét c¸ch chÝnh x¸c, chøng tá ë bµi tËp nµy c¸c em hoµn thµnh nã kh«ng
mÊy khã kh¨n.
Bµi tËp 3: G¹ch mét g¹ch díi bé phËn c©u tr¶ lêi c©u hái Ai ? G¹ch hai g¹ch díi bé
phËn c©u tr¶ lêi c©u hái lµm g× ?
MÉu : Chi / ®Õn t×m b«ng cóc mµu xanh.
a. C©y xßa cµnh «m cËu bÐ.
b. Em häc thuéc ®o¹n th¬.
c. Em lµm ba bµi tËp to¸n.
§¸p ¸n bµi tËp 3:
a. C©y / xßa cµnh «m cËu bÐ.
b. Em / häc thuéc ®o¹n th¬.
c. Em / lµm ba bµi tËp to¸n.
KÕt qu¶ ®iÓm bµi tËp 3
Líp
SÜ sè
2A1
25
§iÓm 9 - 10
8
(32%)
- 10 -
Sè ®iÓm vµ %
§iÓm 7 - 8
§iÓm 5 - 6
12
5
(48%)
(20%)
§iÓm díi 5
0
(0%)
Mét sè kinh nghiÖm d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë líp 2
* Qua bµi tËp 3, t«i thÊy häc sinh ®Òu hiÓu vµ n¾m ®îc bµi, häc sinh tr×nh bµy bµi
s¹ch ®Ñp, tr×nh bµy bµi khoa häc.
- D¹ng bµi tËp nhËn biÕt vÒ bé phËn c©u nµy, häc sinh b¾t ®Çu lµm quen tõ ®Çu
n¨m häc nhng cßn mét sè em x¸c ®Þnh tõ, c©u cha chÝnh x¸c. Qua bµi tËp nµy, t«i thÊy
viÖc n¾m c¸c c©u chia theo môc ®Ých nãi cña c¸c em lµ rÊt tèt, g¹ch díi c¸c bé phËn
c©u chÝnh x¸c.
4. KÕt luËn kh¶o s¸t.
a. u ®iÓm cña häc sinh
HÇu hÕt häc sinh ®Òu cã ý thøc lµm bµi tËp, cã th¸i ®é tÝch cùc trong viÖc häc vµ
lµm bµi tËp luyÖn tõ vµ c©u. XÐt mét c¸ch toµn diÖn c¸c em ®Òu n¾m ®îc nh÷ng kiÕn
thøc vµ kÜ n¨ng c¬ b¶n vÒ luyÖn tõ vµ c©u. C¸c d¹ng bµi tËp cô thÓ c¸c em ®Òu tù ®éc
lËp suy nghÜ lµm bµi theo ®óng kh¶ n¨ng cña m×nh, kh«ng nh×n bµi cña b¹n.
Mét sè em lµm bµi tËp ®¹t kÕt qu¶ t¬ng ®èi cao, biÕt c¸ch tr×nh bµy bµi vµ ch÷
viÕt s¹ch ®Ñp. Qua bµi tËp dïng tõ ®Æt c©u dïng dÊu chÊm , dÊu chÊm hái häc sinh ®·
béc lé t×nh c¶m trong s¸ng cña løa tuæi häc trß. Cô thÓ lµ løa tuæi tiÓu häc hån nhiªn
c¸c em ®· thÓ hiÖn ®îc t×nh c¶m, ®¹o ®øc, t×nh yªu ®ång lo¹i vµ yªu quª h¬ng ®Êt níc
qua c¸c c©u v¨n, bµy tá ®îc suy nghÜ, t tëng tiÕn bé rÊt ®¸ng tr©n träng.
§©y lµ bíc ®Çu häc sinh tiÕp xóc vµ lµm quen víi LuyÖn tõ vµ c©u nªn c¸c bµi
lµm cña c¸c em cßn nhiÒu h¹n chÕ vµ thiÕu sãt c¶ vÒ kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng.
b. Nhîc ®iÓm cña häc sinh
Do nhËn thøc cña c¸c em chñ yÕu lµ c¶m tÝnh nªn sù vËn dông vèn sèng vµo
trong bµi tËp cßn thiÕu chÝnh x¸c. Bªn c¹nh ®ã kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh tõ, c©u cña häc sinh
cßn kÐm, c¸c em cßn nhÇm lÉn gi÷a dÊu chÊm vµ dÊu chÊm hái.
