Tài liệu Skkn kinh nghiệm nâng cao chất lượng từ cho học sinh lớp 4

A. §Æt vÊn ®Ò I. Lêi nãi ®Çu Trong cuéc sèng hµng ngµy, ng«n ng÷ cña mçi con ngêi thùc sù phong phó ®a d¹ng. Nãi sao ®Ó ngêi nghe hiÓu ®îc lµ c¶ mét vÊn ®Ò cÇn thiÕt. Do ®ã, nhu cÇu ng«n ng÷ lµ kh«ng thÓ thiÕu, mµ ®Ó ng«n ng÷ tån t¹i ®îc tríc hÕt ph¶i nãi ®Õn ®Õn ®¬n vÞ c¬ b¶n nhÊt, ®ã lµ ®¬n vÞ "Tõ". V× vËy, ®Ó d¸p øng nhu cÇu nµy, ch¬ng tr×nh luyÖn tõ vµ c©u TiÕng ViÖt ë TiÓu häc ®· lÊy viÖc d¹y "Tõ" lµm ®¬n vÞ c¬ b¶n, ®¬n vÞ trung 1 t©m ®Ó n©ng cao chÊt lîng, lµm giµu vèn tõ, ®¸p øng nhu cÇu giao tiÕp trªn mäi b×nh diÖn kh¸c nhau cña con ngêi ViÖc lÊy tõ lµm ®¬n vÞ c¬ b¶n ®îc d¹y tõ líp 2 ®Õn líp 5, tõ nhËn thøc s¬ gi¶n ®Õn nhËn thøc phøc t¹p theo híng ®ång t©m. "Tõ" lµ ®¬n vÞ nhá nhÊt cã nghÜa vµ dïng ®Ó ®Æt c©u. Nªn viÖc lÊy tõ lµm ®¬n vÞ c¬ b¶n ®Ó t¹o c©u võa t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi g¾n viÖc gi¶ng d¹y víi ho¹t ®éng giao tiÕp cña con ngêi, võa híng viÖc d¹y- häc tíi môc tiªu rÌn luyÖn kü n¨ng ng«n ng÷ cho häc sinh . Th«ng qua viÖc d¹y 2 tõ mµ gióp häc sinh vÒ c¸c kü n¨ng nhËn diÖn, ph©n lo¹i tõ, ph©n biÖt danh giíi tõ, ®Æc biÖt lµ kü n¨ng dïng tõ ®Æt c©u vµ rÌn luyÖn c¸c thao t¸c t duy. II. Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò nghiªn cøu: 1. Thùc tr¹ng: Qua qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y, thùc tÕ cho thÊy " Tõ" trong ng÷ ph¸p TiÕng ViÖt ë líp 4 thùc sù lµ phøc t¹p. Bëi viÖc n¾m ch¾c ®îc c¸c kiÓu cÊu t¹o "Tõ" ë líp 4 sÏ lµm tiÒn ®Ò t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc n¾m b¾t, sö dông tõ réng h¬n n÷a ë líp 5. 3 Vµo ®Çu n¨m häc 2010 - 2011, t«i thÊy häc sinh trong líp chÊt lîng cha cao ë m«n TiÕng ViÖt. T«i nhËn thÊy viÖc sö dông "Tõ" trong bµi lµm cña häc sinh cßn rÊt lén xén nh x¸c ®Þnh sai cÊu t¹o tõ, dïng sai nghÜa... 