Tài liệu Skkn giải pháp nâng cao chất lượng bồi dưỡng nhóm học sinh “văn hay chữ tốt”

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG BỒI DƯỠNG NHÓM HỌC SINH “VĂN HAY CHỮ TỐT” I. ĐẶT VẤN ĐỀ Văn là người, nét chữ nết người. Học văn rèn luyện viết văn và nét chữ có vai trò quan trọng góp phần hình thành nhân cách của học sinh. Vấn đề chữ viết được người xưa rất coi trọng. Cha ông ta dùng câu thành ngữ “Văn hay chữ tốt” để khen người chữ đẹp, học rộng tài cao. Đặc biệt cố thủ tướng Phạm Văn Đồng cũng rất quan tâm đến vấn đề này: “Chữ viết cũng là biểu hiện của nết người. Dạy cho học sinh viết đúng, viết cẩn thận, viết đẹp là góp phần rèn luyện cho các em tính cẩn thận, tính kỷ luật, lòng tự trọng đối với mình cũng như đối với thầy cô và bạn đọc bài vở của mình”. Điều đó chứng tỏ vấn đề chữ viết được quan tâm như thế nào. Có thể nói chữ viết phần nào phản ánh được trình độ văn hoá của một con người cũng như của một xã hội. Không những chữ viết làm phương tiện giao lưu, học tập, nghiên cứu, truyền thụ tri thức... mà chữ viết còn thể hiện óc sáng tạo, tính thẩm mĩ của con người. Ngày nay mặc dù có nhiều phương tiện in ấn hiện đại song chữ viết vẫn có vai trò vô cùng quan trọng đối với xã hội nhất là đối với công tác giáo dục “Nét chữ - Nết người”. Có nhiều thế hệ thầy cô giáo đã trăn trở, suy nghĩ góp nhiều công sức nghiên cứu sáng tạo kiểu chữ, thay đổi mẫu chữ và phương pháp dạy tập viết với mục đích duy nhất là giúp học sinh viết đúng, viết đẹp, viết nhanh. II- GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1. Cơ sở lí luận Rèn luyện Văn hay chữ tốt được các nhà trường rất quan tâm. Các hội thi Văn hay chữ tốt do các địa phương và trung ương tổ chức đã thu hút được sự ủng hộ tham gia từ các nhà trường, học sinh, được sự đồng thuận của xã hội. -1- Sáng kiến kinh nghiệm/Lê Thị Mỹ Lam/ 2011 Cuộc thi “Prudential- Văn hay chữ tốt” do sáng kiến của báo Sài Gòn Giải Phóng tổ chức là một sáng kiến, hoạt động rất có ý nghĩa. Cuộc thi đã góp phần thúc đẩy phong trào “Rèn chữ, luyện người”, góp phần bồi đắp tâm hồn trong sáng, lành mạnh cho học sinh, góp phần giúp các em có cái nhìn, suy nghĩ và có hành động tích cực hướng về cội nguồn, hướng về truyền thống, giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc, bồi đắp tình yêu quê hương, đất nước, quý trọng những vẻ đẹp của con người, cuộc sống, biết trăn trở, biết đau trước những nỗi bất hạnh của cuộc đời, biết phản đối, đấu tranh trước những biểu hiện sai trái. Đặc biệt, trong thời kì bùng nổ thông tin, học sinh quen với phương tiện mới, thanh thiếu niên có xu hướng dần xa các giá trị truyền thống. Việc hưởng ứng cuộc thi này ở Phòng Giáo Dục huyện Gía Rai còn nhằm trau dồi, nâng cao kĩ năng viết văn nghị luận xã hội, rèn luyện chữ viết theo mẫu chữ hiện nay, đồng thời vun đắp những tình cảm tốt đẹp về người thân, thầy cô và quê hương đất nước…cho các em học sinh. Từ đó bồi dưỡng tâm hồn trong sáng của các em thành con người có nhân cách, có ích cho xã hội, giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt. (Trước đây cuộc thi này chỉ tổ chức cho HS khối 8,9 với đề thi về một chủ đề xã hội nhưng từ năm 2011-2012 đã tổ chức cho cả HS khối 6,7 với yêu cầu viết văn tự sự). Những năm gần đây, cuộc thi “Văn hay chữ tốt” ở trường THCS Tân Hiệp đang dần có những chuyển biến tích cực, đáng được quan tâm. Cuộc thi đã khuyến khích niềm say mê của học sinh đối với môn Văn trong nhà trường, phát huy tính sáng tạo, rèn nét chữ, nết người, tạo không khí tích cực cho học sinh thi đua học tập, rèn luyện… 2.Thực trạng của vấn đề Trong quá trình trực tiếp ôn luyện nhóm học sinh “Văn hay chữ tốt”, tôi nhận thấy bên cạnh những thuận lợi vẫn còn có nhiều khó khăn, trở ngại dẫn -2- Sáng kiến kinh nghiệm/Lê Thị Mỹ Lam/ 2011 đến hiệu quả, chất lượng nhóm học sinh Văn hay chữ tốt còn hạn chế, kết quả thi chưa ổn định. a- Thuận lợi - Được sự quan tâm, chỉ đạo và tạo mọi điều kiện của Ban giám hiệu nhà trường. - Hiện nay các phương tiện thông tin đại chúng phát triển rộng khắp, HS có điều kiện tiếp cận thông tin khá dễ dàng, thuận lợi. - HS có ý thức học tập khá tốt, có tinh thần cầu tiến, ham học hỏi, tìm tòi, có tính sáng tạo. b- Khó khăn - Đội ngũ GV còn non trẻ, thiếu kinh nghiệm. - Thời gian ôn luyện ngắn (30 tiết). Chế độ bồi dưỡng cho GV chưa được sự quan tâm sâu sắc. - HS cùng lúc vừa ôn luyện Văn hay chữ tốt vừa tham gia bồi dưỡng Máy tính bỏ túi Casio, vừa tham gia bồi dưỡng Toán hoặc Tiếng Anh. - Chương trình THCS với lượng kiến thức tăng, HS phải ghi chép nhiều và nhanh hơn nên đa số HS thiếu ý thức nắn nót chữ viết, nét chữ bị biến đổi nhiều. Tốc độ viết chữ còn chậm. - Năng lực nhận thức và kĩ năng làm văn nghị luận còn hạn chế. - Chưa biết cách thu thập thông tin từ các phương tiện thông tin đại chúng như báo, đài, ti vi, internet… để bổ sung kiến thức và làm giàu vốn sống cho bản thân. - Một số HS viết văn khá tốt song chữ chưa đẹp. Một số HS viết chữ khá đẹp nhưng chưa biết cách diễn đạt, mắc nhiều lỗi chính tả. HS chưa có thói quen luyện chữ, luyện văn. - Số lượng HS của trường tương đối ít, khó lựa chọn. -3- Sáng kiến kinh nghiệm/Lê Thị Mỹ Lam/ 2011 - Thư viện của trường tuy có sách để tham khảo song chưa đáp ứng đủ nhu cầu tham khảo của GV và HS. - Đa số HS có hoàn cảnh khó khăn, không có điều kiện tự mua tài liệu tham khảo. - Việc đi lại của HS còn khó khăn do đường xa, đến trường phải sử dụng bằng cả hai phương tiện xuồng và xe đạp. - Bất tiện trong sắp xếp thời gian do các khối lớp học khác buổi với nhau. - Thiếu phòng học. Những khó khăn, trở ngại trên đã ảnh hưởng đến chất lượng và thành tích của nhóm HS “Văn hay chữ tốt” ở trườngTân Hiệp nói riêng và cũng là những khó khăn ở một số trường trên địa bàn huyện Gía Rai nói chung. Với mong muốn không ngừng nâng cao chất lượng và thành tích của nhóm HS này, trong quá trình trực tiếp ôn luyện tôi đã cố gắng phát huy những thuận lợi và hạn chế những khó khăn bằng các biện pháp cụ thể. 3.- Giải pháp thực hiện Được sự tín nhiệm và phân công công việc của Ban giám hiệu trường tôi trực tiếp bồi dưỡng nhóm HS “Văn hay chữ tốt” kể từ năm học 2009-2010 đến nay. Trong hai năm đầu, với vốn kinh nghiệm chưa đáng là bao nhưng tôi cũng đã có những sáng kiến nhỏ trong công tác bồi dưỡng nhóm HS mũi nhọn này và cũng đã thu được những kết quả đáng khích lệ. Ở năm tiếp theo, việc tiếp tục thực hiện và phát huy sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao chất lượng bồi dưỡng nhóm học sinh Văn hay chữ tốt” đã giúp đơn vị trường đạt thành tích . Cụ thể như sau: a- Kế hoạch tuyển chọn Kết hợp với Ban giám hiệu nhà trường tạo điều kiện cho việc tổ chức tuyển chọn. -4- Sáng kiến kinh nghiệm/Lê Thị Mỹ Lam/ 2011 Kết hợp với GV bộ môn và GV chủ nhiệm để chọn ra một số HS có học lực khá, giỏi, hạnh kiểm tốt, có năng lực viết văn nghị luận xã hội, chữ viết rõ ràng, có ý thức học tập tốt, nhạy bén với các vấn đề xã hội ở các khối lớp. Thi tuyển vòng trường (Chọn nhóm “Văn hay chữ tốt”) - Đầu mỗi năm học, GV trực tiếp bồi dưỡng tổ chức thi tuyển vòng trường chọn ra đội tuyển Văn hay chữ tốt không quá 5 HS đang học lớp 8, 9 và không quá 5 HS đang học lớp 6, 7 tham dự cuộc thi “Văn hay chữ tốt” vòng huyện do Phòng Giáo Dục tổ chức. Sau khi xác lập nhóm Văn hay chữ tốt, GV tiến hành kế hoạch ôn luyện. b- Kế hoạch bồi dưỡng cụ thể b 1- Thời gian Đối với HS được chọn vào nhóm Văn hay chữ tốt: gv ôn 3 buổi/ tuần, mỗi buổi 2 tiết thứ 2,4,6 hoặc thứ 3,5,7) Ôn trái buổi với buổi học chính khóa. Thứ 2 hàng tuần gv thu vở luyện viết ở nhà của hs, gv nhận xét ưu điểm, hạn chế của từng em, để những bài viết tiếp theo tốt hơn. b 2- Nội dung * Về chữ viết: - GV hướng dẫn HS sử dụng tài liệu luyện chữ: vở luyện viết chữ đẹp và bút máy luyện chữ đẹp. -5- Sáng kiến kinh nghiệm/Lê Thị Mỹ Lam/ 2011 Bút mài thầy Ánh Vở luyện viết chữ đẹp Đối với loại bút máy này GV cần có sự hướng dẫn HS về cách viết: Cầm bút bằng 3 ngón tay, bút được kẹp ở giữa ngón tay trỏ và ngón tay giữa ngón giữa đỡ phía dưới chỗ tay cầm, ngón trỏ ở phía trên chỗ tay cầm ngón cái giữ bút ở phía ngoài. Giữ bút nghiêng khoảng 45 độ so với mặt giấy về phía người viết và tạo một góc 15 độ so với dòng kẻ dọc của trang giấy, bút đặt úp ngòi. Cổ tay thẳng thoải mái với cánh tay. Điều khiển bút cơ bản bằng 3 ngón tay theo cử động lên xuống nhẹ nhàng. Bút chỉ viết một chiều, không tỳ mạnh tay nhất là những nét từ dưới đưa lên. Loại bút này có nhiều ưu điểm: Bút viết được nét thanh nét đậm rõ ràng, sắc nét, đều mực không phải chấm mực. Khi viết không cần tỳ mạnh tay. Do cấu tạo phần đầu ngòi mỏng và có chiều rộng nên khi viết cạnh mỏng là những nét đưa lên ứng với nét thanh -6- Sáng kiến kinh nghiệm/Lê Thị Mỹ Lam/ 2011 của chữ và khi đưa xuống bề rộng ngòi bút sẽ tiếp