Tài liệu Skkn kinh nghiệm trong công tác chủ nhiệm lớp ở tiểu học

KINH NGHIỆM TRONG CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP Ở TIỂU HỌC Họ và tên người viết: Nguyễn Thị Thanh Hoa Đơn vị công tác: Trường Tiểu học 3 thị trấn Năm Căn, huyện Năm Căn. I. ĐẶT VẤN ĐỀ Lúc sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Trẻ em như búp trên cành Biết ăn, biết ngủ, biết học hành là ngoan” Người cũng đã từng khẳng định: “Hiền, dữ phải đâu là tính sẵn Phần nhiều do giáo dục mà nên”... Trẻ em thế hệ mầm non tương lai của đất nước. Trường học là nơi trẻ em được hình thành và phát triển nhân cách toàn diện nhất. Ở trường, các em được đón nhận sự quan tâm, dạy bảo của các thầy cô giáo, sự tận tình giúp đỡ của bạn bè và được sống trong tập thể lớp, các em có điều kiện để phát triển trí tuệ và năng khiếu của bản thân. Đến trường, các em không chỉ được học tập các môn học mà còn được rèn luyện, được tham gia vào các hoạt động tập thể phù hợp với lứa tuổi. Hoạt động học tập và hoạt động giáo dục là hai mặt quan hệ hữu cơ, chặt chẽ với nhau, thúc đẩy lẫn nhau cùng phát triển trong toàn bộ quá trình phát triển chung của trẻ. Có thể nói trường học là vườn ươm cho những tài năng tương lai của đất nước. Bậc tiểu học là bậc học có vai trò, vị trí đặc biệt, là bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân nên được xã hội đặc biệt quan tâm. Ở tiểu học, ngoài những giáo viên dạy các môn chuyên như Âm nhạc, Mỹ thuật, Thể dục, ...hầu hết các giáo viên được phân công giảng dạy các môn học và phụ trách chủ nhiệm một lớp. Học sinh tiểu học còn nhỏ tuổi, các kĩ năng còn hạn chế, ý thức tổ chức kỉ luật và ý thức tự giác của các em chưa cao. Để làm tốt công tác chủ nhiệm lớp, đòi hỏi giáo viên phải đầu tư nhiều thời gian và công sức. Do đó giáo viên chủ nhiệm lớp có vai trò quyết định trong việc tổ chức và triển khai các hoạt động trong suốt năm học. Trong những năm học vừa qua, thực tế cho thấy ngành giáo dục của chúng ta đã và đang thực hiện đổi mới về nội dung, phương pháp và các hình thức tổ chức dạy học song hầu như công tác chủ nhiệm lớp chưa thực sự đổi mới. Giáo viên chưa thực sự gắn bó chặt chẽ với lớp học, với trường học, chưa thực sự coi lớp học, trường học là ngôi nhà thứ hai của mình. Việc theo dõi, quán xuyến nhắc nhở học sinh không được thường xuyên, liên tục. Nhiều hoạt động trong công tác chủ nhiệm lớp còn bị bỏ ngỏ. Giáo viên còn tập trung quá nhiều giảng dạy các môn học, ít quan tâm đến nền nếp lớp. Việc phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình, các tổ chức đoàn thể trong nhà trường và ngoài xã hội chưa phát huy hiệu quả. Làm thế nào để làm tốt công tác chủ nhiệm lớp ? Đây chính là điều đầu tiên khi tôi nhận lớp chủ nhiệm. Qua một số năm giảng dạy và làm công tác chủ nhiệm lớp ở tiểu học, tôi xin mạnh dạn trao đổi một vài kinh nghiệm trong công tác chủ nhiệm lớp góp phần vào việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh như sau : II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ Có thể nói công tác chủ nhiệm lớp là một công tác lớn bao gồm nhiều công việc cụ thể được triển khai hàng ngày, hàng tuần và trong suốt cả năm học. Khi nhận lớp chủ nhiệm, mỗi giáo viên cần căn cứ vào tình hình thực tế của lớp và chỉ tiêu nhà trường giao cho để lập kế hoạch cho công tác chủ nhiệm lớp của mình. Cụ thể hoá các nội dung công việc, biện pháp thực hiện, phân công nhiệm vụ cho các thành việc trong lớp, có kế hoạch theo dõi đôn đốc, kiểm tra để đánh giá và rút kinh nghiệm. Các công việc cần làm khi thực hiện công tác chủ nhiệm lớp ở tiểu học như sau : 1. Tìm hiểu hoàn cảnh học sinh: Đây là công việc đầu tiên cần làm trong công tác chủ nhiệm lớp. Để nắm được hoàn cảnh của từng học sinh, ngay từ khi nhận lớp, giáo viên có phần điều tra cơ bản về học sinh như hoàn cảnh gia đình, chỗ ở hiện tại, sở thích, tính tình, tình hình sức khoẻ.... Giáo viên tham khảo ý kiến giáo viên chủ nhiệm cũ về tình hình chung của lớp cũng như các trường hợp đặc biệt. Bên cạnh đó, giáo viên cần gần gũi với học sinh, trực tiếp hỏi về gia đình, bản thân học sinh. Việc tìm hiểu kĩ và nắm chắc hoàn cảnh của từng học sinh sẽ giúp giáo viên xây dựng được một kế hoạch chủ nhiệm phù hợp, sát tình hình thực tế và có tính khả thi cao. 2. Phân tích, đánh giá những thuận lợi, khó khăn của lớp chủ nhiệm Trên cơ sở tình hình thực tế của lớp, giáo viên cần phân tích đánh giá những mặt thuận lợi về phía học sinh, cha mẹ học sinh, cơ sở vật chất lớp học... Giáo viên cần nắm được trình độ năng lực chung của từng em, xếp loại hạnh kiểm, những học sinh đặc biệt cần quan tâm của học sinh năm học trước để từ đó vạch ra các biện pháp tác động phù hợp. Giáo viên cần phân tích, đánh giá được những điểm mạnh, điểm yếu của cha mẹ học sinh để từ đó lựa chọn những người tiêu biểu, có khả năng tuyên truyền và biết thu hút mọi người cùng quan tâm đến các phong trào chung của lớp. Giáo viên sẽ giới thiệu những người này để phụ huynh học sinh của lớp bầu những người này vào Ban đại diện cha mẹ học sinh của lớp. Ngoài ra giáo viên cũng cần phân tích đánh giá tình hình kinh tế, xã hội của địa phương, tình hình cơ sở vật chất của lớp...để từ đó xác định cần bổ sung thêm điều kiện gì để các hoạt động giảng dạy và giáo dục của lớp được diễn ra thuận lợi. Đặc biệt việc phân tích, đánh giá tình hình kinh tế, xã hội của địa phương nếu làm tốt sẽ giúp giáo viên thực hiện tốt công tác tuyên truyền, phát huy có hiệu quả phong trào xã hội hoá giáo dục, thực hiện tốt việc phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong công tác giáo dục. Từ việc phân tích, đánh giá những thuận lợi, khó khăn của lớp, giáo viên sẽ thấy được mình cần phải làm gì, có kế hoạch như thế nào để thực hiện chỉ tiêu được giao. Qua đó giáo viên thấy được mình còn gặp khó khăn gì để từ đó đề nghị sự giúp đỡ từ phía nhà trường, đồng nghiệp. 