Tài liệu Skkn một số giải pháp quản lý công tác giáo dục hướng nghiệp ở trường thpt nguyễn hữu cảnh thành phố biên hoà, tỉnh đồng nai.

BM 01-Bia SKKN SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI TRƯỜNG THPT NGUYỄN HỮU CẢNH Mã số: ................................ (Do HĐKH Sở GD&ĐT ghi) SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Người thực hiện: NGUYỄN THỊ MINH HUỆ Lĩnh vực nghiên cứu: - Quản lý giáo dục  - Phương pháp dạy học bộ môn: .............................  (Ghi rõ tên bộ môn) - Lĩnh vực khác: .......................................................  (Ghi rõ tên lĩnh vực) Có đính kèm: Các sản phẩm không thề hiện trong bản in SKKN  Mô hình  Phần mềm  Phim ảnh  Hiện vật khác BM02-LLKHSKKN SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN 1. Họ và tên: NGUYỄN THỊ MINH HUỆ 2. Ngày tháng năm sinh: 10- 01- 1965 3. Nam, nữ: Nữ 4. Địa chỉ: 803, khu 5, ấp 2, xã An Hòa, thành phố Biên Hoà, tỉnh Đồng Nai. 5. Điện thoại: 061.3834289 (CQ)/ 6. Fax: (NR); ĐTDĐ: 01232591888 E-mail: [email protected] 7. Chức vụ: Phó Hiệu trưởng 8. Đơn vị công tác: Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO - Học vị (hoặc trình độ chuyên môn, nghiệp vụ) cao nhất: Cử nhân - Năm nhận bằng: 1987 - Chuyên ngành đào tạo: ĐHSP Ngữ văn và Cử nhân Giáo dục Chính trị III.KINH NGHIỆM KHOA HỌC - Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: Quản lý trường học. Số năm có kinh nghiệm: 15 - Các sáng kiến kinh nghiệm đã có trong 5 năm gần đây: o Để dạy tốt tiết thực hành giáo dục công dân lớp 12: Ngoại khóa về các chính sách xã hội ở địa phương Đồng Nai. o Mô ôt số biê ôn pháp để nâng cao chất lượng học tâ ôp bô ô môn văn cho học sinh lớp 12 o Công tác chủ nhiệm lớp ở trường Trung Học Phổ Thông. o Một số giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh, Biên Hòa, Đồng Nai o Một số giải pháp quản lý giáo dục học sinh chưa ngoan ở trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh, Biên Hòa, Đồng Nai MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP Ở TRƯỜNG THPT NGUYỄN HỮU CẢNH THÀNH PHỐ BIÊN HOÀ, TỈNH ĐỒNG NAI I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Ngày nay, bối cảnh kinh tế - xã hội trong nước và thế giới có những biến đổi to lớn, nhanh chóng, với sự phát triển mạnh mẽ về khoa học, kỹ thuật và công nghệ, sự hình thành nền kinh tế tri thức, toàn cầu hoá trở thành một xu hướng tất yếu khách quan. Điều đó đã tạo ra nhiều cơ hội và thách thức cho giáo dục Việt Nam. Trong bối cảnh ấy, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của các quốc gia là chiến lược phát triển giáo dục, phát triển nguồn nhân lực. Chính vì thế, Nghị quyết 40/2000/QH10 ngày 09 tháng 12 năm 2000 của Quốc Hội khóa X đã khẳng định mục tiêu của việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông là “Xây dựng nội dung chương trình, phương pháp giáo dục, sách giáo khoa phổ thông mới nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho thế hệ trẻ, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực phục vụ đất nước, phù hợp với thực tiễn và truyền thống Việt Nam, tiếp cận trình độ giáo dục phổ thông ở các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới ” Chiến lược phát triển giáo dục 2011-2020 đã khẳng định “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”. Chủ trương đổi mới nội dung chương trình giáo dục phổ thông hiện nay cũng nhấn mạnh yêu cầu tăng cường giáo dục hướng nghiệp (GDHN) nhằm góp phần tích cực và có hiệu quả vào việc phân luồng học sinh (HS), chuẩn bị cho HS đi vào cuộc sống lao động hoặc được tiếp tục đào tạo phù hợp với năng lực bản thân và nhu cầu xã hội. Hoạt động GDHN cho HS phổ thông ở nước ta còn rất yếu. Tuy được nhà nước chính thức xác định bởi quyết định 126/CP, ngày 19/3/1981 của Hội đồng chính phủ “Về công tác Hướng nghiệp trong trường Phổ thông và việc sử dụng học sinh các cấp PTCS và PTTH tốt nghiệp ra trường”; ngày 05/5/2006, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Chương trình hoạt động GDHN cấp THPT nhưng thực tế hiện nay cho thấy việc lực chọn nghề của học sinh THPT vẫn còn nhiều vấn đề chưa hợp lý, chưa phù hợp với nhu cầu phát triển của kinh tế- xã hội của đất nước. Hơn nữa, do nhiều yếu tố khác nhau như đời sống của người lao động bấp bênh, do khủng hoảng kinh tế và lạm phát tiền tệ, người dân không muốn cho con em mình vào một số nghề mà thu nhập quá thấp lại không có tương lai phát triển. Từ đó, nhiều phụ huynh có ý thức cho con em chạy đua vào đại học, cao đẳng. Xu thế tách học với hành, giáo dục với lao động sản