Tài liệu Skkn một số biện pháp nhằm phát huy hiệu quả dạy học trực tuyến môn sinh học 8

ỦY BAN NHÂN DÂN HUYỆN ĐAN PHƯỢNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ LƯƠNG THẾ VINH .......................................... SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM TÊN ĐỀ TÀI: “ MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM PHÁT HUY HIỆU QUẢ DẠY HOC TRỰC TUYẾN MÔN SINH HỌC 8” Môn: Cấp học : Tên tác giả: Đơn vị công tác: Chức vụ: Sinh học 8 Trung học cơ sở Nguyễn Thị Thanh Hoài Trường THCS Lương Thế Vinh, Thị trấn Phùng, Đan Phượng Giáo viên ––––*––– 1 /15 NỘI DUNG CỦA ĐỀ TÀI A. TÊN ĐỀ TÀI “Một số biện pháp nhằm phát huy hiệu quả dạy học trực tuyến môn sinh học 8” B. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI. Đại dịch Covid-19 đã có những tác động không nhỏ đến toàn ngành Giáo dục và Đào tạo. Để ứng phó và làm giảm sự lây lan của dịch bệnh trong điều kiện học sinh cấp THCS chưa được tiêm phòng văc xin, năm học mới toàn ngành GD-ĐT quyết định đã cho học sinh học trực tuyến.Tuy hình thức học này còn nhiều hạn chế nhất định, nhưng đây được xem là lựa chọn tối ưu nhất trong bối cảnh dịch bệnh đang có nhiều diễn biến phức tạp như năm học 20212022. So với dạy học truyền thống, dạy học trực tuyến có nhiều ưu điểm: Học sinh không phải đến trường, có thể học ngay tại nhà, đảm bảo yêu cầu phòng chống dịch Covid; Giáo viên có thể phát huy hiệu quả của việc sử dụng hình ảnh, âm thanh và video để truyền đạt nội dung học tập đến người học giúp bài học thêm hấp dẫn và sinh động. Ngoài ra, giáo viên còn có thể quản lý học sinh trong quá trình tham gia học tập; Học sinh có thể truy cập nguồn tài liệu học tập tại bất kỳ nơi đâu: ở nhà, hay các địa điểm mạng internet công cộng và vào bất kỳ thời gian nào thích hợp khi họ muốn. Bên cạnh đó, dạy học trực tuyến cũng có những hạn chế như: Việc dạy học trực tuyến đòi hỏi hệ thống cơ sở vật chất kỹ thuật về công nghệ thông tin luôn đáp ứng được việc kết nối, đảm bảo hình ảnh, âm thanh ổn định; Môi trường dạy và học trực tuyến làm giảm sự tương tác giữa người dạy và người học; Học trực tuyến qua mạng làm giảm khả năng truyền đạt với lòng say mê nhiệt huyết của giáo viên đến học sinh; Học sinh không có nhiều cơ hội học hỏi trao đổi thông tin với bạn bè, không kích thích được sự chủ động và sáng tạo của học sinh; Học trực tuyến đòi hỏi cả người dạy và người học phải thành thạo trong việc sử dụng máy tính, sử dụng các ứng dụng dạy học. Việc dạy học trực tuyến cũng làm nảy sinh ra các vấn đề liên quan đến an ninh mạng cũng như các vấn đề về sở hữu trí tuệ… Trong đó, nhược điểm quan trọng nhất của hình thức học online đó chính là thiếu sự tương tác của người dạy với người học một cách trực tiếp, nhiều học sinh vẫn còn không tập trung, làm việc riêng trong giờ học, thậm chí sử dụng tài liệu trong kiểm tra. Vậy làm thế nào để khắc phục những khó khăn và phát huy được những ưu điểm của dạy học trực tuyến đồng thời phát huy năng lực của học sinh trong 2 /15 các giờ học trực tuyến? Từ hiểu biết có được qua một thời gian dạy học trực tuyến. Tôi mạnh dạn viết ra những kinh nghiệm trong thực tế giảng dạy của mình với đề tài: “Một số biện pháp nhằm phát huy hiệu quả dạy học trực tuyến môn sinh học 8” C. PHẠM VI VÀ THỜI GIAN THỰC HIỆN: Phạm vi thực hiện: Học sinh lớp 8A, 8B trường THSC Lương Thế Vinh. Năm học 2021- 2022. D. QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN ĐỀ TÀI: I.Thực trạng vấn đề Bước vào năm học 2021-2022 xác định việc dạy học trực tuyến không phải là một giái pháp tình thế mà là giải pháp hỗ trợ việc học lâu dài, bởi vậy bản thân tôi nói riêng và các thầy cô giáo Trường THCS Lương Thế Vinh nơi tôi công tác nói chung đều xem đây là động lực để tự đổi mới cả nội dung lẫn phương pháp dạy học trực tuyến cho học sinh. Tuy nhiên qua một thời gian dạy học trực tuyến, những hạn chế của dạy học trực tuyến đã