3. Xây dựng chỉ tiêu, kế hoạch chủ nhiệm của lớp trong năm học : Căn cứ vào tình hình thực tế và các chỉ tiêu chung của nhà trường, giáo viên sẽ xây dựng chỉ tiêu cần phấn đấu của lớp về các mặt như chỉ tiêu duy trì sĩ số, tỷ lệ chuyên cần, hạnh kiểm, chất lượng các môn học, xếp loại giáo dục, lao động vệ sinh và chất lượng tham gia các phong trào, công tác Đội và Sao nhi đồng, hoạt động động ngoài giờ và các mặt hoạt động khác. Trên cơ sở các chỉ tiêu này, giáo viên chủ nhiệm sẽ vạch ra các biện pháp thực hiện, phân công phụ trách và tổ chức thực hiện 4. Tổ chức triển khai các hoạt động chủ nhiệm 4.1. Ổn định, xây dựng đội ngũ cán bộ cho lớp: a. Lựa chọn: Ngay từ đầu năm học, giáo viên cần xây dựng đội ngũ cán bộ cho lớp bao gồm lớp trưởng, các lớp phó và các tổ trưởng... Giáo viên cần lựa chọn các em có thể đạt các yêu cầu cơ bản: - Sức học vững, đạo đức tốt. - Có uy tín lớn đối với các bạn. - Mạnh dạn, nhiệt tình, có trách nhiệm tốt trong công việc được giao. b. Huấn luyện: - Huấn luyện phương pháp làm việc cho từng đối tượng. - Có sổ theo dõi thường xuyên. Cách kẻ sổ, viết trình bày sổ sách khoa học, đầy đủ, hợp lý. - Phân công việc làm phù hợpvới khả năng từng em. Những ngày đầu giáo viên cần huấn luyện, hướng dẫn kĩ để các em biết cách làm việc. Đặc biệt các lớp càng nhỏ thì càng phải hướng dẫn kĩ. Sau khi đã quen với công việc, để phát huy tính chủ động, tự quản, tôi cho các em tự tổ chức giờ sinh hoạt, tự tổng kết khen chê và đề ra biện pháp thực hiện thiết thực nhất để hoàn thành được các nội dung thi đua của Đội. c. Đề cao vai trò của cán bộ lớp: Để rèn tính tự quản, tôi giao trách nhiệm cho đội ngũ cán bộ lớp tự quản lý, điều hành, giải quyết mọi công việc của lớp nhất là khi không có mặt giáo viên chủ nhiệm. 4.2. Họp phụ huynh học sinh: Cần tiến hành đầy đủ các buổi họp phụ huynh học sinh theo các thời điểm. Mỗi một năm học, ít nhất cần tiến hành họp 3 lần vào đầu năm học, sau học kì một và cuối năm học nhằm thông báo kế hoạch giáo dục của lớp, của trường, tình hình học tập, rèn luyện của học sinh, bàn các biện pháp phối hợp giữa nhà trường và gia đình. Đây là một nội dung rất quan trọng tạo uy tín của giáo viên đối với các bậc phụ huynh học sinh nên đòi hỏi giáo viên phải chuẩn bị thật chu đáo các nội dung, có năng lực tổ chức, biết phối hợp với ban chi hội phụ huynh để thu hút được sự nhiệt tình ủng hộ của các bậc cha mẹ học sinh cho các phong trào của lớp, của trường. 4.3. Xây dựng và triển khai các nền nếp hoạt động a) Nền nếp học tập Giáo viên cần xây dựng và rèn luyện cho học sinh có ý thức học bài và làm bài ở nhà, chuẩn bị sách vở theo thời khoá biểu (Đối với các lớp còn nhỏ, đặc biệt là lớp 1, giáo viên cần phối hợp chặt chẽ với với cha mẹ học sinh để xây dựng và rèn luyện cho học sinh các nền nếp này). Ngoài ra giáo viên cần rèn cho học sinh nền nếp truy bài đầu giờ, nền nếp giơ tay phát biểu trong lớp, nền nếp làm việc trong tổ, trong nhóm hoạt động,... b) Nền nếp chuyên cần Giáo viên cần rèn ý thức đi học đầy đủ, đúng