xuất tăng lên. Vai trò của công tác hướng nghiệp dần dần bị coi nhẹ. Tâm lý trọng bằng cấp, học để “làm quan”, “trọng thầy hơn trọng thợ” vẫn còn khá nặng nề trong mỗi con người trong xã hội. Đồng thời, thực tế ấy cũng phản ánh công tác hướng nghiệp và phân luồng HS của chúng ta còn yếu kém, chưa định hướng nghề nghiệp được cho HS, nên việc chọn nghề chỉ theo cảm tính, mang nặng tính chủ quan, phiến diện thiếu thực tế. Đa số HS không có sự hiểu biết về thế giới nghề nghiệp. Các em không biết nghề mình chọn có những đặc điểm, yêu cầu gì về năng lực, phẩm chất; tương lai phát triển của ngành nghề đó ở địa phương và trong cả nước ra sao và không tự đánh giá được bản thân cũng như hoàn cảnh gia đình mình có phù hợp với nghề ấy hay không. Với tình trạng trên, HS không chọn được nghề phù hợp, xã hội mất cân đối nghiêm trọng trong cơ cấu nguồn nhân lực, việc “thừa thầy thiếu thợ”, học nghề không phù hợp đưa đến việc bỏ nghề phổ biến ở các địa phương, cơ cấu ngành nghề gây sức ép rất nặng nề trong các kỳ thi tuyển sinh và sự lãng phí lớn về thời gian, sức khoẻ, tiền bạc của nhà nước và nhân dân. Để giải quyết vấn đề trên, cần phải có sự tham gia của các cấp chính quyền, các ngành, các tổ chức đoàn thể xã hội, trong đó hoạt động GDHN của ngành giáo dục có vai trò đặc biệt quan trọng. Trong những năm qua, ngành Giáo dục và Đào tạo tỉnh Đồng Nai đã có nhiều cố gắng trong việc phát triển mạng lưới trường lớp, nâng cao số lượng, chất lượng đội ngũ giáo viên, công tác hướng nghiệp đã được quan tâm một bước. Tuy nhiên, chất lượng của hoạt động GDHN trong các trường THPT chưa cao. Hầu như các trường chưa thấy được vị trí, tầm quan trọng của hoạt động này nên chỉ thực hiện một cách qua loa, chiếu lệ. Việc định hướng cho phụ huynh và con em họ chọn con đường nào để có một vị trí thích hợp trong đời sống kinh tế - xã hội sau này chưa được giải đáp thoả đáng. Qua nhiều năm công tác và giảng dạy ở trường THPT, vừa làm công tác quản lý vừa trực tiếp hướng dẫn học sinh THPT về công tác hướng nghiệp, tôi rút ra một số kinh nghiệm cũng như đề xuấtmột số giải pháp quản lý công tác giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông để định hướng cho học sinh sau khi tốt nghiệp ra trường. Vì vậy, tôi chọn đề tài: “Một số giải pháp quản lý công tác giáo dục hướng nghiệp ở trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh, thành phố Biên Hoà, tỉnh Đồng Nai”. II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Giáo dục hướng nghiệp là một trong những bộ phận quan trọng trong giáo dục phổ thông, là nền tảng để phát triển nguồn nhân lực. 1.1. Các khái niệm cơ bản: 1.1.1.Khái niệm về hướng nghiệp: Hướng nghiệp là một hệ thống tác động của xã hội về giáo dục học, y học, xã hội học, kinh tế học v.v…nhằm giúp cho thế hệ trẻ chọn được nghề vừa phù hợp hứng thú, năng lực, nguyện vọng, sở trường của cá nhân, vừa đáp ứng được nhu cầu nhân lực của các lĩnh vực sản xuất trong nền kinh tế quốc dân. Một số khái niệm khác về hướng nghiệp: Hướng nghiệp là các hoạt động nhằm hỗ trợ mọi cá nhân chọn lựa và phát triển chuyên môn nghề nghiệp phù hợp nhất với khả năng của cá nhân đồng thời thỏa mãn nhu cầu, nhân lực cho tất cả các lĩnh vực nông nghiệp ở cấp độ địa phương và quốc gia. Hướng nghiệp nhằm mục đích phân bố hợp lý và sử dụng hiệu quả lực lượng lao động dự trữ có sẵn của đất nước. Hiểu hướng nghiệp trên bình diện xã hội: Toàn bộ các nhà máy, xí nghiệp, công trường, nông trường, các cơ quan quản lý kinh tế và quản lý nhà nước, các cơ quan của những đoàn thể chính trị, xã hội … đều cần đến những người có năng lực và phẩm chất nhân cách phù hợp. Để chọn được những người theo đúng những tiêu chuẩn đã định theo những chỉ số khách quan, những cơ quan tổ chức nói trên có nhiệm vụ làm cho thế hệ trẻ hiểu được nội dung, tính chất, đặc điểm, điều kiện…công tác của mình, giúp cho họ tìm hiểu những nghề nghiệp, chuyên môn mà mình cần tuyển chọn. Cuối cùng, những cơ quan, cơ sở sản xuất phải tiến hành lựa chọn người trên cơ sở nguyện vọng và dự định của họ. Hiểu hướng nghiệp trên bình diện trường phổ thông: hướng nghiệp trong trường phổ thông được thể hiện như một hệ thống tác động sư phạm nhằm làm cho các em học sinh chọn được nghề một cách hợp lý. Công tác hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông là một bộ phận trong công tác hướng nghiệp của toàn xã hội. Vì vậy, công tác hướng nghiệp trong trường phải thống nhất với công tác hướng nghiệp trong xã hội. Nhà trường của chúng ta có tính chất hướng nghiệp vì toàn bộ chương