Tõ viÖc lµm bµi tËp cña häc sinh ta dÔ dµng thÊy ®îc kh¶ n¨ng t duy vµ s¸ng t¹o
cña häc sinh lµ cha cao, víi bµi tËp ®ßi hái sù t duy vµ s¸ng t¹o th× kÕt qu¶ lµm bµi tËp
cña c¸c em cßn h¹n chÕ.
c.VÒ kÜ n¨ng cña häc sinh
ViÖc rÌn luyÖn bèn kÜ n¨ng c¬ b¶n: nghe, nãi, ®äc, viÕt cho häc sinh cha thêng
xuyªn v× vËy kh¶ n¨ng diÔn ®¹t cña c¸c em cha thùc sù tèt ë c¶ hai mÆt nãi viÕt, khi
giao tiÕp t«i thÊy häc sinh nãi cha lu lo¸t. §ång thêi c¸c em thêng nãi theo ®óng suy
nghÜ cña m×nh.
- 11 -
Mét sè kinh nghiÖm d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë líp 2
Nh×n chung kh¶ n¨ng giao tiÕp vµ n¾m b¾t vÊn ®Ò cña c¸c em cßn nhiÒu vÊn ®Ò
cÇn bµn, ph¶i t×m ra nguyªn nh©n vµ cã nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu kÞp thêi ®Ó kh¾c phôc
nh÷ng nhîc ®iÓm cña häc sinh.
III. Mét sè biÖn ph¸p trong gi¶ng d¹y ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u
1. §Ó cã thÓ häc tèt ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u, ngay tõ ®Çu tiÕt häc ngêi gi¸o viªn
ph¶i kh¬i sù tß mß, høng thó häc cho c¸c em b»ng chÝnh lêi giíi thiÖu cña m×nh.
Khi giíi thiÖu bµi luyÖn tõ vµ c©u ë tuÇn 3: “ Tõ chØ sù vËt. KiÓu c©u : Ai lµ g×?”.
§©y chÝnh lµ bµi häc víi chñ ®Ò : B¹n bÌ. Gi¸o viªn cã thÓ hái : Trong tuÇn c¸c em ®·
häc nh÷ng bµi tËp ®äc nµo nãi vÒ b¹n bÌ ? Sau khi häc sinh tr¶ lêi, gi¸o viªn sÏ giíi
thiÖu: C¸c con ®· ®îc häc nh÷ng bµi tËp ®äc nãi vÒ t×nh b¹n. C¸c con cã biÕt tõ chØ sù
vËt lµ g× kh«ng ? vµ muèn nãi víi kiÓu c©u Ai lµ g× ? con sÏ nãi nh thÕ nµo . H«m nay
c« sÏ cïng c¸c con t×m hiÓu vÒ tõ chØ sù vËt vµ kiÓu c©u : Ai lµ g× ?
HoÆc t«i cã thÓ dïng tranh ¶nh ®Ó giíi thiÖu bµi nh»m g©y høng thó, t¹o nhu cÇu
häc bµi ë häc sinh.
VÝ dô : Khi d¹y bµi ë tuÇn 26: “Tõ ng÷ vÒ s«ng biÓn. DÊu phÈy” T«i ®· su tÇm
mét sè tranh ¶nh vÒ c¸c loµi c¸ níc ngät vµ níc mÆn. Sau ®ã giíi thiÖu cho häc sinh
biÕt ®©y lµ c¸c loµi c¸ nhng ®Ó biÕt ®©u lµ c¸ níc ngät ? §©u lµ c¸ níc mÆn ? Chóng ta
cïng nhau t×m hiÓu qua bµi häc h«m nay.
2. Gi¸o viªn cÇn ph©n ra c¸c kiÓu bµi trong ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u
a. D¹y bµi lÝ thuyÕt vÒ tõ.
ë líp 2, cã nh÷ng bµi d¹y vÒ lÝ thuyÕt tõ nh : Tõ vµ c©u, Tõ ng÷ chØ sù vËt (Danh
tõ), Tõ ng÷ chØ ho¹t ®éng, tr¹ng th¸i (§éng tõ), Tõ ng÷ chØ ®Æc ®iÓm, t×nh c¶m (TÝnh
tõ) …. Nh÷ng bµi häc nµy lµ tæng kÕt nh÷ng kiÕn thøc ®îc rót ra tõ nh÷ng bµi tËp häc
sinh ®îc lµm. Kh¸c víi ch¬ng tr×nh líp 2 cò, ch¬ng tr×nh líp 2 míi häc sinh ®îc lµm
bµi tËp sau ®ã míi rót ra kiÕn thøc träng t©m cña bµi.
