Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Skkn lồng ghép giáo dục kĩ năng sống về giao tiếp trong dạy học ngữ văn ở trườn...

Tài liệu Skkn lồng ghép giáo dục kĩ năng sống về giao tiếp trong dạy học ngữ văn ở trường thpt

.DOC
44
760
112

Mô tả:

Lồng ghép giáo dục kĩ năng sống về giao tiếp trong dạy học Ngữ văn ở trường THPT A- MỞ ĐẦU I- Đặt vấn đê: 1- Thực trạng của vấn đê đòi hỏi phải có giải pháp mới để giải quyết: Trước yêu cầu đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo hiện nay, giáo dục kĩ năng sống cho người học là trách nhiệm của mỗi quốc gia và đã được nhiều quốc gia trên thế giới đưa vào dạy cho học sinh trong các trường phổ thông, dưới nhiều hình thức khác nhau. Chương trình hành động Dakar về Giáo dục cho mọi người (Senegal - 2000) đã đặt ra trách nhiệm cho mỗi quốc gia phải đảm bảo cho người học được tiếp cận với chương trình giáo dục kĩ năng sống phù hợp và kĩ năng sống cần được coi như một nội dung của chất lượng giáo dục. Ở Việt Nam, để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ, đáp ứng nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và nhu cầu phát triển của người học, giáo dục phổ thông đã và đang được đổi mới mạnh mẽ theo bốn trụ cột của giáo dục thế kỉ XXI, mà thực chất là cách tiếp cận kĩ năng sống, đó là : Học để biết, Học để làm, Học để tự khẳng định mình và Học để cùng chung sống. Mục tiêu giáo dục phổ thông đã và đang chuyển hướng từ chủ yếu là trang bị kiến thức sang trang bị những năng lực cần thiết cho các em học sinh. Phương pháp giáo dục phổ thông cũng đã và đang được đổi mới theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của người học, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, tăng cường khả năng làm việc theo nhóm, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh. Nội dung giáo dục kĩ năng sống đã dược tích hợp trong một số môn học và các hoạt động giáo dục trong trường phổ thông, việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh còn được thực hiện thông qua nhiều chương trình, dự án như: Giáo dục bảo vệ môi trường, giáo dục phòng tránh HIV/AIDS, giáo dục phòng chống ma túy, giáo Saùng kieán kinh nghieäm -1- Phaïm Thò Ninh Thuûy dục phòng tránh thương tích,... Đây chính là giáo dục kĩ năng sống gắn với những nội dung/ vấn đề cụ thể. Tuy nhiên, qua khảo sát, chúng tôi nhận thấy sự quan tâm của lãnh đạo và giáo viên về vấn đề giáo dục giá trị sống và kĩ năng sống cho học sinh còn nhiều hạn chế. Mặt khác, việc tổ chức giáo dục kĩ năng sống có những đặc thù riêng khác với các hoạt động giáo dục khác, nội dung giáo dục không chỉ diễn ra trong môn học mà còn thông qua một số hoạt động khác (hoạt động ngoài giờ lên lớp, câu lạc bộ,...) cho nên phải tính đến cơ sở vật chất, kinh phí thực hiện. Thêm vào đó, thói quen chú trọng vào kiến thức mang tính lý thuyết của giáo viên sẽ là cản trở lớn khi triển khai giáo dục kĩ năng sống, loại hình giáo dục nhằm tạo thói quen, thái độ, hành vi ứng xử phù hợp với các tình huống của cuộc sống. Đồng thời, đội ngũ giáo viên chưa được đào tạo bài bản về giáo dục giá trị sống, kĩ năng sống, không có giáo viên chuyên trách… cán bộ quản lý, giáo viên còn gặp nhiều khó khăn. Từ đó các trường THPT còn gặp nhiều lúng túng trong việc tổ chức giáo dục kĩ năng sống qua các hoạt động thích hợp, chưa tận dụng hoặc có thực hiện song không mang ý nghĩa hình thành và phát triển kĩ năng sống trong giảng dạy các môn học; thiếu các điều kiện tối thiểu để tiến hành giáo dục kĩ năng sống trong nhà trường, trước hết là tài liệu cho giáo viên và cho học sinh. Hơn nữa, trên thực tế, việc quá chú trọng vào chuyên môn học tập của mình khiến tính năng động của học sinh trong môi trường giao tiếp còn yếu, rất nhiều các bạn trẻ không biết cách bắt đầu một câu chuyện dù là đơn giản nhất, không biết ứng xử và thể hiện thế mạnh của mình khi đứng trước nhà tuyển dụng...Trong tháp nhu cầu của Maslow thì nhu cầu xã hội, trong đó có giao tiếp đứng ở tầng thứ 3 sau nhu cầu về sinh lý và an toàn. Ông cha ta cùng từng nói: "Sự ăn cho ta cái lực, sự ở cho ta cái trí và sự bang giao cho ta cái nghiệp". Không chỉ vậy, một trong ba yêu cầu hàng đầu của nhà tuyển dụng ngày nay đó là giao tiếp tốt. Song chúng ta cũng phải nhận thấy rằng nhiều sinh viên ra trường có kiến thức tốt mà khả năng giao tiếp còn yếu. Hiện nay, những người đi học nhận thấy, việc các bạn trẻ có điều kiện giao tiếp và tiếp xúc với môi trường thực tế còn quá ít. Tại các trường Saùng kieán kinh nghieäm -2- Phaïm Thò Ninh Thuûy THPT, việc đào tạo cho sinh viên về kĩ năng cơ bản như giao tiếp còn rất hạn chế, hoặc trên góc độ lý thuyết là chính mà thiếu đi quá trình luyện tập, kĩ năng cần tập luyện mới trở nên thành thạo. Trong khi đó, nhu cầu của cuộc sống và công việc sau này đòi hỏi mỗi con người phải có khả năng giao