trình, nội dung, kế hoạch đào tạo, phương pháp đào tạo, xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật trong nhà trường đều quán triệt và thể hiện tinh thần hướng nghiệp. Trong quá trình đào tạo ở trường phổ thông, trẻ em đều chịu những tác động hướng nghiệp, đều được chuẩn bị sẵn sàng để tham gia lao động nghề nghiệp sau khi tốt nghiệp THCS, THPT. 1.1 .2. Khái niệm giáo dục hướng nghiệp: GDHN là một hệ thống các biện pháp giáo dục của nhà trường, gia đình, xã hội nhằm chuẩn bị cho HS phổ thông những hiểu biết về nghề nghiệp, có lý tưởng nghề nghiệp trong sáng, có thái độ đúng đối với lao động, sẵn sàng đi vào những nghề, những nơi cần lao động trẻ tuổi, có văn hóa. GDHN là một bộ phận của giáo dục toàn diện, thông qua giáo dục hướng nghiệp, mỗi học sinh có sự hiểu biết về tính chất của ngành nghề mà mình hướng tới, biết phân tích thị trường hoạt động và sự đào tạo nghề tương ứng. Từ đó mỗi học sinh tự xác định được đâu là nghề nghiệp phù hợp hoặc không phù hợp. 1.1.3. Giải pháp quản lý công tác giáo dục hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông. Nói đến giải pháp là nói đến những cách thức tác động nhằm thay đổi, chuyển biến một hệ thống, một quá trình, một trạng thái nhất định… nhằm đạt được mục đích hoạt động. Giải pháp càng thích hợp, càng tối ưu, càng giúp con người nhanh chóng giải quyết được những vấn đề đặt ra. Tuy nhiên, để có được những giải pháp như vậy, cần phải dựa trên những cơ sở lý luận và thực tiễn đáng tin cậy. Giải pháp quản lý giáo dục là những cách thức tác động của chủ thể quản lý hướng vào việc giải quyết những vấn đề đặt ra của hệ thống giáo dục, làm cho hệ thống đó vận hành đạt được kết quả mong muốn. Giải pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp là những cách thức tác động của chủ thể quản lý hướng vào việc giải quyết những vấn đề đặt ra của công tác GDHN, để hoạt động GDHN vận hành đạt được kết quả mong muốn. 1.2. Một số vấn đề GDHN ở trường THPT: 1.2.1. Mục tiêu GDHN ở trường THPT: Theo nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ IX, Nghị quyết 40/2000/QH10 ngày 9/2/2000 của Quốc hội và chỉ thị 14/2001/CT-TTg ngày 11/6/2001 của Thủ tướng chính phủ về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông nhằm nâng cao chất lượng toàn diện cho thế hệ trẻ, đáp ứng yêu cầu nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp hóa hiện đại hóa. Bộ giáo dục và Đào tạo ban hành chỉ thị 33/2003/CT-BGD& ĐT về tăng cường giáo dục hướng nghiệp cho học sinh phổ thông nhằm tăng cường giáo dục hướng nghiệp, góp phần tích cực và có hiệu quả vào việc phân luồng học sinh, chuẩn bị cho học sinh đi vào cuộc sống lao động hoặc được tiếp tục đào tạo phù hợp với năng lực bản thân và nhu cầu của xã hội. Quản lý giáo dục hướng nghiệp là quản lý các hệ thống những biện pháp dựa trên cơ sở khoa học để giúp đỡ học sinh chọn nghề phù hợp với nhu cầu xã hội. Nó là cả một hệ thống các biện pháp mà người tổ chức cần đưa vào đó để giúp học sinh định hướng nghề chứ không phải đơn thuần chỉ là dạy nghề. 1.2.2. Tầm quan trọng của công tác GDHN ở trường THPT: Công tác giáo dục hướng nghiệp ở trường THPT là giúp học sinh biết về thế giới nghề nghiệp, hình thành nhân cách nghề nghiệp; giáo dục thái độ đúng đắn đối với lao động, tạo sự sẵn sàng tâm lý đi vào lao động nghề nghiệp. Qua công tác GDHN sẽ góp phần phân luồng HS sau khi tốt nghiệp THPT dựa vào khả năng học tập, khả năng về kinh tế để chọn nghề phù hợp đồng thời giúp HS tự giác đi học nghề làm giảm sự thuyên chuyển nghề, giảm sự thất nghiệp, giảm tệ nạn xã hội, ổn định được xã hội. 1.2.3. Nhiệm vụ của GDHN: Nhiệm vụ của công tác hướng nghiệp trong trường phổ thông được ghi rõ trong quyết định số 126/CP của Hội đồng chính phủ” Công tác hướng nghiệp các trường phổ thông gồm các nhiệm vụ sau đây: Giáo dục thái độ lao động và ý thức đúng đắn đối với nghề nghiệp; Tổ chức cho học sinh làm quen với một số nghề phổ biến trong xã hội và các nghề truyền thống ở địa phương; Tìm hiểu năng khiếu, khuynh hướng nghề nghiệp của từng học sinh để khuyến khích, hướng dẫn và bồi dưỡng khả năng nghề nghiệp thích hợp nhất; Động viên học sinh đi vào những nghề, những nơi mà xã hội đang cần có lao động trẻ tuổi và có văn hóa . 