Tài liệu Skkn một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 làm tốt bài văn tả cảnh

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: “MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 5 LÀM TỐT BÀI VĂN TẢ CẢNH” 0 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài: Trong chương trình dạy học ở bậc Tiểu học, Tiếng Việt là một môn học có vị trí đặc biệt quan trọng. Bao gồm 6 phân môn, Tiếng Việt vừa là môn khoa học, vừa là môn công cụ cho các môn học khác. Dạy Tiếng Việt ở tiểu học là dạy phát triển ngôn ngữ cho người bản ngữ vì bản thân các em đã biết tiếng mẹ đẻ. Xuất phát từ mục tiêu của môn Tiếng Việt trong trường tiểu học nhằm tạo cho học sinh năng lực sử dụng Tiếng Việt, văn hoá và hiện đại để suy nghĩ, giao tiếp và học tập. Thông qua việc học Tiếng Việt rèn cho học sinh năng lực tư duy, phương pháp suy nghĩ, giáo dục cho các em tư tưởng, tình cảm trong sáng. Nội dung sách giáo khoa Tiếng Việt 2 giúp học sinh hình thành kĩ năng sử dụng tiếng Việt (nghe- nói- đọc- viết), kĩ năng thực hành giao tiếp cụ thể. Nội dung sách giáo khoa tinh giản, tích hợp các kiến thức thiết thực mang tính cập nhật, phù hợp với tâm sinh lí lứa tuổi học sinh tiểu học trong thời đại mới hiện nay. Một trong những phân môn của môn Tiếng Việt, giúp học sinh nắm được nghĩa của từ, biết dùng từ đặt câu, sử dụng đúng các kiểu câu trong giao tiếp,… là phân môn Luyện từ và câu. Muốn nói hay, viết giỏi đều phải dùng từ. Từ là vật liệu để cấu thành ngôn ngữ. Hiểu được nghĩa của từ đã khó, còn phải biết dùng từ như thế nào cho hợp văn cảnh, đúng ngữ pháp còn khó hơn. Cho nên, việc dạy cho học sinh nắm vững Tiếng Việt không thể không coi trọng việc dạy phân môn luyện từ và câu, đặt nền móng cho việc tiếp thu tốt các môn học khác ở các lớp học trên.Tuy nhiên, với học sinh lớp 2, là lớp đầu tiên làm quen và học phân môn này thì thật không dễ chút nào. “Phong ba bão táp không bằng ngữ pháp Việt Nam”. Tuy bản chất là cung cấp vốn từ và học về câu song sách giáo khoa không đưa ra “những kiến thức đóng khung có sẵn” mà là hệ thống các bài tập. Dù chỉ là những kiến thức sơ giản, chưa phải là những kiến thức sâu rộng nhưng với hệ thống bài tập cũng dễ làm cho học sinh mệt mỏi nếu giáo viên không có sự thay đổi linh hoạt các hình thức tổ chức dạy học. Đối với lứa tuổi học sinh lớp 2, các em còn mang đậm tính hồn nhiên, sự chú ý chưa cao. Bên cạnh học là hoạt động chủ đạo thì nhu cầu chơi, nhu cầu giao tiếp với bạn bè vẫn còn tồn tại và cần thoả mãn. Một trong những hoạt động tạo được hứng thú học tập cho học sinh rất hiệu quả, học sinh học mà chơi, chơi mà học, nâng cao chất lượng giờ dạy đó là hoạt động trò chơi của học sinh trong học tập. 1 Việc áp dụng phương pháp trò chơi để gây hứng thú vào giờ dạy Luyện từ và câu chính là việc giáo viên khơi dậy niềm hứng thú, niềm say mê học tập, tạo không khí sôi nổi cho giờ học. Điều đó đòi hỏi giáo viên phải xác định đúng yêu cầu để đưa trò chơi vào bài tập nào, thời gian nào để đạt hiệu quả. Nếu không tổ chức tốt hoặc lạm dụng thì trò chơi còn bị phản tác dụng, gây tình trạng tâm lí bị kích thích quá ngưỡng, gây mất trật tự trong giờ học mà học sinh không nắm được kiến thức trọng tâm của bài. Xuất phát từ lí do trên, qua thực tế một số năm giảng dạy ở khối lớp 2, tôi đã đi sâu tìm hiểu, vận dụng nâng cao chất lượng dạy học phân môn Luyện từ và câu lớp 2 thông qua một số trò chơi. 2. Mục đích nghiên cứu: Nhằm nâng cao chất lượng dạy học phân môn Luyện từ và câu lớp 2 ở trường Tiểu học Hiến Nam. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: - Một số biện pháp tổ chức trò chơi nhằm nâng cao chất lượng môn Luyện từ và câu lớp 2 Trường Tiểu học Hiến Nam. - Học sinh lớp 2D, 2E trường Tiểu học Hiến Nam. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Nghiên cứu tầm quan trọng tổ chức trò chơi nhằm nâng cao chất lượng môn luyện từ và câu lớp 2. - Thực trạng việc học phân môn Luyện từ và câu lớp 2 ở trường Tiểu học Hiến Nam. - Một số trò chơi nhằm nâng cao chất lượng môn Luyện từ và câu lớp 2. 5. Phương pháp nghiên cứu: - Phương pháp nghiên cứu lý thuyết. - Phương pháp thực nghiệm. - Phương pháp điều tra khảo sát, thống kê. - Phương pháp tổng kết rút kinh nghiệm. 6. Những đóng góp của đề tài: - Nâng cao chất lượng dạy và học môn Luyện từ và câu lớp 2 Trường Tiểu học Hiến Nam. - Học sinh có hứng thú, tích cực, chủ động tiếp thu bài. 2 PHẦN NỘI DUNG I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1. Cơ sở lý luận: Luyện từ và câu là một phân môn của môn Tiếng Việt, giúp học sinh nắm được nghĩa của từ, biết dùng từ đặt câu, sử dụng đúng các kiểu câu trong giao tiếp, góp phần làm cho vốn từ ngữ của các em phong phú, sinh động và trong sáng hơn.... Muốn nói hay, viết giỏi đều phải dùng từ. Từ là vật liệu để cấu thành ngôn ngữ. Hiểu được nghĩa của từ đã khó, còn phải biết dùng từ như thế nào cho hợp văn cảnh, đúng ngữ pháp còn khó hơn. Cho nên, việc dạy cho học sinh nắm vững Tiếng Việt không thể không coi trọng việc dạy phân môn Luyện từ và câu, đặt nền móng cho việc tiếp thu tốt các môn học khác ở các lớp học trên. Tuy nhiên, với học sinh lớp 2, là lớp đầu tiên làm quen và học phân môn này thì thật không dễ chút nào. 2. Cơ sở thực tiễn: Trong quá trình dạy học nói chung và dạy học phân môn Luyện từ câu nói riêng, giáo viên là người tổ chức, hướng dẫn hoạt động của học sinh, mọi học sinh đều hoạt động học tập để phát triển năng lực cá nhân. Giáo viên tổ chức hướng dẫn học sinh huy động vốn hiểu biết và kinh nghiệm của bản thân để học sinh chiếm lĩnh tri thức rồi vận dụng các tri thức đó vào thực hành. Tạo cho học sinh thói quen tự giác, chủ động, không dập khuôn máy móc, biết tự đánh giá và đánh giá kết quả của mình, của bạn. Đặc biệt là giúp học sinh có niềm tin, niềm vui trong học tập, đồng thời tạo điều kiện để học sinh phát huy năng lực sở trường của mình, biết áp dụng kiến thức mới trong bài học vào thực tế đời sống xã hội. Phân môn Luyện từ và câu là một phân môn không thể thiếu của chương trình Tiểu học. Bởi vậy, giáo viên phải tổ chức hướng dẫn học sinh hoạt động dưới sự trợ giúp của dụng cụ, đồ dùng học tập để từng học sinh hoặc từng nhóm học sinh phát hiện và chiếm lĩnh nội dung học tập rồi thực hành vận dụng nội dung đó. II. NỘI DUNG CHÍNH CỦA ĐỀ TÀI 1. Điều tra thực trạng: Trong thực tế giảng dạy mà đặc biệt là qua những lần dự giờ thăm lớp và một số tiết thao giảng ở trường, bản thân tôi nhận