giờ, nghỉ học phải xin phép... Cần thiết ngay từ cuộc họp phụ huynh đầu năm học, giáo viên cần thống nhất và phối hợp chặt chẽ với phụ huynh học sinh để quản lí chặt chẽ nền nếp chuyên cần của học sinh. c) Nền nếp sinh hoạt lớp, sinh hoạt Đội và Sao nhi đồng * Tổ chức tốt các giờ sinh hoạt lớp: Trên cơ sở có được đội ngũ cán bộ lớp đã biết làm việc, tổ chức giờ sinh hoạt lớp là điều kiện để các em thể hiện tính chủ động, tự quản, vai trò của mình đối với lớp. + Cán bộ: Được đánh giá một cách vô tư về ưu khuyết điểm của bạn. + Học sinh: Được phát biểu tự do, thoải mái, thể hiện hết tâm tư nguyện vọng của mình. + Trong giờ sinh hoạt các em được nói, được hát, được chơi, được thể hiện hết mình, nên giờ sinh hoạt đã trở thành sự háo hức, sự chờ đợi đối với các em. Nó thực sự lôi cuốn được cả tập thể lớp nên tính tự quản, tinh thần tập thể có dịp để phát huy. * Tổ chức cho học sinh tham gia tiết sinh hoạt dưới cờ đầu tuần: - Là một hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp có tính chất tổng hợp nhằm giáo dục tư tưỏng chính trị cho học sinh. Qua giờ chào cờ, học sinh cũng rèn luyện thêm tinh thần tập thể. Nội dung hoạt động của tiết sinh hoạt dưới cờ thường gắn với nội dung hoạt động của tháng, tuần. Ngoài ra có thể có các nội dung và hình thức sau: + Chào cờ đầu tuần. + Phát động thi đua. + Hoạt động văn hoá, văn nghệ. + Sơ kết thi đua. + Tổ chức lễ kỉ niệm. + Hoạt động giao lưu, liên kết. + Nghe nói chuyện theo chuyên đề văn hoá, xã hội. * Tổ chức các hoạt động tập thể: - Là hoạt động mà học sinh cũng rất háo hức tham gia vì trong giờ hoạt động tập thể, học sinh đựơc nói, được hát, được nêu ý kiến, được thể hiện mình. Nội dung giờ hoạt động tập thể cũng rất đa dạng nhưng nên đưa các hoạt động theo chủ điểm giáo dục như: Tìm hiểu an toàn giao thông, kính yêu thầy cô, bảo vệ môi trường, kính yêu mẹ và cô giáo, kính yêu Bác Hồ, hoà bình và hữu nghị... Trong các hoạt động đó, học sinh có thể hát, múa, kể chuyện, đọc thơ, thi tìm hiểu, vui chơi,... và nhiều hình thức khác theo các chủ đề. Hoạt động này thực sự lôi cuốn đựoc cả tập thể lớp nên góp phần không nhỏ vào việc rèn luyện tính tổ chức, kỉ luật, nâng cao tinh thần trách nhiệm, lòng nhân ái, tình yêu bạn bè, tinh thần tập thể, khả năng tự quản. d) Nền nếp lao động, vệ sinh Giáo viên cần rèn cho học sinh ý thức giữ gìn vệ sinh cá nhân, ăn mặc theo đúng quy định của nhà trường. Tích cực tham gia các buổi lao động vệ sinh trường lớp, lao động trồng và chăm sóc cây. Thực hiện tốt việc làm trực nhật theo sự phân công của tổ trưởng. Có ý thức giữ gìn vệ sinh chung, gọn gàng, ngăn nắp. 4.4. Tổ chức tốt các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp: Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là những hoạt động được tổ chức ngoài giờ học các môn học văn hoá. Qua các hoạt động này giúp hình thành và phát triển ở học sinh các kĩ năng ban đầu, cơ bản và cần thiết phù hợp với sự phát triển chung của học