SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI:
“MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIẢI BÀI TẬP TÌM CTPT CỦA CHẤT HÓA HỌC THPT”
Mét sè ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp lËp c«ng thøc ph©n tö cña chÊt dùa vµo thµnh phÇn ®Þnh l−îng
A. §Æt vÊn ®Ò:
I. lý do chän ®Ò tμi
Trong c«ng t¸c gi¶ng d¹y Ho¸ häc theo ph−¬ng ph¸p ®æi míi hiÖn nay, nhiÖm
vô chÝnh cña gi¸o viªn lµ dÉn d¾t häc sinh tiÕp thu c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n, rÌn luyÖn
c¸c kü n¨ng, thao t¸c thùc hµnh thÝ nghiÖm, gióp häc sinh n¾m v÷ng ®−îc kiÕn thøc
s¸ch gi¸o khoa. Song bªn c¹nh ®ã, mét nhiÖm vô kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ ®µo
t¹o vµ båi d−ìng nh©n tµi cho ®Êt n−íc. NhiÖm vô ®ã ®−îc cô thÓ ho¸ b»ng c¸c kú thi
ĐH-CĐ , häc sinh giái c¸c cÊp hµng n¨m.
CÊu tróc ®Ò thi häc sinh giái chñ yÕu lµ c©u hái vµ bµi tËp n©ng cao, nh»m
chän ®óng ®èi t−îng häc sinh kh¸ giái, c¸c bµi tËp n©ng cao cã thÓ ph¸t triÓn ë nhiÒu
d¹ng. Trong sè ®ã, mét d¹ng bµi tËp mµ ta th−êng xuyªn gÆp trong cÊu tróc ®Ò thi
häc sinh giái lµ: “X¸c ®Þnh c«ng thøc ho¸ häc cña chÊt”. Trong c¸c ®Ò thi HSG
nh÷ng n¨m gÇn ®©y th−êng cã d¹ng bµi tËp nµy.
Víi nh÷ng lý do trªn, t«i thùc hiÖn ®Ò tμi: Mét sè ph−¬ng ph¸p gi¶i bμi
tËp lËp c«ng thøc ph©n tö cña chÊt dùa vμo thμnh phÇn ®Þnh l−îng .
Môc tiªu cña ®Ò tμi:
- Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®· gióp t«i hoµn thiÖn h¬n vÒ c«ng t¸c gi¶ng d¹y,
®Æc biÖt lµ båi d−ìng häc sinh giái.
-§èi víi häc sinh: Gióp c¸c em biÕt c¸ch ph©n chia ®Ò ra tõng d¹ng nhá vµ
®Þnh h−íng ®−îc ph−¬ng ph¸p gi¶i lo¹i bµi tËp “ X¸c ®Þnh C«ng thøc ho¸ häc cña
chÊt”
II. CƠ SỞ LÝ LUẬN
Tr−íc t×nh h×nh chung hiÖn nay. ViÖc ¸p dông khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt
vµ ®êi sèng ngµy nay cµng ph¸t triÓn m¹nh vµ më réng. Do ®ã viÖc c¶i thiÖn c¸c
trang thiÕt bÞ, dông cô m¸y mãc. ViÖc ®−a c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo mäi lÜnh vùc
nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ, b¶o vÖ an ninh quèc phßng lµ rÊt cÇn thiÕt.
§Ó ®¹t ®−îc môc tiªu ®ã th× mçi quèc gia ph¶i ®Þnh h−íng ®µo t¹o nh©n tµi tõ
trong tr−êng häc theo c¸c chuyªn ngµnh kh¸c nhau. Chuyªn ngµnh ho¸ häc lµ mét
trong nh÷ng chuyªn ngµnh cã nhiÒu øng dông trong thùc tiÔn cuéc sèng. Nã phôc vô
cho nhiÒu chuyªn ngµnh kh¸c ph¸t triÓn. V× vËy mét viÖc rÊt cÇn thiÕt lµ ngay trong
hÖ thèng tr−êng häc phæ th«ng nªn h×nh thµnh vµ ®µo t¹o khèi mòi nhän bé m«n ho¸
häc.
XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ®ã , kÕt hîp víi yªu cÇu ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc n©ng
cao kiÕn thøc träng t©m cña c¸c m«n ë tr−êng trung häc phæ th«ng Sè 2 thµnh phè
Lµo Cai. §ßi hái ng−êi gi¸o viªn ph¶i kh«ng ngõng c¶i tiÕn néi dung ,ph−¬ng ph¸p
Đỗ Thị Hạnh – Trường THPT số 2 Lào Cai
1
Mét sè ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp lËp c«ng thøc ph©n tö cña chÊt dùa vµo thµnh phÇn ®Þnh l−îng
gi¶ng d¹y cho phï hîp víi ®èi t−îng ,víi yªu cÇu cña nghµnh , cña phô huynh , vµ
häc sinh cho nªn ,t«i ®· cè g¾ng tËp hîp nh÷ng néi dung lý thuyÕt vµ bµi tËp tiªu
biÓu cho tõng ch−¬ng ,tõng bµi ,tõng chuyªn ®Ò , më réng vµ kh¾c s©u nh÷ng kiÕn
thøc c¬ b¶n . §Ó gióp c¸c em häc sinh nãi chung , häc sinh c¸c líp chọn nãi riªng cã
thÓ n¾m ®−îc ph−¬ng ph¸p häc vµ gi¶i bµi tËp hãa häc .
III. CƠ SỞ THỰC TIỄN
Lµ gi¸o viªn c«ng t¸c vµ gi¶ng d¹y ë mét tr−êng trong thành phố cña tØnh t«i
x¸c ®Þnh râ m×nh ph¶i ®¸p øng ®−îc nhiÖm vô träng t©m cña tr−êng lµ gióp häc sinh
cã ®ñ kiÕn thøc tèi thiÓu vµ cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ tham dù c¸c kú thi ®¹i häc, cao đẳng
,thi häc sinh giái víi hiÖu qu¶ cao. Mµ mét trong c¸c khã kh¨n ®ã lµ c¸c em häc sinh
ch−a biÕt c¸ch gi¶i bµi tËp theo ph−¬ng ph¸p chØ quen lµm thÕ nµo ®Ó t×m ra ®¸p sè ,
®iÒu ®ã rÊt phiÕn diÖn ,thiÕu hiÖu qu¶ , kh«ng ®¶m b¶o chÊt l−îng ,kh«ng ph¶i lµ
c¸ch lµm viÖc khoa häc . Do ®ã , víi kinh nghiÖm mét sè n¨m gi¶ng d¹y ë tr−êng t«i
®· cã ®Þnh h−íng t×m rót kinh nghiÖm khi chän läc c¸c phÇn lý thuyÕt vµ bµi tËp liªn
quan gióp häc sinh gi¶i quyÕt mét trong c¸c bÕ t¾c trªn ,®ã lµ luyÖn cho häc sinh biÕt
c¸ch viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng và biết cách khai thác đề bài , suy luận và logic các
vấn đề . §©y lµ d¹ng bµi tËp khã lu«n lµm v−íng m¾c häc sinh, bëi vËy ®Ó c¸c em
th¸o gì ®−îc v−íng m¾c nµy, trong qu¸ tr×nh d¹y båi d−ìng t«i ®· t×m hiÓu, nghiªn
cøu ®−a ra ph−¬ng ph¸p gi¶i, c¸ch thøc khai th¸c suy luËn l« gÝc ®Ó lo¹i trõ c¸c
tr−êng hîp vµ x¸c ®Þnh ®−îc tªn chÊt.
