Tài liệu Skkn biểu cảm về tác phẩm văn học bài thơ cảnh khuya của hồ chí minh

PHOØNG GD HUYEÄN VÜnh B¶o TR¦êNG THCS NguyÔn BØnh Khiªm ˜˜˜ S¸ng kiÕn kinh nghiÖm §Ò tµi: BiÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc - bµi th¬ "C¶nh khuya" cña nhµ th¬ Hå ChÝ Minh Ngêi viÕt: T¹ ThÞ Thanh hoµ x· héi chñ nghÜa viÖt nam ChøcCéng vô: §éc Gi¸olËp viªn - Tù do - H¹nh phóc §¬n vÞ c«ng t¸c: Trêng THCS NguyÔn BØnh Khiªm B¶n cam kÕt I. T¸c gi¶: Hä vµ tªn: T¹ ThÞ Thanh Ngµy, th¸ng, n¨m sinh: 01/ 01/1955 §¬n vÞ: Trêng THCS NguyÔn BØnh Khiªm HuyÖn VÜnh B¶o - TP H¶i Phßng. §iÖn tho¹i: 031 3885190 N¨m häc 2008- 2009 II. Tªn s¶n phÈm: BiÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc - bµi th¬ "C¶nh khuya" cña nhµ th¬ Hå ChÝ Minh 1 III. Cam kÕt: T«i xin cam kÕt s¸ng kiÕn kinh nghiÖm nµy lµ s¶n phÈm cña c¸ nh©n t«i. NÕu cã x¶y ra tranh chÊp vÒ quyÒn së h÷u ®èi víi 1 phÇn hay toµn bé s¶n phÈm s¸ng kiÕn kinh nghiÖm, t«i hoµn toµn chÞu tr¸ch nhiÖm tríc l·nh ®¹o ®¬n vÞ, l·nh ®¹o së GD&§T vÒ tÝnh trung thùc cña b¶n cam kÕt nµy. VÜnh B¶o, ngµy 06 th¸ng 02 n¨m 2009. Ngêi cam kÕt T¹ ThÞ Thanh Danh s¸ch c¸c s¸ng kiÕn kinh nghiÖm ®· viÕt 1 Thiªn nhiªn trong th¬ NguyÔn Tr·i Thuéc bé m«n N¨m viÕt Ng÷ V¨n 2003 - 2004 2 C¶m thô truyÖn Cæ tÝch Ng÷ V¨n 3 4 D¹y TËp lµm v¨n miªu t¶ Ng÷ V¨n Ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh Ng÷ V¨n trong d¹y truyÖn d©n gian STT Tªn SKKn 2 Xªp lo¹i A 2004 - 2005 B 2005 - 2006 B 2006 - 2007 B PhÇn I §Æt vÊn ®Ò 1. LÝ do chän ®Ò tµi : BiÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc lµ mét vÊn ®Ò khã ®èi víi häc sinh líp 7. Lµ mét gi¸o viªn d¹y ng÷ v¨n THCS t«i nhËn thÊy kiÓu bµi tËp lµm v¨n biÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc thÓ hiÖn kh¸ râ n¨ng lùc c¶m thô, t duy v¨n häc cña häc sinh. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, Bé gi¸o dôc ®· chØ ®¹o viÖc ®æi míi néi dung ch¬ng tr×nh vµ c¶i tiÕn ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y bé m«n Ng÷ v¨n. Theo tinh thÇn ®æi míi ph¬ng ph¸p, häc sinh cã c¬ héi tù béc lé kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña m×nh. §Æc biÖt ph©n m«n tËp lµm v¨n líp 7 cÊu tróc ch¬ng tr×nh ®· cã sù thay ®æi kiÓu bµi biÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc ®· thay thÕ cho kiÓu bµi ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ t¸c phÈm v¨n häc vµ kiÓu bµi ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ nh©n vËt v¨n häc (ch¬ng tr×nh cò). Víi kh¸i niÖm kiÓu bµi biÓu c¶m yªu cÇu ®îc më réng h¬n . BiÓu c¶m lµ lÜnh vùc réng lín g¾n víi toµn bé ®êi sèng t×nh c¶m, c¶m xóc ®¸nh gi¸ cña con ngêi vµ nhu cÇu biÓu c¶m cña nã. Tuy vËy mét sè häc sinh vÉn nhÇm lÉn vµ cho r»ng biÓu c¶m gièng nh ph¸t biÓu c¶m nghÜ, ®ã lµ vÊn ®Ò nhËn thøc cha râ rµng v× vËy trong ®Ò tµi nghiªn cøu nµy t«i muèn tr×nh bµy nh÷ng kÜ n¨ng cÇn thiÕt gióp häc sinh lµm bµi tËp lµm v¨n biÓu c¶m ®¹t yªu cÇu cao ®¸p øng víi môc tiªu ch¬ng tr×nh ng÷ v¨n líp 7. 