thấy: các hình thức tổ chức hoạt động học tập trong giờ học Luyện từ và câu còn đơn điệu, việc sử dụng hình thức trò chơi trong việc dạy Luyện 3 từ và câu chưa thực sự được chú trọng. Có nhiều tiết học rất trầm lặng nhưng cũng có những tiết học quá ồn ào, mất trật tự vì lạm dụng trò chơi. 2. Nguyên nhân: Sở dĩ có tình trạng trên là do bản thân cũng như một vài đồng chí giáo viên chưa thấy hết ý nghĩa, tác dụng của trò chơi trong giờ học Luyện từ và câu. Trò chơi trong giờ học tạo hứng thú cho các em, giúp các em yêu thích, say mê môn học nhưng nếu không được sử dụng thường xuyên thì thao tác của các em sẽ bỡ ngỡ, lúng túng. Bên cạnh đó giáo viên không được tập huấn về thiết kế trò chơi, mặt khác trình độ giáo viên lại không đồng đều. Đối với một số giáo viên trong giờ học cũng như ở một số tiết thao giảng có thiết kế trò chơi nhưng chưa được sử dụng thường xuyên mà chỉ mang tính chất đối phó. Cùng là giải quyết các yêu cầu bài tập nhưng dạy học bằng phương pháp trò chơi sẽ đưa học sinh đến với các hoạt động vui chơi, giải trí có tác dụng thư giãn, tăng cường khả năng thực hành, chống mệt mỏi, phát huy hứng thú và sự sáng tạo,… của học sinh. Từ nhu cầu thực tế đặt ra, tôi nhận thấy việc thiết kế trò chơi góp phần đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng dạy - học môn Tiếng Việt nói chung, môn Luyện từ và câu nói riêng là rất cần thiết. 3. Giải pháp nâng cao chất lượng trong dạy học Luyện từ và câu lớp 2 thông qua một số trò chơi. Với những lí do trên, cùng với những băn khoăn, suy nghĩ, trăn trở của mình, tôi mạnh dạn tìm hiểu nội dung chương trình, tài liệu hướng dẫn, thực tế kinh nghiệm giảng dạy trên lớp, trao đổi cùng đồng nghiệp để áp dụng, sáng tạo một số trò chơi cho học sinh phù hợp với từng kiểu bài, từng tiết dạy, từng đối tượng học sinh trong lớp ở một số kiểu bài đặc trưng trong phân môn Luyện từ và câu lớp 2: 3.1. Trò chơi : “Ghép từ đúng hình” A. Mục đích: - Ghép nhanh được từ chỉ sự vật với hình vẽ tương ứng. - Ghép nhanh được từ chỉ hoạt động, trạng thái của sự vật trong hình vẽ tương ứng. - Ghép nhanh được từ chỉ đặc điểm, tính chất của sự vật trong hình vẽ tương ứng. - Có biểu tượng cụ thể về nghĩa của từ. B. Chuẩn bị: 4 - Vật thật hoặc tranh ảnh đại diện cho nghĩa của từ được nêu trong sách giáo khoa, các bộ thẻ từ ghi từ chỉ sự vật; từ chỉ hoạt động, trạng thái; từ chỉ đặc điểm, tính chất: Sự vật Hoạt động, trạng thái của Đặc điểm, tính chất của SV SV nông dân cấy, cày, nhổ (mạ), chèo chăm chỉ, cần cù,… (thuyền) cây gạo nở (hoa), cao lớn, (hoa) đỏ rực, … núi nhấp nhô xanh, xa, cao, … trâu Cày (ruộng), gặm (cỏ), nằm, chăm chỉ, đen mượt, khoẻ,.. nhai,... C. Cách tiến hành: - Chơi theo từng cặp 2 học sinh hoặc 2 nhóm học sinh (mỗi nhóm 2- 4 em). - Các đồ vật hoặc tranh ảnh đã được sắp xếp hoặc treo thành 2 nhóm. Mỗi học sinh (mỗi nhóm) tham gia trò chơi được phát 1 bộ thẻ từ ghi tên các đồ vật (tranh ảnh). Học sinh của nhóm nào dán hoặc gài đúng và nhanh nhất thì thắng cuộc. * Chú ý: Trò chơi có thể vận dụng vào các bài: Dán nhãn cho đồ dùng học tập (tuần 6); Đồ dùng trong nhà (tuần 11, 13) ; Các con vật nuôi (tuần 21, 22); các loai thú (tuần 23, 24); Các loái cá (tuần 25, 26); Các loài cây (tuần 28, 29); Những người có nghề nghiệp khác nhau (tuần 33, 34). 