Theo t«i, cã thÓ ph©n chia d¹ng nµy thµnh hai d¹ng bµi tËp nhá nh− sau:
1- X¸c ®Þnh chÊt dùa vµo thµnh phÇn ®Þnh tÝnh.
2- X¸c ®Þnh chÊt dùa vµo thµnh phÇn ®Þnh l−îng.
ë ®©y t«i chØ xin tr×nh bµy cô thÓ d¹ng bµi tËp x¸c ®Þnh chÊt dùa vµo sù ph©n
tÝch ®Þnh l−îng
IV. Ph¹m vi thùc hiÖn:
Dïng cho häc sinh líp 10, 11, 12 tuú thuéc vµo møc ®é khã dÔ cña tõng bµi .
¤n luyÖn cho häc sinh giái líp 10,11,12.
V. Thêi gian thùc hiÖn ®Ò tμi :
Đỗ Thị Hạnh – Trường THPT số 2 Lào Cai
2
Mét sè ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp lËp c«ng thøc ph©n tö cña chÊt dùa vµo thµnh phÇn ®Þnh l−îng
Lång ghÐp trong c¸c giê bµi tËp, giê «n tËp ch−¬ng trong ph¹m vi cho phÐp thuéc
ch−¬ng tr×nh ho¸ líp 10( lớp 10 chọn).
¤n luyÖn thi häc sinh giái líp 10 phæ th«ng.
T«i ®· thùc hiÖn ®Ò tµi trong n¨m häc: 2010-2011
B . Néi dung s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
I. T×nh h×nh thùc tiÔn.
Khi lµm c¸c bµi tËp, khi gi¶i ®Ò thi häc sinh giái c¸c em vÉn cßn nhiÒu v−íng
m¾c. §Æc biÖt lµ khi gÆp bµi tËp d¹ng x¸c ®Þnh chÊt dùa vµo sù ph©n tÝch thµnh phÇn
®Þnh l−îng. Cô thÓ kh¶o s¸t vÒ chÊt l−îng lµm bµi d¹ng nµy khi ch−a ¸p dông ®Ò tµi
nµy vµo gi¶ng d¹y nh− sau:
1.Møc ®é bμi c¬ b¶n
C¸ch gi¶i khoa häc
vμ ®óng kÕt qu¶
gi¶i kh«ng khoa häc
nh−ng ®óng kÕt qu¶
Kh«ng gi¶i ®−îc
vμ gi¶i sai
Sè
l−îng
7
15
28
TûlÖ %
14%
30%
56%
C¸ch gi¶i khoa häc
vμ ®óng kÕt qu¶
gi¶i kh«ng khoa häc
nh−ng ®óng kÕt qu¶
Kh«ng gi¶i ®−îc
vμ gi¶i sai
Sè
l−îng
1
8
41
TûlÖ %
2%
16%
82%
2.Møc ®é bμi n©ng cao
ii. Nguyªn nh©n :
Mét sè nguyªn nh©n c¬ b¶n lµ:
- §©y lµ d¹ng bµi tËp khã kh«ng cã c¸ch gi¶i mÉu mùc.
- Kh¶ n¨ng t− duy suy luËn l« gÝc cña häc sinh cßn ch−a cao, cã thãi quen suy
nghÜ theo lèi mßn hay cø chê ®îi vµo sù gîi ý cña gi¸o viªn.
- ViÖc n¾m kiÕn thøc c¬ b¶n cña häc sinh cßn ch−a ch¾c ch¾n.
- Kü n¨ng gi¶i bµi tËp d¹ng nµy ch−a cao.
Đỗ Thị Hạnh – Trường THPT số 2 Lào Cai
3
Mét sè ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp lËp c«ng thøc ph©n tö cña chÊt dùa vµo thµnh phÇn ®Þnh l−îng
- §©y lµ d¹ng bµi tËp Ýt thÊy trong qu¸ tr×nh häc ë SGK nªn ®Òu míi víi gi¸o
viªn vµ HS.
III. Gi¶i ph¸p kh¾c phôc:
Kü n¨ng ®−îc h×nh thµnh lµ do rÌn luyÖn, vËy rÌn luyÖn häc sinh ë d¹ng bµi
tËp nµy lµ nh− thÕ nµo? Theo t«i nªn ph©n chia nhá d¹ng ®Ó häc sinh dÔ tiÕp cËn n¾m
®−îc c¸ch gi¶i cô thÓ.
D¹ng nµy t«i chia lµm hai d¹ng nhá nh− sau:
- Dùa vµo thµnh phÇn ®Þnh l−îng ®Ó x¸c ®Þnh c¸c chÊt trªn chuçi ph¶n øng ch÷
c¸i.
- Ph©n tÝch ®Þnh l−îng, dùa vµo ph¶n øng hãa häc ®Ó x¸c ®Þnh mét (hoÆc vµi
chÊt trong hçn hîp).
ë mçi d¹ng ®Òu giíi thiÖu nh÷ng b−íc c¬ b¶n ®Ó häc sinh ®Þnh h−íng gi¶i.
* Yªu cÇu:
+ N¾m v÷ng tÝnh chÊt lý ho¸ cña c¸c chÊt ®· häc
+ N¾m ch¾c c¸ch gi¶i bµi tËp c¬ b¶n
+ ChÞu khã t− duy l«gÝc - s¸ng t¹o khi gi¶i. VËn dông linh ho¹t nhiÒu ph−¬ng
ph¸p.
IV.Mét sè d¹ng bμi tËp c¬ b¶n
1- D¹ng 1:D¹ng bμi tËp dùa vμo thμnh phÇn ®Þnh l−îng ®Ó x¸c ®Þnh c¸c
chÊt trªn chuçi ph¶n øng biÓu diÔn b»ng c¸c ch÷ c¸i.
C¸ch gi¶i:
- Dùa vµo d÷ kiÖn ®Ò cho, ( ®Æc biÖt l−u ý ®Õn tØ lÖ vÒ l−îng) ®Ó lËp ra s¬ ®å
mèi quan hÖ gi÷a c¸c chÊt, tÝnh to¸n ®Þnh l−îng liªn quan.
- Ph©n chia tr−êng hîp ( kÕt hîp víi ph©n tÝch ®Þnh tÝnh) ®Ó lo¹i trõ c¸c hîp
chÊt cã liªn quan, t×m ra tªn c¸c chÊt.
- ViÕt ph−¬ng tr×nh biÓu diÔn mèi quan hÖ c¸c chÊt.
Bμi tËp 1: Khi nung nãng mét l−îng chÊt r¾n A t¹o ra 0,6 g chÊt r¾n B vµ khÝ
C. S¶n phÈm B cña sù ph©n huû ®−îc mang hoµ tan hoµn toµn vµo n−íc t¹o ra dung
dÞch chøa 0,96g chÊt G . S¶n phÈm khÝ C cho ®i qua dung dÞch chÊt D d− t¹o ra
2,76g chÊt E. Khi cho t−¬ng t¸c dung dÞch n−íc cña chÊt nµy víi chÊt G t¹o ra chÊt
A vµ D . H·y cho biÕt c¸c chÊt A, B, C, D, G, E lµ nh÷ng chÊt nµo.ViÕt ph−¬ng tr×nh
ph¶n øng t−¬ng øng.