2. Môc ®Ých Trong ®Ò tµi nghiªn cøu t«i muèn chØ ra nÐt kh¸c biÖt vµ réng lín cña phÇn biÓu c¶m t¸c phÈm v¨n häc ë líp 7, ®a ra nh÷ng quan ®iÓm cô thÓ vÒ v¨n biÓu c¶m, ph¬ng ph¸p híng dÉn häc sinh lµm bµi v¨n biÓu c¶m, c¸c kÜ n¨ng quan träng khi t¹o lËp v¨n b¶n biÓu c¶m. §Þnh ra nh÷ng thao t¸c c¬ b¶n cÇn thiÕt ®Ó häc sinh ®Þnh híng tèt vµ cã kh¶ n¨ng biÓu c¶m s©u s¾c vÒ mét vÊn ®Ò cña cuéc sèng hay mét t¸c phÈm v¨n häc. 3. KÕt qu¶ T«i ®· vËn dông vµ dÇn dÇn hoµn thiÖn ®Ò tµi biÓu c¶m qua nh÷ng n¨m häc gÇn ®©y khi ®îc ph©n gi¶ng d¹y m«n ng÷ v¨n 7 vµ ®éi tuyÓn ng÷ v¨n 7. Qua thùc tÕ t«i thÊy häc sinh rÊt ng¹i vµ khã kh¨n khi tiÕp cËn víi kiÓu bµi biÓu c¶m. Sau khi vËn dông ®Ò tµi, híng dÉn cho häc sinh, c¸c em ®· cã kÜ n¨ng biÓu c¶m kh¸ tèt. 3 4. §èi tîng ph¹m vi nghiªn cøu, kÕ ho¹ch, thêi gian nghiªn cøu. Trong ph¹m vi ®Ò tµi nµy t«i chØ ®i s©u tr×nh bµy kinh nghiÖm biÓu c¶m mét t¸c phÈm v¨n häc. Bëi v× biÓu c¶m lµ mét vÊn ®Ò kh¸ réng nh biÓu c¶m vÒ con ngêi, sù vËt, khung c¶nh thiªn nhiªn ... BiÓu c¶m vÒ mét t¸c phÈm v¨n häc lµ tr×nh bµy nh÷ng c¶m xóc liªn tëng, tëng tîng, suy ngÉm vÒ néi dung vµ h×nh thøc cña t¸c phÈm v¨n häc. Tõ hiÓu biÕt t×m tßi nghiªn cøu vÒ kiÓu bµi tËp lµm v¨n biÓu c¶m nãi chung t«i ®i s©u t×m ra gi¶i ph¸p cô thÓ ®Ó häc sinh lµm bµi biÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc qua c¸c kÜ n¨ng c¬ b¶n: - Tr×nh bµy c¶m xóc - Liªn tëng - Tëng tîng - Suy ngÉm ... VÒ mét t¸c phÈm v¨n häc. Sau nhiÒu n¨m ®øng líp m«n ng÷ v¨n 7 ®èi chiÕu víi ch¬ng tr×nh míi hiÖn hµnh t«i ®· rót ra ®îc mét sè kinh nghiÖm híng dÉn häc sinh tr×nh bµy mét bµi v¨n biÓu c¶m cô thÓ kh¸ thµnh c«ng. §ã lµ biÓu c¶m vÒ bµi th¬ "C¶nh khuya" cña nhµ th¬ Hå ChÝ Minh. PhÇn II: néi dung I. C¬ së lÝ luËn cña vÊn ®Ò BiÓu c¶m lµ lo¹i v¨n b¶n theo ch¬ng tr×nh míi hiÖn hµnh, tríc ®©y lµ kiÓu bµi "ph¸t biÓu c¶m nghÜ ®èi víi t¸c phÈm v¨n häc ë líp 6 vµ ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ nh©n vËt v¨n häc ë líp 7". Ch¬ng tr×nh ®æi míi hiÖn hµnh ®· ®Æt l¹i vÊn ®Ò, ph¹m vi biÓu c¶m ®îc më réng h¬n c¶m nghÜ. Theo t«i c¶m nghÜ chØ lµ mét phÇn cña v¨n biÓu c¶m. Ph¹m vi cña v¨n biÓu c¶m réng h¬n c¶m nghÜ, nã g¾n liÒn víi toµn bé ®êi sèng, t×nh c¶m, c¶m xóc, ®¸nh gi¸ cña con ngêi vÒ mét t¸c phÈm v¨n häc. V¨n biÓu c¶m lµ mét ph¹m trï réng, bao gåm biÓu c¶m vÒ sù vËt, con ngêi, t¸c phÈm v¨n häc. Môc ®Ých cña biÓu c¶m lµ ngêi viÕt (t¸c gi¶) bµy tá t×nh c¶m, c¶m xóc vÒ ®èi tîng nh»m kh¬i gîi sù ®ång c¶m n¬i ngêi ®äc, sao cho ngêi ®äc c¶m nhËn ®îc t×nh c¶m, c¶m xóc cña ngêi viÕt. Trong thùc tÕ con ngêi cã nhu cµu biÓu c¶m rÊt lín bëi con ngêi cã t×nh c¶m vµ nhu cÇu giao lu t×nh c¶m. T×nh c¶m trong v¨n biÓu c¶m thêng lµ nh÷ng t×nh c¶m cao ®Ñp, giµu gi¸ trÞ nh©n v¨n, nã lµm phong phó t©m hån con ngêi, dÉn d¾t con ngêi tíi ch©n thiÖn mÜ. V× vËy v¨n biÓu c¶m cã t¸c dông quan träng trong viÖc båi dìng t tëng t×nh c¶m cao ®Ñp trong s¸ng cho häc sinh. II. thùc tr¹ng nghiªn cøu tæng kÕt kinh nghiÖm Trong ch¬ng tr×nh ng÷ v¨n líp 7 ë cÊp THCS v¨n biÓu c¶m cã mét vÞ trÝ quan träng trong suèt häc kú I víi sè tiÕt lÝ thuyÕt lµ (12 