tiếp, thậm chí phải có nghệ thuật và chiến lược giao tiếp. Đứng trước nhu cầu đó, có nhiều cách thức để nâng cao khả năng giao tiếp cho người học. Các bạn trẻ ngày nay đang đổ xô tìm đến các trung tâm đào tạo và rèn luyện những kỹ năng cơ bản trong đó có kĩ năng giao tiếp. Hành trang cho bạn trẻ bước vào công việc, áp lực cuộc sống chính là những kỹ năng giao tiếp với đồng nghiệp bạn bè trong cuộc sống. Ở các trường THPT, mục tiêu giáo dục cũng đặt ra yêu cầu tăng cường việc giáo dục kĩ năng sống nói chung và kĩ năng sống về giao tiếp cho học sinh. Ngữ văn là một bộ môn vừa có giá trị nhận thức vừa là một lĩnh vực nghệ thuật tác động mạnh đến tâm hồn con người, được đánh giá là có tiềm năng giáo dục kĩ năng sống và kĩ năng sống về giao tiếp cho học sinh. Nhận thức sâu sắc về tầm quan trọng của việc tích hợp giáo dục kĩ năng sống và giáo dục kĩ năng sống về giao tiếp trong bộ môn mà mình giảng dạy, môn Ngữ văn, chúng tôi mạnh dạn nêu lên những đề xuất về Đê xuất một số phương pháp lồng ghép giáo dục kĩ năng sống vê giao tiếp trong dạy học Ngữ văn ở Trường THPT . 2- Ý nghĩa và tác dụng của giải pháp mới: Đối với những người làm công tác giảng dạy, chúng tôi xác định rõ tầm quan trọng của việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong nhà trường phổ thông. Trước hết giáo dục kĩ năng sống thúc đẩy sự phát triển cá nhân và xã hội. Thực tế cho thấy, có khoảng cách giữa nhận thức và hành vi của con người, có nhận thức đúng chưa chắc hành vi đã đúng. Chẳng hạn : nhiều người biết hút thuốc lá là có hại cho sức khỏe, có thể dẫn đến ung thư vòm họng, ung thư phổi,...nhưng họ vẫn hút thuốc. Có những người là luật sư, công an, thẩm phán,...có hiểu biết rất Saùng kieán kinh nghieäm -3- Phaïm Thò Ninh Thuûy rõ về pháp luật nhưng vẫn vi phạm về pháp luật,...Đó chính là vì họ đã thiếu kĩ năng sống. Có thể nói kĩ năng sống chính là những nhịp cầu giúp con người biến kiến thức thành thái độ, hành vi về thói quen tích cực, lành mạnh. Người có kĩ năng sống phù hợp sẽ luôn vững vàng trước những khó khăn, thử thách; biết ứng xử, giải quyết vấn đề một cách tích cực và phù hợp họ thường thành công hơn trong cuộc sống, luôn yêu đời và làm chủ cuộc sống của mình. Ngược lại người thiếu kĩ năng sống thường bị vấp váp, dễ bị thất bại trong cuộc sống. Ví dụ như người không có kĩ năng giao tiếp sẽ khó khăn hơn trong việc xây dựng các mối quan hệ tốt đẹp với mọi người xung quanh, sẽ khó khăn hơn trong hợp tác cùng làm việc, giải quyết những nhiệm vụ chung,... Không những thúc đẩy sự phát triển cá nhân, kĩ năng sống còn góp phần thúc đẩy sự phát triển của xã hội, giúp nhăn ngừa các vấn đề xã hội và bảo vệ quyền con người. Việc giáo dục kĩ năng sống nhất là kĩ năng về giao tiếp sẽ thúc đẩy những hành vi mang tính xã hội tích cực, giúp nâng cao chất lượng cuộc sống xã hội và giảm các vấn đề xã hội. Giáo dục kĩ năng sống còn giải quyết một cách tích cực nhu cầu và quyền con người, quyền công dân được ghi trong luật pháp Việt Nam và quốc tế. Trong giai đoạn hiên nay, đối với thế hệ trẻ, việc giáo dục kĩ năng sống càng trở nên cấp thiết, bởi vì: Các em chính là những chủ nhân tương lai của đất nước, là những người sẽ quyết định sự phát triển của đất nước trong những năm tới. Nếu không có kĩ năng sống, các em sẽ không thể thực hiện tốt trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và đất nước. Trên thực tế, những thay đổi nhanh chóng trong xã hội và thay đổi tâm sinh lý của chính bản thân trẻ chưa thành niên đang có tác động lớn đối với các em. Lứa tuổi học sinh là lứa tuổi đang hình thành những giá trị nhân cách, giàu ước mơ, ham hiểu biết, thích tìm tòi, khám phá song còn thiếu hiểu biết sâu sắc về xã hội, còn thiếu kinh nghiệm sống, dễ bị lôi kéo, kích động...Đặc biệt là trong bối cảnh hội nhập quốc tế và cơ chế thị trường hiện nay, thế hệ trẻ thường xuyên chịu tác Saùng kieán kinh nghieäm -4- Phaïm Thò Ninh Thuûy động đan xen của những yếu tố tích cực và tiêu cực, luôn được đặt vào hoàn cảnh phải lựa chọn những giá trị, phải đương dầu với những khó khăn, thách thức, những áp lực tiêu cực. Nếu không được giáo dục kĩ năng sống, nếu thiếu kĩ năng sống, các em dễ bị lôi kéo vào các hành vi tiêu cực, bạo lực, vào lối sống ích kỉ, lai căng, thực dụng, dễ bị phát triển lệch lạc về nhân cách. Một trong các nguyên nhân dẫn đến các hiện tượng tiêu cực của một bộ phận học sinh phổ thông trong thời gian vừa qua như : nghiện hút, bạo lực học đường, đua xe máy, ăn chơi sa đọa,..chính là do các em thiếu những kĩ năng sống cần thiết như : kĩ năng xác định giá trị, kĩ năng từ chối, kĩ năng kiên định, kĩ năng giải quyết mâu thuẫn, kĩ năng thương lượng, kĩ năng giao tiếp,... Vì vậy, việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT là rất cần thiết, giúp các em rèn luyện hành vi có trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và Tổ quốc; giúp các em có khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống, xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè và mọi người, sống tích cực, chủ động, an toàn, hài hòa và lành mạnh. Và làm được như vậy tức là chúng ta đã thực hiện được mục tiêu giáo dục phổ thông, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông. Hơn nữa, kĩ năng sống về giao tiếp có vai trò hết sức quan trọng. Bằng cách truyền đạt được thông điệp của mình một cách thành công, bạn đã truyền đi được suy nghĩ cũng như ý tưởng của mình một cách hiệu quả. Khi không thành công trong giao tiếp, những suy nghĩ, ý tưởng của bạn sẽ không được đối tượng giao tiếp tiếp nhận phản ánh được những cái đó của chính bạn, gây nên sự sụp đổ trong giao tiếp và tạo thành những rào cản trên con đường đạt tới mục tiêu của bạn – cả trong đời tư và trong sự nghiệp. Saùng kieán kinh nghieäm -5- Phaïm Thò Ninh Thuûy Trong một cuộc điều tra mới đây về những thành viên mới của một công ty với hơn 50000 nhân viên, người ta đã cho rằng kĩ năng giao tiếp là yếu tố mang tính quyết định trong việc tuyển chọn một người quản lý. Cuộc điều tra do trường Đại học Thương mại Pittsburgh (Hoa Kì) đã chỉ ra rằng các kĩ năng giao tiếp bao gồm cả việc trình bày nói và viết cũng như khả năng làm việc với người khác là những yếu tố chính tạo nên thành công trong nghề nghiệp. Mặc dù càng ngày người ta càng nhận thức rõ hơn về tầm quan trọng của các kĩ năng giao tiếp, nhưng nhiều cá nhân vẫn đang chật vật vì điều này, họ không thể trao đổi những suy nghĩ và ý tưởng của họ một cách hiệu quả ở cả ở dạng nói hay viết. Sự hạn chế này khiến họ gần như không thể thể hiện được hết khả năng của mình trong công việc cũng như không tiến thân được. Mặt khác, chúng tôi nhận thấy rằng, với đặc trưng của một môn học về khoa học xã hội và nhân văn, bên cạnh nhiệm vụ hình thành và phát triển ở học sinh năng lực sử dụng tiếng Việt, năng lực tiếp nhận văn bản văn học và các loại văn bản khác, môn Ngữ văn còn giúp học sinh có được những hiểu biết về xã hội, văn hoá, văn học, lịch sử, đời sống nội tâm của con người. Với tính chất là một môn học công cụ, môn Ngữ văn giúp học sinh có năng lực ngôn ngữ để học tập, khả năng giao tiếp, nhận thức về xã hội và con người. Với tính chất là môn học giáo dục thẩm mĩ, môn Ngữ văn giúp học sinh bồi dưỡng năng lực tư duy, làm giàu xúc cảm thẩm mĩ và định hướng thị hiếu lành mạnh để hoàn thiện nhân cách. Vì thế, Ngữ văn là môn học có những khả năng đặc biệt trong việc giáo dục các kĩ năng sống cho học sinh, nhất là giáo dục kĩ năng sống về giao tiếp. 3- Phạm vi nghiên cứu của đê tài: Giáo dục kĩ năng sống ở trường THPT là một hoạt động phức hợp, đa dạng. Giáo dục kĩ năng sống được thực hiện trên các giờ học, ở các môn học, trong các hoạt động lao động, hoạt động đoàn thể - xã hội, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên Saùng kieán kinh nghieäm -6- Phaïm Thò Ninh Thuûy lớp và các hoạt động giáo dục khác. Tuy nhiên, là một giáo viên giảng dạy bộ môn Ngữ văn, chúng tôi chỉ đề xuất một số phương pháp lồng ghép giáo dục kĩ năng sống trong quá trình giảng dạy các bài học của môn Ngữ văn. Hơn nữa, dựa trên định hướng giáo dục kĩ năng sống của Bộ giáo dục và đào tạo, nội dung giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong nhà trường phổ thông gồm rất nhiều kĩ năng cụ thể như : Kĩ năng tự nhận thức, xác định giá trị, kiểm soát cảm xúc, ứng phó với căng thẳng, tìm kiếm sự hỗ trợ, thể hiện sự tự tin, giao tiếp, lắng nghe tích cực, thể hiện sự cảm thông, thương lượng, giải quyết mâu thuẫn, hợp tác, tư duy phê phán, tư duy sáng tạo, ra quyết định, giải quyết vấn đề, kiên định, đảm nhận trách nhiệm, đặt mục tiêu, quản lí thời gian, tìm kiến và xử lí thông tin. Song, vì đặc thù của môn dạy, đặc thù hoạt động giáo dục và điều kiện cụ thể của nhà trường, chúng tôi lựa chọn giáo dục kĩ năng sống vê giao tiếp để lồng ghép trong dạy học Ngữ văn, từ đó tích cực hóa phương pháp dạy học của bản thân và tạo hứng thú cho học sinh trong giờ học. Cùng với nhu cầu bức thiết phải đổi mới nền giáo dục như hiện nay, đồng thời ngành giáo dục ý thức rõ cần phải truyền đạt các kĩ năng sống cho học sinh trong thời kì hội nhập như bây giờ, trong quá trình triển khai đề tài, chúng tôi cũng tập trung cho vấn đề phương pháp lồng ghép giáo dục kĩ năng sống, nhưng chỉ đề xuất một số phương pháp lồng ghép giáo dục kĩ năng sống về giao tiếp có tính chủ quan mà chúng tôi rút kinh nghiệm từ thực tiễn giảng dạy của mình. Đây là những phương pháp mà chúng tôi đã có những thử nghiệm bước đầu và đạt được hiệu quả nhất định. II- Phương pháp tiến hành: 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn có tính định hướng cho việc nghiên cứu, tìm giải pháp của đê tài: a. Cơ sở lí luận : Theo