H−íng dÉn: (ë ®©y t«i kh«ng gi¶i cô thÓ mμ chØ h−íng dÉn häc sinh t×m tßi lêi
gi¶i)
Đỗ Thị Hạnh – Trường THPT số 2 Lào Cai
4
Mét sè ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp lËp c«ng thøc ph©n tö cña chÊt dùa vµo thµnh phÇn ®Þnh l−îng
- Gi¸o viªn h−íng dÉn cho häc sinh ph©n tÝch ®Ò, vÝ dô: NhiÖt ph©n chÊt
A → B ( r¾n) + C ( khÝ), th× A thuéc lo¹i hîp chÊt nµo? (A ph¶i lμ muèi bÞ ph©n
huû)
H¬n n÷a B + H2O → d2 G, suy ra (B lµ oxit baz¬ vµ C lµ mét oxit axit)
B lµ oxit cña nhãm kim lo¹i nµo ? ( B ph¶i lµ oxit cña kim lo¹i kiÒm hoÆc kiÒm thæ,
v× c¸c baz¬ kh¸c kh«ng tan), d2 G thuéc lo¹i hîp chÊt nµo? (kiÒm)
- LËp s¬ ®å ®Þnh l−îng:
A
to
0,6 g oxit baz¬ + oxit axit C
+d2 D (d−)
+H2O
0,96g d2 chÊt G
2,76 g d2 chÊt E
(kiÒm)
A
+D
- V× B cã 2 kh¶ n¨ng nªn ph©n chia tr−êng hîp.
* Tr−êng hîp 1:
+ Ký hiÖu B lµ:
B lµ oxit cña kim lo¹i kiÒm
M2O
+ ViÕt ph−¬ng tr×nh: ( M2O + H2O = 2MOB )
(*)
+ Suy nghÜ g× vÒ l−îng cña B vµ G?
(t×m ®−îc l−îng n−íc)
+ lËp tû lÖ sè mol theo l−îng n−íc ?
(theo ph¶n øng (*))
1 mol M2O → 1 mol H2O
+ Tõ sè mol, khèi l−îng B, t×m ra M?
→ n M 2O = n H 2O =
M M 2O =
* Tr−êng hîp 2:
Ký hiÖu:
0,96 − 0,6
= 0,02mol
18
0,6
= 30 → M = 7 ⇒ Liti
0,02
B lµ oxit cña kiÒm thæ
MO
- Thùc hiÖn t−¬ng tù tr−êng hîp 1 → M = 14 (lo¹i)
VËy A lµ muèi cña Li, nh−ng A tho· m·n nh÷ng muèi nµo?
( A cã thÓ lµ Li2CO3 hoÆc Li2SO3 , v× c¸c muèi cßn l¹i cña Li kh«ng ph©n huû)
Suy ra c¸c chÊt B, C, G ?
+ Dung dÞch D t¸c dông ®−îc v¬Ý
CO2 hoÆc (SO2) th× D lµ nh÷ng chÊt nµo?
+ XÐt c¸c tr−êng hîp cña D vµ cña C
(B lµ Li2O cã n = 0,02mol , C lµ CO2 hoÆc
SO2 cã n = 0,02 mol
→ nA = 0,02 mol
D lµ kiÒm hoÆc muèi ( CO32-; SO32- tan)
Gåm c¸c tr−êng hîp sau:
Gäi M lµ nguyªn tè kim lo¹i trong dung dÞch D, cã ho¸ trÞ n
Đỗ Thị Hạnh – Trường THPT số 2 Lào Cai
5
Mét sè ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp lËp c«ng thøc ph©n tö cña chÊt dùa vµo thµnh phÇn ®Þnh l−îng
1) M(OH)n + CO2 →
2) M(OH)n +SO2 →
3) M2(CO3)n + CO2 + H2O →
4) M2(SO3)n + SO2 + H2O →
khi xÐt c¸c tr−êng hîp trªn, dùa vµo l−îng cña C vµ D
Suy ra khèi l−îng mol cña kim lo¹i M.
+ VÝ dô xÐt tr−êng hîp 1.
2 M(OH)n + nCO2 → M2(CO3)n + nH2O
Sè mol CO2 lµ 0,02 mol
nM
Suy ra
2
( CO3 ) n
=
0,02
(mol )
n
M = m : n → 2M + 60n =
Ta cã:
n=1
M = 39 → Kali
*
2,76
= 138 ⇒ M = 69 - 30n
0,02
n = 2,3 ®Òu lo¹i
+ C¸c tr−êng hîp cßn l¹i xÐt t−¬ng tù, kÕt qu¶ ®Òu kh«ng phï hîp suy ra D lµ
KOH , E lµ K2CO3.
+ C¸c ph¶n øng x¶y ra lµ:
Li2CO3
to
Li2O + CO2
(1)
Li2O
+ H2O
→ LiOH
(2)
CO2
+ 2KOH → K2CO3 + H2O
(3)
K2CO3 + 2 LiOH → Li2CO3 + 2KOH
(4)
V× Li2CO3 Ýt tan h¬n K2CO3 nªn ph¶n øng (4) x¶y ra
Bμi tËp 2: Ba nguyªn tè A, B, X thuéc cïng 1 nhãm c¸c nguyªn tè cña hÖ
thèng tuÇn hoµn, tæng sè thø tù cña 2 nguyªn tè ®Çu vµ cuèi trong b¶ng hÖ thèng
tuÇn hoµn lµ 76. Muèi cña axit Nitric ®−îc t¹o thµnh tõ c¸c nguyªn tè ®ã, th−êng sö
dông ®Ó nhuém mµu löa cña ph¸o b«ng, ph¸o hoa thµnh mµu ®á vµ dung dÞch cña nã
cã m«i tr−êng trung tÝnh. X¸c ®Þnh c¸c nguyªn tè A,B, X vµ vÞ trÝ cña nã trong b¶ng
hÖ thèng tuÇn hoµn.
H−íng dÉn:
- Khi gi¶i häc sinh cÇn ph¶i chó ý ®Õn c¸c ®Æc tÝnh nh−: mµu löa, m«i tr−êng
trung tÝnh, tæng sè thø tù trong b¶ng hÖ thèng tuÇn hoµn
+ Muèi ( - NO3) cña A, B, X cã m«i tr−êng trung tÝnh th×
Đỗ Thị Hạnh – Trường THPT số 2 Lào Cai
6
Mét sè ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp lËp c«ng thøc ph©n tö cña chÊt dùa vµo thµnh phÇn ®Þnh l−îng
A,B,X ph¶i thuéc lo¹i nµo?
+ V× gèc - NO3 lµ gèc axit m¹nh nªn
A, B, X ph¶i lµ nh÷ng kim lo¹i m¹nh
suy ra A, B, X chØ cã thÓ lµ kim lo¹i
kiÒm hoÆc kim lo¹i kiÒm thæ - v× c¸c
nhãm cßn l¹i kh«ng cã ®ñ 3 kim lo¹i
®Òu m¹nh.
- Sè thø tù (STT)
STT ( A) + STT(X) = 76
Suy ra ®iÒu g×?
- Mµu ngän löa ®á, ®ã lµ hîp chÊt cña
nguyªn tè nµo?
+ STT (A) + STT(X) = 76
suy ra STT cña c¸c kim lo¹i < 76
+ Mµu löa ®á ®Ó nhuém ph¸o b«ng lµ
Stronti(Sr) = 38
- Tõ ®ã sÏ x¶y ra c¸c cÆp nµo?
( L−u ý: STT A + STT X = 76)
+ trong nhãm II A chØ cã ( Ca) vµ (Ba)
tho¶ m·n v× cã STT ( 20 + 56 = 76)
VËy A lµ Ca, B lµ Sr, X lµ Ba
2- D¹ng 2: D¹ng bμi tËp x¸c ®Þnh c«ng thøc ph©n tö cña mét chÊt dùa vμo
sù ph©n tÝch ®Þnh l−îng.