bộc lộ: Trong quá trình dạy học, có những lúc vì điều kiện mạng không đảm bảo, giáo viên và học sinh không vào lớp đúng giờ, hoặc có khi đang dạy, đang học thì bị treo máy, bị thoát ra làm gián đoạn việc dạy và học. Một số giáo viên chưa sử dụng thành thạo các ứng dụng dạy học nên cảm thấy áp lực, dạy học chưa mang lại hiệu quả tích cực. Giáo viên và học sinh thiếu tương tác làm bài học thiếu sự hấp dẫn, sinh động. Học sinh chưa tích cực, chủ động, còn biểu hiện học cho có, học đối phó,… Tôi nhận thấy những hạn chế trên nếu không được khắc phục sẽ tác động lớn đến kết quả, chất lượng của việc dạy học nói chung và chất lượng dạy học môn Sinh học 8 nói riêng. Vì vậy sau mỗi giờ học tôi đều rút kinh nghiệm và tìm hiểu để đề ra những giải pháp phù hợp với thực tế giảng dạy nhằm nâng cao hiệu quả dạy học trực tuyến góp phần nâng cao chất lượng bộ môn Sinh học 8.. II. Số liệu điều tra thực tế trước khi thực hiện đề tài: Điểm kiểm tra khảo sát đầu học kỳ I năm học 2021-2022 của hai lớp 8A, 8B như sau: Lớp 8A 8B Sĩ số 46 44 Giỏi 53% 49 % Khá 37% 39,5 % Trung bình 10% 11,5 % III.Các biện pháp cụ thể nhằm phát huy hiệu quả dạy học trực tuyến môn sinh học 8” 1. Biện pháp 1: Tự học hỏi nâng cao kỹ năng công nghệ thông tin và nắm 3 /15 rõ các tính năng chính của nền tảng trực tuyến mà bản thân đang sử dụng. Nếu như giáo viên giảng dạy theo hình thức truyền thống chỉ cần am hiểu nắm bắt sử dụng công nghệ ở một mức tối thiểu nào đó là có thể hoàn thành nhiệm vụ, thì giáo viên dạy học trực tuyến phải có kiến thức và kỹ năng về sử dụng công nghệ thuần thục( ít nhất là sử dụng thuần thục một trong các phần mềm dạy học trực tuyến như Zoom, Microsoft Teams, Google Classroom, …. ) Vì vậy, để việc dạy học trực tuyến có hiệu quả tôi đã tự học, tự tìm hiểu nhằm trau dồi kỹ năng sử dụng, ứng dụng, tích hợp công nghệ thông tin trong sử dụng, xây dựng, thiết kế bài giảng, và có kỹ năng tương tác với người học thông qua các thiết bị công nghệ. Qua tìm hiểu tôi thấy các nền tảng học tập cung cấp một loạt các tính năng như chia nhóm, chia sẻ màn hình, ô chát, cũng như hỗ trợ giao tiếp. Ví dụ với phần mềm Zoom ngoài các tính năng chia sẻ màn hình còn có các tính năng khác giúp cho học sinh và giáo viên tương tác với nhau rất hiệu quả như: Ô chát, chia phòng nhỏ, giơ tay phát biểu. …. Nắm được các tính năng này sẽ ngay từ đầu sẽ giúp tôi chủ động trong việc thiết kết các hoạt động dạy học trong khi soạn bài. Ngoài việc tìm hiểu cách sử dụng và các tính năng của phần mềm Zoom và phần mềm Google Classroom.. …Tôi còn tìm hiểu thêm cách sử dụng các phần mềm ứng dụng khác như Quizziz, Azota, Padlet, Shub classroom, Kahoot … nhằm kết tăng sự tương tác giữa giáo viên và học sinh trong việc hình thành kiến thức mới, cũng như tăng hiệu quả của việc kiểm tra đánh giá trực tuyến. 2.Biện pháp 2: Chuẩn bị bài tốt cho mỗi giờ lên lớp: Hoạt động chuẩn bị cho một giờ học có vai trò và ý nghĩa rất quan trọng, quyết định nhiều tới chất lượng và hiệu quả giờ dạy học. Do vậy cả giáo viên và học sinh cần có sự chuẩn bị chu đáo trước giờ lên lớp: a. Chuẩn bị của giáo viên: Hoạt động chuẩn bị cho một giờ dạy học đối với giáo viên thường được thể hiện qua việc xây dựng kế hoạch dạy học cho một bài học cụ thể, thể hiện mối quan hệ tương tác giữa giáo viên với học sinh, giữa học sinh với học sinh nhằm đạt được những mục tiêu của bài học. a1.Bước 1: Xác định mục tiêu của bài học Khi xác định mục tiêu bài học: Giáo viên phải xác định được khi học xong bài, học sinh cần nắm được những kiến thức trọng tâm gì? Giáo viên cần hình thành, củng cố và phát triển cho học sinh những năng lực và phẩm chất gì cho học sinh ? 