1.2.4. Nội dung của GDHN ở trường THPT: Nội dung hướng nghiệp nói chung gồm có 3 khâu: Định hướng nghề nghiệp, tư vấn hướng nghiệp và tuyển chọn nghề nghiệp. Ba nội dung trên quan hệ chặt chẽ với nhau, hỗ trợ lẫn nhau, trong đó tư vấn hướng nghiệp là cầu nối giữa hai nội dung định hướng nghề nghiệp và tuyển chọn nghề nghiệp. Trong chương trình phổ thông, nhà trường tiến hành 2 nội dung: Định hướng nghề nghiệp và tư vấn nghề nghiệp. Sau đây là sơ đồ nội dung hướng nghiệp: Định hướng nghề nghiệp Tư vấn hướng nghiệp Tuyển chọn nghề nghiệp Sơ đồ nội dung hướng nghiệp Định hướng nghề nghiệp nhằm cung cấp cho HS những thông tin về tình hình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, của địa phương; về nhu cầu sử dụng lao động ; về thế giới nghề nghiệp; về sự hoạt động của những ngành cơ bản, nghề chủ yếu và những yêu cầu chủ yếu đối với người lao động. Trên cơ sở đó, giúp HS biết đánh giá bản thân và lựa chọn nghề nghiệp một cách có ý thức. Tư vấn hướng nghiệp là hệ thống những biện pháp tâm lý – giáo dục để đánh giá toàn bộ những phẩm chất, năng lực thể chất và tinh thần của thanh thiếu niên, đối chiếu những yêu cầu do nghề đặt ra đối với người lao động, có xem xét đến nhu cầu nhân lực của các thành phần kinh tế nhằm xác định nhóm nghề phù hợp, trên cơ sở đó cho HS những lời khuyên chọn nghề có căn cứ khoa học, loại bỏ những trường hợp may rủi, thiếu hiểu biết trong việc chọn nghề. Tuyển chọn nghề nghiệp là xuất phát điểm, từ yêu cầu của nghề để tuyển chọn được người phù hợp vào học hay làm việc. Trong nhà trường phổ thông, giáo dục hướng nghiệp có các nội dung sau: - Cung cấp thông tin nghề: giúp HS có được bức tranh tổng thể về thế giới nghề nghiệp, có hiểu biết về cơ bản một số nghề cụ thể. - Cung cấp thông tin về thị trường lao động của địa phương, khu vực và của đất nước. - Giúp HS tự tìm hiểu năng lực bản thân liên quan đến các tiêu chí nghề nghiệp. - Cho HS lời khuyên chọn ngành học, nghề làm có cơ sở khoa học. 1.2.5. Hình thức của GDHN ở trường THPT Trong các trường phổ thông, giáo dục hướng nghiệp cho học sinh có nhiều hình thức khác nhau nhưng phổ biến qua các hình thức sau: 1.2.5.1. Hướng nghiệp thông qua các môn văn hóa: Học sinh THPT chuẩn bị bước vào cuộc sống tham gia lao động sản xuất và đào tạo nghề, nhà trường ngoài việc cung cấp những kiến thức cơ bản qua các môn học tự nhiên xã hội còn cung cấp những tri thức chung nhất về ngành nghề trong xã hội. Vì vậy, thông qua các môn học nhằm khai thác giữa chúng với ngành, nghề là một trong những biện pháp hướng nghiệp quan trọng. Quá trình đó làm cho bài giảng gắn liền cuộc sống, mở rộng tầm nhìn nghề nghiệp của học sinh, kích thích học sinh hăng say học tập. Do đó, hướng nghiệp thông qua các môn học nâng cao chất lượng dạy và học . 1.2.5.2. Hướng nghiệp qua dạy học môn Công nghệ và lao động sản xuất. Là môn khoa học ứng dụng kỹ thuật có nhiệm vụ cung cấp cho học sinh những nguyên lý cơ bản về kỹ thuật, công nghệ khoa học và quản lý tổ chức sản xuất ; minh họa ứng dụng của các nguyên lý khoa học- kỹ thuật trong các quá trình sản xuất tạo điều kiện cho học sinh tiếp cận với các hoạt động ngành nghề khác nhau trong xã hội. Do đó, kỹ thuật là con đường quan trọng để thực hiện giáo dục kỹ thuật tổng hợp và hướng nghiệp, nhằm chuẩn bị cho thế hệ trẻ năng lực, dịch chuyển lao động trong điều kiện lao động đổi mới về nội dung và giáo dục sự chọn nghề một cách có ý thức. Vì vậy, truyền thụ kiến thức kỹ thuật tạo điều kiện thuận lợi cho công tác giáo dục tư tưởng, chính trị, bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, giáo dục lao động, định hướng thế hệ trẻ vào phát triển kinh tế - xã hội, phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. 1.2.5.3. Hướng nghiệp qua các buổi sinh hoạt hướng nghiệp: Việc giới thiệu nghề cho học sinh thông qua các bài học chỉ có thể kết hợp trong quá trình dạy những chương, bài liên quan trực tiếp tới ngành nghề và việc thông tin về từng ngành nghề. Do đó, các buổi sinh hoạt hướng nghiệp, giới thiệu nghề cho học sinh có hệ thống nhằm làm cho học sinh có hiểu biết về cơ cấu kinh tế đất nước và địa phương, nhu cầu sử dụng lao động dự trữ xã hội, những hiểu biết về những ngành nghề cơ bản và nghề truyền thống của địa phương. Trên cơ sở đó, hướng dẫn học sinh lựa chọn hướng học tập và nghề nghiệp phù hợp với năng lực cá nhân đáp ứng những yêu cầu của xã hội Theo qui định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, sinh hoạt hướng nghiệp được tiến hành một tiết trong một tháng để giới thiệu, tuyên truyền, giải thích ngành nghề. Khi giới thiệu cần tập trung vào một số điểm cơ bản như: vị trí, vai trò, triển vọng, những hoạt động cơ bản của nghề, phẩm chất, năng lực lao động cần có, những môn học cần thiết đối với nghề. Nhà trường tự sưu tầm, sử dụng tài liệu, sách tham khảo… dựa