SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI:
“KINH NGHIỆM DẠY KỸ NĂNG NGHE TIẾNG ANH CHO HỌC
SINH LOÁP 10 CÓ HIỆU QUẢ”
Phần I: Mở đầu
I. Lý do chọn đề tài
Cùng với khoa học và công nghệ, Giáo dục - Đào tạo là quốc sách hàng đầu, nhằm
nâng cao dân trí đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Xem đầu tư cho giáo dục là đầu tư
cho tương lai. Ngành Giáo dục - Đào tạo đã không ngừng đổi mới về nội dung và
phương pháp giảng dạy. Bộ môn Tiếng Anh đã được đưa vào giảng dạy từ cấp Tiểu học
nhằm giúp học sinh nắm bắt được ngôn ngữ chung của thế giới. Muốn đạt được mục đích
đó cần phải có định hướng tích cực trong dạy học để giúp học sinh có một nền tảng vững
chắc làm cơ sở cho sau này học cao hơn và giao tiếp tốt thông qua tiếng Anh.
Chương trình Tiếng Anh mới đã được triển khai thực hiện trên toàn quốc đến nay
đã được gần chục năm. Nét đổi mới nổi bật của nội dung chương trình này là tạo cơ hội
tối đa cho học sinh luyện tập 4 kỹ năng nghe, nói, đọc, viết trên những chủ đề và tình
huống hay nội dung giao tiếp có liên quan đến môi trường sống trong và ngoài nước. Sự
thay đổi trên tạo điều kiện cho việc dạy và học tiếng Anh trong nhà trường phổ thông trở
thành việc dạy sinh ngữ thay vì là dạy từ ngữ như nhiều năm trước đây. Tuy nhiên trong
thực tiễn rèn các kỹ năng Tiếng Anh cho học sinh, giáo viên phải đương đầu với không ít
khó khăn, đặc biệt là rèn kỹ năng nghe. Qua thực tế ở trường tôi, khi bắt đầu học môn
ngoại ngữ phần lớn học sinh thích học, nhưng dần dần học sinh lại chán học. Hầu hết các
em rất yếu về kỹ năng nghe. Thật khó để các em nghe hiểu nội dung một bài văn hay
đoạn hội thoại. Sau mỗi tiết dạy nghe giáo viên rất khó khăn trong việc kiểm tra lại thông
tin mà các em đã nghe và việc kiểm tra bài cũ thường không dễ dàng gì.
Trước tình hình đó là một giáo viên trực tiếp dạy tiếng Anh khối 10, đối tượng đã
được tiếp xúc với ngôn ngữ tiếng Anh qua các năm học THCS, bản thân tôi trăn trở thật
nhiều làm sao để học sinh có thể nắm vững, nghe hiểu lấy thông tin và vận dụng thành
thục thông tin. Trong quá trình vừa dạy vừa tìm hiểu quan sát học sinh, tôi phát hiện việc
rèn luyện kỹ năng nghe của học sinh có rất nhiều vấn đề. Phần lớn học sinh chưa biết
cách học nghe, học sinh thường thấy luyện nghe là khó nhất. Trong lớp học, học sinh
thường nói rằng dù trong bài nghe có rất nhiều từ đã biết nhưng nghe không ra. Làm thế
nào để giúp học sinh có thể vận dụng được vốn từ vựng và cấu trúc ngữ pháp của mình
để nghe hiểu hiệu quả? Do vậy trong quá trình dạy học, tôi tự tìm kiếm một số phương
pháp tích cực, đơn giản, dễ hiểu thiết thực đảm bảo tính khoa học, nhằm phát triển khả
năng tư duy, sự suy đoán và tính sáng tạo của học sinh. Với phạm vi kinh nghiệm nhỏ
này tôi mạnh dạn đi sâu vào một vấn đề “Kinh nghiệm dạy kỹ năng nghe Tiếng Anh
cho học sinh lớp 10 có hiệu quả”
II. Mục đích của đề tài
Môn học Tiếng Anh đã và đang được phổ cập rộng rãi ở các trường trên cả nước.
Song nó vẫn được coi là một trong những môn mà các em học sinh gặp nhiều khó khăn
nhất. Vậy làm thế nào để việc dạy học – học môn Tiếng Anh đạt kết quả cao, đặc biệt là
nâng cao khả năng nghe cho học sinh. Điều đó đòi hỏi rất nhiều vào sự đổi mới phương
pháp dạy học của các thầy cô giáo và sự chăm chỉ, hăng say, ham tìm tòi, học hỏi của các
em học sinh. Là giáo viên dạy môn Anh văn ở trường THPT, tôi đã nắm bắt được những
ưu, nhược điểm của các em trong quá trình học tập. Vì thế tôi luôn trăn trở để tìm ra một
phương pháp dạy học mới, hữu hiệu nhất phù hợp với học sinh để giúp các em hiểu bài
và khích lệ các em yêu thích môn Tiếng Anh, nhất là nâng cao khả năng nghe của học
sinh.
Vậy, làm thế nào để học sinh có thể rèn kỹ năng nghe một cách nhanh chóng, có
hiệu quả và dễ học? đặc biệt là khi vận dụng chúng vào các hoạt động giao tiếp thực tế
khi tiếp xúc với người nước ngoài? Phải chăng, đây chính là thủ thuật của người Thầy!