tiÕt), thùc hµnh lµ 4 tiÕt. 4 Suèt trong häc kú I häc sinh líp 7 l¹i chñ yÕu ®äc hiÓu c¸c v¨n b¶n tr÷ t×nh nh: Th¬ ca d©n gian, th¬ ca trung ®¹i, c¸c t¸c phÈm tuú bót, v¨n b¶n nhËt dung mang ®Æm chÊt tr÷ t×nh. ( Cã tíi 23 v¨n b¶n= 20 tiÕt ë ph©n m«n ) V× thÕ biÓu c¶m vÒ mét t¸c phÈm v¨n häc lµ mét yªu cÇu hÕt søc quan träng ë m«n ng÷ v¨n líp 7. Qua thùc tÕ gi¶ng d¹y t«i thÊy häc sinh cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n bì ngì víi kiÓu bµi biÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc. Trong qu¸ tr×nh lµm bµi biÓu c¶m häc sinh thêng cã xu híng l¹c sang ph©n tÝch t¸c phÈm v¨n häc hoÆc c¸ biÖt cã em diÔn xu«i kÓ l¹i t¸c phÈm råi lªn lªn c¶m nghÜ mét c¸ch gß bã, c«ng thøc, cha biÕt biÓu c¶m b»ng sù rung c¶m tríc con ngêi, sù vËt, ng«n tõ cña t¸c phÈm. Häc sinh cha cã kÜ n¨ng tëng tîng, liªn tëng suy ngÉm vÒ con ngêi c¶nh vËt trong t¸c phÈm. V× vËy bµi v¨n biÓu c¶m thêng kh«ng ®¹t yªu cÇu. Qua thùc tÕ d¹y ng÷ v¨n líp 7 nhiÒu n¨m t«i ®· rót ra mét sè kinh nghiÖm gióp häc sinh biÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc. §èi víi mçi ngêi d©n ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ thÕ hÖ häc sinh ®Òu ghi kh¾c trong lßng t×nh c¶m kÝnh yªu B¸c Hå. Khi gi¶ng d¹y ch¬ng tr×nh ng÷ v¨n líp 7 phÇn th¬ Hå ChÝ Minh t«i ®· ®i s©u híng dÉn häc sinh líp 7 tr×nh bµy biÓu c¶m vÒ bµi th¬ “C¶nh khuya” cña B¸c s¸ng t¸c 1947. Qua ®ã häc sinh ®· kh¸ thµnh c«ng khi viÕt bµi v¨n biÓu c¶m. Trong bµi viÕt nµy t«i m¹nh d¹n nªu lªn nh÷ng kinh nghiÖm gióp häc sinh lµm v¨n biÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc, biÓu c¶m bµi th¬ “C¶nh khuya” cña nhµ th¬ Hå ChÝ Minh. III. m« t¶ nh÷ng gi¶i ph¸p 1. Nh÷ng lu ý trong phÇn híng dÉn lý thuyÕt kiÓu bµi biÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc. a. Cã hai c¸ch biÓu c¶m chÝnh: BiÓu c¶m trùc tiÕp vµ biÓu c¶m gi¸n tiÕp BiÓu c¶m trùc tiÕp: Lµ ph¬ng thøc tr÷ t×nh béc lé nh÷ng c¶m xóc thÇm kÝn b»ng nh÷ng tõ ng÷ trùc tiÕp gîi ra t×nh c¶m Êy. BiÓu c¶m gi¸n tiÕp: lµ c¸ch biÓu c¶m th«ng qua tù sù miªu t¶ hay qua tëng tîng, liªn tëng, suy ngÉm h×nh dung mµ kh«ng gäi th¼ng c¶m xóc Êy ra ®Ó kh¬i gîi sù ®ång c¶m n¬i ngêi ®äc. b. T×nh c¶m trong v¨n biÓu c¶m T×nh c¶m trong v¨n biÓu c¶m lµ nh÷ng t×nh c¶m ®Ñp, thÊm nhuÇn t tëng nh©n v¨n (nh yªu con ngêi, yªu thiªn nhiªn, yªu tæ quèc, ghÐt nh÷ng thãi tÇm thêng ®éc ¸c ...) c. Yªu cÇu c¬ b¶n khi biÓu c¶m mét t¸c phÈm v¨n häc Bµi v¨n biÓu c¶m vÒ mét t¸c phÈm v¨n häc cã ®Æc ®iÓm riªng. §ã lµ ngêi viÕt ph¶i tr×nh bµy c¶m xóc, tëng tîng, liªn tëng, suy ngÉm cña m×nh vÒ néi dung vµ h×nh thøc cña t¸c phÈm ®ã. 5 Häc sinh ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ t¸c phÈm v¨n häc (th¬ hoÆc v¨n xu«i) tríc hÕt häc sinh ph¶i x¸c ®Þnh ®îc nh÷ng nÐt næi bËt cña t¸c phÈm v¨n häc. C¶m nghÜ vÒ t¸c phÈm v¨n häc tÊt nhiªn ph¶i b¾t nguån tõ t¸c phÈm v¨n häc vµ suy nghÜ, c¶m thô cña ngêi ®äc vÒ t¸c phÈm. Nh÷ng c¶m nghÜ Êy cã thÓ ®îc cô thÓ nh sau: + C¶m xóc vÒ c¶nh, vÒ ngêi + c¶m xóc vÒ t©m hån con ngêi, sè phËn con ngêi trong