vào các cơ sở sản xuất, cán bộ kỹ thuật của địa phương để giới thiệu nghề cho HS. 1.2.5.4. Hướng nghiệp qua hoạt động ngoại khóa: Hoạt động ngoại khóa phục vụ hướng nghiệp bao gồm những hình thức sau: tổ hoạt động ngoại khóa bộ môn ( sinh học, vật lý, hóa học, toán, kỹ thuật…), tham quan sản xuất, tọa đàm nghề nghiệp, hướng dẫn học sinh tìm hiểu ngành nghề. Mỗi hình thức được tổ chức tốt có tác dụng giới thiệu nghề, phát triển hứng thú nghề nghiệp, hướng dẫn học sinh tìm hiểu ngành nghề, làm quen với các dạng lao động khác nhau nhằm giáo dục cho học sinh thái độ đúng đắn với lao động, đối với nghề nghiệp; cung cấp những kiến thức cần thiết và tối thiểu của một số ngành, nghề của địa phương, nghề truyền thống của địa phương; phát triển hứng thú nghề nghiệp và tổ chức cho học sinh làm quen với sản xuất, hướng dẫn các em đi vào hoạt động nghề nghiệp sau khi tốt nghiệp ra trường. Các hình thức hướng nghiệp trên tiến hành trong mối kết hợp chặt chẽ với nhau sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh THPT. 1.2.5.5. Hướng nghiệp qua việc giới thiệu ngành nghề: Để giúp học sinh hiểu về ngành nghề, các trường THPT tổ chức các buổi tư vấn tuyển sinh, mời cán bộ đào tạo của các trường Đại học, Cao đẳng, TCCN giới thiệu, tuyên truyền, giải thích ngành nghề. Nội dung chủ yếu của những buổi tư vấn này là giới thiệu cho học sinh khái quát về những ngành nghề cơ bản, chỉ tiêu tuyển sinh, vị trí vai trò, triển vọng củangành nghề, những phẩm chất năng lực lao động cần có, những môn học phổ thông cần thiết đối với nghề. Ngoài ra, nhà trường sưu tầm sử dụng tài liệu, sách báo, tranh ảnh, phim, truyền hình, dựa vào các cơ sở sản xuất, phụ huynh học sinh, cán bộ kỹ thuật của địa phương để giới thiệu nghề cho học sinh. Các hình thức trên là định hướng chung cho tất cả các trường THPT. Tuy nhiên, do đặc điểm tình hình kinh tế- xã hội ở các vùng miền khác nhau, nên một số trường đã có thêm các cách tổ chức GDHN rất phong phú, đa dạng, phù hợp với địa phương mình. 1.3. Quản lý công tác GDHN ở trường THPT: 1.3.1. Mục tiêu của quản lý GDHN: Quản lý GDHN góp phần tích cực và có hiệu quả vào việc phân luồng học sinh, chuẩn bị cho học sinh đi vào cuộc sống lao động hoặc tiếp tục đào tạo phù hợp với năng lực bản thân và nhu cầu xã hội. 1.3.2. Nội dung quản lý công tác GDHN Quản lý hoạt động GDHN là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp qui luật của chủ thể quản lý nhằm tổ chức, điều khiển và quản lý hoạt động GDHN của những người làm công tác giáo dục nhằm giúp cho HS sau khi ra trường có thể chọn được nghề nghiệp phù hợp với năng lực bản thân, hoàn cảnh gia đình và điều kiện kinh tế xã hội của địa phương và đất nước. Trong những năm gần đây, ngành giáo dục đào tạo không ngừng đổi mới nội dung chương trình, phương pháp giảng dạy…nhằm mục đích nâng cao chất lượng dạy-học và giáo dục để đào tạo ra các thế hệ con người Việt Nam đáp ứng được những yêu cầu của thời đại… Chất lượng GDHN là vấn đề không chỉ ngành giáo dục mà cả xã hội hiện nay đều quan tâm. Nâng cao chất lượng hoạt động GDHN là một bộ phận của nâng cao chất lượng giáo dục hướng đến mục tiêu: giúp HS tự giác chọn được nghề trong tương lai không chỉ để kiếm sống mà còn là nơi thể hiện nhân cách, phát triển tài năng, cống hiến trí tuệ và sức lực cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Quản lý công tác giáo dục hướng nghiệp ở các trường THPT: GDHN là một môn học mới được chính thức đưa vào chương trình giáo dục THPT từ năm học 2006-2007, nó có nhiều nội dung mới và khá phức tạp. Vì vậy để công tác GDHN ở các trường THPT có hiệu quả, hiệu trưởng các trường phổ thông cần thực hiện tốt các nội dung quản lý sau: 1.3.2.1. Quản lý kế hoạch hoạt động GDHN: Đây là mục tiêu phát triển giáo dục nói chung và giáo dục hướng nghiệp nói riêng giúp nhà quản lý xác định các giải pháp tốt nhất để thực hiện mục tiêu. Hiện nay, chương trình GDHN đã được Bộ Giáo dục tổ chức biên soạn thành sách lớp 10,11,12, mỗi lớp có những chủ đề GDHN riêng biệt. Dựa vào chương trình, kế hoạch đã được qui định đó mà hiệu trưởng nhà trường xây dựng kế hoạch cụ thể công tác GDHN của nhà trường. 