thống kê của các nhà tâm lí học, để đạt thành công trong cuộc sống kĩ năng mềm (trí tuệ cảm xúc), còn gọi là kĩ năng sống chiếm 85%, kĩ năng cứng( trí Saùng kieán kinh nghieäm -7- Phaïm Thò Ninh Thuûy tuệ lô-gic) chỉ chiếm 15%. Vì vậy phương pháp dạy học tích cực nói chung, dạy Ngữ văn nói riêng cần phải tăng cường giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. Thuật ngữ kĩ năng sống là một thuật ngữ tương đối mới trong dạy học, nó bắt đầu xuất hiện trong các trường trung học phổ thông Việt Nam từ những năm 1995-1996, thông qua dự án "Giáo dục kĩ năng sống để bảo vệ sức khỏe và phòng chống HIV/AIDS cho thanh thiếu niên trong và ngoài nhà trường" do UNICEF phối hợp với Bộ giáo dục và Đào tạo cùng Hội Chữ thập đỏ Việt Nam thực hiện. Từ đó đến nay, nhiều cơ quan, tổ chức trong nước và quốc tế đã tiến hành giáo dục kĩ năng sống gắn với giáo dục các vấn đề xã hội như: phòng chống ma túy, phòng chống mại dâm, phòng chống buôn bán phụ nữ và trẻ em, phòng chống tai nạn và thương tích, phòng chống tai nạn bom mìn, bảo vệ môi trường,... Giáo dục phổ thông nước ta những năm vừa qua đã được đổi mới cả về mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học gắn với bốn trụ cột giáo dục của thế kỉ XXI : Học để biết, Học để làm, Học để tự khẳng định mình và Học để cùng chung sống, mà thực chất là một cách tiếp cận kĩ năng sống. Đặc biệt, rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo xác định là một trong năm nội dung của phong trào thi đua "Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực" trong các trường phổ thông. Vậy kĩ năng sống là gì ? Có nhiều quan niệm khác nhau về kĩ năng sống : -Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), kĩ năng sống là khả năng để có hành vi thích ứng (adaptive) và tích cực (positive), giúp các cá nhân có thể ứng xử hiệu quả trước các nhu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày. -Theo Quỹ nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF), kĩ năng sống là cách tiếp cận giúp thay đổi hoặc hình thành hành vi mới. Cách tiếp cận này lưu ý đến sự cân bằng về tiếp thu kiến thức, hình thành thái độ và kĩ năng. -Theo Tổ chức văn hóa, khoa học và giáo dục Liên hợp quốc (UNESCO), kĩ năng sống gắn với 4 trụ cột của giáo dục, đó là : Học để biết gồm các kĩ năng tư duy như : tư duy phê phán, tư duy sáng tạo, ra quyết định, giải quyết vấn đề, nhận Saùng kieán kinh nghieäm -8- Phaïm Thò Ninh Thuûy thức được hậu quả,...Học làm người gồm các kĩ năng cá nhân như : ứng phó với căng thẳng, kiểm soát cảm xúc, tự nhận thức, tự tin,...; Học để sống với người khác gồm các kĩ năng xã hội như ; giao tiếp, thương lượng, tự khẳng định, hợp tác, làm việc theo nhóm, thể hiện sự cảm thông; Học để làm gồm các kĩ năng thực hiện công việc và các nhiệm vụ như : kĩ năng đặt mục tiêu, đảm nhận trách nhiệm,... Từ những quan niệm trên đây, có thể thấy kĩ năng sống bao gồm một loạt các kĩ năng cụ thể, cần thiết cho cuộc sống hằng ngày của con người. Bản chất của kĩ năng sống là kĩ năng tự quản lí bản thân và kĩ năng xã hội cần thiết để cá nhân tự lực trong cuộc sống, học tập và làm việc hiệu quả. Nói cách khác, kĩ năng sống là khả năng làm chủ bản thân của mỗi người, khả năng ứng xử phù hợp với những người khác và với xã hội, khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống. Trong giáo dục chính quy ở nước ta những năm vừa qua, kĩ năng sống thường được phân loại theo các mối quan hệ, bao gồm các nhóm sau : -Nhóm các kĩ năng nhận biết và sống với chính mình, bao gồm các kĩ năng sống cụ thể như : tự nhận thức, xác định giá trị, ứng phó với căng thẳng, tìm kiếm sự hỗ trợ, tự trọng, tự tin,... -Nhóm các kĩ năng nhận biết và sống với người khác, bao gồm các kĩ năng cụ thể như : giao tiếp có hiệu quả, giải quyết mâu thuẫn, thương lượng, từ chối, bày tỏ sự cảm thông, hợp tác,... -Nhóm các kĩ năng ra quyết định một cách có hiệu quả bao gồm các kĩ năng cụ thể như : tìm kiếm và xử lí thông tin, tư duy phê phán, tư duy sáng tạo, ra quyết định, giải quyết vấn đề,... Trong quá trình giảng dạy, chúng tôi nhận thấy kĩ năng sống về giao tiếp là một yêu cầu của mục tiêu giáo dục và cũng là yêu cầu của thực tiễn. Trước hết, giao tiếp là quá trình chuyển giao, tiếp nhận và xử lý thông tin giữa người này với người khác. Giao tiếp có cội nguồn sâu sắc từ hành vi con người và cấu trúc xã hội Saùng kieán kinh nghieäm -9- Phaïm Thò Ninh Thuûy Giao tiếp là một tiến trình xảy ra hàng ngày, trong mọi tình huống mà chúng ta đang có mặt. Nếu vai trò của bạn với tư cách là một cán bộ thư viện phục vụ bạn đọc sẽ là phát huy khả năng của bản thân, giao tiếp theo cách có hiệu quả nhất để hiểu được nhu cầu thông tin của bạn đọc nhằm bổ sung/thay đổi cho phù hợp. Giao tiếp là “một hoạt động tương tác để đạt được sự hiểu nhau hoặc sự thay đổi giữa hai hoặc nhiều