2. KÕt qu¶, hiÖu qu¶ cña thùc tr¹ng trªn : Tõ thùc tÕ häc sinh trong líp chñ yÕu lµ con em xuÊt th©n tõ nh÷ng gia ®×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, mét sè gia ®×nh cã hoµn c¶nh kh«ng b×nh thêng: Bè mÑ ly 4 h«n, bè mÊt sím... cho nªn viÖc sö dông ng«n ng÷ trong hoµn c¶nh lµ hÕt søc khã kh¨n Sau kh¶o s¸t ®iÒu tra, ph©n lo¹i ®èi tîng häc sinh cô thÓ cho thÊy: M«n ®äc - §äc diÔn c¶m - §äc râ rµng, m¹ch l¹c tõng côm tõ trong c©u - §äc liÒn m¹ch cha biÕt ph©n c¾t côm tõ - §äc ngËp ngõng ª, a tõng tiÕng mét 5 Sè lîng 2 10 7 5 Tû lÖ % 6,6 33 23,1 16,5 - §äc nhanh, ng¾t nghØ cha ®óng 6 19,8 M«n viÕt - ViÕt s¹ch, ®Ñp ®óng chÝnh t¶ - ViÕt nhanh, cha ®óng chÝnh t¶ - Cha viÕt hoa danh tõ riªng - ViÕt hoa tuú tiÖn - ViÕt chËm Sè lîng 3 8 5 5 9 Tû lÖ % 10 26,4 16,5 16,5 29,7 6 M«n KÓ chuyÖn - KÓ hay, truyÒn c¶m - KÓ ®óng, râ rµng tõng côm - KÓ nhanh ®Òu ®Òu liÒn mét m¹ch - KÓ chËm, ng¾t nghØ cha hîp lý - KÓ cha nhÊn giäng ë tõ gîi t¶ Sè lîng 0 6 7 7 10 M«n TËp lµm v¨n - ViÕt ®ñ ý, trän c©u Sè lîng 2 7 Tû lÖ % 0 19,8 23,1 23,1 33 Tû lÖ % 6,6 - Dïng tõ trong cau cha s¸t hîp - Dïng tõ tèi nghÜa trong c©u - ViÕt kh«ng biÕt ng¾t nghØ tõ, côm tõ trong c©u - ViÕt sai chÝnh t¶ nhiÒu 8 10 5 6 7 33 16,5 19,8 23,1 Tõ thùc tr¹ng trªn , t«i ®· cè g¾ng, kiªn tr× suy nghÜ vµ häc hái ë ®ång nghiÖp rót ra mét vµi kinh nghiÖm d¹y- häc ®Ó : N©ng cao chÊt lîng thùc hµnh "Tõ" cho häc sinh trong líp B. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò I. C¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn: 1. Lµm cho häc sinh n¾m ch¾c kh¸i niÖm"Tõ", ý nghÜa cña "Tõ" trong c©u 2. Gióp häc sinh n¾m ®îc cÊu t¹o "Tõ", vÒ nghÜa , vÒ sù kÕt hîp cña "Tõ" 9 3. Gi¸o viªn cÇn n¾m ®îc c¸ch ph¸t ©m cña tõng ®Þa ph¬ng, d¬n vÞ ®Ó lùa chän ph¬ng ph¸p d¹y häc. 4. KhÝch ®éng, kh¬i dËy sù hng phÊn cho häc sinh trong häc tËp 5. Gi¸o viªn ph¶i cã sù rÌn luyÖn thùc hiÖn ph¸t ©m ®óng phæ th«ng, ®óng ©m chuÈn II. C¸c biÖn ph¸p tæ chøc thùc hiÖn: Qua qu¸ tr×nh kh¶o s¸t, cô thÓ víi tõng m«n häc nãi trªn t«i ®· cè g¾ng kiªn tr× suy nghÜ, häc hái nhiÒu ë c¸c ®ång nghiÖp ®i tríc vµ qua nh÷ng n¨m lµm c«ng 10 t¸c gi¶ng d¹y, t«i ®· ®óc rót ra nh÷ng biÖn ph¸p sau ®©y ®Ó ®¹t tíi cã häc sinh giái TiÕng ViÖt vµ n©ng cao chÊt lîng cho mäi ®èi tîng häc sinh trong líp. - Trong qu¸ tr×nh ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc, gi¸o dôc thùc hiÖn kiÓu d¹y häc “Híng tËp trung vµo häc sinh” -Ngêi