1.3.2.2. Quản lý nội dung, chương trình GDHN: Nội dung cơ bản của công tác GDHN hiện nay trong chương trình THPT là từng bước giới thiệu cho HS các ngành nghề của địa phương và trong xã hội, làm cho HS hiểu rõ ý nghĩa của việc chọn nghề, trang bị cho HS kiến thức sơ bộ nhưng cần thiết về các nghề chủ yếu đối với đối tượng lao động, công cụ lao động, sản phẩm làm ra …. Các yêu cầu của nghề đối với lao động, yêu cầu về thái độ, phẩm chất, sức khỏe; triển vọng của từng nghề; chú ý quan tâm đến những nghề của xã hội và địa phương có triển vọng phát triển trong những năm sắp tới. 1.3.2.3. Quản lý các phương pháp, hình thức tổ chức HĐHN: Trong chương trình hoạt động GDHN, quan điểm xây dựng chương trình coi HS là chủ thể của hoạt động chọn nghề và tổ chức các hoạt động cho HS được thể hiện rõ: Thầy tổ chức cho các em giao lưu với cơ sở sản xuất, tổ chức tham quan trường Đại học, Cao đẳng,THCN, tổ chức các buổi hội thảo tranh luận của lớp, ở nhóm…Như vậy thầy đóng vai trò là người tổ chức, định hướng, điều khiển các hoạt động của HS, còn HS phải tự mình điều tra thu thập các thông tin về nghề , trường đào tạo, sự phát triển kinh tế của địa phương, cơ sở sản xuất. 1.3.2.4. Quản lý hoạt động GDHN của giáo viên và các lực lượng giáo dục khác: Đội ngũ tham gia công tác GDHN là chủ thể của quá trình hoạt động, bao gồm nhiều lực lượng tham gia. Để thực hiện tốt công tác GDHN, trong nhà trường phổ thông hiện nay nhất thiết phải xây dựng được lực lượng chuyên trách, hàng năm nhà trường cần có kế hoạch cử lực lượng này tham gia các chương trình tập huấn về chuyên môn nghiệp vụ do ngành tổ chức. Tham gia vào công tác GDHN còn có các tổ chức đoàn thể như Đoàn thanh niên, Hội liên hiệp thanh niện Việt nam. Đây là lực lượng có số lượng đông đảo và hùng hậu trong các trường phổ thông, hoạt động của các tổ chức này phần lớn gắn liền với các hoạt động phong trào, chính vì vậy nhà trường cần tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức này hoạt động, tuy nhiên phải xây dựng được qui chế phối hợp để đưa được các nội dung của công tác GDHN vào trong chương trình hoạt động của họ. Ngoài ra do GDHN là một hệ thống các biện pháp giáo dục của nhà trường, gia đình, xã hội, vì vậy chủ thể tham gia công tác GDHN còn có nhiều lực lượng khác như Ban đại diện cha mẹ HS, và các tổ chức xã hội khác. Nhà trường phải quan tâm đến việc xây dựng mối quan hệ phối hợp chặt chẽ với các tổ chức này để đem lại hiệu quả cao trong hiệu quả giáo dục nói chung của nhà trường, trong đó có công tác GDHN. 1.3.2.5. Quản lý hoạt động hướng nghiệp của HS: Là quản lý việc thực hiện các nhiệm vụ học tập, rèn luyện của HS trong quá trình học tập thông qua việc kiểm tra đánh giá. Kiểm tra, đánh giá là một khâu quan trọng không thể thiếu được trong quá trình giáo dục. Nội dung chương trình GDHN đã được xây dựng thành những chủ đề cụ thể trong từng tháng của mỗi năm học. Mặc dù hiện nay việc kiểm tra đánh giá kết quả hướng nghiệp đối với HS chưa được cụ thể hóa thành điểm số để tham gia vào việc đánh giá kết quả giáo dục các mặt, nhưng để GDHN ngày càng có ý nghĩa thiết thực thì cuối mỗi chủ đề sinh hoạt hướng nghiệp, giáo viên cần đánh giá quá trình thu thập và xử lý thông tin về trình độ, khả năng thực hiện mục tiêu học tập của HS nhằm tạo cơ sở cho các quyết định sư phạm của giáo viên và nhà trường, cho bản thân HS để các em học tập ngày càng tiến bộ hơn. Đồng thời qua đó nhà trường cũng đánh giá được hiệu quả hoạt động GDHN diễn ra trong nhà trường như thế nào. 1.3.2.6. Quản lý các điều kiện phục vụ hoạt động GDHN: Các điều kiện phục vụ cho quá trình dạy học – giáo dục nói chung gồm nhiều loại, chung qui lại đó là cơ sở vật chất, thiết bị dạy học và nguồn tài chính. Tuy nhiên, cơ sở vật chất- thiết bị dạy học chỉ phát huy được tác dụng nếu như nó thực sự trở thành một nhân tố của quá trình giáo dục; cơ sở vật chất – thiết bị dạy học phải phù hợp với các nhân tố khác như: mục đích, nội dung , phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục. Muốn GDHN đạt hiệu quả cao nhà trường vừa kết hợp việc tận dụng nguồn cơ sở vật chất – thiết bị dạy học sẵn có với việc lập kế hoạch trang bị mua sắm thêm cũng như các biện pháp bảo quản các thiết bị để sử dụng có hiệu quả bền vững. GDHN trong nhà trường phổ thông đòi hỏi phải chuẩn bị cho HS có một tiềm năng nghề nghiệp để khi học xong phổ thông các em có thể sẵn sàng tham gia vào thị trường việc làm, đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp trong thời kỳ CNHHĐH đất nước. 1.3.3. Phương pháp quản lý công tác GDHN Phương pháp quản lý là cách thức tác động có thể có và có chủ đích của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý và khách thể quản lý để đạt được các mục tiêu quản lý đề ra . Phương pháp quản lý có vai trò quan trọng quyết định đến sự thành công hay thất bại trong việc thực hiện các nhiệm vụ. Phương pháp quản lý tạo động lực kích thích tính năng động, tính sáng tạo của người lao động và các tập thể lao động . Người quản lý muốn quản lý có hiệu quả cao phải biết lựa chọn và kết hợp khéo léo các phương pháp quản lý vì: Các phương pháp quản lý đều hướng vào con người mà con người là “tổng hòa của các mối quan hệ xã hội”. Mặt khác mỗi phương pháp quản lý đều có những ưu điểm và nhược điểm nhất định. Vì vậy vận dụng tổng hợp các phương pháp thường đạt hiệu quả cao. Thực hiện các giải pháp quản lý phù hợp và đồng bộ các chức năng quản lý một cách khoa học, thực tiễn sẽ là bước quyết định nâng cao công tác giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông . 2. NỘI DUNG, BIỆN PHÁP THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP CỦA ĐỀ TÀI 2.1. Khái quát về những thuận lợi và khó khăn của trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh 2.1.1. Thuận lợi: Công tác GDHN cho học sinh phổ thông đã được Đảng và nhà nước quan tâm, ban hành nhiều văn bản hướng dẫn thực hiện . Sở Giáo dục & Đào tạo đã quan tâm chỉ đạo tới hoạt động GDHN. Tổ chức cho giáo viên đi dự đầy đủ các lớp tập huấn do Bộ tổ chức và cung cấp kịp thời các loại sách phục vụ giảng dạy. - Ban giám hiệu đã nhận thức được tầm quan trọng của công tác hướng nghiệp và phân luồng đối với học sinh nên đã chỉ đạo, giám sát, kiểm tra việc giảng dạy và học tập của giáo viên và học sinh. Thường xuyên tổ chức cho cán bộ, giáo viên học tập các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, của nhà nước và của ngành giáo dục, đặc biệt là các văn bản liên quan đến công tác hướng nghiệp cho HS phổ thông. Vì vậy, nhận thức của cán bộ giáo viên về công tác này không ngừng được nâng cao. - Chi bộ Đảng lãnh đạo đúng hướng, tổ chức phối hợp hoạt động giữa các đoàn thể một cách nhịp nhàng, tạo được chỗ đứng khá tốt cho công tác hướng nghiệp trong các hoạt động giáo dục của nhà trường. - Ban giám hiệu có kinh nghiệm, năng động sáng tạo, luôn tìm tòi huy động mọi nguồn lực để tạo điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ GDHN; thực hiện tốt quy chế dân chủ ở cơ sở, mọi công việc đều được dân chủ bàn bạc thống nhất trước khi thực hiện. - Đội ngũ giáo viên nhiệt tình, có trách nhiệm với công việc. - Tập thể nhà trường luôn đoàn kết, nhất trí thực hiện tốt mọi nhiệm vụ của nhà trường. 2.1.2. Khó khăn - Đội ngũ giáo viên không được đào tạo bài bản, chưa được qua một lớp học chính quy nào, những kiến thức về hướng nghiệp chỉ được thu thập qua vài lớp tập huấn ngắn hạn trong hè, còn chủ yếu là do tự tìm hiểu nên chất lượng giáo dục chưa cao. - GDHN là hoạt động mới mẻ nên kinh nghiệm quản lý cũng như giảng dạy còn hạn chế. Việc tổ chức kiểm tra đánh giá hoạt động này gặp nhiều khó khăn vì là hoạt động không cho điểm học sinh. Bộ giáo dục cũng chưa xây dựng được hệ thống tiêu chí đánh giá có cơ sở khoa học, thường đánh giá bằng định tính chứ chưa định lượng. - Nội dung chương trình môn GDHN từ năm học 2008-2009 đến nay bị chia ra để tích hợp vào môn khác, làm cho việc giảng dạy không liên tục, chia nhỏ, khó quản lý. - Cơ sơ vật chất của trường chưa được trang bị phòng hướng nghiệp cũng như các thiết bị chuyên dùng cho công tác tư vấn hướng nghiệp. Hơn nữa giáo viên chuyên trách tư vấn không có nên việc cho lời khuyên phù hợp với HS khi chọn nghề rất khó thực hiện. - Chưa xây dựng được phương án kiểm nghiệm lời tư vấn để rút kinh nghiệm nên giáo viên có tư vấn cũng rất sơ bộ và dè dặt khi tư vấn cho HS. - Việc huy động các lượng cùng tham gia vào công tác GDHN còn lỏng lẻo, chưa phát huy cao được tinh thần xã hội hóa giáo dục hướng nghiệp. 2.2. Thực trạng hoạt động giáo dục hướng nghiệp và công tác quản lý GDHN ở trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh, thành phố Biên Hòa. 2.2.1. Nhận thức về công tác GDHN GDHN với tư cách là một hoạt động giáo dục chưa được thực sự coi trọng trong nhiều năm qua. Hầu hết giáo viên dạy hoạt động GDHN đều chưa qua một lớp đào tạo sư phạm nào về hướng nghiệp, do đó thường thiếu những kiến thức cần thiết để soạn bài và thường lúng túng về cách tổ chức và phương pháp dạy học một bài trước học sinh. Ngay cả giáo viên dạy các môn kỹ thuật trong trường THPT hoặc giáo viên dạy nghề phổ thông ở trung tâm dạy nghề cũng gặp phải tình trạng lúng túng bởi hầu hết chỉ hiểu sâu về một nghề và hiểu sơ bộ về một số nghề có chuyên môn lân cận với nghề của mình mà thôi, nên khi giới thiệu cho học sinh một nghề khác sẽ gặp nhiều khó khăn. Về nhận thức của giáo viên: Lực lượng trực tiếp tham gia vào giảng dạy và định hướng nghề nghiệp cho học