3.2. Trò chơi: “Tìm nhanh từ cùng chủ đề” A. Mục đích: - Mở rộng vốn từ, phát huy óc liên tưởng, so sánh. - Rèn tác phong nhanh nhẹn, luyện trí thông minh và cách ứng xử nhanh. B. Chuẩn bị: - Bảng phụ hoặc giấy nháp. C. Cách tiến hành: - Trò chơi có từ 2- 4 nhóm, mỗi nhóm có từ 3- 4 học sinh tham gia. 5 - Sau khi giải nghĩa từ ngữ được dùng để gọi tên chủ đề (VD: Đồ dùng học tập là những dụng cụ của cá nhân dùng để học tập; vật nuôi là những con vật được con nuôi ở nhà…), giáo viên (người dẫn trò) nêu yêu cầu: “Hãy kể ra những từ gọi tên đồ dùng học tập (hoặc những từ nói về tình cảm gia đình…” - Từng nhóm ghi lại những từ đó vào bảng phụ (đã được chia theo số lượng nhóm), hoặc ghi vào giấy nháp để đọc lên. Thời gian viết khoảng 2- 3 phút. - Xếp thứ tự điểm các nhóm (mỗi từ viết đúng được tính 1 điểm; mỗi từ viết sai bị trừ 1 điểm) * Chú ý: Trò chơi này có thể được sử dụng ở các bài: + Kể tên các môn em học ở lớp 2 (tuần 7). + Hãy kể tên những việc em đã làm ở nhà giúp cha mẹ (tuần 13). + Tìm những từ chỉ đặc điểm của người và vật (tuần 15). + Viết tên các con vật trong tranh (tuần 16). + Nói tên các loài chim trong tranh (tuần 22). + Tìm các từ ngữ có tiếng "biển" (tuần 25). + Kể tên các con vật sống ở dưới nước (tuần 26). + Kể tên các loài cây (tuần 28) + Tìm những từ ngữ chỉ nghề nghiệp (tuần 33); 3.3. Trò chơi : Tìm nhanh từ có phụ âm đầu giống nhau. A. Mục đích: - Mở rộng vốn từ bằng cách tạo từ (1 tiếng) có phụ âm đầu cho trước. - Rèn kĩ năng huy động vốn từ nhanh, viết nhanh. B. Chuẩn bị: - Phấn, bảng hoặc giấy bút. - Băng dính để dính các tờ giấy đã ghi từ lên bảng lớp. C. Cách tiến hành: - Giáo viên nêu yêu cầu: Thi tìm nhanh các từ 1 tiếng có phụ âm đầu cho trước. - Cá nhân (từ 2- 4 người) hoặc nhóm (từ 2- 4 nhóm) tham gia chơi. 6 - Dựa vào phụ âm đầu đã cho ở đề bài, trong khoảng thời gian quy định (3 hoặc 5 phút); mỗi người ( nhóm) cố gắng tìm thật nhiều từ ghi vào mảnh giấy (hoặc phần bảng) đã ghi sẵn tên mình ( hoặc nhóm mình). Hết thời gian quy định, cô giáo đánh giá kết quả, Học sinh (hoặc nhóm) nào tìm được nhiều từ nhất sẽ thắng cuộc. * Chú ý: + Giáo viên có thể cho học sinh tự ghi các từ theo sự liên tưởng, không theo các bước lựa chọn thứ tự kết hợp âm vần (VD: Với phụ âm đầu b, học sinh có thể đưa ra: bà, bố, bi, bánh, bạn, biết, bò. bút…; với phụ âm đầu c, học sinh có thể đưa ra: cá, cơm, cò, cỏ, cờ, cấm, canh, cột…) + Có thể kết hợp tìm từ đơn cũng có phụ âm đầu với từ theo chủ đề hoặc kết hợp với tìm từ theo từ loại (Chỉ sự vật, chỉ hành động, chỉ tính chất) VD: - Tìm từ chỉ đồ dùng trong nhà có phụ âm đầu ch (chén, chõng, chăn, chiếu, chạn, chai…) - Tìm từ chỉ gia đình họ hàng có phụ âm đầu ch (cha, chín, cháu, chắt..) - Tìm từ chỉ nguời, vật có phụ âm đầu c (cô, cơm, cá, cò, cỏ…) - Tìm từ chỉ hoạt động có phụ âm đầu đ (đi, đứng, đo, đếm, đong, đem.) - Tìm từ chỉ hoạt động có phụ âm đầu b (bám, bò, bán, bắn, bàn, băm.) 3.4. Trò chơi: “Tìm nhanh từ có tiếng giống nhau” A. Mục đích : - Mở rộng vốn từ bằng cách tạo từ một tiếng đã cho. - Rèn kỹ năng huy động vốn từ nhanh viết nhanh. B. Chuẩn bị: - Phấn bảng, ( giấy bút) để ghi lại