häc lµ chñ thÓ cña ho¹t ®éng häc, lÜnh héi ®îc ®Çy ®ñ nh÷ng kiÕn thøc, kü n¨ng, kü x¶o, th¸i ®é, n¨ng lùc cña c¸c em. V× vËy, viÖc häc sinh sö dông “Tõ” ®Ó ®Æt c©u trong giao tiÕp, trong th¶o luËn sao cho chÝnh x¸c lµ rÊt quan träng. Nhng vai trß cña ngêi gi¸o viªn vÉn kh«ng bÞ phai mê. Cã thÓ 11 nãi, dÊu Ên cña ngêi gi¸o viªn ph¶i hÕt mùc th¬ng yªu häc trß, cã nghÖ thuËt S ph¹m s©u s¾c: “§iÒu gi¸o viªn nãi lµ ch©n lÝ, ®iÒu gi¸o viªn lµm lµ chuÈn mùc”. - Thêng xuyªn tiÕp xóc víi häc sinh ®Ó biÕt ®îc ph¬ng ng÷ ë tõng ®Þa ph¬ng, cã c¬ héi hiÓu biÕt hÕt ®îc ®Çy ®ñ ®Æc ®iÓm t©m sinh lý còng nh sù ph¸t triÓn cña tõng em ®Ó cã biÖn ph¸p gi¸o dôc phï hîp. 12 - Trong qu¸ tr×nh d¹y häc, gi¸o viªn ph¶i chó ý ®Õn tÝnh “®ång t©m” cña ch¬ng tr×nh ë c¶ cÊp häc. Kh¬i dËy nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ë líp díi ®Ó më réng kiÕn thøc h¬n n÷a ë líp trªn. - Thùc tÕ nãi n¨ng cña häc sinh v« cïng sinh ®éng, nªn khi d¹y thùc hµnh vÒ “Tõ”, gi¸o viªn cÇn ®Æt nã vµo nh÷ng v¨n c¶nh cô thÓ, cã thÓ kh¸c nhau ®Ó häc sinh so s¸nh ®èi víi ®èi tîng nµy th× dïng tõ ®ã ®îc, cßn ®èi tîng kh¸c l¹i kh«ng thÓ dïng ®îc do nghÜa cña tõ qui ®Þnh. 13 Ch¼ng h¹n: ®a ra 3 trêng hîp cã dïng tõ “s¨n sãc”, yªu cÇu häc sinh ®¸nh dÊu X vµo « trèng tríc c©u sö dông ®óng tõ “s¨n sãc”. ¤ng t«i s¨n sãc vên tîc rÊt cÈn thËn. MÑ t«i s¨n sãc t«i tõ b÷a ¨n ®Õn giÊc ngñ. Bµ tr«ng nom viÖc nhµ vµ s¨n sãc gµ lîn. Lóc nµy gi¸o viªn cÇn híng cho häc sinh thÊy muèn hiÓu ®óng ®îc th× tríc hÕt em cÇn hiÓu nghÜa cña tõ “s¨n sãc ”: cã nghÜa lµ sù ch¨m nom rÊt chu ®¸o tËn 14 t×nh. Sù ch¨m nom Êy thêng dïng cho ngêi. Tõ ®©y häc sinh dÔ dµng ®iÒn ®óng ®îc c©u cã sö dông tõ “s¨n sãc ” hîp lý: MÑ t«i s¨n sãc t«i tõ b÷a ¨n ®Õn giÊc ngñ. - Khi d¹y thùc hµnh vÒ dïng tõ ®Æt c©u, gi¸o viªn ph¶i lu ý tíi viÖc dïng tõ cña häc sinh. Do kh«ng n¾m ®îc nghÜa cña tõ ®Æt nã vµo trong giao tiÕp kh«ng phï hîp víi ®èi tîng, víi phong c¸ch nªn cã nhiÒu häc sinh ®· dïng tõ nh sau: VÝ dô: MÑ em võa xinh ®Ñp l¹i dÞu dµng, nÕt na . (1) 15 H«m nay, nh©n ngµy lÔ, em lia mÊy dßng hái th¨m c«. Gi¸o viªn ph¶i gi¶i thÝch cô thÓ cho häc sinh hiÓu r»ng