4 /15 Ví dụ: Xác định mục tiêu bài học:Bạch cầu – Miễn dịch. + Kiến thức - HS nắm được 3 hàng rào bảo vệ cơ thể khỏi tác nhân gây nhiễm. - Trình bày được khái niệm miễn dịch. Phân biệt được miễn dịch tự nhiên và miễn dịch nhân tạo. Có ý thức tiêm phòng bệnh dịch. + Năng lực : - Phát triển các năng lực chung và năng lực chuyên biệt Năng lực chung Năng lực chuyên biệt - Năng lực phát hiện vấn - Năng lực kiến thức sinh học: hiện tượng đề miễn dịch, cơ chế bảo vệ cơ thể của bạch - Năng lực giao tiếp cầu - Năng lực hợp tác - Năng lực nghiên cứu khoa học: quan sát - Năng lực tự học tranh, thu thập thông tin qua nghiên cứu tài - Năng lực sử dụng CNTT liệu + Về phẩm chất: Giúp học sinh rèn luyện bản thân phát triển các phẩm chất tốt đẹp: chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm. a2.Bước 2: Lựa chọn phương pháp dạy học và cách thức đánh giá thích hợp nhằm giúp học sinh học tập tích cực, chủ động, sáng tạo. Dựa vào mục tiêu bài học giáo viên phải hình dung ra bài học gồm mấy hoạt động? Mỗi hoạt động được tổ chức như thế nào? Bằng phần mềm nào ? Với thời gian là bao nhiêu? Cho học sinh hoạt động cá nhân, hợp tác trong nhóm hay thảo luận cả lớp? Nội dung nào có thể giao cho học sinh tự tìm hiểu trước ở nhà? Nội dung nào thì giáo viên phải hướng dẫn trên lớp? … để từ đó đưa ra phương pháp dạy học, hình thức tổ chức dạy học phù hợp, Ví dụ: Bài Bạch cầu – Miễn dịch Sau khi đã xác định được mục tiêu bài dạy, tôi thấy bài này nhiều kiến thức và tôi lựa chọn phương pháp tổ chức như sau: +Khởi động:Trò chơi: Vòng quay may mắn trên phần mềm Powerpoint + Hình thành kiến thức mới: gồm 2 hoạt động chính: -Hoạt động 1: Tìm hiểu 3 hàng rào phòng thủ bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây nhiễm bệnh. -Hoạt động 2: Tìm hiểu khái niệm miễn dịch, phân biệt các loại miễn dịch. Bài này nhiều kiến thức nếu cho hoạt động nhóm ở cả 2 nội dung thì sẽ quá giờ hơn nữa kiến thức trọng tâm ở phần 1 nên tôi chỉ cho các con thảo luận nhóm ở hoạt động 1 “Tìm hiểu 3 hàng rào phòng thủ bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây nhiễm bệnh.” ( kết hợp sử dụng Padlet) Còn phần 2 sẽ yêu cầu học sinh hoạt động cá nhân. 5 /15 +Luyện tập: Vì phần khởi động chơi trò chơi vòng quay may mắn chỉ cho phép 1 số ít học sinh tham gia. Nên phần này tôi chọn phần mềm quizziz để cả lớp cùng được củng cố kiến thức đồng thời kiểm tra đánh giá được 100% học sinh. + Vận dụng: Tôi sẽ sử dụng 2 câu hỏi có tính thực tế sau: 1.Có phải Bạch cầu có khả năng tiêu diệt tất cả các loại vi rút, vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể? 2. Để tạo miễn dịch cho cơ thể trong việc chủ động phòng ngừa covid 19, nhà nước đã đẩy mạnh tiêm văcxin toàn dân. Em hãy cho biết những loại văcxin được tiêm cho người dân phòng dịch covid 19? a3.Bước 3: Thiết kế giáo án + Những công việc cần làm khi soạn một giáo án word: - Soạn hệ thống câu hỏi và phiếu học tập phù hợp với các đối tượng học sinh. - Trong giáo án cần thể hiện rõ 4 hoạt động : Khởi động, Hình thành kiến thức mới, Luyện tập, vận dụng. Với mỗi hoạt động phải thể hiện đủ các bước: Chuyển giao nhiệm vụ học tập;Thực hiện nhiệm vụ học tập; Báo cáo kết quả thảo luận trước lớp; Kết luận, nhận định. +Thiết kế giáo án Powerpoint : Nếu như khi dạy học trực tiếp các slide trên Powerpoint chỉ có vai trò như 1 chiếc bảng phụ, thì trong dạy học trực tuyến giáo án PowerPoint vừa có vai trò là bảng phụ giúp trình chiếu tranh ảnh, video clip, vừa thay bảng viết giúp học sinh dễ theo dõi và viết bài. Chính vì thế việc thiết kế giáo án PowerPoint trong dạy học trực tuyến đòi hỏi phải công phu hơn. Trên các slide cần có những ký hiệu riêng (ví dụ hình bàn tay cầm bút) để học sinh biết phần nào là nội dung cần cập nhật vào vở. Ví dụ: Bài Bạch cầu – Miễn dịch Sau khi có định hướng về phương pháp dạy học cũng như các phần mềm cần sử dụng khi dạy bài Bạch cầu - Miễn dịch tôi đã soạn giáo án word và giáo án Powerpoint, chuẩn bị phiếu học tập trên Padlet và thiết kế trò chơi trên phần mềm quizziz.. Trong giáo án word: ở hoạt động 1 “ Tìm hiểu 3 hàng rào phòng th ủ b ảo v ệ c ơ th ể kh ỏi các tác