Tài liệu Skkn giúp học sinh tăng cường kỹ năng vận dụng kiến thức vật lý vào cuộc sống qua chương trình vật lý 7 – thcs (đào thị mỹ hạnh – thcs tôn đức thắng).

SÔÛ GIAÙO DUÏC V& ÑAØO TAÏO TÆNH GIA LAI PHOØNG GIAÙO DUÏC & ÑAØO TAÏO THAØNH PHOÁ PLEIKU SAÙNG KIEÁN KINH NGHIEÄM ÑEÀ TAØI: GIUÙP HOÏC SINH TAÊNG CÖÔØNG KÓ NAÊNG VAÄN DUÏNG KIEÁN THÖÙC VAÄT LÍ VAØO CUOÄC SOÁNG QUA CHÖÔNG TRÌNH VAÄT LYÙ LÔÙP 7- BAÄC THCS NGÖÔØI VIEÁT: ÑAØO THÒ MYÕ HAÏNH TOÅ: TOAÙN - LYÙ TRÖÔØNG THCS TOÂN ÑÖÙC THAÉNG NAÊM HOÏC 2008 - 2009 1 A/ ÑAËT VAÁN ÑEÀ 1. Lí do choïn ñeà taøi: Trong giai ñoaïn hieän nay, neàn giaùo duïc nöôùc ta ñang coù nhöõng chuyeån bieán maïnh meõ, chuùng ta ñang ñoåi môùi noäi dung, phöông phaùp ôû taát caû caùc baäc hoïc, moân hoïc. Ñaây laø chuû tröông lôùn cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc quan taâm ñeán chaát löôïng giaùo duïc nöôùc nhaø. Chuùng ta ñaõ bieát treân theá giôùi, caùc nöôùc tieân tieán ñaõ tieán haønh ñoåi môùi noäi dung vaø phöông phaùp giaûng daïy töø nhieàu naêm. Hoï ñaõ yù thöùc ñöôïc con ngöôøi trong thôøi ñaïi coâng nghieäp laø con ngöôøi laøm chuû ñöôïc caùc kieán thöùc khoa hoïc, kó thuaät; bieát tìm toøi, suy nghó khoâng ngöøng ñeå ñaùp öùng ñöôïc caùc ñoøi hoûi ngaøy caøng cao cuûa cuoäc soáng vaø neàn khoa hoïc ñöông thôøi. Nhaän thöùc saâu saéc ñöôïc vaán ñeà naøy, Boä GD - ÑT nöôùc ta ñaõ tieán haønh caûi caùch chöông trình noäi dung SGK töø lôùp 1 baäc tieåu hoïc vaø lôùp 6 baäc THCS. Cuøng vôùi vieäc ñoåi môùi noäi dung SGK laø moät phöông phaùp giaûng daïy vaø hoïc taäp cuõng ñoåi môùi. Chuùng ta chuyeån töø phöông phaùp daïy hoïc coå ñieån, laáy ngöôøi daïy laøm trung taâm sang phöông phaùp môùi ñoù laø laáy ngöôøi hoïc laøm trung taâm. Ngöôøi daïy ñoùng vai troø vöøa laø ngöôøi ñieàu khieån vöøa laø ngöôøi höôùng daãn caùc hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa hoïc sinh. ÔÛ phöông phaùp naøy hoïc sinh ñöôïc phaùt huy toái ña khaû naêng tö duy ñoäc laäp saùng taïo, caùc em ñöôïc töï do tìm toøi, khaùm phaù, lónh hoäi tri thöùc döôùi söï ñieàu khieån cuûa thaày. Trong quaù trình naøy coù raát nhieàu vöôùng maéc, tình huoáng naûy sinh ñoøi hoûi caùc em phaûi tö duy saùng taïo ñeå giaûi quyeát. Ngoaøi caùc hieän töôïng, söï vieäc caùc em quan saùt treân lôùp, qua vieäc laøm caùc thí nghieäm thì trong cuoäc soáng caùc em gaëp raát nhieàu tình huoáng töông töï ñoøi hoûi caùc em phaûi vaän duïng kieán thöùc ñaõ tieáp thu ñöôïc treân lôùp ñeå giaûi quyeát moät caùch chính xaùc nhaát. Trong quaù trình daïy moân Vaät lí 7, toâi nhaän thaáy ngoaøi vieäc cho caùc em naém baét kieán thöùc,caàn höôùng cho caùc em bieát vaän duïng kieán thöùc ñaõ hoïc moät caùch linh hoaït ñeå khoâng nhöõng giaûi quyeát toát caùc tình huoáng treân lôùp maø coøn giaûi quyeát toát caùc tình huoáng trong cuoäc soáng maø caùc em gaëp phaûi. “Hoïc ñi ñoâi vôùi haønh”, caâu noùi aáy caøng coù yù nghóa lôùn trong giai ñoaïn ñoåi môùi giaùo duïc hieän nay. Trong giai ñoaïn maø chuùng ta caàn ñaøo taïo ra nhöõng con ngöôøi khoâng chæ naém vöõng kieán thöùc maø coøn bieát vaän duïng saùng taïo nhöõng kieán thöùc aáy vaøo thöïc teá cuoäc soáng. Xuaát phaùt töø nhöõng lí do treân cuøng vôùi nhöõng yeâu caàu naûy sinh trong quaù trình giaûng daïy toâi ñaõ thöû nghieäm vaø hoaøn chænh ñeà taøi: “Giuùp hoïc sinh taêng 2 cöôøng kó naêng vaän duïng kieán thöùc Vaät lí vaøo cuoäc soáng qua chöông trình Vaät lyù lôùp 7- baäc THCS ” 2. Muïc ñích yeâu caàu: Nhö ñaõ noùi ôû treân, muïc tieâu cuûa quaù trình giaùo duïc laø chuùng ta khoâng nhöõng ñaøo taïo hoïc sinh naém vöõng kieán thöùc maø coøn bieát vaän duïng saùng taïo caùc kieán thöùc aáy vaøo cuoäc soáng. Ñoù cuõng chính laø muïc ñích maø trong ñeà taøi naøy toâi muoán ñaït ñöôïc. Ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích ñoù caàn coù hai yeâu caàu ñoái vôùi hoïc sinh laø:  Thöù nhaát : Naém vöõng caùc kieán thöùc cô baûn trong saùch giaùo khoa” SGK”  Thöù hai : Vaän duïng caùc kieán thöùc aáy ñeå giaûi quyeát caùc tình huoáng gaëp phaûi, giaûi thích ñöôïc caùc hieän töôïng xung quanh cuoäc soáng baèng kieán thöùc Vaät lí. Töø ñoù toâi soaïn ra hai daïng baøi taäp.  Daïng thöù nhaát: Giaûi thích caùc hieän töôïng xung quanh baèng kieán thöùc Vaät lí.  Daïng thöù hai: Baøi taäp tình huoáng ñeå caùc em ñöa ra caùc phöông aùn giaûi quyeát, keå caû caùc phöông aùn laøm thí nghieäm. 3. Ñoái töôïng nghieân cöùu: Toâi choïn ñoái töôïng nghieân cöùu trong ñeà taøi naøy laø hoïc sinh lôùp 7 THCS maø toâi ñang giaûng daïy. 4. Giaû thieát khoa hoïc: Laø tìm hieåu vaø taêng cöôøng kó naêng vaän duïng kieán thöùc Vaät lí ñeå giaûi quyeát caùc tình huoáng thöïc teá. 5. Nhieäm vuï cuûa ñeà taøi: Sau khi öùng duïng ñeà taøi naøy vaøo thöïc teá giaûng daïy hoïc sinh phaùt huy toát kyõ naêng , vaän duïng kieán thöùc vaät lyù ñaõ hoïc vaøo cuoäc soáng. 6. Giôùi haïn ñeà taøi: Toâi chæ nghieân cöùu caùc daïng caâu hoûi, baøi taäp vôùi kieán thöùc naèm trong chöông trình Vaät lí lôùp 7 THCS vaø cuï theå ôû 3 chöông. Chöông I: Quang hoïc. Chöông II: AÂm hoïc. Chöông III: Ñieän hoïc. 7. Phöông phaùp nghieân cöùu: - Phöông phaùp quan saùt sö phaïm. - Phöông phaùp ñieàu tra thöïc teá. - Phöông phaùp traéc nghieäm. - Phöông phaùp phaân tích vaø toång hôïp. 3 B/ GIAÛI QUYEÁT VAÁN ÑEÀ I/ CÔ SÔÛ LÍ LUAÄN: - Nhö chuùng ta ñaõ bieát, moân Vaät lí noùi chung vaø vaät lí 7 noùi rieâng chieám giöõ moät vò trí raát quan troïng ñoái vôùi vieäc phaùt trieån naêng löïc tö duy, saùng taïo, hình thaønh kyõ naêng, kyõ xaûo cho hoïc sinh. Noù laø moät moân khoa hoïc thöïc nghieäm, coù lieân heä maät thieát vôùi caùc hieän töôïng trong töï nhieân vaø ñöôïc öùng duïng raát nhieàu trong cuoäc soáng. Qua vieäc hoïc moân hoïc naøy, hoïc sinh bieát vaän duïng kieán thöùc ñeå lieân heä thöïc tieãn phuïc vuï cuoäc soáng. Hieän nay Boä giaùo duïc vaø Ñaøo taïo ñaõ tieán haønh thay saùch giaùo khoa toaøn caáp THCS. Ñoái vôùi moân Vaät lí, hoïc sinh khoâng coøn tieáp thu kieán thöùc mang tính haøn laâm cao nhö tröôùc nöõa maø taêng cöôøng thöïc haønh, töï ruùt ra vaán ñeà caàn lónh hoäi. Vôùi caùch hoïc môùi naøy, vieäc taêng cöôøng kyõ naêng vaän duïng kieán thöùc Vaät lí vaøo cuoäc soáng ñoùng moät vai troø raát quan troïng. Trong ñoù vieäc taêng cöôøng caùc caâu hoûi, baøi taäp ñònh tính coù noäi dung thöïc teá vaøo phaàn vaän duïng, cuûng coá cuûa moãi baøi hoïc, ñoøi hoûi hoïc sinh vaän duïng caùc kieán thöùc cô baûn ñaõ hoïc ñeå xöû lí, giaûi thích hieän töôïng, giuùp hoïc sinh hieåu saâu hôn veà baûn chaát Vaät lí cuûa caùc hieän töôïng, naém vöõng caùc kieán thöùc cô baûn, ñeå töø ñoù bieát vaän duïng kieán thöùc ñeå öùng duïng trong ñôøi soáng vaø trong kyõ thuaät. - Töø khi ra tröôøng tôùi nay toâi laø moät trong nhöõng giaùo vieân thuaän lôïi hôn caùc giaùo vieân khaùc laø ñöôïc nhaø tröôøng phaân coâng toâi tham gia giaûng daïy chöông trình thay saùch töø lôùp 6 ñeán lôùp 9. Nhöõng naêm ñaàu, baûn thaân toâi cuõng nhö khi döï giôø ñoàng nghieäp toâi nhaän thaáy: giaùo vieân khi daïy chæ chuù troïng ñeán vieäc truyeàn ñaït caùc kieán thöùc khoa hoïc cuûa boä moân maø chöa chuù troïng ñeán vieäc öùng duïng kieán thöùc cuûa boä moân vaøo thöïc teá cuoäc soáng lao ñoäng, saûn xuaát. Trong khi boä moân Vaät lí coù raát nhieàu kieán thöùc lieân quan tröïc tieáp tôùi ñôøi soáng thöïc teá, kó thuaät, saûn xuaát, caùc hieän töôïng thieân nhieân vaø ñaëc bieät laø thöïc teá lao ñoäng, sinh hoaït haøng ngaøy (maø hoïc sinh thöôøng gaëp). Nhöõng baøi taäp naøy coù taùc duïng raát lôùn veà maët giaùo duïc kó thuaät toång hôïp cho hoïc sinh. Ví duï: 2.1: Taïi sao caùc coâng nhaân queùt ñöôøng thöôøng maëc aùo coù gaén phaûn quang? 4 2.2: Taïi sao muoán xeáp thaúng haønh thì ngöôøi thöù ba khoâng ñöôïc nhìn thaáy ngöôøi thöù nhaát? 2.3: Taïi sao caùc coâng nhaân thôï ñieän caàn phaûi coù caùc thieát bò caùch ñieän khi laøm vieäc vôùi löôùi ñieän? 2.4: Taïi sao daây daãn ñieän trong nhaø phaûi coù voû boïc caùch ñieän, coøn ngoaøi trôøi thì coù theå duøng daây traàn? 2.5: Taïi sao khi aùp tai vaøo töôøng, ta coù theå nghe ñöôïc tieáng cöôøi noùi ôû phoøng beân caïnh, coøn khi khoâng aùp tai vaøo töôøng laïi khoâng nghe ñöôïc? Ngaøy nay cuøng vôùi tri thöùc khoa hoïc cuûa boä moân giaùo vieân phaûi cho hoïc sinh thaáy roõ kieán thöùc Vaät lí coù nhieàu öùng duïng roäng raõi trong thöïc teá. Muoán laøm ñöôïc ñieàu naøy thì moãi giaùo vieân noùi chung, baûn thaân toâi noùi rieâng trong quaù trình daïy hoïc kieán thöùc cuûa töøng baøi, töøng chöông phaûi hoïc hoûi, tìm toøi, suy nghó ñeå ñöa ra ñöôïc moät heä thoáng caâu hoûi coù noäi dung thöïc teá maø ñöôïc giaûi quyeát döïa treân kieán thöùc vaät lí. Thöïc teá khoâng phaûi hoïc sinh naøo cuõng ñònh höôùng ñöôïc nhöng daàn daàn caùc em seõ ñöôïc hoaøn thieän. Ñieàu naøy coù yù nghóa to lôùn vôùi nhieäm vuï hoïc taäp tröôùc maét vaø trong töông lai cuûa hoïc sinh. 3. Naêng löïc cuûa hoïc sinh trong moät lôùp khoâng hoaøn toaøn gioáng nhau. Vì vaäy vieäc ñöa vaøo caùc baøi taäp coù noäi dung thöïc teá ñeå caùc em vaän duïng kieán thöùc baøi hoïc ñeå xöû lí laø moät taát yeáu, giuùp caùc em coù moät neàn taûng vöõng chaéc trong vieäc vaän duïng kieán thöùc Vaät lí vaøo trong thöïc teá.  Toùm laïi, vieäc taêng cöôøng ñöa baøi taäp coù noäi dung thöïc teá vaøo moãi baøi hoïc khoâng nhöõng giuùp hoïc sinh cuûng coá laïi lí thuyeát, höùng thuù hoïc taäp maø coøn trang bò cho hoïc sinh kó naêng vaän duïng kieán thöùc Vaät lí vaøo cuoäc soáng.Ñaây cuõng laø nghuyeân lyù giaùo duïc cô baûn maø Ñaûng ta ñaõ ñònh höôùng “hoïc ñi ñoâi vôùi haønh” II/ CÔ SÔÛ THÖÏC TEÁ: Nhö chuùng ta ñaõ bieát, kieán thöùc Vaät lí trong chöông trình saùch giaùo khoa hieän nay coù nhieàu öùng duïng roäng raõi trong cuoäc soáng nhö:  Lieân heä Vaät lí vôùi naêng löôïng: Muoán cho hoïc sinh hieåu ñöôïc nhöõng nguyeân lí cô baûn cuûa söï khai thaùc naêng löôïng cuûa doøng nöôùc vaø nhieân lieäu, söï vaän taûi vaø khai thaùc naêng löôïng phuïc vuï saûn xuaát, nhöõng kieán thöùc sau ñaây laø raát caàn thieát. + Nhöõng khaùi nieäm veà vaän toác, löïc, khoái löôïng, coâng vaø naêng löôïng, hieäu ñieän theá ... + Naêng löông cuûa doøng nöôùc, naêng suaát toaû nhieät cuûa nhieân lieäu, hieäu suaát cuûa nguoàn nhieät. + Nhöõng ñònh luaät cuûa ñieän hoïc, nhieät hoïc. 5 + Caáu taïo vaø nguyeân taéc hoaït ñoäng cuûa tua bin. + Söï bieán theá ñieän vaø vaän taûi ñieän ñi xa. Söû duïng ñieän thaép saùng, caáu taïo vaø nguyeân taéc hoaït ñoäng cuûa maùy bieán theá ñieän, ñoäng cô ñieän.  Lieân heä giöõa Vaät lí vôùi ngaønh Noâng Nghieäp: Boä moân Vaät lí cung caáp kieán thöùc, nguyeân lí vaø phöông phaùp ñeå saûn xuaát ra caùc maùy noâng nghieäp Ngoaøi ra kieán thöùc Vaät lí caáp II coøn cung caáp nhöõng hieåu bieát veà nhieät ñoä, ño aùp suaát khí quyeån vaø cho hoïc sinh böôùc ñaàu laøm quen xaùc ñònh thôøi tieát nhaèm chuû ñoäng trong saûn xuaát noâng nghieäp.  Lieân heä giöõa Vaät lí vôùi ngaønh giao thoâng vaän taûi: + Khi nghieân cöùu caùc ñònh luaät AÙcsimeùt hoïc sinh ñöôïc laøm quen vôùi söï vaän taûi ñöôøng thuyû, söï hoaït ñoäng cuûa taøu ngaàm luùc taøu ñaém ... + Nhöõng kieán thöùc veà ñoäng cô nhieät cho pheùp hoïc sinh laøm quen vôùi vieäc söû duïng caùc ñoäng cô nhö oâtoâ, ñaàu maùy xe löûa, ñoäng cô Dieâzen ... + Nhöõng kieán thöùc veà chuyeån ñoäng phaûn löïc cho hoïc sinh thaáy söï hoaït ñoäng cuûa caùnh quaït, maùy bay phaûn löïc, taøu löûa ... ñoái vôùi kieán thöùc veà ñieän hoïc hoïc sinh thaáy hoaït ñoäng cuûa taøu ñieän, caàn truïc, caàn caåu, caùc ñeøn tín hieäu ... + Ngoaøi ra hoïc sinh coøn ñöôïc tìm hieåu löïc ma saùt, oå bi vaø ñoä baùm cuûa maët ñöôøng.  Lieân heä giöõa Vaät lí vôùi ngaønh thoâng tin lieân laïc: Vaät lí coù lieân quan raát nhieàu ñeán nghaønh thoâng tin lieân laïc veà vaán ñeà truyeàn tin qua caùc maùy phaùt ñieän, maùy ñieän thoaïi, ñieän baùo ...  Lieân heä giöõa Vaät lí vôùi ngaønh xaây döïng: Kieán thöùc Vaät lí caáp THCS cho pheùp hoïc sinh laøm quen vôùi caùc hoaït ñoäng cuûa ngaønh xaây döïng: - Nguyeân taéc caáp thoaùt nöôùc thaønh phoá. - Cung caáp ñieän sinh hoaït vaø saûn xuaát cho thaønh phoá, noâng thoân. * Nhöõng kieán thöùc keå treân ñeàu ñeà caäp tôùi trong saùch giaùo trình Vaät lí caáp THCS. Tuy nhieân neáu ngöôøi hoïc chæ naém ñöôïc kieán thöùc troïng taâm cuûa baøi maø khoâng bieát öùng duïng kieán thöùc ñoù vaøo giaûi thích nhöõng hieän töôïng raát gaàn guõi trong ñôøi soáng thì tính giaùo duïc cuûa boä moân seõ khoâng thöïc hieân ñöôïc. Xuaát phaùt töø muïc ñích yeâu caàu veà giaùo duïc ñaøo taïo laø ñaøo taïo nhöõng con ngöôøi lao ñoäng töï chuû vaø saùng taïo vaøo tình hình thöïc teá hieän nay, vieäc ñoåi môí phöông phaùp daïy hoïc theo höôùng tích cöïc hoaù hoaït ñoäng hoïc taäp cuûa hoïc sinh laø yeâu caàu heát söùc caàn thieát. Muoán laøm ñöôïc ñieàu naøy, theo toâi moãi giaùo vieân chuùng ta phaûi tích luõy ñöôïc kinh nghieäm haøng ngaøy cuõng nhö luoân tìm toøi cho mình moät heä thoáng caâu hoûi hoaëc baøi taäp coù noäi dung thöïc teá ñöôïc giaûi quyeát döïa treân kieán thöùc Vaät lí cuûa töøng baøi. Heä thoáng caâu hoûi naøy ñöôïc giaùo vieân choïn löïa, loïc ra 6 ñeå öùng duïng vaøo töøng baøi hoïc nhö theá naøo cho phuø hôïp ñeå gaây höùng thuù, kích thich söï hoïc taäp tích cöïc cuûa hoïc sinh. Heä thoáng baøi taäp ñoù coù theå ñaõ coù saün trong SGK, saùch baøi taäp”SBT” hoaëc GV phaûi söu taàm. Qua ñoù giaùo vieân luoân tìm caùch höôùng cho hoïc sinh töï suy nghó, tìm toøi, khaùm phaù, phaùt hieän ra noäi dung cô baûn ñeå chieám lónh tri thöùc môùi ñoù. Vaø bieát döïa vaøo kieán thöùc ñaõ hoïc ñeå giaûi thích nhöõng hieän töôïng thöôøng gaëp xung quanh ta, bieát aùp duïng kieán thöùc ñaõ hoïc vaøo phuïc vuï ñôøi soáng, caûi taïo thieân nhieân. * Khaéc phuïc daàn daàn hieän töôïng hoïc sinh hoïc lí thuyeát suoâng maø khoâng bieát öùng duïng kieán thöùc ñaõ hoïc vaøo thöïc teá. Hieän nay khoâng nhöõng moân toâi daïy maø nhieàu boä moân khaùc cuõng theá, neáu hoïc sinh gaëp daïng baøi taäp traéc nghieäm, baøi taäp ñieàn töø vaøo choã troáng thì caùc em coù theå laøm ñöôïc, nhöng neáu gaëp baøi taäp ôû daïng giaûi thích caùc vaán ñeà coù lieân quan ñeán ñôøi soáng nhö chöông “Quang Hoïc” ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi hieåu vaø naém vöõng kieán thöùc troïng taâm, caùc ñònh luaät phaûn xaï aùnh saùng, ñònh luaät truyeàn thaúng cuûa aùnh saùng thì haàu nhö caùc em chöa bieát vaän duïng vaøo thöïc teá. Ví duï nhö nhöõng naêm tröôùc, sau khi toâi daïy xong baøi “Söï truyeàn thaúng aùnh saùng”. Toâi coù ñaët caâu hoûi “Taïi sao muoán xeáp thaúng haøng thì ngöôøi thöù ba trôû ñi khoâng ñöôïc nhìn thaáy ngöôøi thöù nhaát?” vaø caùc em ñaõ traû lôøi: “Ngöôøi sau khoâng nhìn thaáy ngöôøi tröôùc laø haøng thaúng” hoaëc sau khi daïy baøi “Söï nhieãm ñieän do coï xaùt”. Toâi ñaët caâu hoûi “Taïi sao caùnh quaït ñieän thöôøng baùm nhieàu buïi. Maëc duø khi quay, caùnh quaït cheùm vaøo khoâng khí raát maïnh”? Thì caùc em traû lôøi: “Vì khi quay caùnh quaït tieáp xuùc vaøo khoâng khí maø trong khoâng khí coù buïi, do ñoù caùnh quaït baùm nhieàu buïi”. Qua nhöõng ví duï ñoù chöùng toû hoïc sinh chöa vaän duïng ñöôïc kieán thöùc baøi hoïc vaøo giaûi thích caùc hieän töôïng Vaät lí coù lieân quan. Xuaát phaùt töø nhöõng vaán ñeà neâu treân laøm toâi suy nghó veà phöông phaùp maø mình ñaõ daïy coù gì chöa oån, chöa phaùt huy ñöôïc naêng löïc vaän duïng kieán thöùc Vaät lí vaøo thöïc teá cuûa hoïc sinh. Vì theá trong nhöõng naêm gaàn ñay toâi maïnh daïn theå nghieäm ñeà taøi naøy nhaèm giuùp hoïc sinh bieát vaän duïng saùng taïo caùc kieán thöùc ñaõ hoïc ñeå giaûi quyeát toát caùc tình huoáng ñaõ neâu trong saùch giaùo khoa cuõng nhö caùc tình huoáng trong thöïc teá cuoäc soáng. III/ CAÙC GIAÛI PHAÙP TRONG CAÙC CHÖÔNG, BAØI CUÏ THEÅ: Trong phaàn naøy toâi laàn löôït trình baøy caùc kieán thöùc troïng taâm, vaø toâi cuõng ñöa ra caùc daïng caâu hoûi, caùc baøi taäp tình huoáng, cuøng vôùi gôïi yù traû lôøi caùc caâu hoûi treân ñeå hoïc sinh coù theå tham khaûo, qua caùc chöông, baøi ñaõ hoïc. Ñaëc bieät chuù troïng caùc kieán thöùc gaén lieàn vôùi thöïc teá cuoäc soáng vaø sinh hoaït haøng ngaøy.Cuï theå: CHÖÔNG I: QUANG HOÏC Baøi 1: NHAÄN BIEÁT AÙNH SAÙNG - NGUOÀN SAÙNG VAØ VAÄT SAÙNG. 7  Kieán thöùc troïng taâm: - Ta nhìn thaáy moät vaät khi coù aùnh saùng töø vaät truyeàn vaøo maét ta. - Nguoàn saùng laø vaät töï phaùt ra aùnh saùng. Caâu 1: Taïi sao caùc coâng nhaân queùt ñöôøng thöôøng maëc aùo coù gaén caùc taám phaûn quang? Gôïi yù: Coâng nhaân queùt ñuôøng laøm vieäc ban ñeâm. Treân aùo hoï gaén caùc taám phaûn quang ñeå coù theå haét laïi aùnh saùng töø caùc phöông tieän giao thoâng chieáu vaøo.Vì vaäy ngöôøi ñieàu khieån caùc phöông tieän aáy deã daøng nhaän ra hoï, traùnh ñöôïc tai naïn. Caâu 2: Goùc hoïc taäp cuûa em neân boá trí ôû vò trí naøo trong nhaø? Giaûi thích taïi sao em choïn nhö vaäy? Gôïi yù: Goùc hoïc taäp boá trí gaàn cöûa soå, ban ngaøy aùnh saùng töø beân ngoaøi haét vaøo neân goùc hoïc taäp ñaûm baûo ñuû aùnh saùng. Baøi 2: SÖÏ TRUYEÀN AÙNH SAÙNG  Kieán thöùc troïng taâm: Trong moâi tröôøng trong suoát, ñoàng tính, aùnh saùng truyeàn theo ñöôøng thaúng. Caâu1: Taïi sao muoán xeáp thaúng haøng thì ngöôøi thöù ba trôû ñi khoâng ñöôïc nhìn thaáy ngöôøi thöù nhaát? Gôïi yù: Vì aùnh saùng truyeàn theo ñöôøng thaúng. Neáu ngöôøi thöù ba trôû ñi khoâng nhìn thaáy ngöôøi thöù nhaát chöùng toû aùnh saùng töø ngöôøi thöù nhaát khoâng truyeàn tôùi maét caùc ngöôøi naøy. Vì vaäy haøng ñaõ ñöùng thaúng. Caâu 2: Baèng kieán thöùc vaät lyù haõy giaûi thích caâu “Toái nhö huõ nuùt” Gôïi yù: Caùc vaät ñöïng trong huõ nuùt kín vì theá khoâng coõ aùnh saùng töø ñoù ñeán maét ta neân ta khoâng nhìn thaáy gì. Baøi 3: ÖÙNG DUÏNG ÑÒNH LUAÄT TRUYEÀN THAÚNG AÙNH SAÙNG.  Kieán thöùc troïng taâm: - Boùng toái khoâng nhaän ñöôïc aùnh saùng töø nguoàn saùng. - Boùng nöûa toái nhaän ñöôïc moät phaàn aùnh saùng töø nguoàn saùng truyeàn tôùi. Caâu1: Ñeå kieåm tra ñoä phaúng cuûa böùc töôøng ngöôøi ta thöôøng chieáu ñeøn laø laø treân maët töôøng. Tai sao? Gôïi yù: Khi ñöôïc chieáu saùng, vì tia saùng truyeàn theo ñöôøng thaúng neân choã loài loõm cuûa töôøng khoâng naèm treân ñöôøng thaúng cuûa tia saùng. Nhöõng choã loài saùng leân, choå loõm toái ñi, vì vaäy ngöôøi thôï coù cô sôû söûa chöõa cho töôøng phaúng hôn Caâu 2: Taïi sao trong caùc lôùp hoïc ngöôøi ta laép nhieàu boùng ñeøn cuøng loaïi ôû nhöõng vò trí khaùc nhau? 8 Gôïi yù: Vieäc laép nhieàu boùng ñeøn trong lôùp hoïc ñaûm baûo thoaû maõn ba yeâu caàu: - Ñuû ñoâï saùng caàn thieát. - Hoïc sinh ngoài khoâng bò loaù khi nhìn leân baûng. - Traùnh boùng toái hoaëc boùng nöõa toái do tay hoaëc boùng ngöôøi khaùc taïo ra. Baøi 4: ÑÒNH LUAÄT PHAÛN XAÏ AÙNH SAÙNG.  Kieán thöùc troïng taâm: - Tia phaûn xaï naèm trong maët phaúng chöùa tia tôùi vaø ñöôøng phaùp tuyeán. - Goùc phaûn xaï baèng goùc tôùi. Caâu 1: Taïi sao khi coù söông muø thì coù theå nhìn thaáy roõ luoàng saùng cuûa ñeøn pha? Gôïi yù: Trong söông muø coù nhieàu haït nöôùc nhoû chuùng haét laïi aùnh saùng töø ngoïn ñeøn pha tôùi maét ta neân ta nhìn thaáy roõ luoàng saùng ñoù. Caâu 2: Moät toáp thôï ñang ñaøo gieáng saâu thieáu aùnh saùng, laøm theá naøo ñeå chieáu saùng cho loøng gieáng? Gôïi yù: - Neáu ban ñeâm coù theå duøng ñeøn bin hay ñeøn ñieän ñeå chieáu saùng. - Neáu ban ngaøy coù maët trôøi coù theå duøng göông phaúng ñeå phaûn chieáu aùnh saùng xuoáng loøng gieáng (chuù yù thöôøng xuyeân thay ñoåi goùc nghieâng cuûa göông ñeå aùnh saùng luoân chieáu xuoáng loøng gieáng). Baøi 5: AÛNH CUÛA MOÄT VAÄT TAÏO BÔÛI GÖÔNG PHAÚNG.  Kieán thöùc troïng taâm: - Laø aûnh aûo khoâng höùng ñöôïc treân maøn chaén vaø lôùn baèng vaät. - AÛnh caùch göông moät khoaûng baèng khoaûng caùch töø vaät ñeán göông. Caâu 1: Taïi sao trong tieäm caét toùc muoán quan saùt phía sau gaùy caàn boá trí hai göông ñaët song song? Gôïi yù: Göông phía sau cho aûnh cuûa gaùy. AÛnh naøy coi nhö moät vaät ñoái vôùi göông phiaù tröôùc vaø göông naøy taïo aûnh cuûa gaùy trong ñoù neân coù theå quan saùt thaáy gaùy cuûa mình trong göông phía tröôùc. Caâu 2: Chæ vôùi hai göông phaúng laøm theá naøo ñeå ngöôøi ngoài döôùi hoá coù theå quan saùt caûnh vaät treân maët ñaát maø khoâng caàn nhoâ ñaàu leân? Gôïi yù: Coù theå boá trí hai göông theo sô ñoà döôùi ñaây: Ñöôøng ñi cuûa tia saùng G1 9 maét G2 AÙnh saùng töø caùc vaät treân maët ñaát phaûn xaï qua hai göông roài tôùi maét ngöôøi quan saùt maëc duø ngöôøi naøy khoâng nhoâ ñaàu leân treân maët ñaát. Baøi 7 : GÖÔNG CAÀU LOÀI.  Kieán thöùc troïng taâm: - Göông caàu loài cho aûnh aûo nhoû hôn vaät. - Vuøng nhìn thaáy cuûa göông caàu loài roäng hôn vuøng nhìn thaáy cuûa göông phaúng. Caâu 1: Taïi sao treân oâtoâ, xe maùy ... hoaëc taïi ñoaïn ñöôøng quanh co ngöôøi ta thöôøng gaén caùc göông caàu loài maø khoâng duøng göông phaúng? Gôïi yù: Vì vuøng nhìn thaáy cuûa göông caàu loài roäng hôn vuøng nhìn thaáy cuûa göông phaúng neân duøng göông caàu loài laøm göông chieáu haäu cho caùc phöông tieän giao thoâng hoaëc ñaët taïi caùc ñoaïn ñöôøng quanh co coù theå quan saùt ñöôïc moät vuøng roäng, giuùp traùnh caùc tai naïn giao thoâng khi ñieàu khieån caùc phöông tieän treân. Caâu 2: Haõy tìm moät soá vaät duïng trong nhaø coù theå thay theá göông caàu loài ñeå coù theå laøm thí nghieäm vôùi göông naøy taïi nhaø? Gôïi yù: Duøng caùc vaät: - Göông xe maùy - Muoãng canh inox - Maûnh ruoät phích vôõ Baøi 8: GÖÔNG CAÀU LOÕM.  Kieán thöùc troïng taâm: Göông caàu loõm coù taùc duïng bieán moät chuøm tia tôùi song song thaønh moät chuøm tia phaûn xaï hoäi tuï vaøo moät ñieåm vaø ngöôïc laïi bieán moät chuøm tia phaân kì thaønh moät chuøm tia phaûn xaï song song. Caâu 1: Taïi sao pha cuûa caùc ñeøn chieáu thöôøng laø caùc göông caàu loõm? Gôïi yù: AÙnh saùng töø boùng ñeøn phaùt ra laø chuøm tia phaân kì khi phaûn xaï treân göông caàu loõm seõ cho chuøm tia phaûn xaï song song theo moät höôùng nhaát ñònh .Vì vaäy ñeøn chieáu ñöôïc xa. Caâu 2: Em coù moät boùng ñeøn nhoû ôû goùc hoïc taäp haõy neâu phöông aùn laøm moät caùi chuïp cho boùng ñeøn vaø neâu taùc duïng cuûa noù? Gôïi yù: Laáy mieáng bìa caét daùn taïo thaønh hình choùp noùn phía trong daùn giaáy baïc vaø chuïp noù leân treân boùng ñeøn. Caùi chuïp coù taùc duïng phaûn xaï chuøm saùng phaùt ra töø ngoïn ñeøn xuoáng baøn hoïc (nhö hình veõ) 10 Boùng ñeøn Boùng ñeøn coù chuïp CHÖÔNG II: AÂM HOÏC Baøi 10: NGUOÀN AÂM.  Kieán thöùc troïng taâm: Caùc nguoàn aâm ñeàu dao ñoäng. Caâu 1: Taïi sao khi troáng ñang keâu neáu ñeø tay leân hai maët troáng thì noù laäp töùc ngöøng keâu? Gôïi yù: Khi troáng ñang keâu luùc naøy maët troáng ñang dao ñoäng. Neáu ta ñeø tay leân maët troáng töùc laøm ngöøng caùc dao ñoäng naøy, vì vaäy troáng ngöøng keâu. Caâu 2: Khi ñi döôùi 1 ñöôøng daây ñieän ta nghe tieáng uø uø. Ñoù coù phaûi aâm phaùt ra do doøng ñieän chaïy trong daây dao ñoäng phaùt ra khoâng? Gôïi yù: Khoâng phaûi. Khi coù gio,ù daây ñieän rung ñoäng taïo ra tieáng uø uø (noù vaãn phaùt ra khi khoâng coù doøng ñieän) Baøi 11: ÑOÄ CAO CUÛA AÂM.  Kieán thöùc troïng taâm: - Taàn soá dao ñoäng cuûa nguoàn aâm caøng lôùn, aâm phaùt ra caøng cao vaø ngöôïc laïi. Caâu 1: Taïi sao khi bôm loáp xe oâ toâ, ngöôøi thôï laïi laáy buùa hoaëc thanh saét goõ vaøo loáp. Giaûi thích? Gôïi yù: Khi loáp xe caêng, goõ vaøo ta seõ nghe tieáng ñanh hôn khi loáp chöa caêng. Töông töï nhö khi goõ troáng, neáu maët troáng caêng thì goõ vaøo aâm phaùt ra cao hôn Caâu 2: Quan saùt ngöôøi gaûy ñaøn baàu thaáy coù nhöõng luùc hoï chæ gaûy moät laàn vaøo daây, nhöng hoï vaãn ñieàu chænh cho ñaøn phaùt ra caùc noát nhaïc khaùc nhau. Trong tröôøng hôïp naøy, hoï ñaõ laøm gì ? Gôïi yù: Ngöôøi nhaïc coâng ñaõ thay ñoåi ñoä caêng hay chuøng cuûa daây ñaøn vì vaäy daây ñaøn dao ñoäng ôû caùc taàn soá khaùc nhau vaø phaùt ra caùc noát nhaïc khaùc nhau. Baøi12: ÑOÄ TO CUÛA AÂM.  Kieán thöùc troïng taâm: - Bieân ñoä dao ñoäng cuûa nguoàn aâm caøng lôùn, aâm phaùt ra caøng to. Caâu 1: Baùc baûo veä daùnh moät hoài troáng vaøo lôùp. Trong hoài troáng aáy coù tieáng to, tieáng nhoû. Baùc ñaõ ñaønh nhö theá naøo ñeå thu ñöôïc keát quaû ñoù? 11 Gôïi yù: Khi baùc baûo veä ñaùnh maïnh duøi troáng vaøo maët troáng. Maët troáng dao ñoäng maïmh, phaùt ra tieáng to. Ngöôïc laïi khi ñaùnh nheï maët troáng dao ñoäng yeáu neân phaùt ra tieáng nhoû. Caâu 2: Baèng kieán thöùc Vaät lyù, haõy giaûi thích caâu “ Thuøng roãng keâu to” Gôïi yù: Neáu goõ vaøo thuøng ñaëc, do caân caùc vaät trong ñoù neân dao ñoäng yeáu  aâm phaùt ra nhoû. Khi thuøng roãng thì dao ñoäng maïnh hôn  aâm phaùt ra to. Maët khaùc thuøng roãng coøn ñoùng vai troø nhö hoäp ñaøn laøm cho aâm phaùt ra lôùn vaø saéc thaùi hôn. Baøi 13: MOÂI TRÖÔØNG TRUYEÀN AÂM .  Kieán thöùc troïng taâm: - AÂm coù theå truyeàn trong chaát raén, chaát loûng, chaát khí nhöng khoâng truyeàn qua chaân khoâng. - Vaän toác truyeàn aâm trong chaát raén lôùn hôn trong chaát loûng, trong chaát loûng lôùn hôn trong chaát khí. Caâu 1: Trong thôøi kyø chieán tranh choáng myõ, ñeå phaùt hieän xe taêng ñòch töø xa caùc chieán syõ ta thöôøng aùp tai xuoáng maët ñaát, vì sao? Gôïi yù: Maët ñaát truyeàn aâm toát hôn trong khoâng khí vì vaäy vieäc aùp tai leân maët ñaát giuùp caùc chieán syõ boä ñoäi phaùt hieän söï di chuyeån cuûa xe taêng ñòch moät caùch nhanh choùng vaø roõ raøng hôn. Caâu 2: Taïi sao khi xem phim, neáu ñöùng xa maøn aûnh ta thöôøng thaáy mieäng caùc dieãn vieân maáp maùy sau ñoù môùi nghe tieáng? Gôïi yù: Aùnh saùng truyeàn ñi vôùi vaän toác raát lôùn so vôùi vaän toác aâm thanh truyeàn trong khoâng khí. Vì theá ta thaáy mieäng dieãn vieân maáp maùy tröôùc khi nghe tieáng. Caâu 3: Moät hoïc sinh noùi, khi nghe tieáng saùo dieàu baïn coù theå bieát gioù maïnh hay gioù yeáu. Baèng kieán thöùc vaät lyù ñaõ hoïc, haõy giaûi thích cho bieát ñieàu baïn aáy noùi ñuùng hay sai? Gôïi yù: Baïn noùi ñuùng vì: Tieáng saùo dieàu to hay nhoû laø do gioù thoåi maïnh hay yeáu. Vì theá ôû cuøng moät khoaûng caùch neáu ta nghe tieáng saùo lôùn ta bieát gioù maïnh, tieáng saùo nhoû ta bieát gioù yeáu. Baøi 14: PHAÛN XAÏ AÂM - TIEÁNG VANG  Kieán thöùc troïng taâm: - Khi aâm gaëp moät maët chaén bò phaûn xaï nhieàu hay ít. - Caùc vaät meàm, xoáp, beà maët goà gheà phaûn xaï aâm keùm. Nhöõng vaät cöùng, nhaün thì phaûn xaï aâm toát. Caâu 1: Taïi sao caùc loa phoùng thanh laïi coù vaønh loa hình noùn? 12 Gôïi yù: Khi loa phaùt ra aâm. AÂm thanh naøy phaûn xaï ôû thaønh loa vaø höôùng ra phía tröôùc vì vaäy aâm thanh truyeàn ñöôïc ñi xa. Caâu 2: Taïi sao ôû caùc phoøng hoïp roäng ngöôøi ta thöôøng laøm töôøng saàn suøi? Gôïi yù: ÔÛ caùc phoøng hoïp roäng caùc vaùch töôøng thöôøng laøm saàn suøi ñeå cho aâm doäi vaøo seõ phaûn xaï theo nhieàu höôùng khaùc nhau. Vì vaäy giaûm ñöôïc tieáng vang. Caâu 3: Giaû söû nhaø em ôû gaàn khu vöïc coù nhieàu tieáng oàn, haõy nghó caùch laøm giaûm tieáng oàn aûnh höôûng xaáu ñeán sinh hoaït cuûa gia ñình? Gôïi yù: Laép cöûa kính: Vì kính coù beà maët nhaün, cöùng phaûn xaï aâm toát neân aâm ít truyeàn vaøo trong nhaø, haïn cheá ñöôïc tieáng oàn. Troàng caây xanh quanh nhaø: Vì laù caây phaûn xaï aâm theo nhieàu höôùng khaùc nhau neân haïn cheá döôïc aâm truyeàn vaøo trong nhaø. Treo reøm cöûa baèng vaät lieäu meàm, xoáp: Vì caùc vaät lieäu naøy coù theå haáp thuï toát aâm thanh neân haïn cheá ñöôïc tieáng oàn truyeàn vaøo trong nhaø. CHÖÔNG III: ÑIEÄN HOÏC Baøi17: SÖÏ NHIEÃM ÑIEÄN DO COÏ XAÙT.  Kieán thöùc troïng taâm: - Coù theå nhieãm ñieän cho moät vaät baèng caùch coï xaùt. - Vaät bò nhieãm ñieän coù khaû naêng huùt caùc vaät khaùc hoaëc laøm cho boùng ñeøn buùt thöû ñieän loeù saùng. Caâu 1: Taïi sao caùnh quaït ñieän thöoøng baùm nhieàu buïi. Maëc duø khi quay caùnh quaït cheùm vaøo khoâng khí raát maïnh? Gôïi yù: Khi quay, caùnh quaït coï xaùt vôùi khoâng khí, neân bò nhieãm ñieän. Vì vaäy noù huùt caùc buïi baån coù trong khoâng khí. Keát quaû caùnh quaït bò baùm nhieàu buïi. Caâu 2: Taïi sao caùc xe oâ toâ chôû xaêng thöôøng thaû keùo leâ moät sôïi daây xích nhoû töø gaàm xe xuoáng maët ñöôøng? Gôïi yù: Khi xe chaïy seõ coï saùt vôùi khoâng khí laøm cho thaân xe bò nhieãm ñieän coù theå gaây ra chaùy noå. Ñeå phoøng traùnh ngöôøi ta thaû keùo leâ moät sôïi daây xích nhoû treân maët ñöôøng. Caùc ñieän tích ôû thaân xe seõ chuyeån xuoáng maët ñöôøng thoâng qua sôïi xích. Caâu 3: Vaøo nhöõng ngaøy hanh khoâ, khoâng neân lau cöûa kính vaø maøn hình Tivi baèng khaên khoâ maø chæ caàn duøng choåi loâng queùt nheï, vì sao? Gôïi yù: Khi lau cöûa kính maøn hình Tivi baèng khaên khoâ ta voâ tình laøm chuùng bò nhieåm ñieän vaø chuùng seõ huùt buïi nhieàu hôn. Baøi 18: HAI LOAÏI ÑIEÄN TÍCH. 13  Kieán thöùc troïng taâm: - Coù hai loaïi ñieän tích laø ñieän tích döông vaø ñieän tích aâm. - Caùc vaät nhieãm ñieän cuøng loaïi thì ñaåy nhau, khaùc loaïi thì huùt nhau. - Moät vaät nhieãm ñieän aâm neáu nhaän theâm caùc electron, nhieãm ñieän döông neáu maát bôùt caùc electron. Caâu 1: Taïi sao khi chaûi toùc baèng löôïc nhöïa thì coù moät soá sôïi toùc bò keùo thaúng ra? Gôïi yù: Khi chaûi toùc, löôïc vaø toùc coï saùt vôùi nhau, laøm cho caû löôïc vaø toùc ñeàu bò nhieãm ñieän. Vì chuùng nhieãm ñieän khaùc loaïi neân chuùng huùt nhau. Keát quaû coù moät soá sôïi toùc bò keùo thaúng ra. Caâu 2: Moät cuoán saùch cuõ laâu naêm, Giaáy bò aåm raát khoù laät caùc trang saùch. Ñeå taùch rôøi trang saùch maø khoâng laøm giaáy raùch, ta laøm nhö theá naøo? Gôïi yù: Ñeå taùch caùc trang saùch ñoù deã daøng, ngöôøi ta cho cuoán saùch nhieãm ñieän. Khi ñoù caùc trang saùch ñaåy nhau, xoeø ra. Sau ñoù saáy khoâ saùch ta seõ môû ñöôïc deã daøng. Baøi 19: DOØNG ÑIEÄN - NGUOÀN ÑIEÄN.  Kieán thöùc troïng taâm: - Doøng ñieän laø doøng caùc ñieän tích dòch chuyeån coù höôùng. - Moãi nguoàn ñieän coù hai cöïc (cöïc + vaø cöïc - ) Caâu 1: Trong ñeøn pin coù hai cuïc pin. Hoûi coù phaûi nguoàn ñieän naøy coù hai cöïc + vaø hai cöïc - hay khoâng? Gôïi yù: Khi ñaáu hai cuïc pin ñeå thaép saùng cho ñeøn thì nguoàn naøy cuõng chæ coù hai cöïc. Cöïc + laø cöïc + cuûa pin 1 vaø cöïc - laø cöïc - cuûa pin 2. - Pin 2 Pin1 + Caâu 2: Choïn caùc loaïi pin vaø soá löôïng cho moãi duïng cuï sau?  Ñoàng hoà treo töôøng.  Ñeøn pin.  Ñoàng hoà ñeo tay.  Maùy tính boû tuùi.  Ñieàu khieån töø xa Ti Vi. Gôïi yù:  Ñoàng hoà treo töôøng: Duøng 1ñeán 2 pin tieåu.  Ñeøn pin: Duøng 2 pin con thoû  Ñoàng hoà ñeo tay: Duøng 1 pin cuùc aùo. 14  Maùy tính boû tuùi: Duøng 2 pin cuùc aùo.  Ñieàu khieån töø xa Ti Vi : Duøng 2 pin tieåu. Baøi 20: CHAÁT DAÃN ÑIEÄN VAØ CHAÁT CAÙCH ÑIEÄN – DOØNG ÑIEÄN TRONG KIM LOAÏI  Kieán thöùc troïng taâm: - Chaát daãn ñieän laø chaát cho doøng ñieän ñi qua. Chaát caùch ñieän laø chaát khoâng cho doøng ñieän ñi qua. - Doøng ñieän trong kim loaïi laø doøng caùc electron dòch chuyeån coù höôùng. Caâu 1: Taïi sao daây daãn ñieän trong nhaø phaûi coù voû boïc caùch ñieän coøn ngoaøi trôøi thì coù theå duøng daây traàn? Gôïi yù: Daây daãn trong nhaø phaûi coù voû boïc caùch ñieän ñeå ñaûm baûo an toaøn cho ngöôøi. Neáu ta sô yù chaïm tay vaøo daây vaãn khoâng bò ñieän giaät. Coøn daây ngoaøi trôøi ít khi ta tieáp xuùc vôùi noù cho neân coù theå duøng daây traàn. Caâu 2: Giaû söû daây ñieän nhaø em bò hôû moät ñoaïn voû. Haõy neâu phöông aùn khaéc phuïc? Gôïi yù: Laáy baêng dính hoaëc bì niloâng quaán xung quanh choã hôû phuû ra hai ñaàu töø 1 - 2cm. Sau ñoù duøng löûa hô noùng ñeå choã noái beàn chaéc. Caâu 3: OÅ caém ñieän nhaø em nhieàu khi tieáp xuùc khoâng toát vôùi phích caém laøm cho caùc duïng cuï duøng ñieän hay bò ngaét ñieän giöõa chöøng, haõy neâu caùch khaéc phuïc? Gôïi yù: Ngaét ñieän, môûi naép cuûa oå caém ñieän ra, duøng giaáy nhaùm chaø kó caùc maù baèng ñoàng. Sau ñoù duøng kìm boùp cho caùc khe hôû giöõa caùc maù heïp laïi ñeå ñaûm baûo tieáp xuùc toát giöõa phích caém vaø caùc maù cuûa oå caém. Baøi 22: TAÙC DUÏNG NHIEÄT VAØ TAÙC DUÏNG PHAÙT SAÙNG CUÛA DOØNG ÑIEÄN  Kieán thöùc troïng taâm: Doøng ñieän ñi qua moïi vaät daãn ñeàu laøm cho vaät daãn noùng leân. Neáu vaät daãn noùng tôùi nhieät ñoä cao thì phaùt saùng. Caâu 1: Taïi sao khi söû duïng aám ñieän ñeå ñun nöôùc ta phaûi ñoå nöôùc ngaäp daây ñun? Gôïi yù: Khi ñun nöôùc baèng aám ñieän. Nöôùc nhaän nhieät töø daây ñun ñeå noùng leân . Neáu khoâng ñoå nöôùc ngaäp daây thì nöôùc seõ khoâng nhaän ñöôïc nhieät töø daây ñun. Maët khaùc daây ñun seõ bò chaùy coù theå gaây ra hoaû hoaïn. Caâu 2: Boùng ñeøn daây toùc, boùng ñeøn Neâon, boùng ñeøn compaêc huyønh quang (ñeøn chöõ U) khi saùng boùng naøo noùng maïnh nhaát? Theo em löïa choïn caùc boùng nhö theá naøo cho heä thoáng ñieän ôû gia ñình? 15 Gôïi yù: Trong caùc loaïi boùng treân thì boùng daây toùc khi saùng seõ noùng maïnh nhaát vaø cuõng tieâu thuï ñieän lôùn nhaát. Hai loaïi boùng kia toaû nhieät ít vaø laïi tieâu thuï ñieän naêng nhoû, noù laïi cho aùnh saùng gaàn nhö aùnh saùng ban ngaøy. Neân choïn boùng neâon loaïi 0,6m – 1,2m cho phoøng khaùch, nhaø aên. Caùc coâng trình phuï söû duïng boùng chöõ U. Baøi 23: TAÙC DUÏNG TÖØ - TAÙC DUÏNG SINH LÍ - TAÙC DUÏNG HOAÙ HOÏC CUÛA DOØNG ÑIEÄN.  Kieán thöùc troïng taâm: Doøng ñieän coù theå gaây ra taùc duïng töø, taùc duïng sinh lí, taùc duïng hoaù hoïc. Caâu 1: Taïi sao caùc thôï ñieän caàn phaûi coù caùc thieát bò caùch ñieän khi laøm vieäc vôùi löôùi ñieän? Gôïi yù: Doøng ñieän coù taùc duïng sinh lí, gaây co giaät coù theå gaây töû vong nhaát laø khi tieáp xuùc vôùi nôi coù hieäu ñieän theá cao. Vì vaäy caùc thôï ñieän phaûi coù caùc thieát bò caùch ñieän ñeå ñaûm baûo an toaøn khi laøm vieäc. Caâu 2: Khi naïp bình aêc qui ngöôøi ta ñaõ söû duïng taùc duïng naøo cuûa doøng ñieän? Gôïi yù: Khi naïp bình aéc qui doøng ñieän ñi qua bình laøm cho caùc ñieän cöïc coù theå tích ñieän. Nhö vaäy khi naïp bình ngöôøi ta ñaõ söû duïng taùc duïng hoaù hoïc cuûa doøng ñieän. Baøi 26: HIEÄU ÑIEÄN THEÁ GIÖÕA HAI ÑAÀU DUÏNG CUÏ DUØNG ÑIEÄN.  Kieán thöùc troïng taâm: Soá voân ghi treân moãi duïng cuï duøng ñieän cho bieát hieäu ñieän theá ñònh möùc ñeå duïng cuï ñoù hoaït ñoäng bình thöôøng. Caâu 1: Taïi sao ngöôøi ta phaûi ghi roõ hieäu ñieän theå treân caùc duïng cuï ñieän? Tìm hieåu moät soá duïng cuï duøng ñieän xem chuùng hoaït ñoäng ôû hieäu ñieän theá laø bao nhieâu? Gôïi yù: Treân caùc duïng cuï ñieän phaûi ghi roõ hieäu ñieän theá söû duïng (hieäu ñieän theá ñònh möùc ). Nhôø ñoù ta ñaët vaøo chuùng hieäu ñieän theá coù giaù trò phuø hôïp, ñeå chuùng hoaït ñoäng toát, traùnh hö hoûng. Hieäu ñieän theá thöôøng duøng ôû moät soá duïng cuï duøng ñieän nhö:  TiVi: 90V - 250V  Quaït ñieän: 220V  Ñeøn pin: 3V  Maùy tính boû tuùi: 3V  Microâ phaùt soùng: 9V 16 C/ KEÁT QUAÛ – BAØI HOÏC KINH NGHIEÄM I/ Keát quaû ñaït ñöôc: Sau khi ñöa ra moät soá caâu hoûi coù noäi dung thöïc teá nhö treân vaøo phaàn vaän duïng hoaëc phaàn cuûng coá cuûa töøng baøi hoïc sao cho phuø hôïp vôùi noäi dung kieán thöùc cuûa töøng baøi, tuy môùi chæ moät thôøi gian ngaén song toâi nhaän thaáy vieäc aùp duïng kieán thöùc Vaät lí ñeå lieân heä thöïc teá cuõng nhö ñeå giaûi thích caùc hieän töôïng trong thöïc teá thöïc söï hoã trôï ñaéc löïc cho caùc em trong vieäc tieáp thu kieán thöùc moân vaät lí. Naêng löïc tö duy logic cuûa caùc em daàn daàn ñöôïc naâng cao. Cöù moãi khi hoïc xong baøi môùi laø toâi löïa choïn moät soá caâu hoûi coù lieân quan ñeán kieán thöùc vöøa hoïc vaø coù noäi dung thöïc teá ñeå aùp duïng neân haàu heát caùc em ñoùn nhaän moät caùch haøo höùng, theå hieän thaùi ñoä xaây döïng baøi treân lôùp vaø vieäc chuaån bò baøi ôû nhaø tích cöïc. Giôø ñaây hoïc sinh thöïc söï trôû thaønh chuû theå cuûa quaù trình hoïc. Hoïc sinh lôùp 7 nay khoâng coøn bôõ ngôõ vôùi caùc ñònh luaät Vaät lí nhö: Söï truyeàn thaúng cuûa aùnh saùng, hieän töôïng phaûn xaï aùnh saùng ... maø caùc em ñaõ bieát vaän duïng chuùng vaøo trình baøy moät caùch coù khoa hoïc. Kyõ naêng vaän duïng kieán thöùc Vaät lí vaøo trong cuoäc soáng cuûa caùc em ngaøy caøng thaønh thaïo hôn. Coù hôn 70% hoïc sinh lôùp 7 bieát vaän duïng kieán thöùc vaøo giaûi thích caùc hieän töôïng thöïc teá cuoäc soáng haøng ngaøy moät caùch coù kyõ naêng, coù cô sôû khoa hoïc, hoïc sinh hieåu baøi, phaùt bieåu xaây döïng baøi moät caùch soâi noåi. Caùc baøi taäp giaûi thích hieän töôïng thöïc teá khoâng coøn laø vaán ñeà khoù cuûa caùc em. Qua thaêm doø thì phaàn ña caùc em yeâu thích moân Vaät lí. Keát quaû baøi kieåm tra 1 tieát vöøa qua laø moät baèng chöùng veà söï tieán boä cuûa hoïc sinh. Tæ leä hoïc sinh ñaït ñieåm trung bình trôû leân cuûa moân Vaät lí toaøn tröôøng laø 82 % . Rieâng khoái 7 laø 86,95 % ñaït ñieåm töø trung bình trôû leân. Cuï theå trong 2 naêm aùp duïng nhö sau: NAÊM HOÏC 2006 - 2007 Toång soá 7.6,7 Treân Trung bình Soá löôïng Tyû leä % 64 82.1 Döôùi trung bình Soá löôïng Tyû leä % 14 17.9 NAÊM HOÏC 2007 - 2008 Toång soá Treân Trung bình Soá löôïng Tyû leä % Döôùi trung bình Soá löôïng Tyû leä % 17 7.2,3,6,7 112 85.7 16 14.3 Keát quaû naøy moät laàn nöõa khích leä toâi caàn nghieân cöùu nhieàu hôn nöõa caùc vaán ñeà, hieän töôïng Vaät lí xung quanh chuùng ta. II/ Moät soá kinh nghieäm nhoû: Sau moät thôøi gian hoïc hoûi tìm toøi vaø aùp duïng moät soá kinh nghieäm veà vieäc “Taêng cöôøng kyõ naêng vaän duïng kieán thöùc Vaät lí vaøo cuoäc soáng ôû tröôøng THCS”, toâi ruùt ra ñöôïc moät soá baøi hoïc kinh nghieäm sau: - Giaùo viieân phaûi luoân chuû ñoäng trong vieäc xaùc ñònh kieán thöùc coù lieân quan ñeán cuoäc soáng thöïc tieãn- tích cöïc ñoïc saùch, baùo,taøi lieäu tham khaûo, khai thaùc treân maïng ñeå coù voán soáng thöïc teá saâu roäng ñeå chuû ñaïo daãn daét HS, taïo cho caùc em coù nieàm tin vöõng chaéc khi vaän duïng kieán thöùc ñaõ hoïc vaøo thöïc tieãn - Vôùi ñoái töôïng hoïc sinh yeáu, keùm thì aùp duïng nhö treân hoaøn toaøn hôïp lí. Phaàn lôùn caùc em ñaõ hieåu baøi saâu saéc hôn, bieát vaän duïng lí thuyeát vaøo thöïc tieãn, naém baét nhòp nhaøng nhöõng quy luaät vaø hieän töôïng vaät lí. - Nhìn chung caùc em ñöôïc coï xaùt laøm quen nhieàu loaïi baøi coù noäi dung thöïc teá, ñöôïc linh hoaït söû duïng vaøo caùc thôøi gian giaûi khaùc nhau, ñöôïc aùp duïng vaøo töøng phaàn cuûa baøi hoïc neân traùnh ñöôïc söï nhaøm chaùn, ñoàng thôøi giaùo duïc cho hoïc sinh coù ñoäng cô hoïc taäp toát, coù höùng thuù hoïc taäp ñeå naém vöõng kieán thöùc moät caùch thöôøng xuyeân vaø coù heä thoáng. - Ñeå haïn cheá ñöôïc söï hoïc veït, hoïc lí thuyeát suoâng khoâng chòu laøm baøi taäp, choáng ñöôïc loái hoïc lí thuyeát qua loa roài laøm baøi taäp moät caùch ñoái phoù caàn coù quaù trình vaän duïng kieán thöùc coù noäi dung thöïc teá vaøo töøng phaàn, töøng baøi moät caùch phuø hôïp neân giuùp hoïc sinh bieát ñoäc laäp trong suy nghó, kieân trì, khaéc phuïc khoù khaên ñeå giaûi baøi taäp moät caùch chính xaùc khoa hoïc. - Ñeå vieäc taêng cöôøng kyõ naêng vaän duïng kieán thöùc Vaät lí vaøo cuoäc soáng ñaït keát quaû cao cneân keát hôïp toát khaâu daïy hoïc sinh coù phöông phaùp giaûi baøi taäp. Beân caïnh ñoù giaùo vieân phaûi coù phöông phaùp giaûng daïy thích hôïp ñeå ñaùp öùng caû ba ñoái töôïng: Khaù gioûi, trung bình vaø yeáu keùm. Caùc caâu hoûi thöôøng phaûi phuø hôïp ñoái töôïng hoïc sinh trung bình nhöng cuõng phaûi coù caâu hoûi deã ñeå hoïc sinh yeáu, keùm vaø caâu hoûi khoù cho hoïc sinh khaù gioûi. Coù nhö vaäy môùi phaùt huy ñöôïc naêng löïc, tö duy, saùng taïo cuûa hoïc sinh. Vôùi nhöõng baøi hoïc noäi dung kieán thöùc nhieàu thì GV phaùt phieáu baøi taäp veà nhaø cho caùc nhoùm. Ñeå vôùi baøi hoïc naøo, caùc em cuõng ñöôïc laøm caùc baøi taäp daïng naøyTaïo söï say meâ tìm toøi khaùm phaù trong HS  KEÁT LUAÄN 18 Qua nhöõng baøi ñaõ daïy ôû chöông trình Vaät lí lôùp 7 toâi ñaõ maïnh daïn ñöa ra caùc daïng baøi taäp treân vaøo nhöõng phaàn cuûng coá vaø vaän duïng. Coù theå caùc em ñöa ra ñöôïc caùc phöông aùn ngay, neáu khoâng toâi seõ gôïi yù, höôùng daãn ñeå caùc em coù theå tieáp tuïc hoaøn thaønh. Sau ñoù thaày vaø troø coù theå trao ñoåi ñeå tìm ra ñaùp aùn toát nhaát. Treân ñaây toâi chæ ñöa ra caùc gôïi yù hoaëc döï ñoaùn caùc ñaùp aùn maø hoïc sinh coù theå ñöa ra. Vôùi ñeà taøi naøy chaéc chaén caùc em seõ coù theå vaän duïng toát caùc kieán thöùc Vaät lí ñaõ hoïc vaøo vieäc giaûi quyeát caùc tình huoáng gaëp phaûi trong cuoäc soáng, hoaëc coù theå ñöa ra caùc phöông aùn laøm thí nghieäm kieåm tra laïi caùc keát quaû thu ñöôïc trong quaù trình hoïc taäp treân lôùp. Vôùi daïng ñeà taøi naøy cuõng coù theå môû roäng ñeå aùp duïng cho caùc lôùp 6, 8, 9 ôû caùc kieán thöùc Cô hoïc, Nhieät hoïc, Ñieän töø hoïc, Quang hoïc. Daïng ñeà taøi naøy cuõng coù theå söû duïng laøm taøi lieäu trong caùc buoåi toå chöùc thi daïng nhö caùc chöông trình “Baûy saéc caàu voàng”; “ Caâu laïc boä ñoáù vui ñeå hoïc” ..... Treân ñaây laø moät soá kinh nghieäm caù nhaân chaéc chaén nhieàu ñoàng nghieäp cuõng ñaõ laøm. Vôùi caùch khai thaùc nhö treân toâi ñaõ gaët haùi ñöôïc nhöõng keát quaû ban ñaàu ñaùng phaán khôûi, xaây döïng cho hoïc sinh thoùi quen say meâ khaùm phaù khoa hoïc töø nhöõng hieän töôïng ñôn giaûn nhaát hay xaûy ra xung quanh chuùng ta Bôûi taát caû ñeàu coù nguyeân lyù khoa hoïc cuûa noù, khoâng phaûi ngaãu nhieân, song chaéc chaén khoâng traùnh khoûi haïn cheá, khieám khuyeát. Kính mong söï goùp yù vaø chia seû cuûa hoäi ñoàng khoa hoïc caùc caáp ñeå toâi cuûng coá theâm nieàm tin vaøo yù töôûng cuûa mình vôùi mong muoán taát caû vì theá heä töông lai cuûa ñaát nöôùc. 19 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. SGK Vaät lí 7 - NXB GD. 2. Cô sôû Vaät lí - NXB GD - 1999. 3. Boä saùch “Möôøi vaïn caâu hoûi vì sao” NXB Giao thoâng vaän taûi - 1997. 4. Saùch ñoåi môùi phöông phaùp daïy vaø giaûi baøi taäp Vaät lí THCS – Nhaø xuaát baûn GD – MAI LEÂ - NGUYEÃN XUAÂN KHOAÙI 20