III. Phạm vi và đối tượng
1. Đối tượng
- Học sinh khối lớp 10 trường THPT Ba Đình
- Công tác giảng dạy Tiếng Anh khối lớp 10.
2. Phạm vi nghiên cứu
Việc dạy kỹ năng nghe môn Tiếng Anh khối 10 năm 2011 – 2012 nhằm nâng cao
chất lượng giảng dạy bộ môn.
IV. Phương pháp nghiên cứu
Vấn đề đặt ra là làm thế nào chúng ta khắc phục được những điểm yếu trên để góp
phần nâng cao chất lượng học kỹ năng nghe, giúp học sinh tự tin hơn trong giao tiếp, sử
dụng Tiếng Anh như một ngôn ngữ thứ hai, thành thạo trong từng từ, câu, đặc biệt với
học sinh nông thôn như học sinh ở huyện Nga Sơn
Trước tiên tôi khảo sát đặc điểm tình hình, sức học, kỹ năng nghe của học sinh khối
10. Tôi lấy một bài tập nghe của chương trình Tiếng Anh THCS. Tôi làm một bước thí
nghiệm khảo sát đầu năm như sau.
Listen and complete the dialogue
Lan: Hello, Hoa
Hoa: Hi, Lan. You seem (1)………………
Lan: I am. I received a (2)………………….from my friend Nien today.
Hoa: Do I know her?
Lan: I don’t know. I think so. She (3)………….my next door neighbor in Hue.
Hoa: What does she (4)…………….like?
Lan: Oh, she is (5)……………. Here is her (6)…………..
Hoa: What a (7)………….smile! Was she your (8)………………?
Lan: Oh, no. She wasn’t old (9)…………..to be (10)………….my class.
Keys:
1. happy
2. letter
3. was
4. look
5. beautiful
6. photograph
7. lovely
9. enough
10. in
8. classmate
Kết quả
TT
Lớp SS
1
Giỏi
Khá
TB
Yếu
Kém
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
10N 38
1
2.6
10
26.3 19
50
5
13.2 3
7.9
2
10G 50
4
8
13
26
23
46
7
14
3
6
3
10P 49
4
8.2
12
24.5 25
51
7
14.3 1
2
137 9
6.6
35
25.5 67
48.9 19
13.9 7
5.1
Tổng
SL
%
Qua kết quả trên tôi nhận thấy kỹ năng nghe của các em còn nhiều hạn chế. Các em
chưa hiểu được bài, chưa vận dụng được kiến thức mình đã học. Tôi rất băn khoăn trăn
trở, không biết làm thế nào để giúp học sinh luyện nghe tốt Tiếng Anh, giúp các em ham
học. Với kinh nghiệm nhiều năm trực tiếp giảng dạy bộ môn Tiếng Anh, bước đầu rèn
luyện kỹ cho học sinh các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết, tôi đưa ra một số kinh nghiệm sau
trong quá trình dạy cũng như rèn kỹ năng nghe như sau.
Phần II: Một số biện pháp thực hiện
I. Một vài kinh nghiệm giúp giáo viên dạy kỹ năng nghe đạt hiệu quả.
1. Kỹ năng nghe chịu ảnh hưởng bởi kỹ năng nói.
Kỹ năng nghe chịu ảnh hưởng bởi kỹ năng nói nên giáo viên phải thường xuyên
giúp các em học sinh trong lớp luyện nói nhiều để bù vào kỹ năng nghe. Bởi vì khi luyện
nói, học sinh sẽ nhớ được các từ vựng, các câu mà các em thường xuyên tiếp xúc, chính
vì thế học sinh sẽ phát triển được kỹ năng nghe. Hơn thế nữa, trong khi nghe, nếu gặp
những câu dài, khó nghe thì yêu cầu mình chỉ cần dừng lại ở mức độ nghe hiểu và cảm
nhận ý nghĩa chính của câu nói, không cần phải nghe rõ toàn bộ các từ trong câu. Đối với
những bài tự luận dài mà muốn nghe hiểu tốt thì phải tập trung đầu óc trong một thời gian
dài, phụ thuộc vào khả năng chịu đựng áp lực của trí não dưới sức ép tâm lý lớn. Nếu quá
sức thì có thể chia ra nhiều đoạn nhỏ để nghe rồi sau đó nghe hết lại một lần. Cần tập
trung nghe rõ cách phát âm và ngữ điệu, hiểu trực tiếp bằng Tiếng Anh thì càng tốt, nếu
khó thì có thể liên hệ sang Tiếng Việt. Nên nhớ khi nghe cần nhìn vào hình ảnh và liên
tưởng ra hình ảnh của sự vật hay sự kiện trong đầu mình. Trong quá trình nghe nếu gặp
phải những từ hay câu nghe không rõ thì sau khi nghe xong có thể dừng lại để ngẫm nghĩ
lại câu nói. Nếu nghe mãi không được thì có thể xem trong textscript rồi tập nghe lại.