người” (Dwyer&Daley)(1990) Mô hình giao tiếp: Kĩ năng giao tiếp là khả năng có thể bày tỏ ý kiến của bản thân theo hình thức nói, viết hoặc sử dụng ngôn ngữ cơ thể một cách phù hợp với hoàn cảnh và văn hóa, đồng thời biết lắng nghe, tôn trọng ý kiến người khác ngay cả khi bất đồng quan điểm. Bày tỏ ý kiến bao gồm cả bày tỏ về suy nghĩ, ý tưởng, nhu cầu, mong muốn và cảm xúc, đồng thời nhờ sự giúp đỡ và sự tư vấn khi cần thiết. Kĩ năng giao tiếp giúp con người biết đánh giá tình huống giao tiếp và điều chỉnh cách giao tiếp một cách phù hợp, hiệu quả, cởi mở bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc Saùng kieán kinh nghieäm - 10 - Phaïm Thò Ninh Thuûy nhưng không làm hại hay gây tổn thương cho người khác. Kĩ năng này giúp chúng ta có mối quan hệ tích cực với người khác, bao gồm biết gìn giữ mối quan hệ tích cực với các thành viên trong gia đình- nguồn hỗ trợ quan trọng cho mỗi chúng ta; đồng thời biết cách xây dựng mối quan hệ với bạn bè mới và đây là yếu tố rất quan trọng đối ới niềm vui cuộc sống. Kĩ năng này cũng giúp kết thúc các mối quan hệ khi cần thiết một cách xây dựng. Như vậy giáo dục kĩ năng sống và giáo dục kĩ năng sống về giao tiếp là một trong những yêu cầu bắt buộc của giáo dục hiện nay góp phần thực hiện mục tiêu chung giáo dục con người toàn diện của ngành giáo dục Việt Nam hiện nay. b,Cơ cở thực tiễn : Theo lý luận của Tâm lý học hoạt động: Bản chất cuộc sống của con người là các dòng hoạt động nối tiếp nhau, từ khi sinh ra cho đến lúc từ giã cõi đời. Giao tiếp xã hội là yếu tố quan trọng, góp phần tạo dựng nên thành công trong bất kỳ lĩnh vực gì. Giao tiếp tốt chính là chìa khóa dẫn đến 85% thành công trong công việc. Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta thường xuyên phải giao tiếp với nhiều người, với nhiều đối tượng thuộc các tầng lớp khác nhau. Sự tinh tế, khéo léo trong cách ứng xử với mọi người đã giúp cho chúng ta đạt tới một nghệ thuật, nghệ thuật giao tiếp. Tuy nhiên, hiện nay, văn hóa giao tiếp học đường nảy sinh nhiều vấn đề khá nghiêm trọng. Chẳng hạn như, trường hợp một học sinh lớp 8 cầm dao đâm làm bạn tử vong, vì lí do bạn ức hiếp, hăm dọa, đánh mình mà dùng vũ khí " tự xử" thì không hề hợp luật và quy định của nhà trường. Trong khi đó, kĩ năng ứng phó tình huống của các em đâu? Sao không báo giám thị, nói với cha mẹ, giáo viên chủ nhiệm, thầy cô,..? Và cũng thật đáng báo động là nhiều em biết bạn mình bị ức hiếp thường xuyên nhưng tâm lí " sợ liên lụy", "coi chừng vạ lây", " sợ nói" nên im lặng. Điều này phải chăng đang ăn mòn tâm trí, bản lĩnh nói thật, sống thật của các em? Và hậu quả như trên thật nghiêm trọng. Tâm lí học có câu nói rằng "gieo hành vi gặt thói quen, gieo thói quen gặt nhân cách". Nghĩa là không dám nói thật, bảo vệ cái thiện thì về lâu dài sẽ trở thành "bệnh thói quen" và khi trưởng thành, ai dám chắc các em sẽ không bàng quan, thờ ơ, thậm chí đứng về phía cái ác, cái Saùng kieán kinh nghieäm - 11 - Phaïm Thò Ninh Thuûy xấu? Thầy cô và gia đình có từng đặt tình huống đó- để các em ứng phó chưa? Có cách nào cứu bạn mà không gây nguy hiểm cho mình? Xin thưa, đây chính là kĩ năng ứng phó tình huống- một phần của giao tiếp ứng xử, kĩ năng sống. Từ đó, chúng ta dễ nhận ra kĩ năng sống của học sinh, nhất là kĩ năng giao tiếp, ứng xử còn quá yếu, chưa đủ sự trải nghiệm để ứng phó với các tình huống trong cuộc sống. Qua điều tra sơ bộ ở hai lớp dạy (89 học sinh), chúng tôi nhận thấy :  Câu 1:Qua các phương tiện thông tin đại chúng và qua một số giờ dạy hướng nghiệp của thầy cô, em hiểu thế nào là kĩ năng sống? Không hiểu gì : 35 em Hiểu sơ sài : 40 em Hiểu gần đúng : 9 em Hiểu đúng  : 5 em Câu 2 : Trong xã hội hiện nay, việc lồng ghép dạy kĩ năng sống cho HS qua các môn học trong đó có môn văn là cần thiết, em đồng ý với ý kiến nào ? A Đồng ý hoàn toàn B Không đồng ý  60 C Đồng ý một nửa 05 D Không có ý kiến gì 20 04 Câu 3 : Em có nhu cầu được giáo dục kĩ năng sống về giao tiếp qua các môn học, nhất là môn Ngữ văn không ? A.Có 81 B.Không 08 Thực tế cho thấy, không phải giáo viên nào cũng lựa chọn được phương pháp, hình thức tổ chức dạy học nhằm lồng ghép một cách nhẹ nhàng mà hiệu quả các nội dung giáo dục kĩ năng sống, đặc biệt là kĩ năng sống về giao tiếp vào trong tiết dạy. Có những tiết dạy được giáo viên lồng ghép một cách cứng nhắc, chưa phù hợp với nội dung bài dạy, thể hiện chưa đúng lúc đúng chỗ làm cho học sinh tiếp thu bài học một cách nặng nề, khó khăn. Vậy làm thế nào để các em tiếp thu Saùng kieán kinh nghieäm - 12 - Phaïm Thò Ninh Thuûy một cách dễ dàng, hứng thú và đạt hiệu quả về các nội dung giáo dục kĩ năng sống trong tiết học? Đồng thời qua thực tiễn giảng dạy, chúng tôi nhận thấy một nét tâm lí nảy sinh ở học sinh THPT là tình trạng các em không thích học bộ môn Văn. Nguyên nhân có lẽ là do