Hướng dẫn học sinh tự học
Gãp phÇn nâng cao chất lượng môn Ngữ văn lớp 9
phÇN I: ®Æt vÊn ®Ò
Nh chóng ta ®· biÕt, nhiÖm vô vµ môc tiªu c¬ b¶n cña gi¸o dôc trong thêi
k× ®æi míi lµ nh»m x©y dùng, ®µo t¹o nh÷ng con ngêi, nh÷ng thÕ hÖ cã n¨ng lùc
tiÕp thu nh÷ng tinh hoa v¨n hãa cña nh©n lo¹i. Ph¸t huy tiÒm n¨ng d©n téc vµ
tÝnh tÝch cùc c¸ nh©n lµm chñ tri thøc, cã kÜ n¨ng thùc hµnh giái, cã tư duy s¸ng
t¹o, cã t¸c phong c«ng nghiÖp, cã tÝnh tæ chøc, tÝnh kØ luËt, søc kháe ®Ó x©y dùng
vµ b¶o vÖ Tæ Quèc, thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc.
§Ó ®¹t ®îc nhiÖm vô trªn th× gi¸o dôc ph¶i ®îc coi lµ nhiÖm vô cña toµn
жng, toµn d©n, toµn x· héi, trong ®ã nhµ trêng gi÷ vai trß quan träng nhÊt.
Víi nhµ trêng phæ th«ng ngoµi viÖc trang bÞ cho häc sinh nh÷ng tri thøc,
phÈm chÊt cña ngêi lao ®éng míi cßn ph¶i trang bÞ cho c¸c em t×nh yªu th¬ng,
tinh thÇn hîp t¸c, ®oµn kÕt vµ lßng nh©n ¸i. Trong ®ã viÖc trang bÞ cho HS nh÷ng
tri thøc khoa häc còng lµ mét nhiÖm vô c¬ b¶n v× tri thøc lµ ch×a khãa më cöa
cho tÊt c¶ c¸c bé m«n khoa häc.
Mçi m«n häc trong nhµ trêng ®Òu cã ®Æc thï riªng, mét ph¬ng ph¸p nhËn
thøc. §Æc ®iÓm bé m«n vµ ph¬ng ph¸p nhËn thøc cã ý nghÜa hÕt søc quan träng
trong qu¸ tr×nh t×m tßi vµ thiÕt kÕ nh÷ng gi¶i ph¸p d¹y vµ häc bé m«n.
Hiện nay, theo xu hướng chung của xã hội, do bị ảnh hưởng về việc chọn
nghề nghiệp và có được việc làm ổn định, cả phụ huynh và học sinh đều thích
thi vào các ngành kinh tế, kỹ thuật…Vì vậy, đại đa số học sinh lao vào học các
môn: Toán, Lý, Hoá, Sinh, Ngoại ngữ để thi vào các khối A, B và D.
Cũng vì lẽ đó mà phụ huynh học sinh thường không chú ý đôn đốc, nhắc
nhở con học môn Ngữ văn và học sinh cũng vì thế mà “buông rơi” môn Văn. Có
chăng thì học văn là để đủ điều kiện xếp học lực khá, giỏi, hoặc học văn là để đủ
điều kiện vào được trường Trung học phổ thông mà thôi.
Trong khi đó, Ng÷ v¨n lµ mét m«n häc cã vÞ trÝ ®Æc biÖt trong viÖc thùc
hiÖn môc tiªu chung cña nhµ trêng THCS,gãp phÇn h×nh thµnh con ngêi cã ý
thøc tu dìng, biÕt yªu th¬ng, quý träng gia ®×nh, b¹n bÌ, cã lßng yªu níc, yªu
chñ nghÜa x· héi, biÕt híng tíi nh÷ng t tëng, t×nh c¶m cao ®Ñp nh lßng nh©n ¸i,
tinh thÇn t«n träng lÏ ph¶i, sù c«ng b»ng, lßng c¨m ghÐt c¸i xÊu c¸i ¸c. Bíc ®Çu
cã n¨ng lùc c¶m thô c¸c gi¸ trÞ ch©n, thiÖn, mÜ trong nghÖ thuËt, tríc hÕt lµ trong
v¨n häc, cã n¨ng lùc thùc hµnh vµ n¨ng lùc sö dông tiÕng viÖt nh mét c«ng cô ®Ó
t duy vµ giao tiÕp.
Là một giáo viên dạy văn, tôi rất trăn trở với thực trạng hiện nay, học sinh
không tha thiết, không say sưa với môn Ngữ văn. Một tiết học văn sẽ như thế
1
Hướng dẫn học sinh tự học
Gãp phÇn nâng cao chất lượng môn Ngữ văn lớp 9
nào nếu học sinh không tha thiết, không say sưa víi m«n häc? Đó là một vấn đề
mà bất cứ giáo viên giảng dạy môn Ngữ văn nào có tâm huyết, có trách nhiệm
cũng phải suy nghĩ và lo lắng!