t¸c phÈm. + C¶m xóc vÒ vÎ ®Ñp cña ng«n tõ. + C¶m xóc vÒ t tëng cña t¸c phÈm. Trong ®iÒu kiÖn häc tËp vµ nhËn thøc cña häc sinh líp 7, häc sinh cha hiÓu ®îc c¸c thao t¸c nghÞ luËn nh ph©n tÝch, chøng minh, gi¶i thÝch. V× vËy häc sinh cã thÓ dùa vµo tù sù, miªu t¶, liªn tëng, tëng tîng, suy ngÉm vÒ néi dung, nghÖ thuËt cña t¸c phÈm. ®Æc biÖt víi c¸c t¸c phÈm v¨n häc ®· häc, häc sinh cã thÓ dùa vµo phÇn híng dÉn cña gi¸o viªn qua phÇn ®äc hiÓu c¸c v¨n b¶n trªn líp ®Ó lµm c¬ së cho viÖc béc lé c¶m xóc vÒ t¸c phÈm. 2. Nh÷ng ®iÒu lu ý víi häc sinh khi biÓu c¶m bµi th¬ “C¶nh khuya” Tríc hÕt muèn tr×nh bµy c¶m xóc suy nghÜ vÒ bµi th¬ “C¶nh khuya” häc sinh ph¶i n¾m ch¾c c¸c vÊn ®Ò sau: - Quan ®iÓm s¸ng t¸c bµi th¬ cña B¸c lµ ®Ó phôc vô sù nghiÖp c¸ch m¹ng, th¬ v¨n cña B¸c ph¶n ¸nh t©m hån B¸c t©m hån thi sÜ cña ngêi chiÕn sÜ céng s¶n. - Häc sinh ph¶i hiÓu ®îc hoµn c¶nh ra ®êi bµi th¬ “C¶nh khuya” vµo nh÷ng n¨m th¸ng B¸c sèng vµ l·nh ®¹o c¸ch m¹ng t¹i chiÕn khu ViÖt B¾c trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p 9 n¨m giai ®o¹n tõ 1945 -> 1954. - Häc sinh ph¶i n¾m ®îc thÓ lo¹i cña bµi th¬ thÓ thÊt ng«n tø tuyÖt, biÕt b¸m s¸t vµo cÊu tróc bµi th¬ (khai – thõa – chuyÓn – hîp) hai c©u ®Çu t¶ c¶nh, hai c©u sau thÓ hiÖn t©m tr¹ng. - Häc sinh cÇn chó ý ®Õn ®Ò tµi bµi th¬ - nhµ th¬ miªu t¶ c¶nh ®Ó göi g¾m t©m t¹ng; ®ã lµ t×nh yªu quª h¬ng hoµ quyÖn trong t×nh c¶m yªu níc thiÕt tha m·nh liÖt. - Ngoµi ph¬ng diÖn néi dung – t¶ c¶nh thiªn nhiªn, göi g¾m t×nh c¶m häc sinh ph¶i chó ý tíi c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®Æc s¾c cña bµi th¬ nh: h×nh ¶nh so s¸nh tiÕng suèi víi tiÕng h¸t, nghÖ thuËt liªn tëng qua h×nh ¶nh “Tr¨ng lång cæ thô bãng lång hoa” nghÖ thuËt sö dông ng«n tõ, ®iÖp tõ lång, ®iÖp ng÷ cha ngñ ®Ó thÊy ®îc nÐt t©m tr¹ng ®îc khÐp l¹i vµ më ra tõ tríc vµ sau hai tõ “cha ngñ” nã nh mét b¶n nÒ më ra hai phÝa trong t©m tr¹ng mét con ngêi, niÒm say mª thiªn nhiªn vµ nçi lo viÖc níc. Hai nÐt t©m tr¹ng Êy thèng nhÊt trong con ngêi B¸c. §ã lµ sù hoµ hîp thèng nhÊt trong t©m hån nhµ th¬, ngêi chiÕn sÜ trong vÞ l·nh tô Hå ChÝ Minh. Thao t¸c quan träng khi biÓu c¶m lµ häc sinh ph¶i biÕt tëng tîng ra bøc tranh thiªn nhiªn ë nói rõng ViÖt B¾c trong ®ªm khuya yªn tÜnh. Häc sinh ph¶i 6 biÕt liªn tëng, so s¸nh víi c¸ch t¶ tiÕng suèi cña c¸c thi sÜ kh¸c nh NguyÔn Tr·i trong bµi th¬ “C«n S¬n ca”; hoÆc liªn tëng tíi bµi th¬ “Kh«ng ngñ ®îc” trong “NhËt kÝ trong tï” ®Ó hiÓu vµ c¶m xóc vÒ tÊm lßng lo l¾ng cho vËn mÖnh ®Êt níc cña B¸c, hay nh÷ng nÐt tiªu biÓu Ên tîng vÒ hµnh tr×nh cøu níc cña B¸c. 4. C¸c thao t¸c c¬ b¶n tríc khi lµm bµi v¨n biÓu c¶m - §¶m b¶o bèn bíc c¬ b¶n t¹o lËp v¨n b¶n. Bíc 1: §Þnh híng - §èi tîng biÓu c¶m: bµi th¬ “C¶nh khuya” - §Þnh híng t×nh c¶m: C¶m xóc vÒ t×nh yªu thiªn nhiªn tha thiÕt, tÊm lßng yªu níc m·nh liÖt cña B¸c. Bíc 2: T×m ý lËp dµn bµi 1. Më bµi: Giíi thiÖu hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬ vµo nh÷ng n¨m ®Çu cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, bµi th¬, c¶m xóc chung vÒ bµi th¬. 