xu hướng nghề nghiệp sau này của các em thiên về các ngành khoa học tự nhiên, hơn nữa, do tính chất của bộ môn, vừa là một bộ môn khoa học vừa là bộ môn nghệ thuật, nên đặt ra yêu cầu cao đối với người dạy và người học. Để dạy và học môn Ngữ văn phải có niềm say mê, yêu thích văn chương, có tâm hồn tinh tế, nhạy cảm, có vốn tri thức phong phú và vốn từ ngữ Tiếng Việt dồi dào. Đứng trước tình trạng đó, người dạy sẽ tìm thêm nhiều phương pháp để gợi hứng thú cho học sinh trong giờ học môn văn. Thêm vào đó, mục đích của dạy văn chính là dạy người, dạy cách làm người hay đó chính là kĩ năng sống. Với chúng tôi, chúng tôi đã áp dụng phương pháp lồng ghép giáo dục kĩ năng sống về giao tiếp vào từng tiết dạy với nhiều hình thức khác nhau để tích cực hóa phương pháp dạy học, đồng thời phát huy vai trò chủ động, sáng tạo của học sinh, nâng cao kết quả dạy học bộ môn. 2.Các biện pháp tiến hành, thời gian tạo ra giải pháp: Lồng ghép giáo dục kĩ năng sống về giao tiếp không phải là một phương pháp mới, song để thực hiện được mục tiêu giáo dục này phải trải qua một quá trình và áp dụng đồng thời nhiều biện pháp khác nhau. Trước hết, giáo viên phải xác định mục đích yêu cầu của việc lồng ghép giáo dục kĩ năng sống, đặc biệt chú ý mục tiêu về kĩ năng, đưa kĩ năng giáo dục kĩ năng sống về giao tiếp thành một mục tiêu kĩ năng của bài dạy. Trên cơ sở đó, định hướng cho hệ thống kiến thức của bài dạy đạt mục tiêu một cách có hiệu quả. Tiếp theo đó, để khảo sát thực tế về nhu cầu của người học, giáo viên thực hiện biện pháp điều tra, thống kê, phân loại. Biện pháp này phải tiến hành điều tra trên diện rộng (toàn bộ học sinh ở các lớp mình giảng dạy), sau đó thống kê và Saùng kieán kinh nghieäm - 13 - Phaïm Thò Ninh Thuûy phân loại đối tượng học sinh để tìm phương pháp phù hợp trong quá trình giảng dạy. Trong quá trình thực hiện giảng dạy theo hướng lồng ghép, giáo viên cần vận dụng biện pháp giải thích, phân tích, chúng minh, tổng hợp. Các biện pháp này giáo viên sẽ vận dụng trong thời điểm lồng ghép giáo dục kĩ năng sống về giao tiếp. Và cuối cùng để thống kê về kết quả thực hiện việc áp dụng lồng ghép giáo dục kĩ năng sống về giao tiếp trong môn Ngữ văn, cần vận dụng biện pháp so sánh, Biện pháp này được tiến hành sau khi có kết quả bộ môn của học sinh. Vì đặc thù của bộ môn, chúng tôi áp dụng dạy học lồng ghép giáo dục kĩ năng sống về giao tiếp trong cả ba phân môn đọc văn, tiếng Việt, làm văn, đồng thời trong bài giảng, chúng tôi lồng ghép giáo dục kĩ năng sống khi giới thiệu bài, qua các chi tiết, hình ảnh, từ ngữ, khi củng cố bài học.... Vận dụng phối kết hợp các biện pháp nêu trên trong quá trình dạy học theo hướng định hướng lồng ghép của Bộ Giáo dục và đào tạo sẽ tạo ra hiệu quả nâng cao chỉ tiêu chất lượng bộ môn. Chúng tôi đã chú ý áp dụng thực hiện phương pháp này trong năm học 2012-2013 và đặc biệt là học kì 1 năm học 2013-2014. Với kết quả chất lượng bộ môn, chúng tôi nhận thấy có nâng cao hơn so với trước. B- NỘI DUNG I- Mục tiêu: 1.Mục tiêu giáo dục của môn Ngữ văn ở trường THPT : Giáo dục kĩ năng sống là một nội dung giáo dục hết sức quan trọng cần được thực hiện một cách có hệ thống và thường xuyên trong các nhà trường. Giáo dục kĩ năng sống giúp học sinh có hiểu biết và được rèn luyện hành vi có trách nhiệm đối với bản thân và cộng đồng, phòng ngừa những hành vi có hại cho sức khỏe thể chất và tinh thần, tăng cường khả năng nhận thức xã hội, khả năng thích ứng với Saùng kieán kinh nghieäm - 14 - Phaïm Thò Ninh Thuûy cuộc sống cũng như khả năng ứng phó linh hoạt, tích cực với nhữn thách thức trong cuộc sống hằng ngày. Việc đưa giáo dục kĩ năng sống vào nhà trường có ý nghĩa như là một sự thức tỉnh để các nhà giáo dục chú ý nhiều hơn nữa đến tính hữu dụng, thiết thực của chương trình nhà trường, đồng thời tăng khả năng đáp ứng yêu cầu đào tạo con người mới năng động, tích cực, tự tin, đạt được thành công trong xã hội hội nhập. Môn Ngữ văn ở trường phổ thông nói chung và trường THPT nói riêng có vai trò quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục này. Mục tiêu giáo dục của môn Ngữ văn ở trường THPT được xác định : - Trang bị cho học sinh những kiến thức phổ thông, cơ bản, hiện đại, hệ thống về văn học và tiếng Việt, bao gồm: Kiến thức về những tác phẩm tiêu biểu cho các thể loại tiêu biểu của văn học Việt Nam và một số tác phẩm, đoạn trích của văn học nước ngoài; những hiểu biết về lịch sử văn học, kiến thức về lí luận văn học cần thiết; những kiến thức khái quát về lịch sử tiếng Việt, các phong cách ngôn ngữ, những kiến thức về kiểu văn bản, đặc biệt là văn bản nghị luận... - Hình thành và phát triển các năng lực Ngữ văn: Năng lực sử dụng tiếng Việt thể hiện ở 4 kĩ năng cơ bản: nghe, nói, đọc, viết; năng lực tiếp nhận văn học, năng lực cảm thụ thẩm mĩ, năng lực tự học