nhân gây nhiễm bệnh” Tôi sẽ cho học sinh thảo luận nhóm với nội dung sau: PHIẾU HOẠT ĐỘNG NHÓM Khai thác thông tin SGK, xem video clip về các hoạt động của bạch cầu trả lời các câu hỏi sau: 1. Thực bào là gì? 6 /15 2. Thế nào là kháng nguyên, thế nào là kháng thể, cơ chế tương tác giữa kháng nguyên và kháng thể? 3. Tế bào B chống lại kháng nguyên bằng cách nào? 4.Tế bào T đã phá huỷ các tế bào nhiễm vi khuẩn, vi rút bằng cách nào? Ở phần 2 để tìm hiểu về Miến dịch tôi sử dụng các câu hỏi: ? Miễn dịch là gì?Có những loại miễn dịch nào? Sự khác nhau giữa các loại miễn dịch đó là gì?Phân biệt MD bẩm sinh và MD tập nhiễm ? Trên giáo án Powerpoint ngoài các hình ảnh, clíp, tôi có ghi thêm các nội dung chính của bài cần nhớ có kèm theo ký hiệu bàn tay cầm bút để các em thuận tiện theo dõi và ghi vở. a4. Bước 4: : Kiểm tra chuẩn bị của học sinh trước giờ lên lớp. Yêu cầu các tổ trưởng kiểm tra và báo cáo các bạn có hoàn thành phiếu cô đã giao hay chưa. Giáo viên cần nắm được thông tin này để nhắc nhở các con chưa làm bài hoàn thành bài trước giờ vào lớp . a5.Bước 5: Chuẩn bị các phương tiện dạy học trước khi vào lớp : Máy vi tính, loa, míc, cam, bảng điện tử, đường truyền mạng, tài khoản và mật khẩu mở phòng học , v.v…. b. Chuẩn bị của học sinh: + Học bài cũ theo hướng dẫn. + Chuẩn bị bài mới theo nhóm hoặc cá nhân dưới sự hướng dẫn của giáo viên 3. Biện pháp 3. Thiết kế các hoạt động học tập có tính tương tác cao Hạn chế của dạy trực tuyến là làm giảm tương tác giữa thầy cô với học sinh và giữa học sinh với học sinh. Để khắc phục hạn chế này giáo viên cần thiết kế các hoạt động học tập có tính tương tác cao: Ví dụ:- Trong hoạt động khởi động nhằm gây hứng thú cho học sinh đồng thời kiểm tra được mức độ nhận thức của học sinh toàn lớp tôi đã thiết kế trò chơi trên phần mềm quizziz .. Ngoài ra có thể dùng các trò chơi khác để tránh nhàm chán như Ai là triệu phú, Vòng quay may mắn…. - Trong hoạt động hình thành kiến thức mới: Để hình thành và củng cố năng lực hợp tác trong nhóm, tôi sẽ sử dụng tính năng chia phòng của Zoom kết hợp với phần mềm padlet yêu cầu các con hoạt động nhóm và đưa kết quả hoạt động nhóm lên padlet. Hoặc với những bài mà phiếu hoạt động nhóm có dạng bảng biểu, tôi cũng sử dụng tính năng chia phòng của zoom kết hợp với Google trang tính để cho học sinh thảo luận và điền vào Google trang tính. Mỗi nhóm sẽ viết đáp án vào 1 sheet của trang tính. Sau khi học sinh thảo luận xong bài 7 /15 làm của các con sẽ được trình chiếu trên màn hình để các nhóm khác nhận xét bổ sung. - Trong hoạt động luyên tập: Để tất cả các con cùng tham gia hoạt động luyện tập các thầy cô có thể cho các con làm bài tập trên Google from, Google trang tính, hoặc quizziz… Các phần mềm ứng dụng như quizziz, Google Form, Google trang tính, Padlet … đều cho ta biết được bạn nào đã tham gia hoạt động nên giáo viên hoàn toàn có thể quản lý được học sinh tham gia học tập, khắc phục hiện tượng học sinh làm việc riêng, không tập trung vào bài học. Ví dụ khi dạy phần luyện tập bài Bạch cầu – Miễn dịch tôi đã cho các con chơi trò chơi trên quizziz với 10 câu hỏi sau: Câu 1. Đại thực bào là do loại bạch cầu nào phát triển thành ? A. Bạch cầu ưa kiềm B. Bạch cầu mônô C. Bạch cầu limphô D. Bạch cầu trung tính Câu 2. Loại bạch cầu nào dưới đây tham gia vào hoạt động thực bào ? A. Bạch cầu trung tính B. Bạch cầu limphô C. Bạch cầu ưa kiềm D. Bạch cầu ưa axit Câu 3. Trong hệ thống “hàng rào” phòng chống bệnh tật của con người, nếu vi khuẩn, virut thoát khỏi sự thực bào thì ngay sau đó, chúng sẽ phải đối diện với hoạt động bảo vệ của A. bạch cầu trung tính. B. bạch cầu limphô T. C. bạch cầu limphô B. D. bạch cầu ưa kiềm. Câu 4. Trong cơ thể người, loại tế bào nào dưới đây có khả năng tiết kháng thể ? A. Bạch cầu mônô B. Bạch cầu limphô B C. Bạch cầu limphô T D. Bạch cầu ưa axit Câu 5. Khi được tiêm phòng vacxin thuỷ đậu, chúng ta sẽ không bị mắc căn bệnh này trong tương lai. Đây là dạng miễn dịch nào ? A. Miễn dịch tự nhiên B. Miễn dịch nhân tạo C. Miễn dịch tập nhiễm D. Miễn dịch bẩm sinh Câu 6. Tế bào limphô T có khả năng tiết ra chất nào dưới đây ? A. Prôtêin độc B. Kháng thể C. Kháng nguyên D. Kháng sinh Câu 7. Cho các loại bạch cầu sau :1. Bạch cầu mônô 2. Bạch cầu trung tính 3. Bạch cầu ưa axit 4. Bạch cầu ưa kiềm 5. Bạch cầu limphô. Hãy cho biết có bao nhiêu loại bạch cầu không tham gia vào hoạt động thực bào ? A. 4 B. 2 C. 3 D. 1 8 /15 Câu 8. Trong hoạt động miễn dịch của cơ thể người, sự kết hợp của cặp nhân tố nào dưới đây diễn ra theo cơ chế chìa khoá và ổ khoá ? A. Kháng nguyên – kháng thể B. Kháng nguyên – kháng sinh C. Kháng sinh – kháng thể D. Vi khuẩn – prôtêin độc Câu 9. Khi chúng ta bị ong chích thì nọc độc của ong được xem là A. chất kháng sinh B. kháng thể. C. kháng nguyên. D. prôtêin độc. Câu 10. Con người không có khả năng mắc phải căn bệnh nào dưới đây ? A. Toi gà B. Cúm gia cầm C. Dịch hạch D. Cúm lợn 4.Biện pháp 4: Giao nhiệm vụ về nhà cho học sinh tự tìm tòi kiến thức mới, khuyến khích tăng cường sử dụng công nghệ thông tin để hoàn thành nhiệm vụ. Định hướng quan trọng trong đổi mới phương pháp dạy học là phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực hành động, năng lực cộng tác làm việc của người học. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, tự nghiên cứu . Chính vì thế một trong những kĩ thuật dạy học quan trọng đó là giao nhiệm vụ tìm hiểu cho học sinh ( có thể cá nhân hoặc tìm hiểu theo nhóm) tìm hiểu trước ở nhà sau đó trình bày trên lớp . Cách làm : - Giao nhiệm vụ nhận thức. Tùy theo nội dung kiến thức cần tìm hiểu có thể giao cho mỗi nhóm một nhiệm vụ hoặc nhiều nhóm cùng thực hiện một nhiệm vụ. Để tránh nhàm chán tôi hướng dẫn mỗi nhóm thực hiện một hình thức trình bày có thể thuyết trình bằng Powerpoint , nhóm thì trình bày bằng cách làm video clip hoặc có nhóm hoàn thành bài tập trên padled hoặc theo cách riêng mà các em tự sáng tạo để có thể làm rõ một phần nội dung trong bài học theo nhiệm vụ được giao. - Yêu cầu học sinh về nhà tự tìm hiểu, thu thập tranh ảnh , tài liệu trên mạng Internet để hoàn thành nhiệm vụ. Hoạt động này sẽ được tôi giao cho học sinh từ tiết học trước. Đến giờ học đại diện các nhóm sẽ lên báo cáo, thuyết trình kết quả hoạt động. - Giao ước thời gian hoàn thành và trình bày sản phẩm. -Trao đổi, hướng dẫn học sinh qua các phần mềm ứng dụng như zalo, mesenger, email khi các con cần hỗ trợ. Đồng thời yêu cầu các con gửi nội dung chuẩn bị của các con để tôi đọc trước nội dung( nếu đó là nội dung thuyết trình).Sau đó góp ý cho các con về hình thức, nội dung cách thức trình bày sao cho hiệu quả nhất. Bước này rất cần thiết vì nếu bỏ qua bước này giáo 9 /15 viên sẽ không biết học sinh định trả lời thế nào, định trình bày ra sao, thời gian thuyết trình mấy phút, như vậy cũng không dự kiến được các tình huống sẽ xảy ra, từ đó sẽ không xử lý tình huống kịp thời. Giao nhiệm vụ về nhà, yêu cầu học sinh tự thu thập tư liệu, tranh ảnh video clip để hoàn thành bài tập, không chỉ giúp học sinh phát triển các năng lực chung như: năng lực tự học, năng lực giao tiếp, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tư duy sáng tạo, năng lực quản lí… mà còn giúp các em phát triển những năng lực chuyên biệt vận dụng kiến thức sinh học vào giải thích các hiện tượng thực tế, hoặc giải quyết các tình huống cụ thể…đồng thời khiến bài giảng khiến bài giảng trở nên thú vị hơn. Ví dụ với bài Bạch cầu – Miễn dịch: Sau khi thiết kế phiếu học tập( ở bước 3 của biện pháp 2), làm thử tôi thấy để mỗi học sinh đọc hết câu hỏi và trả lời được các câu hỏi cần khoảng thời gian ít nhất là 5 phút. Sau đó các con thảo luận 1 rồi viết vào padled thì cần thêm khoảng 3 phút . Tôi nhận định tổng thời gian cho các con hoạt động nhóm sẽ là 8 phút. Với