2. Th©n bµi ý 1: C¶m xóc vÒ bøc tranh thiªn nhiªn nói rõng ViÖt B¾c trong ®ªm khuya yªn tÜnh. ý 2: C¶m xóc vÒ tÊm lßng yªu níc cña B¸c. 3. KÕt bµi - Kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ cña bµi th¬. - Gióp ta hiÓu ®îc t©m hån, t×nh c¶m cña vÞ l·nh tô vÜ ®¹i. - Liªn tëng cña b¶n th©n ngêi viÕt. Bíc 3: ViÕt bµi Bíc 4: §äc vµ söa l¹i IV. KÕt qu¶ thùc hiÖn M« t¶ qua trÝch bµi lµm cña häc sinh: §Ò: BiÓu c¶m vÒ bµi th¬ "C¶nh khuya" cña nhµ th¬ Hå ChÝ Minh. Bµi lµm cña em Ph¹m ThÞ LuËn - Häc sinh líp 7C trêng THCS NguyÔn BØnh Khiªm. Bµi lµm: Hå ChÝ Minh vÞ l·nh tô vÜ ®¹i, nhµ th¬ lín cña d©n téc ViÖt Nam. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng c¸ch m¹ng th¬ v¨n ®· trë thµnh vò khÝ s¾c bÐn cña ngêi. Víi t©m hån cña ngêi chiÕn sÜ vµ ngêi thi sÜ B¸c ®· ®Ó l¹i cho ®êi nh÷ng bµi th¬ hay. Trong nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p t¹i ViÖt B¾c ngêi ®· viÕt bµi th¬ "C¶nh khuya". Bµi th¬ ®· ®Ó l¹i trong t«i nh÷ng c¶m xóc s©u s¾c vÒ t×nh yªu thiªn nhiªn hoµ quyÖn trong t×nh yªu ®Êt níc m·nh liÖt cña B¸c. Ngay tõ ®Çu bµi th¬, qua c¶m nhËn tinh tÕ cña B¸c bøc tranh thiªn nhiªn hïng vÜ, th¬ méng cña nói rõng ViÖt B¾c hiÖn lªn thËt sinh ®éng vµ t¬i ®Ñp. "TiÕng suèi trong nh tiÕng h¸t xa 7 Tr¨ng lång cæ thô bãng lång hoa" NghÖ thuËt so s¸nh tiÕng suèi víi "tiÕng h¸t xa" gîi mét ©m thanh tuyÖt vêi, trÇm bæng du díng cña rõng ®ªm yªn tÜnh. Qu¶ lµ nghÖ thuËt thi trung h÷u nh¹c cña nh÷ng thi nh©n xa thËt ®Æc s¾c. TiÕng suèi lµ khóc nh¹c cña rõng ®ªm, tiÕng h¸t lµ ©m thanh, lµ lêi ca cña con ngêi, hai thø ©m thanh Êy ®îc so s¸nh víi nhau khiÕn khung c¶nh rõng ®ªm hoang v¾ng bçng trë lªn Êm ¸p h¬i Êm sù sèng cña con ngêi. T«i bçng h×nh dung nh tríc m¾t m×nh lµ mét dßng suèi trong trÎo ®ang rãc r¸ch ch¶y hay mét nµng thiÕu n÷ xinh s¾n thiÕt tha duyªn d¸ng ®ang cÊt lªn lêi ca trÇm bæng du d¬ng gi÷a khung c¶nh thiªn nhiªn t¬i ®Ñp.Trong khu rõng ®ªm yªn tÜnh ®ã cã mét thi nh©n ®ang ngåi l¾ng nghe khóc nh¹c rõng, vµ t«i còng bÞ mª say trong khóc nh¹c du d¬ng Êy. ë c©u th¬ thø hai "Tr¨ng lång cæ thô bãng lång hoa" ®iÖp tõ nµy ®· gîi mét khung c¶nh thiªn nhiªn giao hoµ vÊn vÝt. C¶nh vËt võa cã hån võa gÇn gòi mÒm m¹i. Tr¨ng ®ªm nay s¸ng qu¸, ¸nh tr¨ng v»ng vÆc d¸t vµng, d¸t b¹c kh¾p ®Êt trêi. Bãng tr¨ng to¶ s¸ng trïm lªn c¶nh vËt, ®an dÖt vµo bãng c©y cæ thô, ®æ dµi xuèng mÆt ®Êt t¹o ra nh÷ng chïm hoa tr¾ng lÊp l¸nh víi c¸c gam mµu s¸ng tèi ®an gµi. T«i nh m¬ mµng tríc vÎ hïng vÜ t¬i ®Ñp cña thiªn nhiªn n¬i ®©y. Ph¶i lµ mét thi nh©n cã t©m hån nh¹y c¶m, cã t×nh yªu thiªn nhiªn tha thiÕt t¸c gi¶ míi l¾ng nghe vµ c¶m nhËn nh÷ng biÓu hiÖn tinh vi cña t¹o vËt vµ t¶ l¹i mét c¸ch thÇn t×nh nh vËy. Cã lÏ trong suèt cuéc ®êi cña m×nh ,vÇng tr¨ng ®· trë thµnh ngêi b¹n tri kØ cña B¸c.V× vËy bµi th¬ "C¶nh khuya" gîi cho t«i h×nh dung nhí tíi mét bµi th¬ tr¨ng Ngêi viÕt trong nhµ tï cña bän Tëng Giíi Th¹ch: "Trong tï kh«ng rîu còng kh«ng hoa C¶nh ®Ñp ®ªm nay khã h÷ng hê Ngêi ng¾m tr¨ng soi ngoµi cña sæ Tr¨ng nhßm khe cöa