sinh. Kĩ năng giao tiếp, kĩ năng tham gia các hoạt động tập thể, kĩ năng nhận thức,..., góp phần hình thành và phát triển tính tích cực, tự giác, tinh thần tập thể cho học sinh. Trên cơ sở đó bồi dưỡng cho học sinh thái độ đúng đắn với các hiện tượng tự nhiên và xã hội, có tinh thần trách nhiệm chung với công việc của tập thể. * Một số con đường thực hiện hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp - Hoạt động giáo dục theo chủ điểm. - Hoạt động trong giờ sinh hoạt lớp. - Hoạt động trong buổi sinh hoạt dưới cờ. - Hoạt động của Đội TNTP và Sao nhi đồng Hồ Chí Minh. - Hoạt động bảo vệ môi trường. 5. Hình thành nhân cách thông qua giờ đạo đức: Để định hướng cho học sinh những hành vi đúng trong sinh hoạt, quan hệ bạn bè. Thông qua các giờ Đạo Đức trên lớp, tôi muốn góp phần trong việc hình thành nhân cách của học sinh, bằng việc sử dụng xử lý các tình huống, trò chơi đóng vai...Từ đó các em biết tự sửa sai, học tập và làm theo gương tốt một cách nhẹ nhàng, thoải mái. Các em tham gia với một tinh thần hào hứng, đoàn kết giúp đỡ cho tập thể lớp càng gần gũi, gắn bó hơn. Chính vì vậy các em biết tôn trọng và giữ gìn danh dự cho tập thể lớp . 6. Đề cao tính tập thể trong giờ dạy văn hoá: Trong giờ dạy văn hoá, ngoài việc truyền thụ các kiến thức cơ bản, tôi luôn muốn tạo ra không khí phấn khởi, dân chủ trong giờ học để học sinh phát huy tính chủ động sáng tạo trong bài học cũng như tính cách. Từ đó khuyến khích được tính mạnh dạn , tự tin cho học sinh nhất là đối với các em yếu kém, nhút nhát, hay mặc cảm. - Để tạo sự gắn bó giữa cá nhân với tập thể lớp, khi phát vấn tôi thường dùng các câu hỏi: + Ai có câu trả lời (hoặc cách giải) giống bạn? + Ta nên sửa cho bạn thế nào? + Ai giúp bạn nào? + Cả lớp có đồng ý với câu trả lời của bạn không? + Ta nên cho bạn mấy điểm? + Cả lớp thưởng cho bạn một tràng pháo tay. Qua đó tôi thấy tính chủ động tự tin, của các em thay đổi rất nhiều. 7. Tạo tính tự quản: Giờ tự quản là khoảng thời gian không có giáo viên, các em tự học, tự giữ kỉ luật trên lớp. Đội ngũ các bộ lớp có vai trò quan trọng trong các giờ tự quản. Bên cạnh đó, ý thức tự giác của mỗi học sinh là yếu tố quyết định trong giờ tự quản tốt hay không. Giáo viên yêu cầu học sinh giữ kỉ luật, học tập trong các giờ tự quản này. muốn vậy giáo viên cần đẩy mạnh công tác thi đua trong học sinh để học sinh phấn đấu đạt thành tích tốt trong thi đua của cá nhân, nhóm, tổ...đến thi đua lớp, trường. Sau mỗi giờ tự quản, giáo viên có rút kinh nghiệm lớp nhận xét, tuyên dương hay nhắc nhở các nhân, tổ thực hiện tốt trong giờ tự quản. 8. Lập bảng theo dõi từng cá nhân học sinh Sau mỗi giai đoạn của năm học, giáo viên chủ nhiệm cần có sự đánh giá cơ bản vầ hành vi, thái độ của từng học sinh để từ đó có sự điều chỉnh, tác động kịp thời đến từng em. Giáo viên thường xuyên thông báo kết quả học tập và rèn luyện của học sinh cho cha mẹ thông qua sổ liên lạc hàng tháng. Những trường hợp cần thiết, giáo