thời gian hoạt động nhóm ở phần I là 8 phút sẽ ảnh hưởng đến các phần khác của bài học, không đảm bảo thời gian, nên tôi đã giao phiếu học tập cho các con tìm hiểu và hoàn thành trước các câu hỏi từ ở nhà. Và để học sinh thuận lợi trong việc hoàn thành bài tập tôi cũng chuẩn bị thêm học liệu, tranh ảnh, video clip , mô hình, mẫu vật các phương tiện để các con tìm hiểu, khai thác trên cơ sở đó các con thảo luận nhóm hoàn thành nhiệm vụ ví dụ các hình 14-1, 14-2, 14-3 và 14 -4SGK Sinh học 8. Ngoài ra tôi còn sưu tầm thêm các video clip mô tả 3 quá trình :Thực bào, hoạt động của tế bào B, hoạt động của Tế bào T. Sau đó gửi cho các con. Yêu cầu các con hoàn thành trước khi vào bài học mới. 5. Biện pháp 5. Sử dụng tính năng chia phòng của zoom cho học sinh hoạt động nhóm nhằm tăng tương tác giữa học sinh với học sinh đồng thời phát huy năng lực hợp tác nhóm. Khi phương pháp dạy học theo nhóm được tổ chức có ý nghĩa rất tích cực; tạo điều kiện cho nhiều người tham gia, tạo cho mỗi cá nhân học được kiến thức của bạn. Phát triển cho học sinh các năng lực xã hội (như nghe, nói, tranh luận, lãnh đạo…) hiểu thêm về bản thân (tự đánh giá), về bạn bè, thông qua việc trao đổi, chia sẻ, học hỏi lẫn nhau. Biết lắng nghe làm theo quy định và sự phân công của nhóm. Tạo điều kiện cho mỗi người có thể tự thích ứng dần với sự phân công lao động hợp tác của cộng đồng trong tương lai. 10 /15 Vậy tổ chức cho học sinh học tập theo nhóm trực tuyến như thế nào? Gồm các bước: +Làm việc chung cả lớp. -Giáo viên nêu vấn đề, xác định nhiệm vụ nhận thức. - Tổ chức nhóm, chia phòng zoom, gửi link bài tập vào ô chát - Hướng dẫn học sinh coppy link bài tập sau đó vào phòng họp nhỏ, hạn chế thời gian. + Làm việc theo nhóm: -Học sinh đăng nhập vào phòng họp nhỏ theo hướng dẫn - Trong mỗi phòng nhỏ học sinh tự phân công trong nhóm. -Cử nhóm trưởng điều khiển hoạt động của nhóm. -Cử thư ký ghi chép, trình bày ý kiến của nhóm. + Thảo luận tổng kết trước lớp. - Hết thời gian hoạt động nhóm các con trở về phòng học chính -Đại diện từng nhóm báo cáo kết quả. -Thảo luận chung - Giáo viên tổng kết, giúp học sinh hoàn thiện và đặt vấn đề tiếp theo. Ví dụ minh họa ở biện pháp 6. 6. Biện pháp 6. Tổ chức các hoạt động dạy học trên lớp một các khoa học Việc tổ chức các hoạt đông dạy học trên lớp khoa học sẽ mang lại hiệu quả dạy học cao. Để có được sự khoa học khi tổ chức dạy học giáo viên cần phải có kế hoạch tỉ mỉ cho từng hoạt động từ lúc điểm danh cho đến khi giờ học kết thúc. -Để điểm danh hiệu quả và không mất thời gian: GV yêu cầu học sinh đăng nhập theo số thự tự trong sổ điểm,( Ví dụ: 2.8A.Nguyễn Anh) đến khi điểm danh cô tắt hết míc của học sinh lúc đó tên HS sẽ hiện theo số thứ tự từ 1 đến hết. GV sẽ dễ dành thấy được bạn nào chưa vào lớp. -Để hoạt động nhóm có hiệu quả không mất khời gian: Giáo viên phải nêu nhiệm vụ cho học sinh, gửi đường link bài tập vào ô chát và yêu cầu các nhóm coppy đường link trước khi cô chia phòng nhỏ. ( như vậy cô không phải gửi link bài tập vào các phòng nhỏ). Cài thời gian trên máy để hết giờ các con tự về phòng chính. Ví dụ : Tổ chức các hoạt động dạy học bài : Bạch cầu – Miễn dịch: Bước 1: Ổn định lớp - Mở phòng học trước 15 phút - Duyệt học sinh vào lớp - Yêu cầu các tổ trưởng báo cáo sĩ số, báo cáo số bạn đã hoàn thành phiếu học 11 /15 tập cá nhân. - Thử míc, cam. - Yêu cầu học sinh bật cam,tắt míc.. Bước 2: Chia sẻ màn hình dạy học và thực hiện các hoạt động dạy học A: Khởi động: ( 3 phút) Các câu hỏi: 1. Em hãy nêu thành phần của máu? 2. Em hãy nêu chức năng của huyết tương và hồng cầu? 3. Môi trường trong gồm những thành phần nào? Có vai trò gì đối với cơ thể? Cách tiến hành: - Giáo viên mở trò chơi vòng quay măn mắn - Phổ biến luật chơi. Mũi tên quay và tên bạn nào bạn đó sẽ trả lời câu hỏi. - Sau khi trả lời đúng câu hỏi học sinh có thể bấm vào phần thưởng: Là 1 phần quà hoặc 1 