ng¾m nhµ th¬" NÕu ë hai c©u th¬ ®Çu nhµ th¬ ®· göi g¾m t×nh yªu thiªn nhiªn tha thiÕt th× ë nh÷ng vÇn th¬ sau lµ t©m tr¹ng thao thøc. " C¶nh khuya nh vÏ Ngêi cha ngñ Cha ngñ v× lo nçi níc nhµ " "Ngêi cha ngñ" - Ngêi ®ang thao thøc cã lÏ v× ®¾m say tríc vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn. Bøc tranh thiªn nhiªn t¬i ®Ñp nh mêi gäi thi nh©n thëng thøc. §iÖp tõ cha ngñ khÐp l¹i c¶nh më ra t×nh. B¸c thao thøc kh«ng ngñ ch¼ng ph¶i ng¾m c¶nh ®Ñp thiªn nhiªn mµ v× mét ®iÒu hÖ träng lín lao h¬n c¶: ®ã lµ sù viÖc c¸ch m¹ng. Ngêi ®äc s÷ng sê ng¹c nhiªn khi biÕt lÝ do nµy - mét lÝ do thËt cao c¶, thiÕng liªng. ThËt vËy sù viÖc c¸ch m¹ng, sù sèng cßn cña tæ quèc lµ lçi lo canh c¸nh kh«ng ngu«i cña c¶ cuéc ®êi Ngêi. T«i bçng h×nh dung tríc m¾t m×nh lµ mét «ng cô ®ang ngåi gi÷a khung c¶nh cña nói rõng. M¸i tãc cô hoa r©m ®iÓm b¹c, nhng ®«i m¾t lóc nµo còng ngêi s¸ng trµn ®Çy t×nh yªu th¬ng. Khu«n mÆt cô vÎ ®¨m chiªu suy nghÜ - suy nghÜ viÖc c¸ch m¹ng. C©u th¬ lµm t«i thÊm thÝa tríc lßng yªu níc m·nh liÖt, tha thiÕt cña ngêi. §©y chØ lµ mét ®ªm trong hµng ngµn 8 ®ªm kh«ng ngñ cña B¸c. Ngêi ®· tõng nãi : "Mét ngµy mµ tæ quèc cha ®éc lËp lµ mét ngµy t«i ¨n kh«ng ngon ngñ kh«ng yªn". Qua bµi th¬ "C¶nh khuya" t«i nh ®îc c¶m nhËn s©u s¾c h¬n vÒ t×nh yªu thiªn nhiªn, lßng yªu níc m·nh liÖt s©u s¾c cña B¸c. Ngêi lu«n lµ tÊm g¬ng s¸ng vÒ lý tëng sèng vµ ®¹o ®øc c¸ch m¹ng ®Ó mäi thÕ hÖ ngêi ViÖt Nam noi theo. §Ò bµi: C¶m nghÜ vÒ bµi th¬ "C¶nh khuya" cña Hå ChÝ Minh Bµi lµmcña em NguyÔn Ngäc DiÖp - Líp 7A Hå ChÝ Minh mét chiÕn sÜ c¸ch m¹ng lçi l¹c, vÞ l·nh tô vÜ ®¹i cña d©n téc ta trong cuéc ®Êu tranh giµnh nÒn ®éc lËp, tù do cña d©n téc, Ngêi cßn lµ nhµ th¬ lín. Víi phong c¸ch th¬ võa cæ ®iÓn, võa hiÖn ®¹i, Ngêi s¸ng t¸c nh÷ng bµi th¬ ®a ngêi ®äc nh l¹c vµo thÕ giíi thiªn nhiªn th¬ méng cña t¹o ho¸ mµ chÝnh Ngêi vÏ ra. "C¶nh khuya" lµ mét bµi th¬ nh thÕ, bµi th¬ göi g¾m t©m hån ngêi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng Hå ChÝ Minh. Bµi th¬ ®äng l¹i trong t«i nhiÒu c¶m xóc s©u s¾c. Tríc hÕt, bµi th¬ ®· ®em ®Õn cho t«i c¶m xóc ngì ngµng vÒ c¶nh thiªn nhiªn ë nói rõng ViÖt B¾c vµo mét ®ªm tr¨ng tuyÖt ®Ñp vµ th¬ méng: "TiÕng suèi trong nh tiÕng h¸t xa Tr¨ng lång cæ thô bãng lång hoa" §äc hai c©u th¬, t«i c¶m nhËn ®îc mét kh«ng gian tÜnh lÆng. §ã lµ mét ®ªm khuya ë chiÕn khu ViÖt B¾c, n¬i ®ang diÔn ra cuéc kh¸ng chiÕn v« cïng gay go vµ khèc nghiÖt cña qu©n ta chèng qu©n Ph¸p x©m lîc. T«i c¶m thÊy tÊt c¶, tÊt c¶ nh ®ang say sa ®¾m ch×m trong khung c¶nh thiªn nhiªn cña trêi ®Êt, trong giÊc ngñ ®ªm dµi cña t¹o ho¸. C¶nh vËt nh im lÆng, chØ nghe ®©u ®©y tiÕng suèi ch¶y rãc r¸ch v¼ng l¹i lµm ng©y ngÊt lßng ngêi. B¸c Hå thËt khÐo lÐo khi ®a nghÖ thuËt ®Æc s¾c, nghÖ thuËt so s¸nh tiÕng suèi víi tiÕng h¸t vµo ý th¬ cña m×nh. TrÝ tëng tîng cña B¸c thËt l·ng m¹ng, tµi hoa. TiÕng suèi ng©n nga, ng©n nga, cã lóc rÊt gÇn, cã lóc rÊt xa, cã lóc nhá nhÑ, cã lóc trong trÎo. C¸ch ®©y 500 n¨m tríc, thi nh©n NguyÔn Tr·i khi nghe tiÕng suèi ch¶y r× rÇm ®· tëng