các từ tìm được. - Băng dính để đính các tờ giấy đã ghi từ lên bảng lớp. (nếu có) C. Cách tiến hành: - Giáo viên nêu yêu cầu: Thi tìm nhanh các từ có tiếng cho trước. - Dựa vào tiếng đã cho ở đề bài, cá nhân hoặc nhóm tham gia chơi. Trong khoảng thời gian nhất định (2 hoặc 3 phút) học sinh cố gắng tìm thật nhiều từ và ghi vào giấy nháp hoặc bảng lớp. Hết giờ quy định, ai tìm được nhiều từ nhất sẽ thắng cuộc. * Chú ý: Trò chơi Tìm nhanh từ có tiếng giống nhau có thể đựoc sử dụng ở các bài: + Tìm từ có tiếng “học”, có tiếng “tập” (Tuần 2) 7 + Tìm các từ có tiếng "biển" (Tuần 25) 3.5. Trò chơi: Tìm ''kẻ trú ẩn'' A. Mục đích: - Mở rộng vốn từ, tìm nhanh và gọi tên được các sự vật ẩn trong tranh. - Luyện kỹ năng quan sát tinh, óc tưởng tượng, liên tưởng giỏi. B. Chuẩn bị: - Phóng to tranh có trong hai bài luyện từ và câu ở Tuần 6; Tuần 11. - Mỗi nhóm chơi (4; 5 học sinh) cần chuẩn bị giấy, bút (ghi sẵn tên nhóm vào giấy khổ to đã chuẩn bị) - Băng dính hoặc hồ dán. C. Cách tiến hành: - Giáo viên nêu yêu cầu: Tìm số đồ vật được vẽ ẩn trong tranh (gọi là kẻ trú ẩn) rồi ghi ra giấy đã chuẩn bị. Trong khoảng 3 phút, nhóm nào tìm được đủ số lượng đồ vật (tìm hết được những kẻ trú ẩn) là nhóm đạt giải nhất. - Các nhóm chơi cùng quan sát bức tranh do giáo viên đưa ra (hoặc trong sách giáo khoa TV 2) ghi lại các từ gọi tên các đồ vật đã quan sát được và số lượng mỗi loại đồ vật đó vào giấy khổ to có ghi tên nhóm (thời gian 3 phút) - Hết thời gian, các nhóm lên đính tờ giấy ghi kết quả lên bảng. Giáo viên hướng dẫn cả lớp hô ''đúng'' (hoặc ''sai'', hoặc ''thiếu'') giáo viên trợ giúp việc xác nhận kết quả của từng nhóm. - Khi các nhóm đọc xong kết quả, giáo viên cùng cả lớp dựa vào số lượng đồ vật tìm được để xếp giải nhất, nhì, ba (có thể xếp đồng giải nhất, nhì, ba hoặc yêu cầu trả lời thêm câu hỏi phụ để phân rõ thứ hạng). * Chú ý: Trò chơi này áp dụng cho bài tập 3, (tuần 6); bài tập 1 (tuần 11). 3.6. Trò chơi: “Ghép tiếng đúng từ”. A. Mục đích: - Mở rộng vốn từ cho học sinh. - Rèn khả năng nhận ra từ, rèn tác phong nhanh nhẹn. B. Chuẩn bị: 8 - Dựa theo bài tập 1, tiết luyện từ và câu (tuần 12), giáo viên làm các bộ quân bài ghi tiếng (đủ cho số nhóm học sinh tham gia thi); mỗi bộ quân bài có kích thước khoảng 5 cm x 15 cm . Mỗi bộ gồm 24 quân ghi các tiếng sau: yêu (8 quân); thương (4 quân); quý (3 quân); mến (6 quân); kính (3 quân). - Băng dính để ghép 2 quân bài ghi tiếng thành một từ (2 tiếng). C. Cách tiến hành: - Căn cứ vào số bộ quân bài đã chuẩn bị, giáo viên lập các nhóm thi ghép tiếng thành từ (mỗi nhóm khoảng 4; 5 học sinh); cử nhóm trưởng điều hành và vào ban giám khảo. VD: Có 4 bộ quân bài - lập 4 nhóm thi - cử 4 nhóm trưởng tham gia vào ban giám khảo cùng với giáo viên. - Giáo viên nêu yêu cầu: + Mỗi nhóm có 1 bộ quân bài ghi các tiếng dùng để ghép thành các từ có 2 tiếng, các nhóm dùng bộ quân bài để ghép từ (xếp lên mặt bàn, hoặc dùng băng dính để ghép 2 quân bài ghi tiếng lại để thành 1 từ). + Sau khoảng 5 phút, các nhóm dừng lại; ban giám khảo (giáo viên cùng các nhóm trưởng) lần lượt đi đến từng nhóm để ghi kết quả và cho điểm. + Giáo viên trao các bộ bài cho các nhóm thi ghép từ; phát lệnh ''bắt đầu'' cho các nhóm làm bài. Ban giám khảo đánh giá kết quả ghép từ theo nội dung bộ bài đã chuẩn bị (mục B) như sau: - Ghép đúng, đủ 12 từ (mỗi từ có 2 tiếng: yêu thương, thương yêu, yêu mến, mến yêu, kính yêu, yêu kính, yêu quý, quý yêu, thương mến, mến thương, quý mến, kính mến) được 10 điểm, thiếu hoặc sai một từ, trừ 1 điểm. - Dựa vào điểm số, ban giám khảo xếp giải. 3.7. Trò chơi: “Xếp từ theo nhóm.” A. Mục đích: - Nhận biết nghĩa của từ bằng cách tìm ra những điểm giống nhau của sự vật mà từ gọi tên. - Rèn trí thông minh, khả năng phân tích, khái quát nhanh của đối tượng. B. Chuẩn bị : - Làm các thẻ quân bài trên mỗi thẻ ghi một từ cần phân nhóm. - Bảng gài. 9 - Số lượng người chơi: 2 người hoặc 2 nhóm chơi. C. Cách tiến hành : - Giáo viên phát cho mỗi người (nhóm) chơi một bộ thẻ từ hoặc một bảng từ, nêu luật chơi. - HS dựa vào những đặc điểm của các sự vật (cây, con vật, đồ vật) được gọi tên trong bộ bài (bảng từ) hãy sắp xếp các từ trong bộ bài thành các nhóm theo yêu cầu. Ví dụ: Thú dữ, nguy hiểm Thú không nguy hiểm Thú rừng Thú nhà (gia súc) Họ nội Họ ngoại ….. - Mỗi người (nhóm) chơi cầm bảng từ hoặc bày các quân bài ra, đọc một lượt các từ rồi dựa đặc điểm giống nhau của sự vật, hành động….(cũng là nghĩa của từ ghi trong bảng hoặc trong các quân bài); Xếp các quân bài theo các nhóm hoặc dùng bút đánh dấu các từ trong bảng theo nhóm. - Hết thời gian quy định (khoảng 3 phút) cá nhân (nhóm) nào phân loại được đúng và nhanh sẽ được tính điểm và được khen thưởng. 3.8. Trò chơi: “Ai đúng, ai sai ?” A. Mục đích: - Rèn kĩ năng dùng từ đúng, nhận biết được kết hợp từ (từ chỉ người, chỉ sự vật với từ chỉ hoạt động…) phục vụ cho kiểu câu: Ai làm gì? - Luyện phản ứng nhanh, nhạy, tập vận động. B. Chuẩn bị : 10 - Chuẩn bị một số kết hợp từ (từ chỉ người, sự vật với từ chỉ hoạt động hoặc cụm từ có từ chỉ hoạt động…) VD: Chim bay, người chạy, chim hót, gà gáy, trâu cày ruộng, bác thợ rèn quai búa, học sinh đọc sách…trong đó có cả những kết hợp từ sai. VD: Bò bay, người hót, vịt gáy… C. Cách tiến hành: - Học sinh chia làm 2 nhóm (A; B) đứng theo từng cặp (1 người nhóm A, 1 người nhóm B). Người ở mỗi nhóm thay nhau "xướng" trò. + VD: Người nhóm A hô 1 kết hợp từ; người cùng cặp ở nhóm B sẽ thực hiện hành động mô phỏng hoặc đứng im, nếu làm đúng thì vẫn được đứng ở hàng, nếu làm sai sẽ phải nhảy lò cò một vòng và ra khỏi hàng. - Tiếp tục chơi cặp thứ 2, người ở nhóm B sẽ "xướng" (hô lên một kết hợp từ), người cùng cặp ở nhóm A "hoạ" (thực hiện 1 hành động mô tả động tác tương ứng) - Kết thúc, nhóm nào có ít người bị đứng ra khỏi hàng hơn sẽ thắng. 3.9. Trò chơi "Ai tài so sánh ?" A. Mục đích: - Luyện sử dụng từ ngữ bằng cách tạo nhanh các cụm từ có hình ảnh so sánh đúng. - Luyện phản ứng nhanh, trau dồi trí tưởng tượng liên tưởng cho học sinh. B. Chuẩn bị: - Một số mẫu so sánh kiểu: nhanh như cắt, đẹp như tiên, hót như khướu, học như vẹt… C. Cách tiến hành: - Nhóm người chơi không hạn chế số lượng, đứng tại chỗ trong lớp hoặc đứng vòng tròn ngoài sân chơi. - Giáo viên hô lên 1 từ (VD: “nhanh”) và giơ tay chỉ định người chơi. - Học sinh được chỉ định nêu được so sánh đúng (VD: nhanh như cắt, nhanh như chớp, nhanh như tên bắn,…) thì đứng yên. Nếu không nói được hoặc nói sai, người đó sẽ phải nhảy lò cò 1 đoạn. - Tiếp tục chơi, giáo viên có thể hô lại từ đó (nếu còn cách so sánh nữa) hoặc hô từ khác và chỉ định người thứ 2 chơi. 3.10. Trò chơi: “Đặt câu theo tranh” A. Mục đích: 11 - Luyện cho học sinh biết dựa vào ý mà các bức tranh gợi ra, đặt được câu đúng ngữ pháp, đúng nội dung tranh. - Rèn kĩ năng quan sát, tìm ý, đặt câu, luyện tác phong nhanh nhẹn. B. Chuẩn bị: - Tranh vẽ dùng để đặt câu theo tranh đã được phóng to (theo sách giáo khoa TV 2). - Các băng giấy, hồ dán để đính băng giấy lên bảng; bút dạ để viết câu lên băng giấy. - Tên các nhóm chơi ghi sẵn lên bảng lớp (khoảng 3; 4 nhóm chơi mỗi nhóm 3; 4 người) C. Cách tiến hành: - Giáo viên phát cho mỗi nhóm 4 hoặc 5 băng giấy để viết câu (hoặc yêu cầu viết lên bảng lớp) và hướng dẫn cách chơi. - Treo bức tranh lên bảng, yêu cầu các nhóm quan sát. - Mỗi nhóm chơi nhanh chóng suy nghĩ để đặt câu (có thể viết câu kể hoặc câu hỏi) và viết câu của mình lên băng giấy rồi dán lên bảng lớp đúng cột ghi tên nhóm mình (nếu không có giấy, mỗi nhóm viết các câu lên bảng lớp). - Hết thời gian chơi (khoảng 5 – 7 phút) giáo viên cùng các nhóm đánh giá, rà soát từng câu trên bảng. Nhóm nào có số lượng câu đặt đúng ngữ pháp, đúng nội dung, tranh nhiều nhất sẽ thắng cuộc. * Chú ý: Trò chơi có thể áp dụng cho các bài tập 3 (tuần 1); bài tập 3 (tuần 30 ) 4. Kết quả đạt được: Trong quá trình giảng dạy, khi áp dụng các trò chơi phù hợp trong mỗi bài tập, mỗi tiết dạy, tôi thấy các em tiếp thu bài tốt hơn, phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh, giúp các em học tập một cách tự nhiên, nhẹ nhàng. Các em học sôi nổi, hào hứng hơn, hoạt động tích cực hơn và hiệu quả đạt được cao hơn, chất lượng học sinh học môn Tiếng Việt nâng lên rõ rệt. Câu văn của các em ít có từ dùng sai hơn, đặc biệt kĩ năng nói, diễn đạt của các em tự tin, mạch lạc, phong phú hơn. Nhiều câu văn hay, từ ngữ ''đắt'' gây sự bất ngờ thú vị, có sức gợi cảm. Điều đó chứng tỏ vốn từ của các em được nâng lên, các em biết sử dụng vốn từ một cách hợp lý hơn, sinh động hơn. Sau mỗi giờ học gây được sự sảng khoái ham thích học tập. 12 PHẦN KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ 1. Kết luận: 1.1. Bài học kinh nghiệm: Với phân môn Luyện từ và câu, để học sinh lớp 2 bước đầu có được vốn từ phong phú, dùng từ tương đối chuẩn xác, có chọn lọc nhằm giúp các em học tốt tiếng mẹ đẻ cũng như các môn học khác thì không thể ''nhồi nhét'' một cách cứng nhắc kiến thức vào đầu học sinh mà đòi hỏi cả giáo viên và học sinh phải kiên trì. Học sinh phải thực hành nhiều tạo thói quen, từ đó hình thành kĩ năng, kĩ xảo. Tuỳ theo từng bài, từng đối tượng học sinh để có những phương pháp và những hình thức, trò chơi khác nhau thích hợp giúp học sinh nắm vững kiến thức. 1.2. Những điểm còn hạn chế. - Thời gian nghiên cứu còn ít ỏi và mới chỉ thực hiện ở lớp 2. - Trong khuôn khổ của sáng kiến kinh nghiệm này, tôi chưa đưa ra một số giáo án minh hoạ. Tôi sẽ tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện và khi có điều kiện sẽ xin được trình bày sau. 1.3. Điều kiện áp dụng: - Sáng kiến đã được giải B cấp thành phố năm học 2012-2013 và tiếp tục được hoàn thiện, bổ sung và áp dụng vào dạy học phân môn Luyện từ và câu lớp 2 của trường Tiểu học Hiến Nam trong các năm học 2012-2013 và 2013-2014. - Kinh nghiệm có thể áp dụng ở các lớp 2- 3 trong phân môn Luyện từ và câu cho học sinh trên mọi miền Tổ quốc. 2. Ý kiến đề xuất: 2.1. Đối với giáo viên: - Phải thực sự có tâm với nghề, nhiệt tình, sáng tạo. - Phải hiểu rõ chức năng, nhiệm vụ của phân môn (củng cố và mở rộng vốn từ, giải nghĩa từ, sử dụng từ) để có các hình thức tổ chức và phương pháp dạy cho phù hợp, tránh dạy nhồi nhét, cứng nhắc áp đặt; mất hứng thú cho trẻ. - Giáo viên phải tự trau dồi cho mình có kiến thức từ ngữ phong phú, ngôn ngữ phải chuẩn xác, diễn đạt rõ ràng, mạch lạc, trong sáng gần gũi đời sống ngôn ngữ trẻ thơ. - Xác định rõ mục tiêu của tiết dạy để chuẩn bị bài dạy một cách chu đáo và đầy đủ các phương tiện dạy học phục vụ cho bài dạy. Ở mỗi bài dạy, giáo viên phải xác định 13 được: bài dạy cần những gì và dạy như thế nào để tiết dạy nhẹ nhàng, tự nhiên và hiệu quả từ đó lựa chọn phương pháp và cách tổ chức các trò chơi phù hợp với nội dung bài học, tâm sinh lý lứa tuổi học sinh. Coi trọng nguyên tắc dạy học vừa sức nhằm phát huy tiềm lực và năng khiếu tiếng Việt ở mỗi học sinh. - Phân loại đối tượng học sinh trong lớp (vốn từ, đặt câu…) để có biện pháp giúp đỡ, động viện sự cố gắng của các đối tượng trong lớp. - Biết lựa chọn hệ thống phương pháp và hình thức dạy học phù hợp với nội dung bài dạy và đối tượng học sinh trong lớp tạo nên sự hoạt động đồng bộ giữa thầy và trò, tạo sự hứng thú học tập của học sinh một cách tự nhiên, thoải mái. Để đạt yêu cầu đó yêu cầu giáo viên phải biết khai thác vốn kiến thức của trẻ vào việc xây dựng kiến thức bài học. 2.2. Đối với các cấp lãnh đạo: - Tăng cường bồi dưỡng, nâng cao chất lượng đội ngũ thông qua việc bồi dưỡng thường xuyên và hội nghị chuyên đề để từng bước tháo gỡ khó khăn, nâng cao chất lượng giờ dạy. - Đầu tư cơ sở vật chất và các phương tiện dạy học, tài liệu tham khảo phục vụ kịp thời cho giáo viên, từng bước hiện đại hoá các phương tiện dạy học trong nhà trường Tiểu học. - Trang bị thêm sách báo, tài liệu, bộ tranh dạy Tiếng Việt … cho các nhà trường. - Tạo điều kiện cho các em được dã ngoại, giao lưu các câu lạc bộ về Tiếng Việt. Trên đây là một vài ý kiến tôi mạnh dạn đưa ra, mong muốn được cùng chia sẻ với các bạn đồng nghiệp. Tôi rất mong có sự bổ sung, đóng góp ý kiến của các đồng chí trong ban chuyên môn của nhà trường để nội dung sáng kiến được hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn ! Hưng Yên, ngày 15 tháng 3 năm 2014 Người thực hiện Lê Thị Thanh Thuỷ 14 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. GS - TS Lê Phương Nga - “Phương pháp dạy học Tiếng việt ở Tiểu học” - Nhà xuất bản Giáo dục. 2. GS - TS. Lê Phương Nga - Nguyễn Trí - “Phương pháp dạy học Tiếng Việt ở Tiểu học” - Nhà xuất bản Giáo dục. 3. Phan Thiều - Hồng Hạnh - “Tổ chức dạy Tiếng Việt theo phương pháp thực hành” Nhà xuất bản Giáo dục. 4. Bùi Văn Duệ - “Tâm lí học Tiểu học” - Nhà xuất bản Giáo dục. 5. Mạng giáo dục. 6. Sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 2. 7. Sách Giáo viên Tiếng Việt lớp 2. 8. Sách Thiết kế Tiếng Việt lớp 2. 15