điểm 10. Sau khi các em trả lời đúng 3 câu hỏi , GV đặt vấn đề vào bài theo sơ đồ: B. Hình thành kiến thức mới : Hoạt động 1: Tìm hiểu các hoạt động chủ yếu của bạch cầu: Tiến hành: + Học sinh: sẽ coppy link bài tập( cô gửi vào ô chát) sau đó vào một phòng zoom nhỏ + GV hướng dẫn hoạt động nhóm: học sinh vào phòng họp nhỏ, thảo luận và hoàn thành bài tập chung của nhóm vào padlet. + Gv chia phòng nhỏ, hướng dẫn học sinh vào phòng Các hoạt động dạy - học Nội dung *Chuyển giao nhiệm vụ học tập I. Các hoạt động chủ yếu - Giáo viên phổ biến hình thức học tập: của bạch cầu - Chia lớp thành 4 nhóm: mỗi nhóm là 1 tổ - Giới hạn thời gian: 5 phút 12 /15 - Nội dung thảo luận: Phiếu hoạt động nhóm ( phiếu lấy trên link padlet) *Thực hiện nhiệm vụ - Học sinh B1: Tự cử nhóm trưởng thư ký: B2: Làm việc cá nhân tự xem lại phần phiếu học tập đã chuẩn bị từ ở nhà (1 phút) B3: Cả nhóm trao đổi bàn bạc thống nhất các ý kiến sau đó thư ký ghi vào padled của nhóm ( 4 phút) - GV: quan sát *Báo cáo kết quả thảo luận + nhận định, kết luận cuối mỗi báo cáo - Đại diện các nhóm trình bày kết quả . Các nhóm có thể trình bày trên padlet , video clip ( hoặc trên Powerpoint) *Nhóm 1: Cử đại diện trình bày về sự thực bào và nêu khái niệm thực bào Các nhóm khác nhận xét, bổ sung. Giáo viên nhận xét, kết luận, nhận định *Nhóm 2: Trình bày về kháng nguyên, kháng thể, cơ chế tương tác giữa kháng nguyên và kháng thể. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung Giáo viên nhận xét, kết luận, nhận định *Nhóm 3: Tế bào B chống lại kháng nguyên bằng cách nào? Các nhóm khác nhận xét, bổ sung Giáo viên nhận xét, kết luận, nhận định. *Nhóm 4: Tế bào T đã phá huỷ các tế bào nhiễm vi khuẩn, vi rút bằng cách nào? Các nhóm khác nhận xét, bổ sung Giáo viên nhận xét, kết luận, nhận định. Hoạt động 2: Tìm hiểu về miễn dịch -Thực bào: Bạch cầu hình thành chân giả bắt và nuốt vi khuẩn rồi tiêu hoá chúng -Kháng nguyên là phân tử ngoại lai có khả năng kích thích cơ thể tiết kháng thể. - Kháng thể: Là những phân tử prôtêin do cơ thể tiết ra chống lại kháng nguyên. - Cơ chế: chìa khoá ổ khoá. - Tế bào B Tiết kháng thể vô hiệu hoá kháng nguyên. + Tế bào T nhận diện, tiếp xúc với tế bào nhiễm bệnh và phá huỷ chúng 13 /15 Các hoạt động dạy - học Nội dung *Chuyển giao nhiệm vụ học tập II. Miễn dịch - GV cho một ví dụ: Khi có dịch đau mắt đỏ có một số người mắc bệnh, nhưng cũng có nhiều người không bị mắc. Những người đó có khả năng miễn dịch với bệnh này. ? Miễn dịch là gì? ? Có những loại miễn dịch nào? - Miễn dịch: Là khả năng ? Sự khác nhau giữa các loại miễn dịch đó là không mắc một số bệnh của gì? người dù sống ở môi trường ?Phân biệt MD bẩm sinh và MD tập nhiễm ? có vi khuẩn gây bệnh. *Thực hiện nhiệm vụ - Có 2 loại miễn dịch: - HS: Làm việc cá nhân tự do đề xuất + Miễn dịch tự nhiên: có - GV: quan sát được một cách ngẫu nhiên, - Dự kiến sản phẩm: bị động từ khi cơ thể mới Miễn dịch: Là khả năng không mắc một số sinh ra hay sau khi cơ thể đã bệnh của người dù sống ở môi trường có vi nhiễm bệnh. khuẩn gây bệnh. Gồm MD bẩm sinh và MD - Có 2 loại miễn dịch:Miễn dịch tự nhiên và tập nhiễm. miễn dịch tập nhiễm + Miễn dịch nhân tạo: có - Sự khác nhau giữa MDTN và MDNT được 1 cách không ngẫu *Báo cáo kết quả: nhiên, chủ động khi cơ thể - Hs trình bày kết quả chưa bị nhiễm bệnh bằng *Đánh giá kết quả: cách tiêm phòng văcxin. - Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá - Giáo viên nhận xét, đánh giá - GV mở rộng về chương trình tiêm chủng mở rộng toàn dân, liên hệ với việc tiêm vắcxin phòng covid 19 GV: chốt kiến thức, ghi bảng. C: Luyện tập (8') Tiến hành: - Giáo viên gửi link bài tập trên phần mềm quizziz cho học sinh hoàn thành bài tập. - Học sinh click vào đường link và làm bài tập. Mỗi học sinh làm 10 câu hỏi, 14 /15 đúng mỗi câu hỏi được 1 điểm. - Sau khi cả lớp hoàn thành bài tập giáo viên chữa bài cho học sinh D. Vận