viên có thể trao đổi trực tiếp với cha mẹ học sinh. Cần duy trì thông tin hai chiều giữa giáo viên và cha mẹ học sinh trong công tác giáo dục học sinh. III. KẾT QUẢ VÀ VIỆC PHỔ BIẾN ỨNG DỤNG VÀO THỰC TIỄN. Sau một số năm kiên trì áp dụng những biện pháp chủ nhiệm nêu trên tôi tự đánh giá và thấy rằng : Lớp có chuyển biến rõ rệt về tinh thần tập thể, biết yêu thương và giúp đỡ nhau hơn trong học tập và rèn luyện đạo đức. Tham gia các phong trào thi đua của trường, của Đội với một tinh thần rất hào hứng, đoàn kết, quyết tâm đạt kết quả cao như: + Thi đua đạt nhiều điểm tốt. + Hoạt động kế hoạch nhỏ. + Tham gia văn nghệ trường. + Thi kể chuyện về Bác Hồ. + Ủng hộ người nghèo tàn tật. Sự cố gắng của tập thể lớp đã được nhà trường ghi nhận, đó là niềm vui niềm tự hào cho tập thể lớp. Xây dựng và duy trì được nếp tự quản trong và ngoài lớp đó là: + Nền nếp xếp hàng ra vào lớp. + Nền nếp kiểm tra trang phục của Đội. + Nền nếp tự quản khi giáo viên vắng. + Nền nếp sinh hoạt cuối tuần. + Nền nếp đọc truyện, báo vào giờ ra chơi, giờ hoạt động tập thể (đọc truyện). + Nền nếp giúp các bạn học kém về học tập và đạo đức có tiến. Cuối năm học 2010-2011 vừa qua, kết quả chủ nhiệm của lớp 1C do toi chủ nhiệm đạt được như sau : - Số học sinh đầu năm là 30 em, cuối năm là 28 em, có 02 học sinh chuyển đi, không có học sinh bỏ học. Duy trì sĩ số đạt 100%. - Tỷ lệ chuyên cần của lớp đạt 99,54% vượt mức chỉ riêu đề ra 0,54%. - Cuối năm học có 100% học sinh được đánh giá xếp loại “Thực hiện đầy đủ” (28/28 em). - Xếp loại giáo dục của học sinh cuối năm từ trung bình trở lên, được lên lớp thẳng: 27/28 học sinh, đạt tỷ lệ 96,42%. Trong đó : + Loại giỏi: 7/28 học sinh, đạt tỷ lệ 25,00%. + Loại khá: 9/28 học sinh, đạt tỷ lệ 32,14%. + Loại trung bình: 11/28 học sinh, đạt tỷ lệ 39,28%. + Loại yếu: 1/28 học sinh, chiếm tỷ lệ 3,57%. - Tỷ lệ học sinh được khen thưởng cuối năm: 16/28 học sinh, đạt tỷ lệ 57,14%. Trong đó : + Học sinh giỏi: 7/28 học sinh, đạt tỷ lệ 25,00%. + Học sinh tiến tiến: 9/28 học sinh, đạt tỷ lệ 32,14%. - Số học sinh đạt “Vở sạch, chữ đẹp”: 14/28 em, đạt 50,00%. - Số học sinh đạt danh hiệu “Cháu ngoan Bác Hồ”: 27/28 học sinh, đạt tỷ lệ 96,42%. - Trong năm học có 06 học sinh đạt giải “Viết chữ đẹp” cấp trường trong đó có 02 em giải Nhì và 04 em giải Ba. Nhìn chung các chỉ tiêu đăng ký thi đua của lớp và của cá nhân đều đạt và vượt các chỉ tiêu đề ra. Trên đây là bản sáng kiến kinh nghiệm tôi đúc rút từ thực tiễn làm công tác chủ nhiệm lớp. Những biện pháp cải tiến được nêu trong bản sáng kiến kinh nghiệm này có thể chưa toàn diện song ít nhiều cũng có hiệu quả trong công tác chủ nhiệm lớp ở tiểu học tiểu học. Tôi rất mong nhận được những ý kiến góp ý quý báu của bạn bè, đồng nghiệp và hội đồng khoa học các cấp để bản sáng kiến kinh nghiệm này được hoàn thiện, đầy đủ hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn. Năm Căn, ngày 10 tháng 12 năm 2011 Người viết Nguyễn Thị Thanh Hoa