D¹y nghÜa cña tõ ®îc hiÓu lµ néi dung ®èi tîng vËt chÊt, lµ sù ph¶n ¸nh ®èi tîng
cña hiÖn thùc trong nhËn thøc ®îc ghi l¹i b»ng tæ hîp ©m thanh x¸c ®Þnh. ®Ó lµm t¨ng
vèn tõ cho häc sinh, gi¸o viªn cÇn ph¶i cung cÊp nh÷ng tõ míi b»ng nh÷ng tranh ¶nh,
ho¹t ®éng hay lêi nãi mµ gi¸o viªn ®a ra. C«ng viÖc ®Çu tiªn cña d¹y tõ lµ ph¶i lµm
cho häc sinh hiÓu nghÜa cña tõ, hiÓu ®îc tÇm quan träng cña viÖc d¹y nghÜa cña tõ vµ
nã cßn lµ nhiÖm vô sèng cßn trong sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña trÎ em.
Muèn thùc hiÖn ®îc ®iÒu nµy ngêi gi¸o viªn ph¶i hiÓu nghÜa cña tõ, ph¶i biÕt
gi¶i nghÜa phï hîp víi môc ®Ých d¹y, phï hîp víi ®èi tîng häc sinh. Gi¶i nghÜa tõ b»ng
trùc quan lµ biÖn ph¸p gi¸o viªn ®a vËt thËt, tranh ¶nh, … Gi¶i nghÜa tõ b»ng trùc quan
chiÕm vÞ trÝ quan träng trong gi¶i nghÜa tõ ë tiÓu häc v× nã gãp phÇn gióp häc sinh hiÓu
- 12 -
Mét sè kinh nghiÖm d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë líp 2
nghÜa cña tõ mét c¸ch dÔ dµng nhng c¸ch gi¶i nghÜa nµy ®ßi hái ngêi gi¸o viªn ph¶i
chuÈn bÞ kh¸ c«ng phu.
VÝ dô: Bµi “Tõ chØ sù vËt” (tuÇn 3) gi¸o viªn gi¶i nghÜa cho häc sinh c¸c tõ chØ sù vËt
nh : bé ®éi, c«ng nh©n, c©y dõa, c©y mÝa… th«ng qua tranh vµ lêi nãi cña gi¸o viªn.
Ngoµi ra, gi¸o viªn cßn gi¶i nghÜa b»ng ng÷ c¶nh, ®ã lµ ®a tõ vµo trong mét
nhãm tõ, mét c©u, mét c©u, mét bµi ®Ó lµm râ nghÜa cña tõ trong ng÷ c¶nh. Gi¸o viªn
kh«ng cÇn gi¶i thÝch mµ nghÜa cña tõ tù béc lé trong ng÷ c¶nh .
VÝ dô : Bµi Tõ vµ C©u (tuÇn 1). Gi¶i thÝch tõ “nhµ”, gi¸o viªn cã thÓ ®a tõ nhµ vµo
trong c©u: N¬i em ë lµ ng«i nhµ ba tÇng.
b. D¹y bµi më réng vèn tõ
C¬ së cña viÖc hÖ thèng hãa vèn tõ lµ sù tån t¹i cña tõ trong ý thøc con ngêi, tõ
tån t¹i trong ®Çu ãc con ngêi kh«ng ph¶i lµ nh÷ng yÕu tè rêi r¹c mµ lµ mét hÖ thèng.
Chóng ®îc s¾p xÕp theo mét hÖ thèng liªn tëng nhÊt ®Þnh gi÷a c¸c tõ nµy víi tõ kh¸c
cã mét nÐt g× chung khiÕn ta nhí ®Õn tõ kia nªn tõ ®îc tÝch lòy nhanh chãng h¬n. Tõ
míi cã thÓ ®îc sö dông trong lêi nãi vµ khi sö dông nhê hÖ thèng liªn tëng, häc sinh
nhanh chãng huy ®éng lùa chän tõ phï hîp víi yªu cÇu giao tiÕp.
Víi môc ®Ých tÝch lòy nhanh chãng vèn tõ vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó sö dông tõ mét
c¸ch dÔ dµng, gi¸o viªn ®a ra nh÷ng tõ theo mét hÖ thèng vµ ®ång thêi x©y dùng mét
bµi tËp hÖ thèng hãa vèn tõ trong d¹y tõ. ë líp 2, c¸c em ®îc häc tõ theo chñ ®Ò, cø 2
tuÇn c¸c em ®îc häc mét chñ ®Ò.