C¸ch gi¶i:
- B1: LËp c«ng thøc tæng qu¸t d¹ng AxByCz......
- B2: Dùa vµo c¸c d÷ kiÖn ( chñ yÕu ®Õn c¸c thµnh phÇn ®Þnh tÝnh cña ®Ò, biÖn
luËn ®Ó x¸c ®Þnh d¹ng cña hîp chÊt cÇn t×m.)
- B3: Dùa vµo thµnh phÇn ®Þnh l−îng, biÖn luËn, chia tr−êng hîp ®Ó lo¹i trõ c¸c
hîp chÊt cã liªn quan.
- B4: Dùa vµo tû lÖ vÒ l−îng ®Ó lËp ra c«ng thøc cÇn t×m.
* Chó ý: Trªn ®©y chØ lµ 4 b−íc c¬ b¶n ®−îc ®óc rót tõ kinh nghiÖm thùc tÕ khi
gi¶i ®Ò thi , trong khi lµm cÇn ph¶i linh ho¹t ®Ó khai th¸c c¸c d÷ kiÖn vµ kÕt hîp
nhiÒu ph−¬ng ph¸p mang tÝnh s¸ng t¹o ®Ó gi¶i.
B
Bμi tËp 3
Hîp chÊt ®−îc t¹o thµnh bëi 3 nguyªn tè cã khèi l−îng 10,8g, ng−êi ta xö lý
cÈn thËn b»ng Cl2. Khi ®ã thu ®−îc hçn hîp 2 Clorua vµ hydroclorua mµ tõ ®ã cã thÓ
Đỗ Thị Hạnh – Trường THPT số 2 Lào Cai
7
Mét sè ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp lËp c«ng thøc ph©n tö cña chÊt dùa vµo thµnh phÇn ®Þnh l−îng
®iÒu chÕ ®−îc 400 g dung dÞch HCl 7,3%. Khèi l−îng tæng cña clorua t¹o thµnh lµ
38,4g. X¸c ®Þnh c«ng thøc cña hîp chÊt ®Çu. NÕu biÕt mét trong c¸c nguyªn tè cã
phÇn khèi l−îng trong hîp chÊt lµ 42,6%, cßn trong clorua cña nguyªn tè ®ã 39,3%.
Gi¶i:
- Khi xö lý hîp chÊt b»ng Cl2 t¹o ra HCl - hîp chÊt cã nguyªn tè H
- Gi¶ sö hîp chÊt cã d¹ng AxByHz
B
- Ta cã
mHCl = 400 x 7,3% = 29,2(g)
⇒
nHCL =
⇒
nH
29,2
= 0,8(mol)
36,5
= 0,8(mol)
→
mH = 0,8 (g)
Khèi l−îng cña nguyªn tè A vµ B lµ 10,8 - 0,8 = 10(g)
Gi¶ sö trong hîp chÊt ®©ï nguyªn tè A chiÕm 42,6 % ta cã:
m A 42,6
=
→ m A = 4,6( g )
10,8 100
MÆt kh¸c, gäi c«ng thøc muèi clorua cña A lµ ACln
MA
39,3
=
→ M A = 22,98n
M A + 35,5n 100
→
+ n=1
→ MA = 23 → A lµ Na
+ n=2
→ MA = 46 → (lo¹i)
+ n=3
→ MA = 69 → (lo¹i)
+.................
+ C¸c gi¸ trÞ kh¸c ®Òu kh«ng tho· m·n.
VËy trong hîp chÊt ®Çu ph¶i cã Na.
4,6
= 0,2 (mol)
23
→
nA = nNa =
→
mNaCl = 0,2 x 58,5 = 11,7 (g)
mB = 10,8 - mNa - mH = 5,4 (g)
Suy ra
B
Gi¶ sö muèi clorua cña B cã d¹ng BClm ta cã:
khèi l−îng lµ:38,4 - 11,7 = 26,7(g)
Trong ®ã 26,7 g muèi cã 5,4 g nguyªn tè B
→
MB
5,4
=
→ M B = 9m
26,7
M B + 35,5m
+ m = 1 → MB = 9 → B lµ Beri ( Be) khi ®ã hîp chÊt cã d¹ng:
B
NaxBeyHz → hîp chÊt nµy kh«ng tån taÞ.
+ m = 2 → MB = 18 (lo¹i)
B
Đỗ Thị Hạnh – Trường THPT số 2 Lào Cai
8
Mét sè ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp lËp c«ng thøc ph©n tö cña chÊt dùa vµo thµnh phÇn ®Þnh l−îng
+ m = 3 → MB = 27 → B lµ Al khi ®ã hîp chÊt cã d¹ng: NaxAlyHz.
B
Sè mol Al lµ:
Ta cã:
nAl =
5,4
= 0,2 (mol)
27
x : y : z = 0,2 : 0,2 : 0,8 = 1 : 1 : 4
VËy C«ng thøc hîp chÊt lµ: NaAlH4
C¸c gi¸ trÞ kh¸c cña m kh«ng tho· m·n.
Bμi tËp 4 : Dïng 1,568 l H2 ph¶n øng ®ñ víi 4 g hçn hîp hai oxit thu ®−îc m
gam hai kim lo¹i A ho¸ trÞ II vµ B. Cho m gam A vµ B ë trªn vµo dung dÞch HCl d−
t¹o ra 0,896l H2 vµ cßn 0,64g kim lo¹i A . Cho A ph¶n øng hÕt víi H2SO4 ®Æc nãng
thu ®−îc 0,224 lÝt SO2 .C¸c thÓ tÝch khÝ ®o ë ®ktc .
a) T×m m = ?
b) T×m c«ng thøc cña hai oxit trªn.
Gi¶i:
a) A cã ho¸ trÞ II
B cã ho¸ trÞ n
nH 2 =
→
oxit lµ AO
→
oxit lµ B2On
1,508
= 0,07(mol )
22,4
Ph¶n øng:
H2 + AO → A + H2O
(1)
nH2 + B2On → 2B + nH2O
(2)
Theo (1) vµ (2) :
n H 2O = n H 2
→
m H 2O = 0,07 . 18 = 1,26 (g)
→
m(A, B) = 4 + 0,14 - 1,26 = 2,88 (g)
b) A ph¶n øng víi H2SO4
A + 2H2SO4
→
ASO4
+
2H2O
+
SO2
(3)
Theo (3) ta cã: nA = nSO = 0,01 (mol)
2
0,64
= 64
0,01
Suy ra
MA =
→
A lµ Cu vµ oxit cña A lµ CuO
Khèi l−îng B lµ: 2,28 - 0,64 = 2,24 (g)
n H 2 sinh ra lµ:
0,896
= 0,04( mol )
22,4
- Ph¶n øng B víi HCl lµ:
Đỗ Thị Hạnh – Trường THPT số 2 Lào Cai
9
Mét sè ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp lËp c«ng thøc ph©n tö cña chÊt dùa vµo thµnh phÇn ®Þnh l−îng
n
H2
2
B + nHCl → BCln +
Theo (4) : nB =
B
0,08
( mol )
n
(4)
Suy ra:
+ n = 1:
→
MB = 28 (lo¹i)
+ n = 2:
→
MB = 56 ( vËy B lµ Fe)
+ n = 3:
→
MB = 84 ( lo¹i)
MB =
B
22,4.n
= 28n
0,08
B
B
B
VËy B lµ Fe.
Trong muèi clorua Fe cã hãa trÞ II, nh−ng oxit cã thÓ ë ho¸ trÞ kh¸c.Do ®ã
c«ng thøc oxit lµ : FexOy
Khèi l−îng
FexOy lµ 4 (g) → mCuO = 4 - 0,01 . 80 = 3,2(g)
Ph¶n øng:
FexOy + yH2
to
xFe + yH2O
(5)
Sè mol H2 ë ph¶n øng (5) lµ: 0,07 - 0,01 = 0,06 (mol)
0,06
mol
y
Theo (5):
n FexOy =
⇒
56x + 16 y =
⇒
3,36 x = 2,24y
⇒
x : y =
C«ng thøc oxit s¾t lµ:
3,2 y
0,06
2 : 3
Fe2O3
Bμi tËp 5: Hßa tan hoµn toµn muèi MCO3 b»ng mét l−îng võa ®ñ dd H2SO4
12,25 % thu ®−îc dd MSO4 17,431%.
a.X¸c ®Þnh kim lo¹i M?
b. §un nhÑ 104,64 gam dd muèi t¹o thµnh ë trªn ®Ó lµm bay h¬i n−íc, thu
®−îc 33,36 gam tinh thÓ hi®rat. X¸c ®Þnh c«ng thøc cña tinh thÓ muèi hi®rat nµy?
Gi¶i
a. PT x¶y ra MCO3 + H2SO4
MSO4 + H2O + CO2(1)
§Ó tÝnh cho thuËn tiÖn, c¸c em cã thÓ gi¶ sö nMCO3= 1mol
khi ®ã nH2SO4 p/ø= nMSO4 t¹o ra= nCO2= 1mol
V× gi¶ thiÕt l−îng dd H2SO4 dïng võa ®ñ, tÝnh ®−îc mdd H2SO4 12,25% ®·
dïng =98: 0,625= 800 gam.
Nh− vËy dd sau ph¶n øng chÝnh lµ dd MSO4( C%= 17,431%)
Dùa vµo CT: C% MSO4=
M + 96
.100%= 17,431
M + 60 + 800 − 44
Đỗ Thị Hạnh – Trường THPT số 2 Lào Cai
(2)
10
Mét sè ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp lËp c«ng thøc ph©n tö cña chÊt dùa vµo thµnh phÇn ®Þnh l−îng
Gi¶i (2) t×m ®−îc M=56. VËy M chÝnh lµ Fe.
b.Khèi l−îng dd sau ph¶n øng = 56+ 860-44= 872 gam, chøa 1mol FeSO4
Do ®ã trong 104,64 gam dd sau ph¶n øng chøa nMSO4= 0,12 mol.
Khèi l−îng tinh thÓ muèi hi®rat= 33,36g= mFeSO4+ mH2O
mH2O=15,12gam( 0,84 mol)
§Æt c«ng thøc muèi FeSO4. nH2O, dÔ dµng tÝnh ®−îc n= 0,84: 0,12= 7
CT muèi cÇn t×m lµ: FeSO4.7H2O
Ngoµi 2 d¹ng chÝnh mµ t«i ®· tr×nh bµy ë trªn, trong qu¸ tr×nh häc c¸c em cßn
lµm quen víi mét sè d¹ng kh¸c vÒ lËp c«ng thøc ho¸ häc cña mét chÊt dùa theo
thµnh phÇn ®Þnh l−îng ®ã lµ.
3-D¹ng 3: X¸c ®Þnh c«ng thøc cña 1 chÊt dùa vμo kÕt qu¶ ph©n tÝch ®Þnh
l−îng (BiÕt thμnh phÇn % cña c¸c nguyªn tè).
Mét hîp chÊt v« c¬ AxByCz cã chøa vÒ kh«Ý l−îng A lμ a% ; % kh«Ý l−îng
B lμ b%; % kh«Ý l−îng C lμ % kh«Ý l−îng lμ C% . Ta cã tû lÖ vÒ sè mol c¸c nguyªn
tè:
B
x:y:z=
a
b
c
:
:
M A MB Mc
Trong ®ã a, b, c lμ thμnh phÇn % kh«Ý l−îng c¸c nguyªn tè trong hîp chÊt.
MA, MB, Mc lμ kh«Ý l−îng mol nguyªn tö c¸c nguyªn tè.
B
Víi c¸c hîp chÊt v« c¬ tû lÖ tèi gi¶n gi÷a x, y, z th−êng còng lμ gi¸ trÞ c¸c chØ
sè cÇn t×m.
Sè gam
L−u ý:
Sè mol =
Kh«Ý l−îng mol
Sè lÝt (®ktc)
Sè mol =
22,4
Bμi tËp 6: Ph©n tÝch mét hîp chÊt v« c¬ A cã thµnh phÇn % theo kh«Ý l−îng
cña ®ång lµ 40%; l−u huúnh 20% vµ oxy lµ 40%.
X¸c ®Þnh c«ng thøc ho¸ häc cña A
Gi¶i
V× % Cu + % S + % 0 = 40 + 20 + 40 = 100%
Nªn A chØ cã Cu, S vµ O
Gäi c«ng thøc cña A lµ: CuxSy0z
Đỗ Thị Hạnh – Trường THPT số 2 Lào Cai
11
Mét sè ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp lËp c«ng thøc ph©n tö cña chÊt dùa vµo thµnh phÇn ®Þnh l−îng
Ta cã tû lÖ sè mol c¸c nguyªn tè Cu; S; 0 lµ
X:y:z =
%Cu % S %0 40 20 40
= 0,625 : 0,625 : 2,5 = 1: 1: 4
=
:
:
: :
M Cu M S M 0 64 32 16
VËy A cã c«ng thøc ho¸ häc CuS04
Bμi tËp 7: §èt ch¸y hoµn toµn 13,6g hîp chÊt A, th× thu ®−îc 25,6 g S02 vµ
7,2g H20. X¸c ®Þnh c«ng thøc A
Gi¶i
Hîp chÊt A cã nguyªn tè lµ S vµ H (v× khi ®èt t¹o ra S02 vµ H20 ) vµ cã thÓ cã
oxy. Theo ®Ò ta cã kh«Ý l−îng nguyªn tè S vµ H lµ
nS 0 2 =
25 ,6
= 0, 4 mol = n s
64
ms = 0,4 . 32 = 12,8 (g)
nH
2
0
=
7, 2
= 0,4mol → nH = 0,8mol ; mH = 0,8( g )
18
Tæng kh«Ý l−îng 2 nguyªn tè S vµ H lµ : 12,8 + 0,8 = 13,6 (g)= mA
VËy A kh«ng cã « xy. Gäi c«ng thøc Sx Hy ta cã x : y = 0,4 : 0,8 = 1: 2 C«ng
thøc ®¬n gi¶n nhÊt cña A lµ SH2 hay H2S
Bμi tËp 8: X¸c ®Þnh c«ng thøc cña chÊt cã thµnh phÇn theo kh«Ý l−îng sau:
a. 2,04%H; 32,65% S vµ 65,31% 0
b. Ph©n tÝch mét muèi v« c¬ cã chøa 17,1% Ca; 26,5 % P; 54,7%0 vµ a % H
(Häc sinh tù lµm bµi tËp nµy )
4-D¹ng 4: t×m c«ng thøc ho¸ häc mét chÊt dùa vμo ph−¬ng tr×nh ph¶n øng
ho¸ häc:
- §Æt c«ng thøc chÊt ®· cho
- Gäi a lµ sè mol chÊt nãi trªn ®· dïng. ViÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n
øng, ®Æt sè mol a vµo ph−¬ng tr×nh vµ tÝnh sè mol c¸c chÊt cã liªn quan.