Từ những trăn trở trên, để tìm ra cho mình một hướng đi trong khi giảng
dạy môn Ngữ văn, tôi đã áp dụng phương pháp dạy – học tích cực vào môn ngữ
văn: “ Híng dÉn häc sinh tù học nhằm nâng cao chất lượng m«n Ng÷ v¨n
líp 9”. Đây là vấn đề không mới nhưng nếu chú ý, hướng dẫn học sinh tự học,
chu đáo, kết quả dạy – học văn sẽ được nâng cao.
PHẦN II: Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
I.C¬ së lý luËn
So víi c¸c m«n häc kh¸c trong nhµ trêng, Ng÷ v¨n lµ m«n häc võa mang
tÝnh khoa häc, võa mang tÝnh nghÖ thuËt. Nã cã kh¶ n¨ng nhanh nh¹y nhÊt ®Ó ®i
s©u vµo t©m linh líp b¹n ®äc trÎ tuæi, l¾ng ®éng, kÕt tinh trong t©m hån hä niÒm
høng thó, say mª, sù ch©n thµnh, cëi më méc m¹c mµ thÊm ®Ém h¬ng vÞ t×nh
®êi, t×nh ngêi, gióp hä khao kh¸t híng tíi ch©n, thiÖn, mÜ. Do vËy, d¹y häc v¨n
chÝnh lµ d¹y vµ tËp cho häc sinh tù biÕt tiÕp nhËn v¨n ch¬ng mét c¸ch s¸ng t¹o,
lµ ph¶i båi dìng n¨ng lùc t duy v¨n häc, t duy thÈm mÜ ®Ó mçi em cã thãi quen
tiÕp nhËn chñ ®éng nh÷ng gi¸ trÞ v¨n minh, v¨n hãa tinh thÇn cña d©n téc vµ
nh©n lo¹i. §ã lµ yªu cÇu bøc b¸ch, lµ nhiÖm vô hµng ®Çu cña nÒn gi¸o dôc nãi
chung, cña bé m«n ph¬ng ph¸p d¹y- häc v¨n nãi riªng.
§· tõng cã nhiÒu bµi tham luËn trªn diÔn ®µn r»ng t¹i sao ngµy nay häc
sinh kh«ng thÝch häc v¨n. M«n Ng÷ v¨n trong nhµ trêng ph¶i ch¨ng ®ang mÊt
dÇn vÞ trÝ vèn ®îc t«n vinh lµ m«n chÝnh? Ch¬ng tr×nh nÆng nÒ qu¸ t¶i hay gi¸o
viªn gi¶ng d¹y kÐm nhiÖt t×nh t©m huyÕt? LiÖu c¸c yÕu tè ®ã cã ph¶i lµ nguyªn
nh©n chÝnh khiÕn c¸c em kh«ng yªu thÝch m«n v¨n? Hay xu híng thùc
dông cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®· khiÕn cha mÑ c¸c em ®Þnh híng c¸c em kh«ng
theo c¸c bé m«n thuéc chuyªn ngµnh khoa häc x· héi? Hay m¹ng Internet ®·
chiÕm vÞ trÝ tèi thîng thu hót hÕt thêi gian t©m trÝ cña c¸c em? TÊt c¶ c¸c nguyªn
nh©n trªn ®Òu ®óng, song kh«ng ph¶i lµ tÊt c¶, vµ sù t¸c ®éng cña ngo¹i c¶nh ®èi
víi b¶n th©n mçi häc sinh lµ kh¸c nhau. Cßn cã nguyªn nh©n chñ quan tõ phÝa
c¸c em n÷a, häc sinh ngµy nay ®îc cha mÑ nu«ng chiÒu h¬n, kh«ng cã thãi quen
lao ®éng, kh«ng chÞu rÌn luyÖn tËp trung suy nghÜ s©u s¾c tríc mçi ®Ò v¨n. S¸ch
tham kh¶o trµn lan, c¸c lo¹i s¸ch nh “®Ó häc tèt m«n Ng÷ v¨n”, “ Nh÷ng bµi v¨n
chän läc”, “ Nh÷ng bµi v¨n hay cÊp THCS”, thËm chÝ cã c¶ “Nh÷ng bµi lµm v¨n
mÉu” tõ líp 6 ®Õn líp 9 ®· lµm “cÈm nang”, lµ “c¸i gËy” cho c¸c em tranh thñ
quay cãp trong giê kiÓm tra hoÆc sao chÐp ®Ó ®ì ph¶i suy nghÜ khi lµm bµi, lµm
bµi ë nhµ.
2
Hướng dẫn học sinh tự học
Gãp phÇn nâng cao chất lượng môn Ngữ văn lớp 9
Tríc kh¸ nhiÒu “rµo c¶n” nh thÕ, lµm thÕ nµo ®Ó d¹y tèt bé m«n Ng÷ v¨n?
Lµm thÕ nµo ®Ó häc sinh yªu thÝch häc v¨n? §ã lµ c©u hái ®¸nh ®éng l¬ng tri vµ
t×nh yªu nghÒ nghiÖp cña mçi thÇy c« gi¸o vµ c¸c nhµ qu¶n lý gi¸o dôc.
Qua thực tế nhiều năm được tham gia giảng dạy môn Ngữ văn 9, tôi đã
rất chú ý tới việc“ Híng dÉn häc sinh tù học nhằm nâng cao chất lượng m«n
Ng÷ v¨n líp 9”, kÕt qu¶ ®· cã nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng mõng.
Tự học là việc con người học tập bằng chính sức lực, khả năng của riêng
mình. Tự học là rất quan trọng, là điều kiện giúp con người thành công trong
học tập. Tự học giúp cho con người có ý thức chủ động suy nghĩ, tìm tòi, khám
phá, nghiên cứu làm rõ bản chất của vấn đề để nắm chắc, nhớ lâu vấn đề. Vì
v ậy:
+ Tự học giúp học sinh chủ động ghi nhớ bài giảng trên lớp, tiết kiệm thời
gian, tiếp thu lượng kiến thức lớn mà vẫn hiểu kỹ, hiểu chắc vấn đề.
+ Tự học giúp học sinh tiếp thu kiến thức từ nhiều nguồn khác nhau:
Sách báo, bài giảng, truyền hình, công nghệ thông tin, bạn bè, những người
xung quanh, kinh nghiệm sống của nhân dân…
+ Tự học giúp học sinh có thái độ chủ động tìm ra phương pháp học tập
phù hợp, đạt hiệu quả cao
Hướng dẫn học sinh về nhà tự học là công việc mà giáo viên vẫn làm từ
xưa đến nay, nhưng hướng dẫn như thế nào, cũng là vấn đề cần bàn bạc. Vẫn
theo truyền thống, tôi hướng dẫn học sinh nhưng không phải là yêu cầu, dặn dò
học sinh trả lời như sách giáo khoa. Tất nhiên, yêu cầu học sinh soạn bài như
sách giáo khoa mà học sinh thực hiện cũng là tốt. Song, hiện nay, vì học sinh
không tha thiết học môn văn nên không tự giác nghiên cứu đọc văn bản. Sách
tham khảo nhiều, học sinh thường dựa vào đó để chép vào bài soạn cho xong
yêu cầu của thầy cô. Có em còn soạn bài qua loa.
Vì vậy, để hướng học sinh vào nội dung bài học, hiểu được môc tiªu cÇn
®¹t, muốn làm cho học sinh yêu thích môn văn, người giáo viên phải hướng dẫn
chu đáo ở tất cả các khâu.
II. BiÖn ph¸p thùc hiÖn
1. Hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài ở nhà
3
Hướng dẫn học sinh tự học
Gãp phÇn nâng cao chất lượng môn Ngữ văn lớp 9
- Mỗi tác phẩm văn học bao giờ cũng là sản phẩm của một tâm hồn, một
tấc lòng nghệ sỹ. Mỗi một tác phẩm văn học ra đời đều là kết quả của nhiều yếu
tố :
+ Hoàn cảnh sáng tác.
+ Phong cách sáng tác.
+ Đề tài sáng tác
Vì vậy, để hiểu một v¨n bản mét c¸ch s©u s¾c, ta hướng dẫn học sinh tìm
hiểu các yếu tố làm nên tác phẩm.
a.Tríc hÕt, hướng dẫn học sinh tìm hiểu thêm về hoàn cảnh sáng tác :
Thông thường mỗi tác phẩm ra đời trong một thời gian đều có lý do của
nó bao giờ, một tác phẩm văn học cũng đều có một ý nghĩa nhất định, gửi gắm ở
đó tư tưởng, quan điểm và ý nghĩa giáo dục. Bởi vậy, hoàn cảnh sáng tác là một
trong những yếu tố giúp ta hiểu hơn chủ đề, tư tưởng của tác phẩm.
VD 1 : Bài thơ Ánh trăng của Nguyễn Duy
Được sáng tác năm 1978 – khi đất nước đã hòa bình, thoát khỏi chiến
tranh được 3 năm – đó là khoảng thời gian đủ cho con người ta có thể có những
thay đổi. Trong chiến tranh, cả nước cùng lao vào cuộc kháng chiến chống Mỹ
cứu nước, kh«ng ai nghÜ ®Õn b¶n th©n m×nh. Nhng khi hoµ b×nh lËp l¹i, ®îc sèng
trong yªn b×nh, con ngêi n¶y sinh nh÷ng nhu cÇu míi, thay ®æi c¸ch sèng,, c¸ch
nghÜ. §· cã nh÷ng ngêi sèng quen hëng thô, b¾t ®Çu sèng bu«ng th¶, v× m×nh. dễ
quên đi quá khứ, quên lịch sử hào hùng đầy gian khổ của dân tộc ta. Bài thơ
được ra đời – đó là tâm niệm, là lời nhắc nhở của nhà thơ với mỗi
con người: Hãy biết tôn trọng, giữ gìn những kỷ niệm, tâm trạng quá khứ, sống
thủy chung, ân tình, ân nghĩa. Đó chính là đạo lý “uống nước nhớ nguồn” của
dân tộc.
VD 2: Bµi th¬ “ §ång chÝ“ cña ChÝnh H÷u
NÕu chØ đọc nh S¸ch gi¸o khoa giíi thiÖu, häc sinh sÏ cha hiÓu hÕt gi¸ trÞ
cña t×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi trong bµi th¬. NÕu ®äc v à t×m hiÓu thªm vÒ nhµ th¬
ChÝnh H÷u trong viÖc nhµ th¬ nãi vÒ hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬ “§ång chÝ”, häc
sinh sÏ hiÓu h¬n rÊt nhiÒu vÒ t×nh ®ång chÝ ®ång ®éi mµ ChÝnh H÷u thÓ hiÖn
trong bµi th¬. Nhà thơ Chính Hữu đã tâm sự : “ Tôi bị ốm được đơn vị cử đồng
đội chăm sóc tôi. Đồng chí chăm tôi như một người chị.v.v..”. và ông kết luận: “
4
Hướng dẫn học sinh tự học
Gãp phÇn nâng cao chất lượng môn Ngữ văn lớp 9
Không có đồng chí, tôi đã chết từ lâu”. Đọc thêm về tác giả như vậy, học sinh sẽ
hiểu sâu sắc hơn về nội dung của bài thơ, sẽ rất cảm động vè tình đồng chí, đồng
đội mà Chính Hữu thể hiện trong bài thơ
b. Hướng dẫn tìm hiểu phong cách tác giả:
Mỗi tác phẩm đều mang phong cách của tác giả – phong cách ấy được gửi
gắm qua tác phẩm của mình. Cũng một đề tài, cũng một thời đại nhưng mỗi nhà
văn, nhà thơ có cách nhìn nhận, một tư tưởng, một quan điểm khác nhau. Họ
cảm nhận thực tại với tâm hồn, cảm xúc và cách nhìn nhận hoàn toàn khác,
mang một dấu ấn rất riêng.
Cùng viết về mùa thu nhưng mùa thu của Nguyễn Khuyến khác với mùa
thu của Lưu Trọng Lư, khác mùa thu của Xuân Quỳnh, khác mùa thu của Xuân
Diệu. Đặc biệt, trong thơ Hữu Thỉnh, mùa thu rất độc đáo. Đó là phút giao mùa
giữa cuối hạ sang đầu thu. Phải là người có tâm hồn tinh tế, nhạy cảm như Hữu
Thỉnh mới nhận ra phút giao mùa ấy. Nhưng với con người từng trải như ông,
đằng sau phút giao mùa đó là một triết lý, một sự chiêm nghiệm, sự suy ngẫm
sâu xa: Đất trời sang Thu và con người cũng ở độ sang Thu!
Hoặc mùa xuân là đề tài, là cảm hứng của thi nhân xưa và nay, nhưng mỗi
nhà thơ lại có cách cảm nhận rất riêng – mùa xuân nào cũng đẹp, cũng độc đáo. :
Mùa xuân trong thơ Nguyễn Trãi , Nguyễn Du đều mang nét đẹp cổ điển, ẩn
chứa sự quan sát tinh tế, một tâm hồn nhạy cảm . Mùa xuân trong thơ Tố Hữu
lại tươi mới, tràn đầy sức sống, tràn đầy sự tươi non mới mẻ. Còn mùa xuân của
Thanh Hải lại mang màu sắc riêng của xứ Huế mộng mơ, mùa xuân mang một
vẻ đep tươi thắm, tràn đầy sức sống mãnh liệt. Ẩn chứa trong mùa xuân ấy là
tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống và yêu đất nước. Và hơn hết là một tâm hồn,
là tiếng lòng tha thiết về lẽ sống cao đẹp của nhà thơ
Viết về Hồ Chí Minh có hàng ngàn bài thơ, có hàng trăm ca khúc - bài thơ
nào, ca khúc nào cũng tha thiết, chan chứa niềm kính yêu, sự ngưỡng mé và
biết ơn sâu sắc. Tất cả những tình cảm ấy đều được bộc lộ phong phú và đa dạng
bởi phong cách của mỗi tác giả
c. Tìm hiểu cách thể hiện mỗi tác phẩm.
5
Hướng dẫn học sinh tự học
Gãp phÇn nâng cao chất lượng môn Ngữ văn lớp 9
Mỗi tác phẩm được thể hiện thế giới nội tâm của người sáng tác
theo cách khác nhau.
* với tác phẩm truyện: Đề tài, chủ đề, tư tưởng được thể hiện ở các
phương diện sau:
+ Ngôi kể:
+ Có câu chuyện, cốt truyện rất nhẹ nhàng, đơn giản.
+ Xây dựng nhân vật phức tạp, đa chiều.
+ Xây dựng tình huống truyện độc đáo.
+ Miêu tả tâm lý nhân vật.
* với tác phẩm thơ: Đề tài, chủ đề được thể hiện ở các phương diện sau:
+ Ngôn ngữ
+ Hình ảnh thơ.
+ Thể thơ.
+ Nhịp điệu, cách gieo vần
+ Các biện pháp tu từ:
Nhưng dù thể hiện cách nào, tác phẩm cũng có ý nghĩa sâu sắc và độc
đáo làm nên sức hấp dẫn, để lại dấu ấn khó quên. vì vậy, ta phải hướng dẫn học
sinh căn cứ vào cách thể hiện của từng tác phẩm để hiểu nội dung của tác phẩm
một cách sâu sắc hơn.
d.- So sánh giữa các tác giả để thấy được cách thể hiện phong phú.
VD1 : Đề tài người chiến sỹ.
* Cùng viết về hình ảnh người chiến sỹ nhưng mỗi nhà văn, nhà thơ lại có
cách thể hiện chân dung người chiến sỹ của riêng mình :
+ Nguyễn Quang Sáng khắc hoạ chân dung người chiến sỹ không ở
chiến công hiển hách mà là vẻ đẹp của sự hy sinh thầm lặng, người lính hiện lên
như một bài ca về tình phụ tử thiêng liêng, cao đẹp.
+ Chính Hữu thể hiện chân dung người lính xuất thân từ những người
nông dân hiền lành, chất phác nhưng để lại dư âm sâu sắc.
* Cùng viết về thế hệ trẻ trên tuyến đường Trường Sơn với vẻ đẹp chung :
+ Có lòng yêu nước, có ý thức trách nhiệm trước Tổ quốc, trước nhân dân.
+ Là những con người gan dạ, dũng cảm phi thường.
6
Hướng dẫn học sinh tự học
Gãp phÇn nâng cao chất lượng môn Ngữ văn lớp 9
+ Có ý chí quyết tâm cao.
+ Có tình đồng chí, đồng đội keo sơn, gắn bó.
+ Là những người có tâm hồn trẻ trung, hồn nhiên, vô tư, lạc quan yêu đời
Nhưng hình ảnh người lính trong mỗi tác phẩm lại mang nét đẹp riêng,
làm nên vẻ đẹp phong phú :
+ Hình ảnh người chiến sỹ trong thơ Phạm Tiến Duật là những chàng
trai trẻ trung, tâm hồn lãng mạn, vô tư, hồn nhiên, tếu táo nhưng rất ngang tàng,
bất chấp mọi khó khăn gian khổ, coi thường cái chết. Trước hiểm nguy, họ vẫn
có những tiếng cười sảng khoái mà có lẽ chỉ có những người lính lái xe Trường
Sơn mới có được !
+ Với ngòi bút của Lê Minh Khuê, ba cô gái thanh niên xung phong lại
mang vẻ đẹp đầy nữ tính. Giữa chiến trường ác liệt, đối mặt với cái chết nhưng
họ vẫn mộng mơ, vẫn yêu đời, coi thường cái chết. Sau mỗi giờ trên cao điểm,
sau mỗi lần phá bom nổ chậm, ta đều tìm thấy cuộc sống rất bình yên của họ
ngay trong hang đá.
+ Nhưng đọc những vần thơ của Lâm Thị Mỹ Dạ, ta lại thấy được nét
đẹp độc đáo của cô gái thanh niên xung phong vô cùng dũng cảm, vô cùng gan
góc, mạnh mẽ và quyết đoán. Đó là sự hy sinh lớn lao để bảo vệ con đường, cho
‘‘ Đoàn xe kịp giờ ra trận’’.
VD2 : Đề tài tình phụ tử
Xưa nay, văn học viết nhiều về tình mẫu tử. Tình phụ tử có được thể hiện
nhưng không nhiều. Mặc dù vậy, khi được thể hiện, tình phụ tử cũng có những
âm vang làm rung động tâm hồn người đọc.
+ Trong bài thơ ‘‘ Nói với con’’, Y Phương đã bộc lộ tình yêu con một
cách chân thành, tha thiết. Với ông, tình yêu con là muốn con ghi nhớ, tự hào về
cội nguồn sinh dưỡng, tự hào về truyền thống, về nét đẹp văn hoá , tự hào về sức
sống mãnh liệt của quê hương. Lời dặn dò của ông rất bình dị, rất chân thành
nhưng cũng rất dứt khoát, mạnh mẽ, theo đúng phong cách của người miền núi.
+ Trong ‘‘Chiếc lược ngà’’, Nguyễn Quang Sáng đã xây dựng tình huống
độc đáo để khắc hoạ tình phụ tử như một bài ca bất diệt, vượt không gian và thời
gian, trường tồn mãi mãi, rung động trái tim bao thế hệ bạn đọc.
7
Hướng dẫn học sinh tự học
Gãp phÇn nâng cao chất lượng môn Ngữ văn lớp 9
VD3 : Đề tài tình bà cháu
Xưa nay, văn học viết nhiều về tình bà - cháu, ®ã lµ t×nh c¶m thiªng liªng ,
cao quý. Hình ảnh người bà hiện lên đẹp như những bà tiên trong chuyện cổ
tích. Trong thơ của mình, nhà thơ Võ Thanh An đã kết luận về bà:
Bà như quả đã chín rồi
Càng thêm tuổi tác, càng tươi lòng vàng.
Đọc thơ Xuân Quỳnh và thơ Bằng Việt, ta càng thấy rõ điều đó. Cùng viết
về đề tài này, nhà thơ Xuân Quỳnh và nhà thơ Bằng Việt đều thể hiện thành
công về hình ảnh người bà tuyệt vời. Cả hai nhà thơ đều thể hiện tình yêu bà bắt
đầu bằng những kỷ niệm tuổi thơ thấm đẫm tình bà cháu, mở rộng cảm hứng tới
tình yêu quê hương, đất nước và đạo lý ‘‘ Uống nước nhớ nguồn’’. Cả hai bài
thơ đều gợi những nhớ thương da diết về người bà trong ký ức tuổi thơ. Nếu
không nhớ thương, biết ơn bà, làm sao viết được những vần thơ, ghi lại được
những kỷ niệm đẹp như thế ? Thơ với đời, hiện tại và quá khứ cứ đan xen, gắn
bó, hài hòa, tự nhiên như nắng trưa và nồng nàn như bếp lửa vậy !
Nhưng ở mỗi bài thơ, mỗi tác giả, ta lại tìm thấy nét độc đáo riêng :
+ Với ‘‘ Tiếng gà trưa’’, Xuân Quỳnh đã đem đến cho người đọc một
âm thanh quen thuộc, bình dị trên quê hương. Điệp ngữ ‘‘ Tiếng gà trưa’’ như
dòng nhạc chủ âm vừa kết nối các đoạn thơ, vừa điểm nhịp cho từng cung bậc
cảm xúc của nhân vật người cháu. ‘‘ Tiếng gà trưa’’ như nhắc nhở, giục giã
người chiến sỹ, nhắc nhở mỗi chúng ta hãy chắc tay súng bảo vệ gia đình, bảo
vệ làng xóm, quê hương và bảo vệ nền độc lập tự do của đất nước !
+ Với hình ảnh ‘‘ Bếp lửa’’ trở đi, trở lại trong bài thơ, Bằng Việt đem
đến cho chúng ta một ‘‘ Bếp lửa thiêng liêng và kỳ lạ !’’. Đặc biệt, từ hình ảnh
‘‘ Bếp lửa’’ người cháu đã nhận ra một điều sâu sắc : Bếp lửa gắn bó với khó
khăn gian khổ đời bà nhưng cũng là hiện diện của niềm vui, sự sống, niềm yêu
thương. Ngọn lửa mà bà nhen lên trong mỗi sớm, mỗi chiều không chỉ là ngọn
lửa bình thường mà còn là ngọn lửa của niềm tin, sự sống. Hình ảnh bà không
chỉ biểu tượng cho người nhóm lửa, giữ lửa, mà còn là biểu tượng cho những
người, lớp cha ông truyền lửa cho thế hệ mai sau. Ngọn lửa ấy là ngọn lửa ấm
lòng, là niềm tin thiêng liêng kỳ diệu nâng bước chân cháu suốt cuộc đời.
8
Hướng dẫn học sinh tự học
Gãp phÇn nâng cao chất lượng môn Ngữ văn lớp 9
2. Hướng dẫn học sinh đọc - hiểu nội dung văn bản.
Với mỗi bài dạy, giáo viên đều yêu cầu học sinh soạn bài ở nhà. Nhưng hệ
thống câu hỏi trong sách giáo khoa rất khái quát, nếu chỉ hỏi như vậy, chưa thể
hiện hết, hoặc nội dung bài học chưa được sâu sắc. v ì vậy, bám theo mục tiêu
bài dạy, giáo viên thiết kế bài giảng sao cho phù hợp với đối tượng học sinh
trong lớp với các hệ thống câu hỏi :
+ Câu hỏi phát hiện.
+ Câu hỏi nâng cao như : Tại sao ?
+ Câu hỏi tổng hợp.
+ Câu hỏi thảo luận nhóm.
+ Câu hỏi bình luận.
Sau khi đã thiết kế xong bài dạy, tôi cho các em về chuẩn bị bài theo hệ
thống câu hỏi của giáo án. Các em chuẩn bị bài theo cách này sẽ chi tiết hơn hệ
thống câu hỏi trong SGK. Như thế cũng là một lần các em chủ động tự học, tự
nghiên cứu. Đến khi lên lớp, giáo viên và học sinh cùng trao đổi theo hệ thống
câu hỏi đã cho. Như vậy, học sinh vừa được giải đáp các câu hỏi, vừa được khắc
sâu hơn kiến thức. Giáo viên có thêm thời gian mở rộng, nâng cao kiến thức cho
học sinh.
3. Hướng dẫn học sinh mở rộng nội dung bài học bằng cách so sánh, liên hệ
với các tác giả khác viết về nội dung bài đang học
VD : Khi dạy về hình ảnh người chiến sỹ, đặc biệt là vẻ đẹp kiêu hùng,
dúng mãnh, ý chí quyết tâm vượt qua khó khăn gian khổ, ‘‘ Quyết tử cho Tổ
Quốc quyết sinh’’, ta có thể mở rộng thêm cho học sinh về các tác giả với
những bài thơ tiêu biểu :
+ Lê Anh Xuân với bài thơ ‘‘ Dáng đứng Việt Nam’’ :
Anh ngã xuống gi÷a đường băng Tân Sơn Nhất
Nhưng anh gượng đứng lên tỳ mũi súng trên xác trực thăng.
Và anh chết trong khi đang đứng bắn.
Máu anh phun theo lửa đạn cầu vồng !
+ Tố Hữu với những vần thơ ca ngợi người chiến sỹ:
Hoan hô chiến sỹ Điện Biên.
9
Hướng dẫn học sinh tự học
Gãp phÇn nâng cao chất lượng môn Ngữ văn lớp 9
Chiến sỹ anh hùng
§ầu nung lửa sắt
Năm mươi sáu ngày đêm
Khoét núi, ngủ hầm
Mưa dầm cơm vắt
Máu trộn bùn non
Gan không núng
Chí không mòn......
Hoặc :
Những dũng sỹ đâm núi Lê Thành
Mắt tìm thù sao bay rực rỡ.
Rượt đuổi thù chân như chiến mã.
Đâm chết thù, sức núi dồn tay.
Tương tự, các chủ đề khác cũng hướng dẫn các em liên hệ như thế vừa làm
cho bài học phong phú, vừa mở rộng vốn kiến thức cho các em, từ đó tác động
đến lòng say mê, yêu thích môn văn hơn. Trong khi liên hệ thêm, tôi thấy các
em rất thích và chăm chú ghi phần mà cô giáo mở rộng, chứng tỏ các em rất có ý
thức học hỏi thêm. Trong những năm học gần đây, tôi đã áp dụng hướng dẫn các
em tự học như vậy, tôi thấy các em có những chuyển biến rất rõ về việc học môn
Ngữ văn. Kết quả các kỳ kiểm tra các em đều đạt kết quả cao, chất lượng kiểm
tra cuối năm đều vượt bình quân của huyện.
PHẦN III : KẾT LUẬN
Thiết nghĩ, muốn làm cho học sinh yêu thích môn Ngữ văn, trước hết thầy
cô giáo dạy văn phải giữ được ngọn lửa nhiệt tình của tình yêu nghề nghiệp, yêu
bộ môn văn và xem việc giảng dạy là trách nhiệm, là sứ mệnh cao cả. Thầy, cô
yêu thích bộ môn mới là tiền đề để tạo dựng, khơi gợi hứng thú học tập cho các
em.
Nếu người thầy dạy văn không yêu môn mình giảng dạy thì đừng đòi hỏi
các em yêu thích học văn. Có yêu thích thì mới tìm tòi, suy nghĩ, tìm cách này,
cách khác để lựa chọn câu chữ, giảng sao cho hay, gợi sao cho trúng, tổ chức
10
Hướng dẫn học sinh tự học
Gãp phÇn nâng cao chất lượng môn Ngữ văn lớp 9
hoạt động học tập sao cho đánh động bản chất nghệ sỹ trong mỗi học sinh, như
Mác Xim Goóc-ki từng nói :‘‘B¶n chÊt mçi con ngêi ®Òu lµ nghÖ sÜ’’
Ngày nay, nhiều phương pháp giảng dạy mới ra đời. Nhưng phương pháp
nào cũng chỉ thành công nếu người thầy làm chủ được kiến thức và phải có tâm
huyết với nghề nghiệp của mình. Công việc giảng dạy môn Ngữ văn trong
trư ờng THCS nói chung, cho học sinh lớp 9 nói riêng không phải và không thể
một sớm, một chiều . Ai yêu công việc và kiên trì, nhẫn nại, khổ công dạy dỗ,
khổ công rèn luyện cho học sinh, người đó sẽ thành công. Đó là những gì tôi
từng tâm niệm và trải nghiệm.
Trên đây là kinh nghiệm nhỏ của tôi trong việc hướng dẫn các em tự học.
Đây không phải là vấn đề mới nhưng là những việc mà tôi đã làm thực tế và có
kết quả rõ rêt. Tôi rất mong nhận được sự góp ý của các cấp lãnh đạo và các bạn
đồng nghiệp để mỗi ngày tôi có thêm được kinh nghiệm giảng dạy môn Ngữ văn
đạt hiệu quả cao hơn !
Tôi xin trân trọng cảm ơn !
Quỳnh Phụ, ngày 15 tháng 4 năm 2014
11
Hướng dẫn học sinh tự học
Gãp phÇn nâng cao chất lượng môn Ngữ văn lớp 9
A. PhÇn më ®Çu
1- Lý do chän ®Ò tµi:
* VÒ mÆt lý luËn:
Mét trong nh÷ng t tëng ®æi míi Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o hiÖn nay lµ t¨ng cêng gi¸o dôc ®¹o ®øc cho HS (häc sinh), ®îc thÓ hiÖn trong nghÞ quyÕt cña
§¶ng, LuËt GD (gi¸o dôc vµ c¸c v¨n b¶ncña bé GD & §T> LuËt GD n¨m 2005
®· x¸c ®Þnh "Môc tiªu cña GD phæ th«ng lµ gióp cho HS ph¸t triÓn toµn diÖn
vÒ ®¹o ®øc, trÝ tuÖ, phÈm chÊt, thÈm mü vµ c¸c kü n¨ng c¬ b¶n nh»m h×nh
thµnh nh©n c¸ch con ngêiVÖt Nam X· héi Chñ nghÜa, x©y dùng t c¸ch vµ
tr¸ch nhiÖm c«ng d©n.." §iÒu 23 - LuËt gi¸o dôc)
12
Hướng dẫn học sinh tự học
Gãp phÇn nâng cao chất lượng môn Ngữ văn lớp 9
* VÒ mÆt thùc tiÔn:
Héi nhËp kinh tÕ ngoµi mÆt tÝch cùc nã cßn lµm ph¸t sinh nh÷ng vÊn
®Ò mµ chóng ta cÇn quan t©m: B¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc bÞ ®e do¹, héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ ®a vµo níc ta nh÷ng s¶n phÈm ®åi truþ, ph¶n nh©n v¨n, reo
r¾c lèi sèng tù do t s¶n, lµm xãi mßn nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc, thuÇn phong mü
tôc cña d©n téc. HiÖn nay mét sè thanh thiÕu niªn cã dÊu hiÖu sa sót nghiªm
träng vÒ ®¹o ®øc, nhu cÇu c¸ nh©n ph¸t triÓn lÖch l¹c, kÐm ý thøc trong quan
hÖ céng ®ång, thiÕu niÒm tin trong cuéc sèng, thiÕu tÝnh tù chñ, dÔ bÞ l«i
cuèn vµo nh÷ng viÖc xÊu.
Trong nhµ trêng phæ th«ng nãi chung vµ trêng THCS nãi riªng, sè HS vi
ph¹m ®¹o ®øc cã chiÒu híng gia t¨ng, t×nh tr¹ng HS kÕt thµnh b¨ng nhãm b¹o
hµnh trong trêng häc ®ang ®îc b¸o ®éng. Mét ssè CBQL, gi¸o viªncha thùc sù
lµ tÊm g¬ng s¸ng cho HS, chØ lo chó träng tíi viÖc d¹y tri thøc khoa häc, xem
nhÑ m«n Gi¸o dôc c«ng d©n (GDCD, thê ¬ khénhg chó ý ®Õn viÖc gi¸o dôc
t×nh c¶m®¹o ®øc cho HS.
VÒ c¸ nh©n
13
- Xem thêm -