dụng( 2 phút) Cho học sinh trả lời 2 câu hỏi có tính thực tế: 1.Có phải Bạch cầu có khả năng tiêu diệt tất cả các loại vi rút, vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể? 2. Để tạo miễn dịch cho cơ thể trong việc chủ động phòng ngừa covid 19, nhà nước đã đẩy mạnh tiêm văcxin toàn dân. Em hãy cho biết những loại văcxin được tiêm cho người dân phòng dịch covid 19? E. KẾT QUẢ THỰC HIỆN Sau khi áp dụng các biện pháp này vào các tiết học, tôi nhận thấy các giờ học trực tuyến đã sôi nổi hơn rất nhiều, các em cảm thấy hứng thú hơn, tự tin hơn trong học tập, khi hoạt động nhóm các em trình bày vấn đề rõ ràng, mạch lạc hơn. Trong quá trình học các em đã được tham gia tích cực trong cả quá trình, từ việc tham gia xây dựng tìm kiến thức mới đến việc vận dụng giải thích vào thực tế, vì thế học sinh nhớ lâu, nhớ chính xác, có hệ thống...kết quả là các em thích học môn Sinh học hơn, kết quả học tập được nâng lên rõ rệt. Các giờ dạy của tôi được đồng nghiệp dự giờ đánh giá tốt. So sánh đối chứng: Điểm kiểm tra khảo sát đầu năm(trước khi áp dụng đề tài) và điểm kiểm tra học kỳ I (sau khi áp dụng đề tài) năm học 2021-2022 của lớp 8A Thời gian Sĩ số Giỏi Khá Trung bình Trước khi áp 46 53% 37% 10% dụng đề tài Sau khi áp 46 81% 19 % 0% dụng đề tài Điểm kiểm tra khảo sát trước khi áp dụng các biện pháp và điểm kiểm tra học kỳ I (sau khi áp dụngđề tài) năm học 2021-2022 của lớp 8B Thời gian Sĩ số Giỏi Khá Trung bình Trước khi áp 44 49 % 39,5 % 11,5 % dụng đề tài Sau khi áp 44 75% 22,5% 2,5% dụng đề tài 15 /15 G. BÀI HỌC KINH NGHIỆM Sau khi thực hiện các biện pháp trên trong các giờ dạy học trực tuyến dạy học tôi nhận thấy: 1. Để tiến hành tốt một tiết học trực tuyến cần có sự chuẩn bị chu đáo của cả thầy và trò những phương tiện, thiết bị theo yêu cầu tiết học như giáo án word, giáo án Powerpoint, máy tính, đường truyền mạng, loa, míc, mỗi học sinh cần được trang bị thiết bị học tập với đủ mic, cam..… 2. Khi học trực tuyến học sinh dễ nhàm chán và mất tập trung, làm việc riêng, khi thầy cô chỉ dùng một phương pháp từ đầu đến cuối giờ học. Do vậy cần kết hợp một cách khéo léo, linh hoạt phương pháp dạy học đặc thù với phương pháp khác như: Phương pháp dạy học đặt và giải quyết vấn đề, phương pháp dạy học hợp tác theo nhóm nhỏ, phương pháp trò chơi… Theo đó giáo viên cần thành thạo các tính năng các phần mềm dạy học như zoom, Googclassroom,… và thành thạo các phần mềm ứng dụng như Quizziz, Padlet, Google From hay Google trang tính… H. NHỮNG KIẾN NGHỊ Để phát huy hiệu quả dạy học trực tuyến môn sinh học 8 tôi xin có 1 số khuyến nghị như sau: - Với phụ huynh học sinh: cần trang bị đầy đủ cho các con phương tiện học tập trực tuyến, cam, mic, loa, đường truyền mạng, quan tâm động viên các con học tập… - Với nhà trường và phòng giáo dục: nên có những biện pháp, hình thức khuyến khích, động viên giáo viên tích cực tìm tòi sáng tạo trong dạy học trực tuyến, nâng cao trình độ CNTT phục vụ giảng dạy. Trong dạy học trực tuyến có rất nhiều biện pháp. Trên đây chỉ là một số biện pháp mà tôi đã từng thực hiện có hiệu quả.Tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến quý báu của các thầy giáo, cô giáo trong tổ khoa học tự nhiên, của Ban giám hiệu nhà trường và của các đồng nghiệp để đề tài của tôi ngày càng hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! PHỤ LỤC MỘT SỐ HÌNH ẢNH HỌC SINH LỚP 8A, 8B TRONG GIỜ HỌC TRỰC TUYẾN SINH HỌC 8 Phần khởi động cũng như phần luyện tập các con hào hứng hơn với phần chơi quizziz, vòng quay may mắn, Ai là triêu phú vv.. Vòng quay may mắn Trong phần hình thành kiến thức việc chia nhóm trên zoom kết hợp với các phần mềm khác góp phần hình thành và phát triển năng lực hợp tác nhóm, năng lực giao tiếp, năng lực thuyết trình, năng lực công nghệ thông tin, phát huy tính chủ động của học sinh trong học tập. Giáo viên chia phòng để các con hoạt dộng theo nhóm