-LËp hÖ ph−¬ng tr×nh, gi¶i hÖ.
Bμi tËp 9: Hoµ tan hoµn toµn 7,2g mét kim lo¹i ho¸ trÞ II b»ng dung dÞch
HCl, thu ®−îc 6.72 lÝt H2 ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn. X¸c ®Þnh tªn kim lo¹i ®· dïng.
Đỗ Thị Hạnh – Trường THPT số 2 Lào Cai
12
Mét sè ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp lËp c«ng thøc ph©n tö cña chÊt dùa vµo thµnh phÇn ®Þnh l−îng
Gi¶i
§Æt A lµ kim lo¹i ®· dïng vµ sè mol x ®Ó ph¶n øng . Ph−¬ng tr×nh ph¶n øng:
A + 2HCl –> ACl2 + H2
1mol
1mol
x (mol)
x (mol)
Suy ra ta cã hÖ sè :
x . A = 7,2
(1)
x = 6,72 : 22,4 = 0,3
(2)
ThÕ (2) vµo (1) ta cã A = 7,2 : 0,3 = 24
VËy A lµ kim lo¹i Mg
Bμi tËp 10: Hoµ tan mét l−îng «xit kim lo¹i ho¸ trÞ II b»ng dung dÞch H2S04
10% võa ®ñ thu ®−îc mét dung dÞch muèi cã nång ®é 11,8%. T×m tªn oxÝt ®· dïng?
Gi¶i
§Æt c«ng thøc «xÝt ®· dïng lµ M0
Gäi a lµ sè mol M0 ®· dïng , ta cã ph¶n øng
M0 + H2S04 –> MS04 + H20
a
a
a
L−îng H2S04 cÇn lÊy lµ 98 a (g)
98a.
L−îng dung dÞch H2S04 cÇn lÊy
100
= 980a ( g )
10
L−îng dung dÞch muèi t¹o thµnh = a (M+ 16 )+ 980 a
Nång ®é muèi :
a(M + 96 )
11,8
=
→ 100( M + 96) = 11,8( M + 996)
a ( M + 16) + 980a 100
M = 24,36( Magie)
Cã thÓ chän a=1 cho ®¬n gi¶n
Bμi tËp 11 : Hçn hîp A gåm CuO vµ mét oxit cña Fe. Cho 5,52 gam hhA
ph¶n øng víi CO d− thu ®−îc khÝ B vµ chÊt r¾n C. Cho toµn bé khÝ B vµo 200 ml dd
KOH 0,6M ®−îc 9,52 gam hçn hîp muèi. Hßa tan toµn bé l−îng chÊt r¾n C vµo dd
HCl d− thu ®−îc 672 ml khÝ H2.
a. X¸c ®Þnh c«ng thøc cña oxit s¾t?
b. TÝnh thÓ tÝch dd chøa hh HCl 2M vµ H2SO4 1M ®Ó hßa tan hÕt 5,52g hhA?
Gi¶i
PTP¦: CuO + CO
Đỗ Thị Hạnh – Trường THPT số 2 Lào Cai
Cu + CO2 (1)
13
Mét sè ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp lËp c«ng thøc ph©n tö cña chÊt dùa vµo thµnh phÇn ®Þnh l−îng
FexOy + yCO
x Fe + yCO2(2)
Nh− vËy khÝ B lµ CO2 vµ chÊt r¾n C lµ hh( Fe, Cu)
§Ó t×m nCO2, c¸c em dùa vµo nKOH vµ khèi l−îng muèi gi¶ thiÕt cho, viÕt
c¸c ptp− cã thÓ x¶y ra gi÷a CO2 vµ KOH
§Æt a=nKHCO3 ,
b=n K2CO3
LËp hÖ pt: 100a + 138b= 9,52(3)
a+ 2b = 0,12(4)
Gi¶i hÖ 3,4 t×m ®−îc a = b = 0,04
nCO2 = 0,08 mol
Trong khi ®ã chÊt r¾n C hßa tan vµo HCl d− chØ thu ®−îc nH2 = 0,03 chøng tá
chØ cã 0,03 mol Fe( ®©y chÝnh lµ l−îng Fe chøa trong oxit s¾t t¹o thµnh)
Muèn t×m ®−îc l−îng oxi chøa trong oxit s¾t nµy ta cÇn t×m qua mét sè b−íc
nh− t×m m(Fe,Cu)
mCu
mCuO
mFexOy
mO ( 0,64 g)
nO = 0,04 mol
Tõ ®ã tÝnh x: y = 0,03 : 0,04 =3: 4
b. ThÓ tÝch cña dd chøa hh HCl 2M vµ H2SO4 1M ®Ó hßa tan hÕt 5,52g hhA(
tù tÝnh).
Mét sè bµi t−¬ng tù (c¸c em tù gi¶i)
Bμi tËp 12 :A lµ mét kim lo¹i ho¸ trÞ II. NÕu cho 2,4 g A t¸c dông víi 100ml
dung dÞch HCl 1,5 M thÊy sau ph¶n øng vÉn cßn 1 phÇn A ch−a tan hÕt. Còng 2,4 A
nÕu t¸c dông víi 125ml dung dÞch HCl 2M thÊy sau ph¶n øng vÉn cßn d− axÝt. X¸c
®Þnh kim lo¹i A.
Bμi tËp 13: Hoµ tan hoµn toµn 4g mét «xÝt kim lo¹i ho¸ trÞ 3, b»ng dung
dÞch HN03 37,8 %( võa ®ñ ) thu ®−îc dung dÞch muèi cã nång ®é 41,72%.
a. T×m c«ng thøc «xÝt ®· dïng
b. Lµm l¹nh dung dÞch muèi ë trªn thÊy tho¸t ra 8,08 g muèi r¾n. Läc t¸ch
muèi r¾n thÊy nång ®é cña muèi trong n−íc läc lµ : 34,7%
X¸c ®Þnh c«ng thøc muèi r¾n t¸ch ra trong thÝ nghiÖm?
Bμi tËp 14: X lµ hçn hîp cña 3 chÊt gåm kim lo¹i R, oxit vµ muèi sunfat cña
nã( R cã hãa tri 2 kh«ng ®æi trong c¸c hîp chÊt). Chia 29,6g X thµnh 2 phÇn b»ng
nhau.
PhÇn 1: ®em hßa tan trong dd H2SO4 lo·ng, d− ®−îc ddA , khÝ B. L−îng khÝ B
nµy võa ®ñ ®Ó khö hÕt 16g CuO. Sau ®ã cho ddA t¸c dông víi dd KOH d− ®Õn khi
Đỗ Thị Hạnh – Trường THPT số 2 Lào Cai
14
Mét sè ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp lËp c«ng thøc ph©n tö cña chÊt dùa vµo thµnh phÇn ®Þnh l−îng
ph¶n øng kÕt thóc thu ®−îc kÕt tña C. Nung C ®Õn khèi l−îng kh«ng ®æi thu ®−îc
14g chÊt r¾n.
PhÇn 2: Cho t¸c dông víi 200ml dd CuSO4 1,5M. Sau khi ph¶n øng kÕt thóc
t¸ch bá chÊt r¾n, c« c¹n phÇn dd th× thu ®−îc 46g muèi khan.
a. ViÕt c¸c PTP¦ x¶y ra?
b. X¸c ®Þnh R?
c. TÝnh %(m) c¸c chÊt trong X?
5-D¹ng 5: LËp C«ng thøc ph©n tö cña hîp chÊt h÷u c¬ gåm c¸c nguyªn tè:
C, H, 0
- D¹ng ®èt ch¸y (hay ph©n tÝch ) a (g) mét hîp chÊt h÷u c¬ A gåm C, H , 0 ta
thu ®−îc b (g) C02 vµ c (g) H20. LËp c«ng thøc cña A, BiÕt khèi l−îng ph©n tö cña A
lµ (MA).
- §Ó gi¶i bµi to¸n d¹ng nµy ta cã thÓ dïng mét trong ba c¸ch sau:
C¸ch 1: C«ng thøc ph©n tö cña hîp chÊt A cã d¹ng CxHy0z
TÝnh %C =
3b.100
11a
c
.100
9a
%H =
%O = 100% - (C% + H%)
LËp tû lÖ:
y
12 x
16 z M A
=
=
=
C % H % 0% 100
Suy ra x, y, z
c
3b
;
mH =
11
9
m0 = a − (mc + m H )
C¸ch 2: TÝnh mc =
LËp tû lÖ :
y
12 x
16 z M A
=
=
=
a
mc m H m0
Suy ra x, y, z
C¸ch 3: Dùa vµo ph−¬ng tr×nh ph¶n øng ch¸y tæng qu¸t
y
y
CxHy + ⎛⎜ x + ⎞⎟0 2 → xC 0 2 + H 2 0
4⎠
⎝
2
y z
y
CxHy0z + ⎛⎜ x + − ⎞⎟0 2 → xC 0 2 + H 2 0
⎝
4
2⎠
2
Dùa vµo d÷ kiÖn bµi to¸n ®−a vÒ sè mol lËp tû lÖ t−¬ng ®−¬ng suy ra x, y, z.
Đỗ Thị Hạnh – Trường THPT số 2 Lào Cai
15
Mét sè ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp lËp c«ng thøc ph©n tö cña chÊt dùa vµo thµnh phÇn ®Þnh l−îng
Bμi tËp 15: §èt ch¸y 4,5 g hîp chÊt h÷u c¬ A. BiÕt A chøa C, H, 0 vµ thu ®−îc
9,9g khÝ C02 vµ 5,4g H20.
LËp c«ng thøc ph©n tö cña A?( BiÕt kh«Ý l−îng ph©n tö A b»ng 60)
Gi¶i
Dùa vµo % kh«Ý l−îng c¸c nguyªn tè:
C«ng thøc ph©n tö cã d¹ng : CxHy0z
%C =
3b
9,9.3
.100 =
.100 = 60%
11a
11.4,5
%H =
c
5,4
.100 =
.100 = 13,33%
9a
9.4,5
%O = 100 − (60 + 13,33) = 26,67%
LËp tû lÖ :
y
z
12 x
60
=
=
=
60 13,33 26,27 100
–> x = 3;
y = 8;
z=1
C¸ch 2: C¸c em tù lµm t−¬ng tù
C¸ch 3: Dùa vµo ph−¬ng tr×nh ph¶n øng ch¸y tæng qu¸t
C«ng thøc hîp chÊt höu c¬ cã d¹ng :
CxHy0z
Theo ®Ò ra ta cã
Sè mol cña A : n A =
4,5
= 0,075mol
60
Sè mol cña H20 :
nH
20
=
Sè mol cña C02 :
nC 0 =
2
9,9
= 0,225mol
44
5,4
= 0,3mol
18
y z
y
Ph−¬ng tr×nh ph¶n øng : CxHy0z + ⎛⎜ x + − ⎞⎟0 2 → xC 0 2 + H 2 0
⎝
1mol …. ⎛⎜ x +
⎝
4
2⎠
2
y z⎞
y
− ⎟ (mol)…. x (mol)… ( mol )
2
4 2⎠
1
x
=
→ x=3
0,075 0,225
Suy ra :
y
1
=
→ y =8
0,075 0,3.2
MÆt kh¸c: MC H 0 = 60
3
8 z
Hay : 36 + 8 + 16z =60 –> z = 1
VËy c«ng thøc cña A lµ C3H80
Đỗ Thị Hạnh – Trường THPT số 2 Lào Cai
16
Mét sè ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp lËp c«ng thøc ph©n tö cña chÊt dùa vµo thµnh phÇn ®Þnh l−îng
Nh−ng thùc tÕ víi d¹ng bµi tËp trªn t«i h−íng dÉn c¸c em cã mét ph−¬ng ph¸p
ng¾n gän, dÔ hiÓu ®ã lµ t×m CTPT th«ng qua t×m CT§GN( C«ng thøc ®¬n gi¶n nhÊt).
Néi dung ph−¬ng ph¸p nh− sau:
CTPT cña mét hîp chÊt h÷u c¬ A lµ CxHyOzNt
x:y:z:t = nC: nH : nO : nN
TÝnh tû lÖ x: y: z : t = a:b: c:d. (a, b, c, d : nguyªn, d−¬ng vµ ®¬n gi¶n nhÊt)
Dùa vµo gi¶ thiÕt cho, tÝnh MA
Ta cã ( CaHbOcNd)n = MA, tÝnh gi¸ trÞ cña n, tõ ®ã lËp ®−îc CTPT cña A
Bμi tËp 16: ®èt ch¸y hoµn toµn 7,5g mét Hy®ro c¸c bon A ta thu ®−îc 22 g
C02 vµ 13,5g H20 . BiÕt tû khèi h¬i so víi hy®ro b»ng 15. LËp c«ng thøc ph©n tö cña
A. (häc sinh tù gi¶i)
Bμi tËp 17: §Ó ®èt ch¸y hoµn toµn 2,24 lÝt hîp chÊt h÷u c¬ A ( thÓ khÝ) cÇn sö
dông võa hÕt 13,44 lÝt O2. Ph¶n øng t¹o thµnh hçn hîp khÝ B gåm CO2 vµ h¬i H2O.
DÉn B lÇn l−ît qua b×nh 1 chøa 72,8 gam dd H2SO4 98% vµ b×nh 2 chøa 800 ml dd
NaOH 0,625M. Ng−êi ta thÊy ë b×nh 1 t¹o thµnh dd H2SO4 89,18%, ë b×nh 2 t¹o
thµnh dd chøa 35,8gam muèi. Cho biÕt c¸c thÓ tÝch khÝ ®o ë ®ktc. H·y x¸c ®Þnh
CTPT cña A?
Gi¶i
¥ bµi tËp nµy møc ®é ®· ®ù¬c n©ng cao râ rÖt. L−îng CO2 vµ H2O kh«ng cho
s½n, häc sinh ph¶i dùa vµo gi¶ thiÕt ®Ó tÝnh.
Khi tÝnh l−îng H2O, t«i ph©n tÝch ®Ó c¸c em tù ph¸t hiÖn ra l−îng H2O nµy ®·
lµm cho nång ®é dd H2SO4 tõ 98% gi¶m xuèng cßn 89,18%. §©y chÝnh lµ d¹ng to¸n
pha lo·ng dung dÞch mµ kh«ng cã ph¶n øng x¶y ra.
m H2SO4 nguyªn chÊt = 72,8. 0,98= 71,344 (g)
m dd H2SO4 sau khi pha lo·ng( H2O hÊp thô vµo)=
71,344
= 80(g)
0,8918
m H2O = 80-72,8 = 7,2 (g)
nH2O=
7, 2
= 0,4 (mol)
18
TÝnh l−îng CO2, gi¶ thiÕt cho biÕt l−îng NaOH tiªu thô vµ l−îng muèi t¹o
thµnh.
Gi¶ sö ph¶n øng x¶y ra theo c¶ 2 h−íng
CO2 + NaOH
NaHCO3
(1)
CO2 + 2NaOH
Na2CO3 + H2O (2)
§Æt nNaHCO3= a, nNa2CO3= b, c¸c em dÔ dµng lËp ®−îc hÖ pt
84 a+ 106b = 35,8 (3)
Đỗ Thị Hạnh – Trường THPT số 2 Lào Cai
17
Mét sè ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp lËp c«ng thøc ph©n tö cña chÊt dùa vµo thµnh phÇn ®Þnh l−îng
a+ 2b= 0,5 (4)
Gi¶i hÖ 3,4 t×m ®−îc a= 0,3, b=0,1( tháa m·n)
VËy tÝnh ®−îc nCO2= 0,4 mol
Còng tõ ®ã c¸c em cã thÓ tÝnh ®−îc mA= mCO2+ mH2O – mO2 = 5,6 (g)
ChØ ra ®−îc A chØ chøa C, H
A cã CTPT CnH2n (v× nH2O= nCO2)
DÔ dµng t×m ®−îc CTPT cña A lµ C4H8.
Bμi tËp 18: §Ó ®èt ch¸y mét l−îng Hi®rocacbon X cÇn dïng võa hÕt 5,376 lÝt
O2(®ktc). S¶n phÈm t¹o thµnh sau ph¶n øng lÇn l−ît dÉn qua b×nh 1 chø¨ H2SO4 ®Æc,
d−, b×nh 2 chøa dd cã 0,08 mol Ca(OH)2. KÕt thóc thÝ nghiÖm thÊy khèi l−îng b×nh 1
t¨ng 4,32 gam cßn ë b×nh 2 cã mét chÊt kÕt tña tr¾ng. X¸c ®Þnh CTPT cña X vµ tÝnh
khèi l−îng kÕt tña t¹o thµnh ë b×nh 2.
Gi¶i
Víi bµi nµy dÔ dµng tÝnh ®−îc mH2O= 4,32 gam( 0,24 mol)
Ap dông b¶o toµn nguyªn tè : nOp/ø = nO( CO2) + nO( H2O)
Tõ ®ã tÝnh ®−îc nCO2= 0,12 mol
Suy ra A lµ mét Ankan, nA= nH2O – nCO2= 0,12 mol
DÔ dµng t×m ®−îc A lµ CH4
§Ó tÝnh khèi l−îng kÕt tña tr¾ng t¹o ra ë b×nh 2, c¸c em ¸p dông d¹ng to¸n tïy tû lÖ
s¶n phÈm t¹o thµnh kh¸c nhau sÏ tÝnh ®−îc mCO2 = 4gam.
Qua 18 vÝ dô ë 5 d¹ng kh¸c, ë c¸c møc ®é tõ dÔ ®Õn khã, ®−îc lùa chän sao cho phï
hîp víi c¸c ®èi t−îng häc sinh. Mçi d¹ng ®Òu cã h−íng dÉn ph−¬ng ph¸p tæng quan,
mçi vÝ dô cã nh÷ng ph©n tÝch ®Ó häc sinh cã thÓ trªn c¬ së ®ã hiÓu bµi s©u s¾c vµ vËn
dông mét c¸ch linh ho¹t.
V- KÕt qu¶:
Sau thêi gian ¸p dông ®Ò tµi nµy vµo gi¶ng d¹y t«i thÊy chÊt l−îng häc sinh
®−îc n©ng cao lªn râ rÖt.
1. D¹ng bμi c¬ b¶n
HiÓu vμ gi¶i
th«ng th¹o
BiÕt c¸ch gi¶i
nh−ng ch−a
thμnh th¹o
Ch−a biÕt c¸ch
gi¶i
Sè l−îng
36
8
6
Tû lÖ
72%
16%
12%
Đỗ Thị Hạnh – Trường THPT số 2 Lào Cai
18
Mét sè ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp lËp c«ng thøc ph©n tö cña chÊt dùa vµo thµnh phÇn ®Þnh l−îng
2. D¹ng n©ng cao
HiÓu vμ gi¶i
th«ng th¹o
BiÕt c¸ch gi¶i
nh−ng ch−a
thμnh th¹o
Ch−a biÕt c¸ch
gi¶i
Sè l−îng
12
22
16
Tû lÖ
24%
44%
32%
Trong n¨m häc 2010-2011, t«i còng ¸p dông trong viÖc båi d−ìng ®éi tuyÓn
HSG 10 phæ th«ng ë nh÷ng néi dung cã liªn quan vµ b−íc ®Çu còng cã nh÷ng kÕt
qu¶ kh¶ quan.
C. KÕt luËn
Nhê ¸p dông nh÷ng kinh nghiÖm gi¶ng d¹y nªu trªn, t«i nhËn thÊy ®· gióp c¸c
em häc sinh x©y dùng ®−îc ph−¬ng ph¸p gi¶i c¸c bµi tËp d¹ng”X¸c ®Þnh CTHH cña
chÊt ”, t¹o ra ®−îc høng thó trong c¸c giê häc Ho¸ nhÊt lµ giê bµi tËp. §ång thêi dÉn
d¾t c¸c em häc sinh tõng b−íc quen dÇn víi thãi quen ph¶i lËp luËn, t− duy logic khi
gi¶i c¸c to¸n ho¸. Khi c¸c em n¾m v÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n, c¸c em sÏ vËn dông tèt
khi lµm c¸c bµi tËp tr¾c nghiÖm( cã tèc ®é lµm bµi nhanh vµ ®é chÝnh x¸c cao).C¸c
em häc sinh cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn víi c¸c bµi thi §H-C§-THCN
Bªn c¹nh ®ã còng t«i thÊy r»ng muèn ®¹t ®−îc kÕt qu¶ cao trong c«ng t¸c båi
d−ìng häc sinh giái , tr−íc hÕt ng−êi thÇy ph¶i cÇn mÉn chÞu khã nh−ng mang tÝnh
s¸ng t¹o trong viÖc h−íng dÉn «n tËp cho häc sinh . VÒ phÝa häc sinh ph¶i n¾m v÷ng
kiÕn thøc c¬ b¶n , say s−a víi bé m«n, biÕt c¸ch khai th¸c triÖt ®Ó c¸c d÷ kiÖn cña ®Ò
cho. Khi ch−a t×m ®−îc h−íng gi¶i cÇn ®Æt c¸c c©u hái tr−íc c¸c d÷ kiÖn ®Ó suy luËn,
kh«ng ®−îc ch¸n n¶n. Dï cho c¸ch em sèng ë vïng n«ng th«n vµ häc ë mét tr−êng
nghÌo vÒ c¬ së vËt chÊt. Nh−ng nh÷ng kh¸m kh¸ vÒ ho¸ häc mµ c« trß t×m ra sÏ lµm
c¸c em yªu m«n häc, yªu quª h−¬ng ®Êt n−íc vµ cã nhiÒu m¬ −íc cho t−¬ng lai sau
nµy c¸c em sÏ ®−îc häc ë c¸c khèi khoa häc tù nhiªn, ch¾p c¸nh cho nh÷ng −íc m¬
hoµi b·o ®Ó trë thµnh nh÷ng kÜ s−, b¸c sÜ hoÆc nh÷ng ng−êi gi¸o viªn ®øng trªn môc
Đỗ Thị Hạnh – Trường THPT số 2 Lào Cai
19
- Xem thêm -
.PDF 
22 
45722 
77 