Nhớ “nghe bằng mắt” thì hiệu quả và đỡ chán hơn “nghe bằng tai”
Chẳng hạn như tiết 4 Unit 1 : A day in the life of…. Dạy phần Listening
Giáo viên cho học sinh quan sát tranh trong sách giáo khoa trang 16, rồi thiết lập ra
tình huống của bài nghe: “Mr Lam is a cyclo driver, He is talking about his morning
activities. Listen and number the pictures in their correct order”. Lúc này giáo viên yêu
cầu học sinh luyện nói bằng cách mô tả những hoạt động của ông Lam qua các tranh.
+ What is he doing in picture a,picture b……?
- He is riding his cyclo in picture a.
- He is eating something in pictre b.
- He is riding his cyclo with some children in picture c.
- A man is sleeping in his cyclo under a big tree.
- A cyclo driver is riding an old man in the picture f.
Keys: 1e
2f
3a
4c
5b
6d
Có thể nói kỹ năng nói đóng một vai trò quan trọng trong suốt quá trình luyện
nghe, càng luyện nói nhiều, thì càng phát triển kỹ năng nghe tốt.
2. Giúp học sinh tìm ra cách học nghe hiệu quả
Cũng giống như các kỹ năng khác nghe đóng vai trò quan trọng trong việc lĩnh hội
kiến thức Tiếng Anh. Có thể nói nghe khó hơn các kỹ năng khác một chút, nhưng cũng
có nhiều lợi ích hơn. Nếu nghe tốt chúng ta sẽ nâng cao được khả năng phát âm và kỹ
năng chuyện trò của mình. Thông thường học sinh học Tiếng Anh luyện nghe bằng cách
làm bài tập trong các sách luyện nghe. Tuy nhiên các bài học trong sách thường không
được cập nhật một cách thường xuyên, do vậy, học sinh không có nhiều cơ hội lĩnh hội
những kiến thức trong cuộc sống hiện đại. Tôi cho rằng giáo viên trực tiếp giảng dạy, cần
đưa ra cho học sinh những lời khuyên kịp thời và bổ ích nhất nhằm giúp cho các em có
cách học nghe hiệu quả nhất.
2.1. Học nghe ngay từ đầu
Khi học ngoại ngữ nói chung và Tiếng Anh nói riêng, nên bắt đầu ngay khi có thể.
Bằng cách này, sẽ giúp học sinh làm quen dần với các âm của ngôn ngữ đó. Vì thế mà
việc học phát âm sẽ trở nên dễ dàng hơn. Khi mới bắt đầu học Tiếng Anh, cần tìm đủ các
băng thu có cả phiên bản đi kèm. Bất cứ lúc nào không hiểu một từ trên băng, hãy nhìn
vào phiên bản và tra từ đó trên từ điển.
2.2. Nghe nhiều lần một nội dung
Nghe đi nghe lại cùng một nội dung là một cách tốt. Hướng dẫn học sinh chọn một
đoạn băng thú vị và nghe nhiều lần.
Trong lúc nghe, cố gắng nhớ những câu hữu ích, thậm chí cả đoạn.
Sau đó nhớ lại và tập nói lại các câu đó, cố gắng bắt chước cách phát âm của người
nói. Sau một số lần học sinh sẽ nhận thấy các từ và cụm từ trên băng đã trở thành một
phần của chính mình.
Học sinh sẽ bắt đầu sử dụng chúng trong các câu của riêng mình. Khả năng phát âm
và nghe hiểu của học sinh chắc chắn cũng sẽ khá lên.
2.3. Nghe hàng ngày
Hướng dẫn cho các em luyện nghe hàng ngày, mỗi ngày luyện nghe chút ít. Nếu có
điều kiện nên trang bị cho mình một máy nghe phù hợp.
Thu và cài sẵn vào máy nghe những đoạn băng Tiếng Anh yêu thích để có thể nghe
bất cứ khi nào có thể.
2.4. Nghe cái gì?
Giúp học sinh tìm những bài nghe vừa dễ hiểu lại vừa có ý nghĩa với các em. Lựa
chọn tài liệu về những chủ đề phù hợp đảm bảo sự thích thú cho học sinh.
Chọn giọng người nói nghe dễ chịu để học sinh thích được nghe và mong đợi được
nghe mỗi ngày.
2.5. Nguyên tắc của kỹ năng nghe
Nghe có lẽ là kỹ năng khó nhất đối với hầu hết người học Tiếng Anh như một ngôn
ngữ thứ hai. Điều quan trọng nhất gíup học sinh cải tiến kỹ năng nghe và phải nghe
thường xuyên. Làm cho học sinh thấy rằng không chỉ có mình em là không hiểu. Nếu
nghe mà vẫn không hiểu gì thì cũng đừng vội nản chí hay thất vọng. Cần định hướng cho
học sinh:
Chấp nhận sự thật rằng mình không hiểu gì cả
Giữ bình tĩnh khi thấy không hiểu gì, thậm chí có thể không hiểu trong một khoảng
thời gian dài.
Đừng cố gắng dịch chúng sang Tiếng Việt
Hãy chú tâm vào ý chính của những gì đang nghe. Đừng tập trung vào chi tiết cho
tới khi đã hiểu ý chính của bài.
II. Sử dụng tốt, linh hoạt các kỹ thuật trong một tiết dạy kỹ năng nghe.
1. Warm up
Một giờ học nghe sẽ trở nên hiệu quả nếu giáo viên biết cách làm cho bài nghe trở
nên sinh động, thú vị và lôi cuốn được học sinh. Một trong những điều đầu tiên người
giáo viên có thể làm là chuẩn bị thật tốt cho hoạt động “Warm up” (khởi động).