VÝ dô : TuÇn 21 vµ 22 c¸c em häc chñ ®Ò “chim chãc” th× ë luyÖn tõ vµ c©u c¸c em ®îc
häc tõ ng÷ vÒ chim chãc vµ më réng vèn tõ c¸c tõ ng÷ vÒ loµi chim.
Khi häc sinh cha n¾m ch¾c tõ th× gi¸o viªn cÇn gîi ý tõ vµ gióp häc sinh hiÓu ®îc nghÜa cña tõ vµ n¾m ch¾c hÖ thèng tõ mét c¸ch thµnh th¹o, biÕt dïng tõ ®Ó ®Æt c©u.
Gi¸o viªn cÇn ®Þnh híng nh÷ng tõ nhÊt ®Þnh, cÇn thu hÑp ph¹m vi liªn tëng l¹i.
VÝ dô : Khi d¹y bµi “ Tõ ng÷ vÒ c¸c m«n häc” (tuÇn 7)
Gi¸o viªn ®a ra nh÷ng c©u hái gîi tõ ®Ó gióp häc sinh n¾m ®îc hÖ thèng cña tõ trong
chñ ®Ò “ ThÇy c«” nh :
- Trong thêi kho¸ biÓu, nh÷ng m«n häc nµo em ®îc häc nhiÒu nhÊt? (M«n To¸n vµ
TiÕng ViÖt)
- Ngoµi ra em cßn häc nh÷ng m«n häc nµo kh¸c n÷a ? (Tù nhiªn –X· héi, ®¹o ®øc,
nghÖ thuËt, ……)
- Trong m«n TiÕng ViÖt em häc gåm cã nh÷ng ph©n m«n nµo ? (TËp ®äc, chÝnh t¶,
luyÖn tõ vµ c©u, tËp viÕt, kÓ chuyÖn, tËp lµm v¨n)
- 13 -
Mét sè kinh nghiÖm d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë líp 2
- Trong m«n nghÖ thuËt em thÊy cã nh÷ng ph©n m«n nµo ?(thñ c«ng, ©m nh¹c, mÜ
thuËt)
- Sau ®ã gi¸o viªn dïng nh÷ng tÊm b×a kh¸c mµu ®Ó ph©n biÖt c¸c m«n häc.
Gi¶i c¸c bµi tËp hÖ thèng hãa vèn tõ, häc sinh sÏ x©y dùng ®îc nh÷ng nhãm tõ
kh¸c nhau. §Ó híng dÉn häc sinh lµm nh÷ng bµi tËp nµy gi¸o viªn cÇn cã nh÷ng vèn tõ
cÇn thiÕt vµ ph©n biÖt ®îc c¸c lo¹i tõ.
VÝ dô : Chän tõ ng÷ thÝch hîp råi ®iÒn vµo chç trèng ®Ó t¹o thµnh mét c©u hoµn
chØnh:
a/ Ch¸u ….. «ng bµ.
b/ Con …… cha mÑ.
c/ Em ….. anh chÞ.
- Gi¸o viªn ph¶i x¸c ®Þnh cho häc sinh ë bµi tËp nµy ph¶i ®iÒn nh÷ng tõ ng÷ nãi vÒ t×nh
c¶m mµ c¸c em ®· ®îc häc.
- Sau ®ã häc sinh cã thÓ ®iÒn nhiÒu tõ cã nghÜa t¬ng tù nhau nh c©u a.
Ch¸u ….. «ng bµ (häc sinh cã thÓ ®iÒn: kÝnh yªu, kÝnh träng, th¬ng yªu….)
c. D¹y bµi tÝch cùc hãa vèn tõ
D¹ng bµi tËp nµy kh«ng chØ gióp häc sinh n¾m ®îc nghÜa mµ cßn lµm râ kh¶
n¨ng kÕt hîp tõ. Nh÷ng bµi tËp ®îc sö dông ë líp 2 lµ bµi tËp ®iÒn tõ, bµi tËp ®Æt c©u ,
bµi tËp t¹o tõ….
VÝ dô : Bµi “ Tõ ng÷ vÒ t×nh c¶m” (tuÇn 12)
Dïng mòi tªn () nèi c¸c tiÕng sau thµnh nh÷ng tõ cã hai tiÕng råi ghi c¸c tõ t×m ®îc
vµo dßng díi.
yªu
th¬ng
quý
mÕn
kÝnh
- Gi¸o viªn híng dÉn häc sinh b»ng c¸ch : Híng dÉn c¸c em t¹o c¸c tõ theo tõng tiÕng
díi d¹ng s¬ ®å c©y. Nh tiÕng“ yªu” ta cã c¸c tõ: yªu th¬ng, yªu quý, yªu mÕn..t¬ng tù
nh vËy häc sinh sÏ t¹o c¸c tõ tiÕp theo.
Víi c¸c d¹ng bµi tËp nµy gi¸o viªn cÇn cho häc sinh ph©n tÝch ®Ò bµi mét c¸ch râ
rµng. Khi cÇn gi¸o viªn cã thÓ gi¶i thÝch ®Ó c¸c em n¾m ®îc yªu cÇu cña bµi tËp. Khi híng dÉn häc sinh lµm bµi tËp, gi¸o viªn ph¶i n¾m ch¾c tr×nh tù gi¶ng bµi, cÇn cã nh÷ng
dù tÝnh cho nh÷ng t×nh huèng vµ nh÷ng lçi häc sinh m¾c ph¶i khi gi¶i bµi tËp ®Ó söa
ch÷a kÞp thêi.
- 14 -
Mét sè kinh nghiÖm d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë líp 2
VÝ dô : Khi d¹y bµi : “ Tõ ng÷ vÒ mu«ng thó” (tuÇn 23)
- Sau khi d¹y xong bµi, phÇn cñng cè gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh c¸c nhãm t×m tªn c¸c
con thó nguy hiÓm vµ thó kh«ng nguy hiÓm th× lóc ®ã cã häc sinh nªu : Con r¾n
- Khi ®ã, gi¸o viªn ph¶i gi¶i thÝch cho häc sinh hiÓu r¾n kh«ng ph¶i lµ loµi thó mµ lµ
loµi bß s¸t nªn kÓ tªn r¾n vµo ®©y lµ sai.
Cuèi cïng gi¸o viªn ph¶i kiÓm tra, ®¸nh gi¸ nh»m kÝch thÝch høng thó häc tËp
cña häc sinh. Muèn cho häc sinh mét mÉu s¶n phÈm tèt nhÊt th× ngêi gi¸o viªn ph¶i
chuÈn bÞ mÉu lêi gi¶i ®óng vµ dïng nã ®èi chiÕu víi bµi lµm cña häc sinh. Víi nh÷ng
bµi lµm sai gi¸o viªn kh«ng nhËn xÐt chung mµ chØ râ bµi häc sinh sai ë ®©u vµ chuyÓn
tõ lêi gi¶i sai sang lêi gi¶i ®óng.
d. D¹y bµi kh¸i niÖm c©u
Qu¸ tr×nh h×nh thµnh kh¸i niÖm c©u cã thÓ chØ ra theo c¸c bíc sau :
§a ng÷ liÖu vµ ph©n tÝch ng÷ liÖu víi môc ®Ých lµm râ nh÷ng dÊu hiÖu b¶n chÊt
cña kh¸i niÖm.
Kh¸i qu¸t hãa dÊu hiÖu thiÕt lËp quan hÖ gi÷a c¸c dÊu hiÖu cña kh¸i niÖm ®a
thuËt ng÷ (häc sinh n¾m thao t¸c so s¸nh vµ tæng hîp)
§Ó chuÈn bÞ d¹y kh¸i niÖm c©u gi¸o viªn cÇn ®Æt trong hÖ thèng ch¬ng tr×nh ®Ó
thÊy râ vÞ trÝ cña nã ®ång thêi ph¶i n¾m ch¾c néi dung kh¸i niÖm. §©y chÝnh lµ néi
dung mµ gi¸o viªn cÇn ®a ®Õn cho häc sinh.
Do tÝnh chÊt thùc hµnh còng nh ®Ó phï hîp víi ®èi tîng häc sinh nhá tuæi nªn
mçi gi¸o viªn khi d¹y cÇn tù lËp mét b¶ng ghi râ thø tù c¸c kh¸i niÖm c©u ®îc d¹y ®Ó
thÊy ®îc c¸i nh×n tæng qu¸t vµ chÝnh x¸c.
Nh vËy, ®Ó thùc hiÖn gi¶ng d¹y phÇn kh¸i niÖm c©u trong mét bµi, gi¸o viªn cÇn
linh ho¹t sö dông kÕt hîp c¸c ph¬ng ph¸p nh : trùc quan, hái ®¸p, ®Ó ph©n tÝch, so s¸nh
vµ gi¶ng gi¶i ®Ó rót ra kiÕn thøc cña bµi häc .
Môc ®Ých cuèi cïng cña viÖc d¹y kh¸i niÖm c©u trong nhµ trêng lµ sö dông
chóng mét c¸ch cã ý thøc ®Ó thùc hiÖn chÝnh x¸c t tëng, t×nh c¶m trong h×nh thøc nãi
vµ viÕt. V× vËy, thùc hµnh c©u nhÊt thiÕt ph¶i ®îc d¹y mét c¸ch cã ®Þnh híng, cã kÕ
ho¹ch th«ng qua hÖ thèng bµi tËp c©u.
C¸c bµi tËp nhËn diÖn , ph©n tÝch trong qu¸ tr×nh híng dÉn häc sinh lµm bµi tËp
gi¸o viªn cÇn ®Æt ra nh÷ng c©u hái thÝch hîp ®èi víi mçi thµnh phÇn häc sinh nhËn diÖn
ra chóng. Nh÷ng bµi tËp x©y dùng tæng hîp chñ yÕu n»m ë cÊp ®é c©u, nã ®îc x©y
dùng thµnh nhãm :
Nhãm c¸c bµi tËp theo mÉu gåm :
- Bµi tËp viÕt theo mÉu lµm râ ý nghÜa cña c©u.
- Tr¶ lêi c©u theo mÉu cã s½n.
- 15 -
Mét sè kinh nghiÖm d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë líp 2
Nhãm c¸c bµi tËp nµy, gi¸o viªn ®a ra c¸c vÝ dô vµ lµm mÉu. ë ®©y vÝ dô ph¶i lµ
mÉu ®Ých thùc vµ c©u hái cÇn dÇn dÇn t¨ng ®é khã.
VÝ dô : Khi d¹y c©u kiÓu : Ai / lµ g× ? Tríc khi vµo bµi d¹y gi¸o viªn cÇn ph©n tÝch mÉu,
cho häc sinh lÊy vÝ dô theo c©u kiÓu Ai / lµ g× ? Sau ®ã míi ®i vµo thùc hµnh nãi vµ viÕt
theo c©u kiÓu Ai / lµ g× ?
C©u kiÓu Ai/ lµ g× ? tøc lµ giíi thiÖu vÒ ngêi, vËt …nµo ®ã.
VÝ dô : - Lan/ lµ häc sinh líp 2A (Ai / lµ g× ?)
Ai
lµ g×
- §iÖn tho¹i/ lµ ph¬ng tiÖn th«ng tin nhanh nhÊt. (C¸i g× / lµ g× ?)
C¸i g×
lµ g×
- Cß vµ V¹c/ lµ ®«i b¹n th©n (Con g× / lµ g× ?)
Con g×
lµ g×
Sau ®ã gi¸o viªn cho häc sinh thùc hµnh víi bµi tËp sau :
Bµi tËp 1 : §Æt c©u theo mÉu díi ®©y råi ghi vµo chç trèng
Ai (hoÆc c¸i g×, con g×)
lµ g× ?
MÉu : B¹n V©n Anh
lµ häc sinh líp 2A
…………………………………………………
…………………………………………………
…………………………………………………
…………………………………………………
Bµi tËp 2 : Ghi tõ ng÷ thÝh hîp vµo chç trèng ®Ó t¹o thµnh c©u:
Ai (hoÆc c¸i g×, con g×)
lµ g× ?
…………………………………………………
Em
…………………………………………………
Lµ ®å dïng häc tËp th©n thiÕt cña em.
C¸c nhãm bµi tËp s¸ng t¹o gåm c¸c d¹ng bµi nh : Bµi tËp biÕn d¹ng c¸c kiÓu c©u,
bµi tËp x¸c ®Þnh dÊu c©u vµ tù viÕt hoa, bµi tËp x©y dùng theo cÊu tróc ®· cho, bµi
tËp cho tríc ®Ò bµi yªu cÇu ®Æt c©u, bµi tËp dùa vµo tranh ®Ó ®Æt c©u, cho tõ yªu cÇu ®Æt
c©u… Víi nhãm bµi tËp nµy gi¸o viªn cÇn ®a tranh ®Ó ph©n tÝch chñ ®Òvµ lµm mÉu…
Híng dÉn häc sinh lµm bµi vµ bæ sung thªm ®Ó cã nh÷ng c©u v¨n hay ®ñ ®é lín, cã cÊu
tróc c©u ®Çy ®ñ vµ cã søc biÕu hiÖn ®ång thêi dïng ph¬ng ph¸p trß ch¬i ®Ó kÝch thÝch
s¸ng t¹o, thi ®ua häc tËp cña häc sinh.
Gi¸o viªn cÇn ph¶i cã n«i dung râ rµng vÒ sè lîng bµi tËp nhiÒu tiÕt kh«ng thÓ sö
dông hÕt bµi tËp trong s¸ch häc sinh mµ ph¶i lùa chän hoÆc lµm phiÕu bµi tËp ®Ó gi¶m
bít thêi gian lµm bµi tËp, tÝch cùc hãa ho¹t ®éng cña häc sinh.
- 16 -
Mét sè kinh nghiÖm d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë líp 2
Kh©u tæ chøc lµm bµi tËp gi¸o viªn ph¶i n¾m ®îc tr×nh tù lµm bµi tËp vµ dù tÝnh
®îc nh÷ng c©u tr¶ lêi cña häc sinh vµ nh÷ng sai ph¹m mµ c¸c em cã thÓ m¾c ph¶i ®Ó
chuÈn bÞ s½n ph¬ng ¸n söa ch÷a khi häc sinh kh«ng gi¶i ®îc bµi tËp th× gi¸o viªn ph¶i
c¾t nhá tõng bíc ®Ó söa sai cho häc sinh.
Ph¶i dµnh thêi gian ®óng møc cho kh©u kiÓm tra, ®¸nh gi¸. Cã thÓ cho häc sinh
kiÓm tra lÉn nhau, ®¸nh gi¸ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i cho ®iÓm nh÷ng cã mÉu lêi gi¶i ®óng
®Ó häc sinh tù ®èi chiÕu, ®¸nh gi¸ bµi lµm cña m×nh.
3. §Ó viÖc d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ®îc tèt, t«i cßn quan t©m tíi mét sè
®iÓm sau:
Gi¸o viªn ph¶i thêng xuyªn trau dåi kiÕn thøc, lËp b¶ng ch¬ng tr×nh ®Ó thÊy ®îc
mèi quan hÖ vµ møc ®é yªu cÇu cña mçi bµi häc.
C¸c bµi tËp cÇn ph¶i phï hîp víi ®èi tîng häc sinh, gi¸o viªn cÇn linh ho¹t sö
dông c¸c bµi tËp thiÕt thùc cã t¸c dông trùc tiÕp ®èi víi häc sinh.
§èi víi mçi d¹ng bµi tËp cÇn cã tµi liÖu tham kh¶o cho c¶ gi¸o viªn vµ häc sinh
nh»m bæ sung kiÕn thøc vµ më réng tÇm hiÓu biÕt. T duy cña häc sinh t¹o cho c¸c em
cã c¬ së ®Ó ph¸t triÓn ãc s¸ng t¹o, trÝ tëng tîng phong phó.
VÝ dô : Khi d¹y c¸c tiÕt híng dÉn TH TiÕng ViÖt vµo buæi chiÒu, víi bµi “¤n c¸c
tõ ng÷ vÒloµi chim” t«i ®· ®a ra c¸c c©u hái vÒ loµi chim. Sau ®ã yªu cÇu häc sinh gi¶i
thÝch vµ nªu ®Æc ®iÓm cña c¸c loµi chim ®ã. Nh :
C©u ®è thø nhÊt :
Con g× nho nhá
C¸i má xinh xinh
Ch¨m nhÆt, ch¨m t×m
B¾t s©u cho l¸
- Con chim s©uC©u ®è thø hai :
Má dµi l«ng biÕc
Trªn cµnh lÆng yªn
Bçng vót nh tªn
Lao m×nh b¾t c¸
Lµ con chim g× ?
- Chim bãi c¸ C©u ®è thø ba :
Má cøng nh dïi
Gâ lu«n kh«ng mái
C©y nµo s©u ®ôc
- 17 -
Mét sè kinh nghiÖm d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë líp 2
Cã t«i ! Cã t«i !