dïng tõ cÇn s¸t hîp víi ®èi tîng. Tõ “nÕt na ” ë vÝ dô (1) lµ tõ cña ngêi trªn nhËn xÐt vÒ ngêi vai díi nªm con nãi víi mÑ thiÕu t«n träng. Cßn tõ “lia ” ë vÝ dô (?) ®· sö dông sai v× kh«ng phï hîp v¬i ®èi tîng nãi n¨ng, viÕt cho thÇy, c« gi¸o. 16 - Khi d¹y cho häc sinh vÒ kh¸i niÖm “Tõ ” , gi¸o viªn tr¸nh t×nh tr¹ng ®a s½n c¸c ®¬n vÞ tõ mµ ph¶i híng cho häc sinh c¸c thao t¸c ph©n c¾t ®¬n vÞ tõ trong c©u, tõ ®ã mµ ®Þnh nghÜa nªn “Tõ. VÝ dô: Gi¸o viªn ®a ra c©u: Trêi n¾ng chang chang. Yªu cÇu häc sinh t¸ch thµnh c¸c phÇn cã nghÜa vµ ®îc nhiÒu phÇn nhÊt. Cã thÓ häc sinh sÏ cã tíi 3 c¸ch t¸ch. Trêi/n¾ng/chang chang (1) 17 Trêi n¾ng/chang chang (2) Trêi/n¾ng chang/chang (3) (Trêi/n¾ng/chang/chang). §Ó cã ®îc mét c¸ch t¸ch ®óng nhÊt, gi¸o viªn ph¶i híng dÉn häc sinh: T¸ch c©u thµnh tõng phÇn cã nghÜa sao cho ®îc nhiÒu phÇn nhÊt. Trêng hîp (3) trªn thùc tÕ, kh«ng gÆp c¸ch chia nµy v× nãi “n¾ng chang” th× kh«ng thÓ hiÓu ®îc, kh«ng thÓ nãi ®îc “trêi n¾ng chang”, v× thÕ mçi tiÕng chang kh«ng ®óng ®îc mét m×nh mµ ph¶i ®øng víi nhau ®Ó t¹o thµnh chang chang. Víi nh÷ng häc sinh chia theo trêng 18 hîp (2), chóng ta ph¶i chØ ra c¸ch chia ®ã tho¶ m·n ®îc yªu cÇu “chia ra thµnh c¸c phÇn cã nghÜa” nhng cha tho¶ m·n ®îc yªu cÇu “chia ®îc nhiÒu phÇn nhÊt” tøc lµ cha triÖt ®Ó. §Ó lµm râ kh¶ n¨ng vËn dông ®éc lËp cña trêi vµ n¾ng, còng lµ tÝnh cã nghÜa cña chóng, gi¸o viªn cÇn ph¶i dïng thao t¸c lîc bá (tØnh lîc) vµ ®Æt vÊn ®Ò: gi¸o viªn hái: nãi “trêi chang chang” c¸c em cã hiÓu kh«ng ? (nÕu hiÓu ®îc th× trêi cã kh¶ n¨ng ®øng ®éc lËp kh«ng cÇn cã n¾ng, cã nghÜa lµ trêi cã nghÜa), (häc sinh: cã). Gi¸o viªn kÕt luËn: vËy trêi cã nghÜa v× cã thÓ nãi trêi chang chang. T¬ng tù gi¸o 19 viªn ®Æt cÊn ®Ò víi tõ n¾ng ®Ó cã kÕt luËn: n¾ng còng cã nghÜa v× cã thÓ nãi n¾ng chang chang. Nh vËy, trêi n¾ng gåm 2 tõ trêi vµ n¾ng. Do ®ã trêng hîp (1) lµ c¸ch t¸ch ®óng nhÊt theo yªu cÇu cña ®Çu bµi. Tõ ®©y, häc sinh dÔ dµng ®Þnh nghÜa ®îc “Tõ ” lµ g×. - Khi d¹y vÒ “Tõ” cho häc sinh trong líp, gi¸o viªn cÇn lu ý cho häc sinh c¶ vÒ néi dung ý nghÜa lÉn dÊu hiÖu h×nh thøc ®Ó khái x¶y ra nh÷ng ®iÒu kh«ng ®¸ng cã. 20