và năng lực thực hành ứng dụng. - Bồi dưỡng cho học sinh tình yêu tiếng Việt, văn học, văn hoá; tình yêu gia đình, thiên nhiên, đất nước; lòng tự hào dân tộc; ý chí tự lập, tự cường; lí tưởng xã hội chủ nghĩa, tinh thần dân chủ, nhân văn; nâng cao ý thức trách nhiệm công dân, tinh thần hữu nghị và hợp tác quốc tế; ý thức tôn trọng, phát huy các giá trị văn hoá của dân tộc và nhân loại. 2.Mục tiêu giáo dục kĩ năng sống trong môn Ngữ văn ở trường THPT : - Vê kiến thức: Saùng kieán kinh nghieäm - 15 - Phaïm Thò Ninh Thuûy + Nâng cao hiểu biết về các giá trị truyền thống của dân tộc cũng như các giá trị tốt đẹp của nhân loại; góp phần củng cố, mở rộng và bổ sung, khắc sâu kiến thức đã học về quyền và trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, nhà trường và xã hội, về định hướng nghề nghiệp. + Nhận thức được sự cần thiết của các kĩ năng sống giúp cho bản thân sống tự tin, lành mạnh, phòng tránh được các nguy cơ gây ảnh hưởng xấu đến sự phát triển thể chất, tinh thần của bản thân và người khác. + Nhận thức được những giá trị cốt lõi làm nền tảng cho các kĩ năng sống. -Vê kĩ năng: + Có kĩ năng làm chủ bản thân, có trách nhiệm, biết ứng xử linh hoạt, hiệu quả và tự tin trong các tình huống giao tiếp hàng ngày. + Có suy nghĩ và hành động tích cực, tự tin, có những quyết định đúng đắn trong cuộc sống. + Có kĩ năng quan hệ tích cực và hợp tác, biết bảo vệ mình và người khác trước những nguy cơ ảnh hưởng đến an toàn và lành mạnh của cuộc sống (tệ nạn xã hội, HIV/AIDS, bạo lực, nạn xâm hại tinh thần, thể xác....); giúp HS phòng ngừa những hành vi, nguy cơ có hại cho sự phát triển của cá nhân. - Vê thái độ: + Hứng thú và có nhu cầu được thể hiện các kĩ năng sống mà bản thân đã rèn luyện được đồng thời biết động viên người khác cùng thực hiện các kĩ năng sống đó. + Hình thành và thay đổi hành vi, nhất là những hành vi liên quan đến lối sống lành mạnh, có trách nhiệm với bản thân, bạn bè, gia đình, cộng đồng. Saùng kieán kinh nghieäm - 16 - Phaïm Thò Ninh Thuûy + Có ý thức về quyền và trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, nhà trường và xã hội; có ý thức định hướng nghề nghiệp. 3.Mục tiêu giáo dục kĩ năng sống vê giao tiếp trong dạy học Ngữ văn ở trường THPT : Theo giáo sư Phạm Minh Hạc, Chủ tịch Hội Khoa học Tâm lý Giáo dục Việt Nam cũng từng nhìn nhận rằng: văn hóa học đường ở Việt Nam cần đảm bảo ba yếu tố: cơ sở vật chất đảm bảo, môi trường giáo dục tốt và văn hóa ứng xử, giao tiếp. Qua cách nhìn nhận ấy, chúng ta thấy rằng học đường là môi trường góp phần quan trọng trong việc hình thành và phát triển nhân cách của học sinh. Trong đó, mối quan hệ giữa thầy và trò chiếm vị trí quan trọng hàng đầu. Hiện nay,văn hóa giao tiếp học đường nảy sinh nhiều vấn đề khá nghiêm trọng. Đó là khả năng giao tiếp, ứng xử của học sinh xuống cấp. Mặt khác, với đặc trưng của bộ môn, môn Ngữ văn được xác định không chỉ truyền thụ kiến thức mà còn tác động về mặt tâm hồn. Vì thế, giáo dục kĩ năng sống về giao tiếp trong môn Ngữ văn sẽ tạo ra những hiệu quả nhất định. Câu nói của Mac-xim Gooc-ki thật chính xác “Văn học là nhân học”.Văn là người. Dạy văn cũng là dạy người. Nhưng con người trong xã hội hiện đại không chỉ có kiến thức, mà còn cần phải có kĩ năng mềm để giao tiếp, ứng xử, thể hiện mình, có bản lĩnh... để đối diện vươn lên trong cuộc sống. Thông qua các giờ dạy, giáo viên văn đã truyền được cho các em những bài học này. Nó là hành trang cho các em bước tiếp chặng đường tiếp theo, tránh được những va vấp, rủi ro đáng tiếc, như vậy chúng ta mới làm tròn được trách nhiệm của mình. II- Mô tả giải pháp của đê tài: 1.Thuyết minh tính mới: 1.1.Lồng ghép giáo dục kĩ năng sống vê giao tiếp phải bắt đầu từ việc xác định mục tiêu cần đạt của bài học : Saùng kieán kinh nghieäm - 17 - Phaïm Thò Ninh Thuûy Chương trình Ngữ văn THPT có khả năng giáo dục kĩ năng sống khá rõ rệt về cả hai phương diện : nội dung giáo dục và phương pháp dạy học. Mỗi bài học đưa ra một số kĩ năng sống cơ bản có thể triển khai giáo dục cho học sinh và những phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực có thể sử dụng trong các nội dung của bài học. Thực ra về mặt lí thuyết, việc lồng ghép giáo dục kĩ năng sống đã được định hướng trong Tài liệu dành cho giáo viên : GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG TRONG MÔN NGỮ VĂN Ở TRƯỜNG THPT của Bộ Giáo dục và đào tạo ấn hành. Tuy nhiên, trong thực tiễn giảng dạy không phải giáo viên nào cũng có ý thức xác định mục tiêu cần đạt của bài dạy gắn với việc lồng ghép giáo dục kĩ năng sống và cụ thể là giáo dục kĩ năng sống về giao tiếp. Chúng tôi cho rằng, muốn lồng ghép giáo dục kĩ năng sống về giao tiếp trong bài dạy có hiệu quả cần phải có định hướng tốt bắt đầu từ khâu xác định mục tiêu cần đạt của bài dạy, nghĩa là trong mục tiêu cần