xúc với mặt giấy tạo ra nét đậm rõ ràng. Tạo thói quen và kỹ năng cầm bút đúng quy định. Loại bút này có cạnh không quá trơn, chỉ viết được một chiều nên phải cầm bút đúng mới viết được. Với loại bút thông thường đầu ngòi tròn có thể viết được các chiều khác nhau do đó bút có thể cầm ở nhiều tư thế mà vẫn viết được đó là nguyên nhân tạo thói quen cầm bút tuỳ tiện không đúng quy định. - Với từng đối tượng HS, GV hướng dẫn luyện viết theo kiểu chữ đứng hoặc chữ nghiêng. - Tùy vào từng đối tượng HS, GV hướng dẫn luyện viết theo các mức độ khác nhau. - Sau khi HS luyện chữ đạt yêu cầu theo tài liệu trên, GV hướng dẫn HS tiếp tục luyện chữ trên vở ô li thường rồi đến vở giấy kẻ ngang (giấy giáo án). - Thường xuyên kiểm tra kĩ năng viết của HS bằng hình thức đọc - ghi hoặc nhớ - ghi một đoạn, bài trong một thời gian cụ thể. Lưu ý: Trong quá trình luyện viết, GV chú ý đến tư thế ngồi viết, tốc độ viết chữ, sửa lỗi chính tả và cách trình bày của HS. Những biện pháp rèn luyện về chữ viết trên đòi hỏi phải có sự kiên trì luyện tập của HS và sự tận tình hướng dẫn của GV. Sau một thời gian áp dụng các biện pháp trên tôi nhận thấy chữ viết của các em có nhiều tiến bộ rõ rệt: - Các em có ý thức hơn trong việc luyện chữ, biết sử dụng khá tốt loại bút máy luyện chữ đẹp để tạo chữ có nét thanh nét đậm rõ ràng và khá đẹp. - Hạn chế được thói quen đánh dấu thanh bừa bãi và một số lỗi chính tả thường gặp (phân biệt dấu hỏi – dấu ngã, viết đúng quy tắc viết hoa, viết đúng phụ âm cuối c/t, n/ng, phụ âm đầu r/d, d/gi, v/d…). - Biết trình bày bài viết sạch, đẹp và khoa học hơn. -7- Sáng kiến kinh nghiệm/Lê Thị Mỹ Lam/ 2011 * Về kiến thức: - GV tìm tòi, sưu tầm tài liệu phù hợp để cung cấp cho HS tham khảo. - Hướng dẫn HS cách thu thập thông tin từ những gì đang diễn ra trong cuộc sống xung quanh, từ các nguồn tư liệu, phương tiện thông tin đại chúng như báo, đài, ti vi, internet,…để làm giàu vốn kiến thức, vốn sống cho bản thân. Lưu ý HS các thông tin về môi trường, văn hóa, giáo dục, chính trị, tệ nạn xã hội, các tấm gương vượt khó, người tốt việc tốt,…đồng thời biết tích hợp kiến thức giữa các môn học trong nhà trường (GDCD, lịch sử, địa lí, sinh học,… ) để nhìn nhận vấn đề một cách khách quan và sâu sắc hơn. - Khi áp dụng các biện pháp trên, tôi nhận thấy hs có nhiều tiến bộ. - HS có ý thức quan sát cuộc sống xung quanh, có cách nhìn nhận đánh giá, thái độ đúng đắn với các vấn đề xã hội. HS bắt đầu có ý thức, thói quen lắng nghe và đón xem các chương trình bổ ích trên truyền hình như: thời sự địa phương, thời sự trong nước và quốc tế, chương trình Khát vọng sống, Đường lên đỉnh Olympia, Người đương thời,…thích đọc sách, báo, nghe đài…Vì thế, tình cảm của HS đối với con người, quê hương, đất nước được bồi đắp, vốn sống, vốn kiến thức được bổ sung và nâng lên. Đây là điều kiện rất cần thiết để các em có thể làm tốt bài nghị luận về chủ đề xã hội. * Về kĩ năng làm văn nghị luận xã hội: GV hướng dẫn HS về cách làm bài văn nghị luận xã hội: Có 2 dạng đề: * Một là: Nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lý, lối sống. - Mở bài : Nêu vấn đề cần nghị luận. - Thân bài: + Giải thích khái niệm. + Biểu hiện của đạo lý, lối sống. + Phê phán những biểu hiện không đúng, sai lệch. -8- Sáng kiến kinh nghiệm/Lê Thị Mỹ Lam/ 2011 + Biện pháp. - Kết bài: Nêu cảm nghĩ. * Hai là: Dạng đề bàn về một sự việc, hiện tượng xã hội. - Mở bài: Nêu vấn đề nghị luận. - Thân bài: + Thực trạng của vấn đề. + Nguyên nhân + Kết quả (Hậu quả) + Biện pháp khắc phục - Kết bài: Nêu cảm nghĩ. - Hướng dẫn HS muốn làm tốt bài văn nghị luận xã hội thì phải trải qua 2 giai đoạn: chuẩn bị (tìm hiểu đề, lập dàn bài và huy động kiến thức) và hành văn. - Hướng dẫn cụ thể về kĩ năng tìm hiểu đề, kĩ năng lập dàn bài, kĩ năng đặt vấn đề (mở bài), kĩ năng giải quyết vấn đề (thân bài), kĩ năng chuyển đoạn, chuyển ý, kĩ năng kết thúc vấn đề (kết bài), kĩ năng lập luận trong văn nghị luận… - Hướng dẫn HS chú ý lựa chọn góc độ riêng để phân tích, giải thích, nhận định, đánh giá, đưa ra ý kiến có suy nghĩ và cảm thụ riêng của bản thân đối với vấn đề nghị luận. Sau đây là một vài bí quyết làm văn nghị luận xã hội mà HS cần chú ý: - Đọc kĩ đề bài, sau đó phân tích đề. HS phải chú ý những từ ngữ quan trọng của đề, rồi dựa vào từ điển Tiếng Việt để phân tích, giải thích ý của tư tưởng, vấn đề trong đề bài thật chính xác. Tiếp đến, hãy đánh giá xem quan điểm, tư tưởng, hiện tượng xã hội đó đúng hay sai, có các mặt lợi và hại thế nào, từ đó mà nêu ý kiến của bản thân có đồng tình hay không và rút ra bài học, cách giải quyết cho bản thân và xã hội? Để cho đánh giá đúng sai đó -9- Sáng kiến kinh nghiệm/Lê Thị Mỹ Lam/ 2011 thuyết phục, HS cần lấy những dẫn chứng thực tế xác thực (có thể lấy trong lịch sử, văn học hay đời sống thực tế). Chú ý quan sát cuộc sống và đọc báo, theo dõi các phương tiện thông tin thường xuyên là bí quyết giúp HS cập nhật những thông tin mới làm dẫn chứng sắc sảo cho bài viết của mình. - Suy luận sắc bén là yếu tố làm nên sức mạnh của bài nghị luận xã hội vì vậy mà HS cần chú ý xác lập ý lớn, ý nhỏ, sắp xếp các lập luận chặt chẽ, bố cục hợp lý, đảm bảo logic đồng thời kết hợp với giọng văn trôi chảy, giàu cảm xúc. Đối với nhóm HS “Văn hay chữ tốt” của trường THCS Tân Hiệp, nhìn chung sau khi áp dụng các biện pháp trên các em biết viết đúng yêu cầu của một bài nghị luận xã hội song kĩ năng viết văn vẫn còn hạn chế. - Các em đã biết vận dụng các cách mở bài (trực tiếp, gián tiếp) nhưng diễn đạt còn vụng về. - Biết tìm ý cho bài làm song còn mang tính chủ quan, thiếu toàn diện. - Biết trình bày phần thân bài có bố cục rõ ràng, cụ thể, kết hợp các phương pháp lập luận, có suy nghĩ, ý kiến, cảm nhận riêng tuy chưa thật sâu sắc, thấu đáo. - Phần kết bài chưa sáng tạo. - Bài viết có bố cục rõ ràng, mạch lạc, có sự liên kết. Tuy