Sau
đây là một số hoạt động Warm up cụ thể mà giáo viên có thể áp dụng nhằm làm cho giờ
học nghe của mình thực sự cuốn hút và hiệu quả.
a. Đọc truyện
Các mẩu chuyện, nếu có nội dung thú vị và được kể lại một cách chuyên nghiệp, sẽ
thu hút được sự chăm chú của phần lớn học sinh. Do vậy, trưứoc khi cho học sinh nghe
băng, giáo viên nên đọc thật chậm cho học sinh của mình nghe một mẩu chuyện ngắn có
nội dung đơn giản, dễ hiểu. Sau đó, giáo viên có thể dặt ra một vài câu hỏi có liên quan
tới nội dung mẩu chuyện để học sinh trả lời. Hoặc giáo viên có thể chỉ kể một phần của
câu chuyện thôi, sau đó để học sinh thảo luận và tự đưa ra phần kết của mẩu chuyện.
Điều này sẽ làm cho học sinh cảm thấy rất hứng thú với bài học vì học sinh được nêu lên
ý kiến riêng của mình. Đặc biệt là đối với những học sinh đang còn yếu kém trong việc
sử dụng Tiếng Anh, chúng sẽ cảm thấy rất ngạc nhiên và vui sướng vì chúng có thể hiểu
được một câu chuyện bằng Tiếng Anh. Từ đó, chúng sẽ có động lực hơn để cố gắng học
tập.
b. Hỏi và trả lời
Trước khi bắt đầu giờ học nghe, giáo viên có thể dành ra khoảng từ 5 đến 10 phút
để hỏi học sinh một vài câu hỏi có nội dung liên quan tới chủ đề của bài nghe. Điều này
sẽ giúp cho học sinh định hình được chủ đề của bài nghe, từ đó chúng sẽ hệ thống được
kiến thức nền về từ vựng, ngữ pháp liên quan đến chủ đề bài học, giúp giờ học nghe sẽ
trở nên hiệu quả hơn.
Ví dụ: Giáo viên có thể sử dụng một số câu hỏi sau để hỏi học sinh của mình trong tiết
Nghe Unit 2: School talks
- What are you talking this semester?
- Do you like football/your class/travelling, etc?
- How long are you staying there?
- Are you traveling with your friend/parents?
- Would you like to go somewhere for a drink?
Các em có thể trả lời:
- I’m talking English
- I really like it
- For a work
- No, I’m traveling alone
- That’s great
Now, you are going to listen to four conversations and match them with the pictures.
Khi trả lời các câu hỏi gợi mở như vậy, học sinh sẽ hình dung được những việc chúng
phải làm, những nội dung chính cần nắm bắt được khi nghe. Hơn nữa, điều này còn làm
cho không khí giữa giáo viên và học sinh trở nên thân thiện hơn, và quan trọng hơn cả là
giúp học sinh có được sự tự tin và hứng thú để tham gia bài học.
C. Sử dụng tranh ảnh
Trong Tiếng Anh có câu “a picture is worth as a thousand words” (một bức tranh
đáng giá bằng ngàn lời nói) cho ta thấy được tầm quan trọng và hiệu quả truyền tải thông
điệp của các bức tranh. Vậy nên, giáo viên hãy tận dụng triệt để điểm mạnh đó, bởi tranh
ảnh sẽ làm cho bài học trở nên sinh động hơn, giúp cho học sinh tham gia bài học một
cách say sưa, thích thú hơn.
Trên đây là ba trong số nhiều phương pháp mà chúng ta có thể áp dụng cho hoạt
động Warm up để chuẩn bị cho giờ học nghe thật sự hiệu quả.
2. Pre-listening techniques.
Mục đích của các hoạt động trong giai đoạn này là nhằm giúp học sinh tập trung sự
chú ý vào chủ đề, đặc biệt là đoán trước các thông tin của chủ đề được nghe. Để khắc
phục những khó khăn khi nghe trong tiết học, giáo viên cần giới thiệu chủ đề, ngữ cảnh,
tình huống nội dung có liên quan đến bài nghe, khai thác xem học sinh đã biết và chưa
biết gì về nội dung sẽ nghe, gợi ý tò mò, tạo hứng thú cho các hoạt động của bài.
Cho học sinh nghĩ, đoán trước những điều sắp nghe trong một ngữ cảnh nhất định.
Dạy từ vựng, tuy nhiên lưu ý là không giới thiệu hết từ mới, nên để học sinh đoán
nghĩa của từ trong ngữ cảnh.
Cung cấp mục đích nghe, soạn ra các yêu cầu nhiệm vụ và bài tập về nội dung
nghe.
Khi tiến hành các hoạt động nghe, việc dùng trực quan tranh ảnh minh hoạ kèm
theo sẽ hỗ trợ rất tốt cho việc làm rõ ngữ cảnh gợi ý nội dung sắp nghe. Tranh ảnh còn là
phương tiện để kiểm tra mức độ nghe hiểu của học sinh. Nghe xác định tranh có liên
quan sắp xếp theo thứ tự.
Cho học sinh xem tranh hay câu hỏi trong bài tập để đoán ra chủ đề, thông tin cần
thiết nghe.
Sau đây là một vài thủ thuật chúng ta có thể áp dụng cho phần Pre-Listening
a. True/False statement prediction
- Giáo viên viết từ 5 – 10 câu lên bảng, dựa theo ý chính của bài nghe: Trong đó 1/2 số
câu là đúng; 1/2 số câu là sai. Học sinh chép những câu này vào trong vở. Từng cặp học
sinh đoán trước câu nào đúng (T) câu nào sai (F) vào cuối mỗi câu.
- Học sinh đọc to các câu dự đoán của mình. (T/F).
- Giáo viên không nói đúng hay sai.
- Giáo viên đọc bài nghe/hoặc mở băng để học sinh nghe.
- Học sinh nghe và kiểm tra, đánh dấu vào những câu mà các em cho là đúng.
- Học sinh so sánh kết quả với nhau, nếu có sự bất đồng, giáo viên cho học sinh nghe lại
và đi đến thống nhất.
b. Open prediction
- Giáo viên không cho học sinh bất kỳ câu nào.
- Giáo viên đưa tình huống (set the scene) và yêu cầu học sinh đoán trước một số điều
chúng sẽ được nghe.
- Học sinh viết ra những điều chúng dự đoán.
- Học sinh bắt đầu chú ý vào việc nghe, giáo viên đọc và học đánh dấu vào những điều
mà dự đoán đúng.
c. Ordering.
- Giáo viên cho học sinh một số câu hoặc một số bức tranh trên bảng được sắp xếp lộn
xộn.
- Học sinh thảo luận theo cặp, nhóm để đoán trước một trật tự đúng.
- Các câu hoặc là các bức tranh được đánh dấu là a, b, c…..
- Học sinh sắp xếp lại trật tự câu, bức tranh theo logic của câu chuyện thì đánh dấu là 1-c,
2-a……
- Học sinh so sánh theo từng cặp hoặc từng nhóm.
- Học sinh nghe rồi đánh dấu và sửa lại theo trật tự đúng.
d. Pre-questions
- Giáo viên đưa những câu hỏi trước khi nghe lên bảng. Mỗi câu hỏi hàm chứa một ý
chính trong bài nghe.
- Học sinh đọc và suy nghĩ về những câu hỏi đó
- Những câu hỏi cho trước nhằm tập trung sự chú ý của học sinh mà học sinh không phải
đoán trước những câu trả lời.
- Nghe xong lần đầu học sinh mới trả lời câu hỏi.
Ví dụ: Để dạy tiết listening Unit 5: Technology and you tôi tiến hành như sau:
* Pre-listening
Pre-teach vocabulary
- camcorder (n): (picture)
-secretary (n): (translation)
- helpful (a): (explaination)
-shy (a): (explaination)
-excuse (n): (translation)
Check vocabulary: Slap the board
Open prediction
Set the scene
Listen to an old campany director talking about his experience of learning how to use a
computer. Guess whether the statements are true (T) or false (F)
1. The man was worried when his son bought a computer.
2. The man became worried when his secretary asked him to buy a computer.
3. The man decided to take some computing lessons.
4.His son didn’t understand about the computer.
5. The man understood the lessons very well.
6. The man continued to learn how to use a computer after a few lessons.
Feed back students’prediction
3. While listening techniques.
Mục đích của các hoạt động trong giai đoạn này là nhằm giúp cho học sinh thực
hành kỹ năng nghe tức là qua lời nói rút ra được thông tin cần truyền đạt.
Cho học sinh nghe và làm bài tập, nếu phần trước cho học sinh đoán nội dung nghe
thì ở phần này cho học sinh đối chiếu điều đã nghe với điều đã đoán.
Đối với bài nghe khó giáo viên có thể chia quá trình nghe thành bài tập nghe từ dễ
đến khó.
Đối với bài nghe dài có thể dễ hoá bài nghe thành các dạng bài tập phù hợp trình độ
của học sinh.
Sau đây là một vài thủ thuật cụ thể
a. Selecting
- Giáo viên cho học sinh xem một bộ tranh trong đó có các bức tranh tương tự giống
nhau, nhưng có vài chỗ khác nhau.
- Giáo viên miêu tả một hoặc hai bức tranh trong số đó
- Các bức tranh được đánh dấu theo số đếm hoặc thứ tự chữ cái.
- Học sinh nghe rồi đánh dấu bức tranh mà giáo viên đang miêu tả.
b. Delibrate Mistaken (Phát hiện lỗi sai)
- Giáo viên yêu cầu học sinh đoán trước xem trong phòng khách có những cái gì. Rồi
giáo viên miêu tả bức tranh. Trong bài đọc giáo viên làm sai vài lỗi. Mỗi lần học sinh
nghe có chỗ sai, thì học sinh giơ tay xin có ý kiến hoặc nói to “That’s wrong.”
c. Grids
- Giáo viên vẽ biểu bảng lên bảng (hoặc giấy to) treo lên bảng, học sinh vẽ vào vở. Căn
cứ vào nội dung ghi trong biểu bảng đó, học sinh nghe chi tiết từng vấn đề cụ thể, rồi
điền vào biểu bảng đó những ý mà học sinh nghe được. Sau đó học sinh đối chiếu với
nhau để kiểm tra các câu trả lời và giáo viên đọc lại hai hoặc nhiều lần cho đến khi mọi
người đều thống nhất ý kiến.
Ví dụ: Tiết listening của Unit 13: Films and cinema
Lan
Hương
Mon
Tue
Wed
Work and go to the singing club
Thu
Fri
Sat
Sun
d. Listening and draw
- Giáo viên phát cho học sinh những sơ đồ, bản đồ, hoặc một biểu đồ. Học sinh nghe rồi
điền, vẽ, dán vào các sơ đồ đó.
Ví dụ: Giáo viên có thể phát cho từng học sinh sơ đồ một ngôi nhà (bên phải có một cửa
hàng, bên trái có một hiệu sách, đối diện có một bưu điện, gần đó có một ngôi đền, hoặc
công viên)
- Giáo viên đọc học sinh viết lên các địa điểm này vào từng vị trí mà học sinh nghe được.
Ngoài những thủ thuật nêu trên giáo viên có thể sử dụng những thủ thuật sau:
+ Defining True – False
+ Check the correct answer
+ Matching
+ Filling in the grip / chart / gap
+ Answering comprehension questions
Ví dụ: Để thực hiện tiết Listening của Unit 6: An excursion (Task 1 – Listen and number
the pictures in the order you hear)
Tôi cho học sinh lần lượt nói về các hoạt động diễn ra trong mỗi bức tranh, yêu cầu
học sinh nhìn vào tranh để liên tưởng hoặc đoán về những hoạt động mà các bạn lần lượt
làm trong ngày nghỉ cuối tuần. Hoặc tôi có thể yêu cầu các em sắp xếp lại tranh theo trật
tự đúng của hoạt động mà các bạn đã thực hiện.
Sau đó giáo viên cho các em nghe lại và kiểm tra lại việc đoán của mình, rồi giáo
viên cho các em nghe lần cuối và sắp tranh theo đúng trình tự câu chuyện. Giáo viên đưa
ra đáp án để học sinh sửa lỗi.
*Keys
1 picture a, 2 picture e, 3 picture b, 4 picture c, 5 picture f, 6 picture d.
4. Post listening techniques
Mục đích của các hoạt động sau khi nghe nhằm:
Kiểm tra xem học sinh có hiểu những thông tin được nghe theo yêu cầu hay không
và có hoàn thành được các hoạt động trong giai đoạn “While-listening” hay không.
Tìm ra nguyên nhân làm cho học sinh không nghe được hoặc không hiểu được một
số phần nào đó trong bài tập nghe.
Giúp học sinh có cơ hội đánh giá thái độ biểu cảm người thể hiện hội thoại qua ngữ
điệu giao tiếp.
Dùng bài tập mở rộng theo chủ đề bài nghe dùng kỹ năng bổ trợ thêm để luyện
nghe. Có thể sử dụng một số hoạt động sau:
Yêu cầu học sinh so sánh bài trả lời của chúng và thảo luận theo đôi hoặc theo
nhóm những gì chúng đã nghe và hiểu.
Khuyến khích học sinh phản hồi lại những gì mà chúng đã nghe.
Ví dụ: Lúc thích hợp giáo viên có thể đưa ra những câu hỏi như: Do you agree? Đồng
thời hãy khuyến khích tranh luận bởi điều này sẽ khiến học sinh có tư duy sâu sắc hơn.
Yêu cầu từng đôi, nhóm viết một đoạn tóm tắt về ý chính trong bài. Sau đó, học
sinh sẽ so sánh và kiểm tra xem mình đã đưa ra được hết các ý chính chưa.
Bật đoạn băng một lần nữa và yêu cầu học sinh nói to “stop” ở đoạn có câu trả lời
mà chúng đã nghe trước đó.
Đề nghị học sinh ghi ra trong cuốn sổ của chúng những từ mới mà chúng thấy cần
thiết và ghi nhớ.
+ Một số thủ thuật trong giai đoạn này.
- Cho đáp án và thông tin phản hồi
- Cho học sinh nhắc hay nói lại một số điều/câu đã nghe. Feed back (While-listening)
- Tổ chức cho học sinh nói về mình hay về bạn bằng cách dựa vào thông tin trong bài
nghe.
- Cho học sinh nêu vài nhận xét về kết quả nghe của nhóm.
- Cho học sinh đóng vai thể hiện lại cuộc hội thoại đã nghe.
- Dùng bài tập mở rộng để học sinh có thêm thông tin của bài nghe.
Tuỳ theo từng tiết cụ thể mà giáo viên có thể sử dụng một trong những hoạt động
trên.
Tuỳ theo đặc điểm của từng bài giáo viên có thể tiến hành thực hiện quy trình ba
bước luyện nghe hiểu cho học sinh, đặc biệt là bước thứ nhất sao cho có thể giúp các em
hình thành và phát triển hứng thú khả năng tập trung, biết sử dụng thông tin suy đoán
điều sẽ nghe. Nhờ vậy học sinh sẽ chủ động và tự tin hơn khi nghe.
III. Kết hợp luyện nghe vào các nhóm kỹ thuật khác
1. Nhóm kỹ thuật luyện tập cơ sở
Đây là những thủ thuật có ý nghĩa tiền đề trong việc hình thành cho học sinh khả
năng nghe Tiếng Anh.
1.1. Luyện nề nếp tập trung chú ý khi nghe
Cho học sinh nghe từng câu hay đoạn, bài và giáo viên gọi cá nhân học sinh lặp lại.
Tập cho học sinh có ý thức và thói quen lắng nghe bạn. Một cách giúp học sinh tập trung
chú ý nghe bạn nói đó là giáo viên thường xuyên đặt ra những câu hỏi yêu cầu học sinh
phải sử dụng lại những thông tin từ điều bạn mình đã nói để trả lời:
Ví dụ: Học sinh A nói: “My house is in the countryside it is not big but very nice”. Sau
khi bạn A nói xong, tôi gọi bất kỳ bạn nào trả lời câu hỏi: Where does A live? How is his
house?
Mỗi tuần một lần cho học sinh chơi một trò chơi tập trung nghe.
Trò chơi thứ nhất: Truyền tin
Lớp có 12 bàn giáo viên làm 12 phiếu trên mỗi phiếu ghi một câu. Sâu đó trao
phiếu cho một học sinh đầu dãy. Học sinh này có nhiệm vụ nói thầm vào tai người kế bên
điều mình đọc được. Cứ thế, người này nối tiếp người kia nói vào tai nhau cho đến người
cuối dãy. Người cuối dãy có nhiệm vụ nói lớn câu hay đoạn mình nghe được, và học sinh
đầu dãy xác định đúng hay không.
Trò chơi thứ hai: Tìm bạn giao tiếp
Giáo viên chuẩn bị một số câu hỏi và câu trả lời trên giấy, ghép câu trả lời với câu
hỏi bằng cách cho chúng những con số: Thí dụ câu hỏi 1 tương ứng với câu trả lời 5. Học
sinh tự tìm câu trả lời bằng cách tìm ra bạn của mình tương ứng với câu trả lời phù hợp,
cặp nào nhận ra nhau đầu tiên sẽ thắng.
Trò chơi thứ ba: Giúp bạn học tốt
Mỗi học sinh trong lớp sưu tầm hoặc tự đặt ra một câu (Có thể có thông tin bị sai)
mỗi thành viên của lớp sẽ lắng nghe bạn đọc câu của mình rồi tìm cách xác định xem câu
đúng hay sai và sửa câu. Giáo viên nên bốc thăm học sinh có nhiệm vụ để mọi thành viên
trong lớp phải lắng nghe bạn đọc.
Trò chơi thứ tư: Thi nghe chuyện trả lời nhanh “Ai ở đâu? Ai làm gì?”
Ví dụ: Giáo viên giới thiệu: This person is very famous in Viet Nam. He was born in
1890 in Kim Lien Nghe An and died in 1969. “Who is he?”
1.2. Luyện nghe trọng âm của từ và trọng âm của câu.
Người Anh khi nghe một từ có nhiều âm tiết họ chỉ nghe trọng âm của từ đó. Ví dụ:
với từ Sensible thì họ nghe chủ yếu trọng âm “sen” chứ không nghe cả ba âm tiết. Khi
nghe một từ nhiều âm tiết, ta nên luyện tập nghe trọng âm của từ đó.
Khi nghe một câu, chú ý nghe những trọng âm trong câu rồi phối hợp các trọng âm
ấy lại mà đoán nghĩa của toàn câu.
Ví dụ khi nghe câu: Mai bought the material and made the dress for me.
Chú ý nghe trọng âm của các từ (từ in đậm) rồi đoán ý nghĩa của câu nói ấy. Như
vậy với kỹ thuật này tôi luyện cho học sinh vưaqf nghe vừa đoán nghĩa bằng cách nắm
bắt trọng âm. Việc luyện nghe trọng âm từ hay câu cần được thực hiện không chỉ trong
các bài tập nghe mà trong nhiều khâu hoạt động khác nhau của dạy học Tiếng Anh:
Luyện đọc từ mới; Giới thiệu cấu trúc ngữ pháp mới; hoặc thực hiện các kỹ năng ở từng
đơn vị bài học.
1.3. Luyện nghe và nhận diện các cặp âm dễ lẫn, các âm khó phát âm chuẩn và cách
nối âm trong lúc nói của người bản xứ
Trên thực tế, nhiều học sinh tiếp nhận một giọng nói Tiếng Anh thường không
chuẩn hoặc chứa nhiều âm không thực giống với cách phát âm của người bản xứ. Đây
cũng là một trở ngại đối với học sinh khi nghe người bản xứ nói. Như vậy càn rèn luyện
cho học sinh có ý thức nhận diện ra các âm khó phát âm chuẩn, hay các âm dễ lẫn cũng
như cách nói âm trong lúc nói của người bản xứ. Việc luyện nghe này cần được lồng
ghép và thường xuyên trong các tiết dạy. Ngoài ra giáo viên có thể thực hiện một số trò
chơi để giúp các em vừa thư giãn, vừa củng cố kỹ năng nhận diện và cách nối âm cụ thể
gần gũi hơn với âm bản xứ.
2. Nhóm kỹ thuật luyện tập trọng tâm
Đây là những biện pháp giúp học sinh luyện tập các kỹ năng nghe hiểu một bài hội
thoại hay một bài đọc trong sách giáo khoa. Giáo viên nên tổ chức cho học sinh luyện
nghe một cách chủ động và sáng tạo các bài tập Listen trong sách giáo khoa. Tuỳ theo
đặc điểm của từng bài, giáo viên có thể tiến hành thực hiện quy trình ba bwcs luyện nghe
hiểu cho học sinh, đặc biệt là bước thứ nhất sao cho có thể giúp các em hình thành và
phát triển hứng thú, khả năng tập trung vào những trọng tâm cần nghe và biết sử dụng các
thông tin từ chính các câu hỏi hay tranh ảnh, biểu đồ trong bài tập nghe để làm chỗ dựa
mà suy đoán ra điều đang nghe. Nhờ vậy học sinh chủ động và tự tin hơn khi nghe.
3. Nhóm kỹ thuật luyện tập mở rộng
Cung cấp thêm một số bài luyện tập mở rộng bằng cách chọn một số ngữ liệu cùng
trình độ từ các tài liệu như: Language in focus, new interchange làm bài kiểm tra ngắn
hàng tuần, hàng tháng, sửa bài và đánh giá ngay tại lớp. Kết quả của các bài này cần cho
học sinh lưu vào bìa lưu trữ kết quả học tập của mình theo thứ tự thời gian để giúp học
sinh dễ dàng nhận ra sự tiến bộ của bản thân, cũng như để giáo viên trao đổi với phụ
huynh về việc học của con em họ.
Trong quá trình giảng dạy tôi luôn tạo cơ hội để giúp các em luyện nghe và yêu cầu các
em cần tăng cường nghe Tiếng Anh nhiều (qua TV, đài, băng) đặc biệt là nghe người bản
xứ nói.
Phần III: Kết quả đạt được và các bài học kinh nghiệm
I. Kết quả đạt được và so sánh
1. Kết quả đạt được
Sau khi áp dụng những kinh nghiệm đã nêu ở trên để dạy các bước của một bài
nghe, tôi đã thu được một số kết quả hết sức khả quan, có tới trên 80% học sinh nắm và
hiểu bài nhanh chóng. Ngoài ra chúng còn giúp các em say mê, hứng thú, hăng say phát
biểu, khích lệ các em tìm tòi học hỏi, trao đổi với các bạn cùng bàn, cung nhóm, cung tổ,
giúp các em ghi nhớ, khắc sâu kiến thức một cách nhanh chóng và dễ dàng.
Duới đây là kết quả tôi thu được sau đợt kiểm tra chất lượng cuói học kỳ I năm 2011-2012
TT
Lớp SS
1
Giỏi
Khá
SL
%
10N 38
10
26.3 20
52.6 8
2
10G 50
15
30
60
3
10P 49
14
28.6 29
137 39
28.5 79
Tổng
SL
TB
30
%
SL
Yếu
%
SL
%
21.1 0
0
0
0
10
0
0
0
0
59.1 6
12.3 0
0
0
0
57.6 19
13.9 0
0
0
0
5
%
SL
Kém
2. So sánh
Chất lượng HS giỏi tăng lên: 21.9 %, Khá tăng: 31.2%
Chất lượng yếu, kém giảm: 13.9 %
Hầu hết các em đều làm tốt phần nghe trong bài kiểm tra.
II. Bài học kinh nghiệm
Giáo viên cần phát hiện ra những thiếu sót cơ bản của học sinh để có hướng khắc
phục.
Quan tâm nhiều đến học sinh yếu kém giúp chúng quen dần với ngôn ngữ này và
sử dụng trong cuộc sống.
Giáo viên cần biết lựa chọn các thủ thuật phù hợp với từng đối tượng học sinh. Tạo
mọi điều kiện gây hứng thú cho học sinh học bộ môn này nói chung, kỹ năng nghe nói
riêng.
Trong các tiết dạy giáo viên cần tận dụng thời gian hướng dẫn cụ thể để học sinh
hoạt động.
Cần nghiên cứu các hạn chế trong việc giảng dạy: Thời gian, sĩ số lớp, đồ dùng dạy
học các yếu tố vật chất như: Diện tích lớp học, giáo cụ trực quan….
Giáo viên cần khuyến khích động viên các em luyện tập thêm nhiều kỹ năng nghe.
Đặc biệt là người bản xứ đọc.
Khuyến khích các em xem phim hay nghe đài Tiếng Anh nhưng không nên xem
trọn vẹn bộ phim hay nghe liền hàng giờ. Học sinh nên thường xuyên nghe nhưng các em
nên nghe trong khoảng thời gian ngắn 5 đến 10 phút. Các em nên thực hiện điều này 4
đến 5 lần một tuần. Thậm chí nếu các em không hiểu bất cứ điều gì. Không nên nghĩ rằng
có thể cải thiện được việc hiểu nhanh chóng. Do vậy học sinh phải thật kiên trì.
Để giúp học sinh nghe được và dần trở nên nghe tốt thì nggười giáo viên cũng phải
không ngừng rèn luyện khả năng nghe của mình.
Quá trình đúc kết và viết chắc chắn còn những thiếu sót, bản thân rất mong được sự
đóng góp ý kiến từ đồng nghiệp và những người quan tâm đến nội dung này.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
- Xem thêm -