- Chim gâ kiÕn -
- 18 -
C©u ®è thø t :
Mét sè kinh nghiÖm d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë líp 2
Con g× ®Ëu ë trªn cao
Cóc cu g¸y rén ®ãn chµo n¾ng mai
- Chim cu g¸y Sau khi häc sinh ®· gi¶i xong c©u ®è vÒ c¸c loµi chim, gi¸o viªn hái : Dùa vµo
c¸c c©u ®è ë trªn con h·y nªu ®Æc ®iÓm cña con chim s©u, chim bãi c¸, chim gâ kiÕn,
chim cu g¸y ?
ViÖc rÌn luyÖn c¸c kÜ n¨ng : nghe, ®äc, nãi vµ viÕt cÇn ®a vµo ph©n m«n luyÖn tõ
vµ c©u mét c¸ch ®Çy ®ñ h¬n vµ thêng xuyªn h¬n. NhÊt lµ hai kÜ n¨ng nãi vµ viÕt. CÇn
chó ý söa nãi ngäng cho häc sinh, söa nh÷ng lçi chÝnh t¶ cho häc sinh vµ luyÖn cho c¸c
em viÕt c¸c c©u v¨n hay vµ néi dung ®¶m b¶o vÒ mÆt h×nh thøc.
PhÇn III : KÕt luËn
Ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u cã mét vÞ trÝ rÊt quan träng cho viÖc ph¸t triÓn v¨n hãa
cña ®Êt níc, bëi v× mét ®Êt níc ph¸t triÓn th× tríc tiªn con ngêi ph¶i ph¸t triÓn. Cho nªn
viÖc rÌn luyÖn tõ vµ c©u cho häc sinh lµ thiÕt thùc mang ®Çy ®ñ ý nghÜa.
Thùc tÕ cho thÊy trong ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u th× kÜ n¨ng dïng tõ ®Ó ®Æt c©u
lµ rÊt c¬ b¶n vµ träng t©m cña m«n TiÕng ViÖt. Muèn lµm bµi tËp luyÖn tõ vµ c©u ®óng
vµ kh«ng sai yªu cÇu häc sinh ph¶i n¾m ch¾c lÝ thuyÕt vµ c¸c quy t¾c, ®Þnh nghÜa, kÜ
n¨ng lµm bµi tËp.
Qua kÕt qu¶ thùc nghiÖm vµ thùc tÕ gi¶ng d¹y ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë líp 2,
t«i thÊy ®Ó tiÕt d¹y cã kÕt qu¶ tèt cÇn thùc hiÖn tèt c¸c gi¶i ph¸p :
1. So¹n bµi c¸c tiÕt luyÖn tõ vµ c©u thËt cÈn thËn vµ cã chÊt lîng.
2. Thêng xuyªn ®äc c¸c tµi liÖu, trao ®æi kinh nghiÖm gi¶ng d¹y, trau dåi kiÕn
thøc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u víi c¸c ®ång nghiÖp.
3. Tæ chøc häc tËp b»ng nhiÒu h×nh thøc: häc c¸ nh©n, häc nhãm, h¸i hoa d©n
chñ ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc, ph¸t huy tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh
4. Sö dông ®å dïng trùc quan, lµm tranh minh häa ®Ó t¹o høng thó häc tËp cho
häc sinh vµ nhí nhanh néi dung bµi häc.
5. Dïng hÖ thèng c©u hái gîi më gióp häc sinh t×m ®îc nh÷ng tõ cã nghÜa ®Ó ®Æt
c©u.
- 19 -
Mét sè kinh nghiÖm d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë líp 2
6. CÇn qu¸n triÖt ph¬ng ph¸p lÊy häc sinh lµm trung t©m, coi häc sinh lµm chñ
thÓ cña ho¹t ®éng nhËn thøc, biÕn c¸c em thµnh ngêi chñ ®éng trong qu¸ tr×nh häc tËp,
lÜnh héi tri thøc. C¸c em ph¶i hoµn toµn tù m×nh tham gia mäi ho¹t ®éng nhËn thøc vµ
giao tiÕp.
§©y lµ lÇn ®Çu tiªn t«i viÕt ®Ò tµi vÒ luyÖn tõ vµ c©u cña líp 2 nªn t«i thiÕt nghÜ
m×nh kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt ban ®Çu. T«i rÊt mong ®îc sù gãp ý ch©n
thµnh cña c¸c b¹n ®ång nghiÖp ®Ó ®Ò tµi nµy ®îc hoµn thiÖn h¬n.
Hµ néi ngµy 10 th¸ng 4 n¨m 2005
Ngêi viÕt
Vò ThÞ Thu Hµ
- 20 -
- Xem thêm -