nhiên cách chuyển đoạn, chuyển câu, chuyển ý chưa thật tự nhiên, nhuần nhuyễn. - Điều đáng ghi nhận ở HS là có ý thức hơn trong sử dụng từ, một số em dùng từ khá tốt. c- Kiểm tra, đánh giá: - Kiểm tra thường xuyên (sau mỗi buổi học) để củng cố kiến thức đồng thời ra đề cụ thể để HS luyện tập, vận dụng kiến thức đã học vào bài viết, rèn kĩ năng viết bài nghị luận xã hội. - 10 2011 Sáng kiến kinh nghiệm/Lê Thị Mỹ Lam/ - Khi ra đề: GV chọn những vấn đề mang tính thời sự, gần gũi, đang được sự quan tâm của xã hội nhưng phải đảm bảo vấn đề phù hợp với nhận thức của lứa tuổi HS. Sưu tầm các đề thi Văn hay chữ tốt ở huyện, tỉnh…để HS luyện tập. - GV nhận xét cụ thể, rõ ràng, khách quan những ưu điểm, khuyết điểm của từng bài viết. - Nêu ra hướng khắc phục, sửa chữa phù hợp cho từng khuyết điểm trong bài làm của HS. Biểu dương, khuyến khích, động viên kịp thời để các em phát huy ưu điểm của bản thân. - Có thái độ nghiêm khắc và yêu cầu cao đối với bài làm của HS, rèn luyện cho các em ý thức tự giác, chủ động học tập, rèn luyện, phấn đấu không ngừng để ngày càng hoàn thiện. - Qua những biện pháp này HS trong nhóm đã có ý thức tự khắc phục những khó khăn, nhược điểm và có hướng phấn đấu vươn lên thể hiện rõ qua các bài kiểm tra. 4- Kết quả đạt được Với ba năm kinh nghiệm, thời gian áp dụng các biện pháp trên chưa được bao lâu nhưng chất lượng nhóm HS “Văn hay chữ tốt” đã có những tác dụng tích cực về nhận thức và kĩ năng thực hành, nâng cao ý thức thi đua học tập, rèn luyện, ngày càng hoàn thiện nhân cách, phát huy truyền thống hiếu học của quê hương, hạn chế được những khó khăn do điều kiện thực tế gây nên. HS nhóm “Văn hay chữ tốt” đã gặt hái được những kết quả khả quan: - Năm học 2009 – 2010: Đội tuyển gồm 5 HS. Kết quả thi “Văn hay chữ tốt” vòng huyện: 2 HS đạt giải nhì và được chọn dự thi vòng tỉnh. Vòng tỉnh chỉ đạt hạng khá. - Năm học 2010 – 2011: Đội tuyển gồm 5 HS. - 11 2011 Sáng kiến kinh nghiệm/Lê Thị Mỹ Lam/ Kết quả thi “Văn hay chữ tốt” vòng huyện: 3 HS đạt giải 1 giải nhì, 1 giải ba, 1 giải khuyến khích và 2hs được chọn dự thi vòng tỉnh. Chỉ đạt 1hạng khá. - Năm học 2011 – 2012: Đội tuyển gồm 6 HS. Kết quả thi “Văn hay chữ tốt” vòng huyện: Hai HS đạt giải kk và được chọn dự thi vòng tỉnh. III- KẾT LUẬN Tôi thiết nghĩ, những kết quả trên tuy chưa cao, còn nhiều hạn chế song đó là thành quả của quá trình không ngừng luyện tập và cố gắng của cả GV, HS, sự quan tâm và tạo điều kiện của Ban giám hiệu trường . Trên đây là phần trình bày của tôi về nội dung cơ bản của cải tiến sáng kiến kinh nghiệm “ Giaỉ pháp nâng cao chất lượng bồi dưỡng nhóm HS Văn hay chữ tốt”. Tôi rất mong nhận được sự nhiệt tình đóng góp, bổ sung thêm của các đồng nghiệp và Ban giám hiệu nhà trường để chất lượng nhóm HS “Văn hay chữ tốt” không ngừng được nâng cao hơn nữa! Ngày 12 tháng 10 năm 2011 Người viết LÊ THỊ MỸ LAM - 12 2011 Sáng kiến kinh nghiệm/Lê Thị Mỹ Lam/