sinh và có ảnh hưởng rất lớn vào việc lựa chọn nghề nghiệp của các em sau khi hết THPT đó là giáo viên. Nhưng thực tế còn một số giáo viên chưa thực sự quan tâm nhiều đến công tác này, một mặt xuất phát từ một ít giáo viên chưa xem môn học này là hoạt động chính khóa, không có thi tốt nghiệp, không có tính chất bắt buộc như các môn học khác. Mặt khác chưa thấy được ý nghĩa tầm quan trọng của môn học trong nhà trường phổ thông. Nhận thức của học sinh: Đa số các em cho là một môn học rất cần thiết và bổ ích trong tương lai, vì qua môn học này, thầy cô đã cung cấp giúp cho học sinh chọn nghề trên cơ sở dựa vào năng lực, sở trường của học sinh được bộc lộ, có đối chiếu với yêu cầu phân công lao động xã hội, đồng thời điều chỉnh nguyện vọng khi cần thiết và giúp đỡ cho học sinh học tập, rèn luyện theo ngành, nghề đã chọn qua các hoạt động hướng nghiệp cho các em hiểu rằng với năng lực, khả năng học tập của các em, hoàn cảnh gia đình của bản thân sẽ giúp các em chọn nghề phù hợp với tình hình thực tế của bản thân . Một số ít học sinh thì cho rằng môn học này không cần thiết, có cũng được không có cũng được, nên để thời gian đầu tư cho các môn học khác quan trọng hơn. Do vậy việc chọn nghề của các em bị tác động nhiều từ thu nhập của nghề, sự tư vấn của giáo viên dạy hướng nghiệp, ảnh hưởng của gia đình và sự lôi cuốn của bạn bè. Một số khác cho rằng qua sách báo và các loại hình thông tin khác như: Internet, tivi, báo chí …các em cũng nắm được thông tin về nghề nghiệp. Nhận thức về công tác GDHN của đội ngũ cán bộ quản lý: Ban Giám hiệu nhà trường đều nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông và tạo điều kiện cho Đoàn trường, cán bộ, giáo viên tham gia giảng dạy một cách thuận lợi. 2.2.2. Thực trạng về quản lý giáo dục hướng nghiệp ở trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh, thành phố biên Hòa. Việc quản lý hoạt động GDHN cho HS phổ thông là việc làm mới và khó. Công tác HN không chỉ đơn thuần là hướng tới việc định hướng chọn nghề trong tương lai của thanh niên, mà còn làm cho cá nhân đó hiểu hệ giá trị của nghề, hình thành hứng thú, say mê nghề và tâm nguyện cống hiến cuộc đời cho nghề đã chọn. Hướng nghiệp là làm cho cá nhân nhận ra chân giá trị của nghề và tìm thấy hạnh phúc khi tận tâm cống hiến tinh thần và sức lực cho nghề đó. Hướng nghiệp là làm cho cá nhân lấy việc hành nghề làm lẽ sống chứ không phải là phương tiện kiếm sống. Vì vậy, cần có sự tham gia đồng bộ của nhiều bộ phận xã hội. Việc tổ chức các hoạt động GDHN hiện nay đã được đưa vào chương trình, hình thức tổ chức và phương pháp thực hiện rất đa dạng. Có 4 hình thức HN chủ yếu đang được thực hiện là: Qua các giờ HN chính khóa, qua các buổi giáo dục ngoài giờ lên lớp, các buổi lao động và tích hợp vào môn Công nghệ, các môn học khác. Trong các giờ hướng nghiệp chính khóa, trường giao cho Đoàn thanh niên, một số giáo viên có kinh nghiệm đã được dự tập huấn về hoạt động GDHN, hoặc ban giám hiệu thực hiện. Hình thức tổ chức : giờ học chính khóa được tổ chức chéo buổi cho 2 đến 3 lớp học ở hội trường (01 tiết/tháng). Nội dung chuyển sang tích hợp vào các môn giáo dục ngoài giờ lên lớp và môn công nghệ. Với thời lượng này, giáo viên hướng nghiệp khó có thể hoàn thành được yêu cầu đặt ra đối với nhiệm vụ nặng nề của hoạt động. Về giáo dục lao động cho học sinh, trước hết giáo dục lao động nhằm hình thành ở các em thái độ đúng đắn đối với lao động: yêu lao động, kính trọng người lao động, quý trọng sản phẩm lao động. Đồng thời, góp phần hình thành ở các em những cơ sở ban đầu của các kỹ năng và thói quen lao động theo khoa học sau này. Những nội dung giáo dục trên được hình thành thông qua việc tổ chức cho học sinh tham gia các hình thức lao động khác nhau nhu: lao động giúp đỡ gia đình, lao động vệ sinh trường lớp, lao động tự phục vụ, lao động giữ gìn và sửa chữa bàn ghế, các dụng cụ đơn giản khác trong lớp v v… Tuy nhiên, do thời gian hạn chế nên thời gian trong tuần chủ yếu của học sinh là dành cho việc học, còn thời gian lao động rất ít. Những công việc nặng nhọc hoặc đòi hỏi kỹ thuật, nhà trường phải hợp đồng lao động bên ngoài. Về tích hợp vào môn công nghệ và các môn văn hóa khác được giáo viên chủ động vào bộ môn của mình. Ví dụ trong chương trình Địa lí lớp 12, hầu hết các bài đều có thể lồng ghép nội dung GDHN. Cụ thể, ở phần Địa lí dân cư, các em sẽ nắm được đặc điểm dân số, nguồn lao động, việc sử dụng lao động của nước ta. Giáo viên phân tích vấn đề việc làm hiện nay và hướng giải quyết. Nếu khéo léo