đạt về mặt kĩ năng cần nêu chi tiết những kĩ năng sống về giao tiếp gắn với những kĩ năng cụ thể của bài dạy đó. Ví dụ minh họa : Ví dụ 1: Trong bài Giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt , mục tiêu cần đạt của bài học là - Kiến thức: Nắm được những biểu hiện chủ yếu của sự trong sáng của Tiếng Việt. Biết phân biệt sự trong sáng và hiện tượng sử dụng Tiếng Việt không trong sáng trong lời nói, câu văn, biết phân tích và sửa chữa những hiện tượng không trong sáng, đồng thời có kĩ năng cảm thụ, đánh giá cái hay, cái đẹp của những lời nói, câu văn trong sáng. - Kĩ năng: Phân biệt hiện tượng trong sáng và không trong sáng trong cách sử dụng tiếng Việt, phân tích và sữa chữa những hiện tượng không trong sáng. Cảm nhận và phân tích được cái hay, cái đẹp của những lời nói và câu văn trong sáng. Sử dụng tiếng Việt trong giao tiếp (nói, viết) đúng quy tắc, chuẩn mực để đạt được sự trong sáng. Sử dụng tiếng Việt linh hoạt, có sáng tạo dựa trên những quy tắc chung. Lồng ghép giáo dục kĩ năng sống vê giao tiếp: trao đổ, tìm hiểu vê đặc Saùng kieán kinh nghieäm - 18 - Phaïm Thò Ninh Thuûy điểm vê đặc điểm và khả năng biểu đạt của Tiếng Việt, yêu cầu giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt. - Tư tưởng: Có ý thức, thói quen giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt khi sử dụng; luôn nâng cao hiểu biết về tiếng Việt và rèn luyện các kĩ năng sử dụng tiếng Việt. Ví dụ 2 : Trong bài Thông điệp nhân ngày thế giới phòng chống AIDS (C.Annan), mục tiêu cần đạt của bài học là : - Kiến thức: Học sinh thấy được tầm quan trọng và sự cấp thiết của công cuộc phòng chống HIV/AIDS đối với toàn nhân loại và mỗi cá nhân; từ đó nhận thức rõ trách nhiệm của các quốc gia và từng cá nhân trong việc sát cánh, chung tay đẩy lùi hiểm hoạ; Cảm nhận được sức thuyết phục to lớn của bài văn, tầm nhìn, tầm suy nghĩ sâu rộng của tác giả. - Kĩ năng: Rèn kĩ năng đọc - hiểu văn bản nhật dụng. Biết cách tạo lập văn bản nhật dụng. Lồng ghép giáo dục kĩ năng sống vê giao tiếp: Trình bày, trao đổi vê hiện trạng cuộc chiến đấu phòng chống AIDS hiện nay và những việc cần làm để góp phần vào cuộc chiến này. - Tư tưởng: Học sinh hiểu được khi đại dịch HIV/AIDS còn hoành hành thì không ai có thể giữ thái độ im lặng cũng như sự phân biệt đối xử với những người đang phải sống chung với nó. Ví dụ 3 : Trong bài Sóng (Xuân Quỳnh), mục tiêu cần đạt của bài học là: - Kiến thức: Cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn và niềm khát khao của người phụ nữ về một tình yêu thuỷ chung, bất diệt; thấy được đặc sắc nghệ thuật trong cấu tứ, xây dựng hình ảnh, nhịp điệu, ngôn từ. - Kĩ năng: Đọc – hiểu một bài thơ trữ tình theo đặc trưng thể loại, kĩ năng cảm thụ thơ. Lồng ghép giáo dục kĩ năng sống vê giao tiếp: Trình bày, trao đổi vê mạch cảm xúc của bài thơ, vê sự thể hiện hình tượng sóng và em trong bài thơ. Saùng kieán kinh nghieäm - 19 - Phaïm Thò Ninh Thuûy - Tư tưởng: Có tình cảm trong sáng, chân thực, thuỷ chung, vị tha, ý thức trân trọng khát vọng hạnh phúc của mỗi con người trong cuộc đời. Ví dụ 4 : Trong bài Thực hành vê hàm ý, mục tiêu cần đạt của bài học là : - Kiến thức: Thông qua thực hành, củng cố và nâng cao những kiến thức cơ bản về hàm ý, cách thức tạo hàm ý và tác dụng của hàm ý trong giao tiếp ngôn ngữ. - Kĩ năng: cảm nhận và phân tích hàm ý trong hoạt động giao tiếp, có kĩ năng tạo hàm ý trong ngữ cảnh giao tiếp thích hợp. Lồng ghép giáo dục kĩ năng sống vê giao tiếp: Trình bày, trao đổi vê hiệu quả biểu đạt của một số câu/đoạn văn, thơ có sử dụng hàm ý. - Tư tưởng: Ý thức sử dụng, giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt. Ví dụ 5 : Trong bài Phát biểu tự do, mục tiêu cần đạt của bài học là : - Kiến thức: Hiểu thế nào là phát biểu tự do. - Kĩ năng: Phản xạ nhanh, linh hoạt trước các tình huống giao tiếp; biết tìm nội dung và cách phát biểu thích hợp, có khả năng đem lại cho người nghe những điều đúng đắn, mới mẻ và bổ ích. Lồng ghép giáo dục kĩ năng sống vê giao tiếp: Trình bày, trao đổi vê cách thức phát biểu tự do vê một vấn đê nào đó. - Tư tưởng: Tự tin trong cuộc sống, đặc biệt là trong giao tiếp hàng ngày. 1.2.Lồng ghép giáo dục kĩ năng sống vê giao tiếp thông qua việc xác định phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực có thể sử dụng gắn với những kĩ năng giao tiếp cụ thể: Xác định mục tiêu giáo dục kĩ năng sống về giao tiếp trong mục tiêu cần đạt của bài học sẽ không có ý nghĩa và hiệu quả nếu không gắn với việc xác định các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực. Bởi vậy, trong phần định hướng bài dạy, cần xác định và bổ sung thêm phần Các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực có thể sử dụng. Saùng kieán kinh nghieäm - 20 - Phaïm Thò Ninh Thuûy
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan