Tài liệu Skkn khai thác và ứng dụng cntt vào giảng dạy bộ môn âm nhạc ở trường phổ thông

Phßng gi¸o dôc - ®µo t¹o quËn ®èng ®a Trêng Th C¸t Linh s¸ng kiÕn kinh nghiÖm §Ò tµi: Khai th¸c vµ øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo gi¶ng d¹y bé m«n ©m nh¹c trong nhµ trêng phæ th«ng Ngêi viÕt: NguyÔn C«ng T©n Gi¸o viªn ¢m nh¹c Hµ néi, th¸ng 03 n¨m 2008 A. PHẦN MỞ ĐẦU _______________________________________________________ I. ĐẶT VẤN ĐỀ Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, sù bïng næ viÖc øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trªn toµn cÇu trong mäi ph¬ng diÖn ®· trë nªn rÊt phæ biÕn vµ kh«ng thÓ thiÕu trªn mäi lÜnh vùc c«ng viÖc. ë ViÖt Nam nãi chung vµ trong ngµnh gi¸o dôc nãi riªng viÖc sö dông c«ng nghÖ th«ng tin ®· trë nªn phæ cËp vµ mang t×nh thêng nhËt. Víi viÖc gi¸o dôc bé m«n ¢m nh¹c trong nhµ trêng phæ th«ng còng vËy, trong mçi tiÕt häc ¢m nh¹c giê ®©y ®Ó tho¸t khái c¸ch d¹y chay hoÆc cã ch¨ng lµ víi vµi thø ®å dïng l¹c hËu, tÝnh trùc quan vµ thÈm mÜ thÊp, ngêi gi¸o viªn cã thÓ khai th¸c vµ sö dông c«ng nghÖ th«ng tin nh mét c«ng cô h÷u Ých ®Ó viÖc gi¶ng d¹y ¢m nh¹c trë nªn hÊp dÉn vµ mang tÝnh chuyªn nghiÖp h¬n. Mäi th«ng tin, tµi liÖu hç trî cho c«ng viÖc gi¶ng d¹y ¢m nh¹c cã thÓ khai th¸c ®îc trªn m¹ng Internet, c¸c bµi d¹y ®Òu cã thÓ thiÕt kÕ trªn m¸y tÝnh...®Ó trong giê d¹y ngêi gi¸o viªn sÏ kh«ng cßn ph¶i ®a nh÷ng gi¸o cô cò mßn hay nh÷ng bøc tranh minh häa tÜnh lÆng víi tÝnh minh häa kh«ng cao, hay nh÷ng b¶n nh¹c víi chÊt lîng thu thanh kÐm cho häc sinh nghe... V× vËy nh»m ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña c«ng nghÖ th«ng tin trong viÖc gi¶ng d¹y m«n ¢m nh¹c, ®Æc biÖt lµ trong c¸c tiÕt häc ¢m nh¹c thêng thøc nh: Giíi thiÖu nh¹c sÜ næi tiÕng thÕ giíi; Nghe nh¹c; Giíi thiÖu nh¹c cô d©n téc; Giíi thiÖu nh¹c cô níc ngoµi; TËp ®äc nh¹c... ngêi gi¸o viªn cã thÓ thiÕt kÕ bµi gi¶ng víi c¸c phÇn mÒm hç trî trªn m¸y tÝnh nh: PowerPoint (PhÇn mÒm thiÕt kÕ c¸c d¹ng tr×nh chiÕu), Encore 4.5 (PhÇn mÒm chÐp vµ so¹n nh¹c), Internet (M¹ng toµn cÇu khai th¸c tÊt c¶ c¸c th«ng tin cÇn cã)... Qua viÖc gi¶ng d¹y m«n ¢m nh¹c nhiÒu n¨m, thùc tÕ ®· chøng minh lµ chÊt lîng c¸c giê häc ¢m nh¹c cã sö dông c«ng nghÖ th«ng tin ®Òu ®em l¹i hiÖu qu¶ rÊt cao. Sù høng thó trong häc tËp cña häc sinh thÓ hiÖn rÊt râ nÐt, ngêi gi¸o viªn cã nhiÒu c¬ héi ®Ó n©ng cao vµ më réng lîng kiÕn thøc cÇn cung cÊp cho häc sinh...C¸c dÉn chøng, minh häa chÝnh x¸c vµ hiÖu qu¶ h¬n, cuèi tiÕt häc bªn c¹nh viÖc d¹y vµ häc m«n ¢m nh¹c th× mét viÖc quan träng h¬n ®ã lµ häc sinh còng ®· mét phÇn nµo ®îc gi¸o dôc vÒ thÈm mü, th¸i ®é c¶m thô vµ thëng thøc ©m nh¹c. 2 II. MỤC TIÊU cña ®Ò tµi - C¨n cø vµo cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của viÖc gi¶ng d¹y bé m«n ©m nh¹c cã øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong nhµ trêng phæ th«ng. - Đề ra một số biện pháp về áp dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy bé m«n ©m nh¹c. III. ĐỐI TƯỢNG vµ ph¬ng thøc thùc hiÖn: - §èi tîng häc sinh líp 4, 5. - Theo dõi và kiểm tra việc tiÕp thu bµi cña häc sinh trên lớp. - Dự giờ c¸c b¹n ®ång nghiÖp ë mét sè trêng tiÓu häc. - §èi chiÕu víi c¸c tiÕt häc chưa sử dụng công nghệ thông tin. B. PHẦN NỘI DUNG _______________________________________________________ I. CƠ SỞ LÝ LUẬN 1. Tri giác: - Tri giác trẻ em lứa tuổi häc sinh tiÓu häc thường gắn với hoạt động cô thÓ nh: cầm, nắm, sờ, mó,… "Trăm nghe không bằng một thấy, trăm thấy không bằng một làm". Vì thế trực quan sinh động giúp các em cã tri giác tốt hơn. 2. Trí nhớ: - Trí nhớ của học sinh tiểu học là trí nhớ trực quan hình tượng, sở dĩ học sinh nhớ được kiến thức bài học đều đến với các em từ 5 giác quan: Thị giác (nhìn); Xúc giác (sờ, mó); Vị giác (nếm); Khứu giác (ngửi); Thính giác (nghe). Do đó những hình ảnh vµ ©m thanh trực 3 quan sinh động sÏ giúp các em ghi nhớ bài học nhanh nhÊt vµ lâu nhất. Tóm lại: Quá trình nhận thức của học sinh tiểu học rất cần đến những phương tiện trực quan sinh động, chính vì đặc điểm đó mà sử dụng đồ dùng dạy học thông qua công nghệ thông tin đối với học sinh tiểu học lµ rất thích hợp vµ cÇn thiÕt. II. CƠ SỞ THỰC TIỄN * Một số thuận lợi và khó khăn khi thực hiện viÖc øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo gi¶ng d¹y bé m«n ©m nh¹c ở trường tiểu học C¸t Linh: 1. Thuận lợi: * Nhà trường: - Với phương châm đi trước đón đầu trong phương hướng, nhiệm vụ gi¸o dôc, trêng TH C¸t Linh đã sím triển khai việc ứng dụng công nghệ thông tin vào đổi mới phương pháp dạy học và coi đây là một nhiệm vụ trọng tâm cña nhµ trêng vµ lµ tiªu chÝ ®¸nh gi¸ mçi gi¸o viªn. - Được sù ủng hộ của các cấp, ban ngành, phụ huynh toàn trường… hỗ trợ cơ sở vật chất cho nhà trường vµ đặc biệt lµ sù quan tâm ®Çu t c¸c trang thiết bị hiện đại cña BGH nhµ trêng trong nh÷ng n¨m häc võa qua . - Có máy chiếu Projector, m¸y Camera vËt thÓ, m¸y ¶nh kü thuËt sè, hÖ thèng m¸y vi tính hiÖn ®¹i ®îc nèi m¹ng Internet… 4 - Lµ mét trong 4 trêng tham gia dù ¸n c«ng nghÖ th«ng tin víi níc ngoµi. (V¬ng quèc BØ) * Giáo viên: - Được tham gia c¸c lớp tập huấn sử dụng công nghệ th«ng tin . - Khá thành thạo khi sử dụng các phần mềm tin học. - Nhiệt tình, s¸ng t¹o, có ý thức đổi mới phương pháp dạy học. * Học sinh: - §ược học tin học từ khối líp 3, 4, 5. - Häc sinh thêng rÊt say mª vµ høng thó häc tËp m«n ©m nh¹c, ®Æc biÖt lµ nh÷ng tiÕt häc cã sö dông c«ng nghÖ th«ng tin. 2. Khã kh¨n: - ViÖc x©y dùng vµ thiÕt kÕ 1 bµi gi¶ng cã sö dông c«ng nghÖ th«ng tin ®ßi hái ngêi gi¸o viªn ph¶i ®Çu t nhiÒu h¬n vÒ thêi gian vµ c¸c ®iÒu kiÖn phôc vô tiÕt d¹y, tríc giê d¹y ph¶i chuÈn bÞ l©u h¬n vÒ mäi ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕn tr×nh tiÕt häc diÔn ra theo dù kiÕn vÒ mÆt thêi gian, néi dung kiÕn thøc… - Giê häc cßn bÞ chi phèi vµ phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn nh: Phßng häc, nguån ®iÖn, c¸c ®å dïng d¹y häc cÇn thiÕt kh¸c… III. MỘT Sè phÇn mÒm h÷u Ých ®Ó øng dông VÀO viÖc thiÕt kÕ bµi gi¶ng m«n ©m nh¹c: Dùa vµo c¸c tÝnh n¨ng s½n cã trªn m¸y tÝnh gi¸o viªn cã thÓ thiÕt kÕ ®îc nhiÒu d¹ng bµi ®Ó phôc vô viÖc gi¶ng d¹y m«n ¢m nh¹c trong nhµ trêng phæ th«ng nh: 1. D¹y h¸t: Sö dông phÇn mÒm PowerPoint vµ Encore 4.5 ®Ó thiÕt kÕ d¹ng bµi d¹y h¸t (Bao gåm c¶ nh¹c vµ lêi). Cã thÓ chÌn nh÷ng h×nh ¶nh tÜnh 5 hoÆc ®éng phï hîp víi néi dung bµi h¸t nh lµ mét gi¸o cô trùc quan sinh ®éng víi tÝnh thÈm mü rÊt cao. 2. d¹y tËp ®äc nh¹c: Sö dông phÇn mÒm Encore 4.5, Final 2.0… ®Ó chÐp l¹i c¸c tiÕn tr×nh nh: LuyÖn tËp tiÕt tÊu, luyÖn tËp cao ®é, bµi tËp ®äc nh¹c, lêi ca… råi tr×nh chiÕu trªn phÇn mÒm PowerPoint theo ý ®å cña gi¸o viªn. 3. D¹y bµi giíi thiÖu nh¹c cô: Sö dông m¹ng Internet khai th¸c h×nh ¶nh, lÞch sö ra ®êi, tÝnh n¨ng, c¸ch sö dông… cña c¸c nh¹c cô d©n téc ViÖt Nam còng nh c¸c nh¹c cô níc ngoµi víi ©m thanh thùc minh häa. 4. d¹y kÓ chuyÖn ©m nh¹c, giíi thiÖu nh¹c sÜ, nghe nh¹c… Sö dông m¹ng Internet ®Ó khai th¸c ch©n dung mét sè nh¹c sÜ næi tiÕng trªn thÕ giíi nh: Mozart, Beethoven, Chopin, Tschaikowski...vµ c¸c t¸c phÈm ¢m nh¹c næi tiÕng cña c¸c nh¹c sÜ nµy ®îc thu thanh víi chÊt lîng cao nh»m minh häa b»ng ©m thanh chuÈn cña c¸c t¸c phÈm nµy. IV. biÖn ph¸p cô thÓ: 1. ph©n m«n d¹y h¸t: Th«ng thêng trong mét tiÕt häc d¹y h¸t ngêi gi¸o viªn thêng sö dông tranh ¶nh ®Ó minh häa cho néi dung vµ phÇn nh¹c vµ lêi cña bµi h¸t ®îc photo to ra råi treo lªn b¶ng, c¸ch lµm nµy ®Õn nay ®· trë nªn nhµm ch¸n ®èi víi häc sinh. Thùc tÕ víi c¸ch giíi thiÖu bµi vÉn lµ tranh ¶nh minh häa nhng chÊt lîng nh÷ng bøc ¶nh rÊt cao cã thÓ lµ ¶nh ®éng th× t¸c dông cña nã ®· vît tréi so víi c¸ch lµm cò, vÝ dô: Giíi thiÖu häc h¸t bµi: Nh÷ng b«ng hoa nh÷ng bµi ca 6 Nh¹c vµ lêi: Hoµng Long (M«n ©m nh¹c líp 5) Th«ng qua c¸c hiÖu øng tr×nh chiÕu cña phÇn mÒm Powerpoint, c¸c bøc ¶nh nµy cã thÓ chuyÓn ®éng theo ý ®å cña gi¸o viªn víi phÇn giai ®iÖu cña bµi h¸t ®îc lång ghÐp trùc tiÕp cã thÓ ph¸t ®ång thêi trong qu¸ tr×nh ngêi gi¸o viªn giíi thiÖu bµi. Víi phÇn d¹y h¸t, gi¸o viªn cã thÓ ®a toµn bé phÇn nh¹c vµ lêi bµi h¸t hoÆc ®a riªng phÇn lêi ca ®Ó híng dÉn häc sinh c¸c c¸ch gâ ®Öm: - Gâ ®Öm theo nhÞp. - Gâ ®Öm theo ph¸ch. - Gâ ®Öm theo tiÕt tÊu. 7 Víi phÇn rÌn luyÖn c¸c kü n¨ng nh vËn ®éng phô häa hoÆc tËp biÓu diÔn, tïy thuéc vµo néi dung tõng bµi h¸t cô thÓ mµ ngêi gi¸o viªn cã thÓ lång ghÐp c¸c Video clip vµo cho häc sinh xem vµ tù t×m c¸ch vËn ®éng phô häa hay biÓu diÔn mét c¸ch hoµn toµn chñ ®éng vµ s¸ng t¹o. 8 Ngoµi ra viÖc x©y dùng c¸c kü n¨ng h¸t n©ng cao còng rÊt dÔ x©y dùng trªn mét s¬ ®å trùc quan, thay cho viÖc gi¸o viªn ph¶i gi¶i thÝch, dÉn gi¶i: Häc sinh chØ cÇn quan s¸t s¬ ®å trªn vµ nghe gi¸o viªn gîi ý lµ ®· tù biÕt nhiÖm vô cña nhãm m×nh… 2. ph©n m«n D¹y tËp ®äc nh¹c: ë líp 4 vµ líp 5 ch¬ng tr×nh d¹y tËp ®äc nh¹c ®ßi hái gi¸o viªn ph¶i lÇn lît rÌn cho häc sinh c¸c kü n¨ng cÇn thiÕt nh: LuyÖn tËp cao ®é, luyÖn tËp tiÕt tÊu, tËp ®äc nh¹c, ghÐp lêi ca. NÕu chØ ®¬n thuÇn treo tranh bµi tËp ®äc nh¹c lªn b¶ng råi víi mét c©y ®µn vµ gi¸o viªn lÇn lît thùc hiÖn c¸c thao t¸c trªn th× häc sinh sÏ tiÕp thu bµi mét c¸ch m¬ hå, thËm chÝ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng häc sinh häc vÑt (Nghe b¹n ®äc råi b¾t chíc ®äc theo). VËy th× víi phÇn thiÕt kÕ bµi gi¶ng trªn m¸y vi tÝnh mét c¸ch trùc quan, cô thÓ c¸c kü n¨ng cÇn thùc hiÖn häc sinh sÏ dÔ dµng tiÕp thu bµi mét c¸ch chñ ®éng tÝch cùc bëi nÕu bµi gi¶ng 9 gi¸o viªn thiÕt kÕ tèt ®· g©y sù tß mß cña häc sinh ngay tõ ®Çu tiÕt häc. VÝ dô: Víi c¸c hiÖu øng cña phÇn mÒm, c¸c nèt nh¹c trong phÇn luyÖn tËp cao ®é cã thÓ ®a ra lÇn lît khi luyÖn tËp kÌm cao ®é chuÈn cña nèt Êy khiÕn häc sinh dÔ dµng thÈm ©m mét c¸ch chuÈn x¸c. ë phÇn luyÖn tËp còng vËy, gi¸o viªn cã thÓ t¹o trêng ®é cña c¸c nèt b»ng c¸ch dïng c¸c ©m s¾c cña bé gâ ®iÖn tö minh häa cho h×nh tiÕt tÊu cÇn thùc hiÖn. Trong phÇn tËp ®äc nh¹c vµ ghÐp lêi ca, phÇn nh¹c vµ lêi cã thÓ xuÊt hiÖn theo chñ ý cña gi¸o viªn, kÕt hîp víi hÖ thèng c©u hái cïng c¸c hiÖu øng vÒ ©m thanh còng nh h×nh ¶nh, t¹o hiÖu qu¶ rÊt ®Æc biÖt hç trî tèt cho viÖc truyÒn ®¹t kiÕn thøc cho häc sinh: 10 (TËp ®äc nh¹c sè 5 - ¢m nh¹c líp 5) Sau khi häc sinh tù quan s¸t vµ tr¶ lêi hÖ thèng c¸c c©u hái trªn, lóc nµy tù b¶n th©n mçi häc sinh ®· b¾t ®Çu n¾m ®îc c¸c kü n¨ng c¬ b¶n vµ c¸c yªu cÇu cña bµi tËp ®äc nh¹c. Vµ häc sinh ®· cã thÓ tù vì bµi th«ng qua sù híng dÉn, hç trî cña gi¸o viªn: 11 Khi hoµn thµnh c¸c yªu cÇu cña bµi häc gi¸o viªn cã thÓ cho häc sinh «n bµi b»ng c¸ch ch¬i trß ch¬i: Trªn mµn h×nh sÏ lµ c¸c h×nh nèt nh¹c chuyÓn ®éng, trªn b¶ng gi¸o viªn ®Ó s½n khu«ng nh¹c vµ häc sinh sÏ xung phong lªn g¾n c¸c nèt nh¹c theo bµi tËp ®äc nh¹c m×nh võa häc. 3. ph©n m«n d¹y ©m nh¹c thêng thøc: 12 Trong ch¬ng tr×nh ©m nh¹c líp 4 vµ 5 ngoµi viÖc häc h¸t, tËp ®äc nh¹c häc sinh cßn ®îc giíi thiÖu c¸c nh¹c cô d©n téc ViÖt Nam vµ nh¹c cô níc ngoµi, ®îc nghe kÓ chuyÖn vÒ mét sè nh¹c sÜ næi tiÕng trªn thÕ giíi…Víi d¹ng bµi d¹y nµy nÕu gi¸o viªn chØ sö dông mét vµi bøc tranh minh häa th× hiÖu qu¶ cña tiÕt häc sÏ kh«ng cao, häc sinh sÏ cã Ên tîng mê nh¹t sau tiÕt häc. Ngîc l¹i nÕu khai th¸c tèt th× ®©y lµ mét d¹ng bµi häc sinh rÊt høng thó bëi tÝnh tß mß, muèn t×m hiÓu thÕ giíi xung quanh lµ ®Æc ®iÓm cña løa tuæi. Thùc tÕ ®· chøng minh r»ng trong c¸c tiÕt häc mµ mäi th«ng tin còng nh c¸c kiÕn thøc liªn quan mµ gÝao viªn biÕt khai th¸c trªn m¹ng Internet sÏ ®em ®Õn hiÖu qu¶ rÊt cao trong viÖc t¹o Ên tîng vµ g©y ®îc sù høng thó cao trong häc tËp cña häc sinh VÝ dô: Bµi giíi thiÖu c¸c nh¹c cô d©n téc ViÖt Nam Ngoµi h×nh ¶nh cña c¸c nh¹c cô sÏ cã h×nh ¶nh minh häa t thÕ ch¬i ®µn vµ ©m thanh thùc minh häa th«ng qua c¸c Video clip biÓu diÔn, thËm chÝ trong c¸c tiÕt ©m nh¹c t¨ng cêng gi¸o viªn cßn cã thÓ giíi thiÖu cho häc sinh lÞch sö ra ®êi vµ cÊu t¹o cô thÓ cña c¸c nh¹c cô nµy, tuy nhiªn tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò trªn ngêi gi¸o viªn chØ d¹y häc sinh ë møc ®é mang tÝnh giíi thiÖu v× víi häc sinh tiÓu häc cha thÓ ghi nhí mét c¸ch cô thÓ c¸c kiÕn thøc nªu trªn, nhng víi tinh thÇn gîi më, khuyÕn khÝch t×m hiÓu sÏ cã t¸c dông tÝch cùc cho häc sinh: 13 14 … Hay bµi giíi thiÖu vÒ c¸c nh¹c cô níc ngoµi: 15 16 17 18 19 … (Giíi thiÖu mét sè nh¹c cô níc ngoµi - ¢m nh¹c líp 5) Víi c¸ch giíi thiÖu nµy häc sinh ngoµi viÖc ®îc quan s¸t, nghe giíi thiÖu cßn cã thÓ ghi nhí ®îc ngay ©m s¾c cô thÓ cña tõng lo¹i nh¹c cô. Vµ cuèi cïng lµ phÇn kÓ chuyÖn ©m nh¹c, c¸c c©u chuyÖn vÒ c¸c nh¹c sÜ næi tiÕng trªn thÕ giíi còng cã thÓ biÕn thµnh mét tiÕt häc ©m nh¹c thêng thøc rÊt bæ Ých, ®Æc biÖt lµ hiÖn nay hÇu hÕt c¸c trêng tiÓu häc ®Òu cã tiÕt ©m nh¹c t¨ng cêng. Ngêi gi¸o viªn cã thÓ thay v× c¸ch ®äc hoÆc kÓ cho häc sinh nghe c©u chuyÖn ©m nh¹c b»ng viÖc cho häc sinh biÕt chi tiÕt h¬n vÒ ch©n dung, ngµy sinh, ngµy mÊt cña nh¹c sÜ: (KÓ chuyÖn ¢m nh¹c: Khóc nh¹c díi tr¨ng - m ¢ nh¹c líp 5) 20