tîng ra c©y ®µn ®a thanh: "C«n S¬n suèi ch¶y r× rÇm Ta nghe nh tiÕng ®µn cÇm bªn tai" Hai thi sÜ ë hai thêi ®¹i kh¸c xa nhau nhng ®Òu cã mét m¹ch c¶m xóc gièng nhau. Hä ®Òu cã ®«i tai nh¹y c¶m vµ tinh tÕ ®Ó thæi hån vµo tiÕng suèi vèn rÊt ®¬n ®iÖu trë thµnh c©y ®µn ®a thanh, trë thµnh tiÕng h¸t ng©n nga, lóc trÇm, lóc bæng, lóc rÐo r¾t bªn tai. Ngêi chiÕn sÜ Hå ChÝ Minh viÕt vÒ c¶nh ®Ñp ë nói rõng ViÖt B¾c víi tÊt c¶ niÒm say mª vµ sù hµo høng bÊt tËn. Ph¶i ch¨ng trong ®ªm khuya tÜnh mÞch cã mét ngêi con g¸i nµo ®ã ®øng trªn ngän nói cao göi vµo giã nh÷ng c©u h¸t ca ngîi quª h¬ng, ca ngîi ®Êt níc. TiÕng h¸t trong trÎo, du d¬ng vµ trÇm bæng ®Õn l¹ thêng, lµm xao xuyÕn lßng ngêi. TiÕng h¸t lan xa, xa m·i len lái vµo khu rõng, hoµ quyÖn vµ thÊm vµo kh«ng khÝ l¹nh lÏo cña ®ªm 9 khuya. T«i kh«ng ngê thø ©m thanh ®¬n ®iÖu Êy nh mét phÐp mµu diÖu k× ®· lµm cho nói rõng ViÖt B¾c cã chót xao ®éng, bõng lªn søc sèng. Ngêi ®· sö dông thµnh c«ng nghÖ thuËt lÊy ®éng t¶ tÜnh, nghÖ thuËt thi trung h÷u nh¹c cuèn hót lµm cho khung c¶nh hoang s¬ vµ k× bÝ cña nói rõng ViÖt B¾c trë lªn Êm ¸p l¹ lïng. Ph¶i lµ ngêi cã ®«i tai nh¹y c¶m vµ t©m hån tinh tÕ th× ngêi míi ph¸t hiÖn ra nÐt hoµn mÜ cña thiªn nhiªn trong ®ªm khuya tÜnh mÞch . Dêng nh trong c¸i l¹nh lÏo cña mµn ®ªm cã h¬i Êm, cã søc sèng cña con ngêi. T«i ®· ®äc nhiÒu bµi th¬ cña B¸c viÕt vÒ nh÷ng c¶nh ®Ñp vµo ®ªm khuya. Cã ph¶i vµo ®ªm khuya th× c¶nh vËt míi khoe hÕt vÎ ®Ñp vµ søc sèng cña m×nh hay v× lÝ do nµo ®ã? Cã lÏ vµo ®ªm khuya th× t©m hån B¸c mét vÞ l·nh tô vÜ ®¹i mang trong m×nh nhiÖm vô cao c¶ míi bµy tá hÕt ®îc nçi lßng ngêi thi sÜ ch¨ng ? Hay vµo lóc Êy th× B¸c míi cã thÓ d·i bµy hÕt t©m sù cña m×nh sau mét ngµy lµm viÖc vÊt v¶ vµ mÖt nhäc, míi cã thÓ tho¶ søc ®¾m ch×m trong thiªn nhiªn. Tõ xa ®Õn nay, ¸nh tr¨ng lu«n lµ niÒm c¶m høng bÊt tËn, lµ ®Ò tµi cho biÕt bao thi nh©n næi tiÕng. ¸nh tr¨ng kh«ng chØ ®em l¹i vÎ ®Ñp cho thiªn nhiªn mµ h¬n thÕ, nã cßn lµ ngêi b¹n tri ©n, tri kØ. B¸c Hå cña chóng ta víi bén bÒ c«ng viÖc ®· t×m ®Õn ¸nh tr¨ng lµm bÇu b¹n ®Ó quªn ®i nh÷ng gi©y phót c¨ng th¼ng, vÊt v¶. ë c©u th¬ thø hai ®iÖp tõ lång ®îc lÆp l¹i c¶nh vËt nh ®an cµi, «m Êp cho nhau, võa cã bãng c©y cæ thô,võa cã ¸nh tr¨ng bµng b¹c ®· dÖt vµo nói rõng ViÖt B¾c nh÷ng b«ng hoa gîi c¶m, sinh ®éng. Bøc tranh nhiÒu ®êng nÐt, h×nh khèi vµ lung linh ¸nh tr¨ng. Nh÷ng chïm hoa lÊp l¸nh xao ®éng quyÖn víi gam mµu ®en tr¾ng ®îc t¹o ra bëi c¸c mµu s¸ng tèi ®an xen vµo nhau thËt hµi hoµ vµ Êm ¸p. Hoa l¸, cá c©y hoµ quyÖn ®an cµi vÊn vÝt. Hoa l¸ in lªn mÆt ®Êt t¹o ra bøc tranh chËp chên lËp loµ, võa cã ®êng nÐt, võa cã h×nh khèi mµu s¾c, lóc Èn lóc hiÖn, lóc mê lóc tá. Hai c©u th¬ khiÕn nh t«i bÞ l¹c vµo thÕ giíi lung linh huyÒn ¶o th¬ méng Êy. Bøc tranh Êy ph¶i ch¨ng do thiªn nhiªn vÏ hay do chÝnh thµnh qu¶ cña sù c¶m nhËn ®éc ®¸o tinh tÕ cña t¸c gi¶? Dêng nh tõng lêi hay ý ®Ñp ®ang thÊm nhuÇn trang tr¶i trong nh÷ng vÇn th¬ cña B¸c. T«i v« cïng ng¹c nhiªn tríc bøc tranh thiªn nhiªn tr¸ng lÖ chØ víi ba nÐt vÏ ®éc ®¸o: tr¨ng, cæ thô, hoa. Ph¶i ch¨ng bøc tranh Êy ®îc ngêi ho¹ sÜ Hå ChÝ Minh khÐo lÐo vÏ ra b»ng ng«n tõ. Ta cã thÓ c¶m nhËn thÊy B¸c l¾ng nghe, c¶m nhËn nh÷ng nÐt tinh vi cña t¹o vËt vµ t¶ l¹i chóng mét c¸ch thÇn t×nh víi tÊt c¶ t×nh yªu thiªn nhiªn say ®¾m vµ tha thiÕt. VÇng tr¨ng lu«n lµ h×nh ¶nh quen thuéc trong th¬ cña Ngêi. Bµi th¬ khiÕn t«i liªn tëng tíi bµi väng nguyÖt, nguyªn tiªu, ®èi nguyÖt vµ nhiÒu bµi th¬ kh¸c cña B¸c. Dï bén bÒ tr¨m ngµn c«ng viÖc cña quèc gia nhng Ngêi lu«n giµnh cho tr¨ng mét t×nh c¶m ®Æc biÖt. ®ªm nay cã lÏ ¸nh tr¨ng ®Ñp qu¸ khiÕn cho thi sÜ say ®¾m ®Õn nçi quªn c¶ giÊc ngñ. "C¶nh khuya nh vÏ ng¬× cha ngñ Cha ngñ v× lo nçi níc nhµ". 10 Cã ph¶i thiªn nhiªn th¬ méng ®Ñp ®Ï khiÕn B¸c thao thøc song ®iÖp tõ cha ngñ nh khÐp l¹i c¶nh vµ më ra t×nh khiÕn t«i v« cïng ng¹c nhiªn vµ bÊt ngê nhËn ra lÝ do B¸c kh«ng ngñ v× lo nçi níc nhµ. §äc ®Õn ®©y t«i l¹i liªn tëng tíi t©m tr¹ng cña B¸c trong mét lÇn Ngêi ®· khÊt víi tr¨ng: "Tr¨ng vµo cöa sæ ®ßi th¬ ViÖc qu©n ®ang bËn xin chê h«m sau" Cã lÏ v× bËn tr¨m c«ng ngµn viÖc nªn Ngêi kh«ng ®îc ung dung ng¾m tr¨ng ch¨ng? ®»ng sau h×nh ¶nh Êy lµ c¶ nçi xãt ®au ®Êt níc cha ®îc ®éc lËp nh©n d©n cha ®îc Êm no. T©m hån B¸c thËt ®¸ng kh©m phôc biÕt bao! T©m hån Êy lu«n giµnh cho tr¨ng ngay c¶ khi bÞ giam gi÷ díi nhµ tï cña Tëng Giíi Th¹ch: "Trong tï kh«ng rîu còng kh«ng hoa C¶nh ®Ñp ®ªm nay khã h÷ng hê Ngêi ng¾m tr¨ng soi ngoµi cöa sæ Tr¨ng nhßm khe cöa ng¾m nhµ th¬" ¤i! T×nh yªu tr¨ng cña B¸c hoµ quyÖn víi cèt c¸ch ngêi chiÕn sÜ ®îc trang tr¶i thÊm nhuÇn trong tõng vÇng th¬ ®Ñp. ChÊn song s¾t cña kÎ thï chØ cã thÓ giam gi÷ ®îc thÓ x¸c cña B¸c, cßn t©m hån cña Ngêi lu«n híng vÒ thiªn nhiªn vÒ ®Êt níc. Dêng nh trong t©m hån B¸c lu«n canh c¸nh h×nh ¶nh cña tæ quèc vµ c¸ch m¹ng. T«i l¹i h×nh dung ®Õn mét ®ªm kh«ng ngñ cña B¸c t¹i nhµ tï ®Õ quèc. "Mét canh ... hai canh ... l¹i ba canh Tr»n träc b¨n kho¨n giÊc ch¼ng thµnh Canh bèn canh n¨m võa chîp m¾t Sao vµng n¨m c¸nh méng hån quanh" Cã lÏ ®ªm nay lµ mét trong hµng ngµn ®ªm kh«ng ngñ cña Ngêi trong suèt hµnh tr×nh cøu níc. T«i h×nh dung mét vÞ l·nh tô c¸ch m¹ng trong ®ªm khuya gi÷a nói rõng ViÖt b¾c ®ang trÇm ng©m lo l¾ng cho sù nghiÖp gi¶i phãng d©n téc. T«i cµng kh©m phôc vÒ sù hi sinh cña B¸c cho tæ quèc, cµng hiÓu râ h¬n vÒ B¸c t«i cµng thÊm thÝa tÊm lßng lo níc th¬ng d©n, t×nh c¶m yªu thiªn nhiªn g¾n bã tha thiÕt víi thiªn nhiªn cña ngêi chiÕn sÜ cã t©m hån thi sÜ. "C¶nh khuya" bµi th¬ thÊt ng«n tø tuyÖt ®Æc s¾c, sóc tÝch trong chïm th¬ cña Hå ChÝ Minh. Qua bµi th¬ t«i cµng hiÓu h¬n t×nh yªu thiªn nhiªn, tÊm lßng yªu níc m·nh liÖt vµ t©m hån cao ®Ñp cña vÞ l·nh tô vÜ ®¹i - ngêi chiÕn sÜ - ngêi thi sÜ - danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi - anh hïng gi¶i phãng d©n téc Hå ChÝ Minh. PhÇn III. KÕt luËn BiÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc kh«ng ph¶i lµ mét vÊn ®Ò míi song l¹i rÊt khã kh¨n víi c¸c em häc sinh líp 7. Nh vËy qua vËn dông híng dÉn häc sinh c¸ch tëng tîng, suy ngÉm bíc ®Çu häc sinh ®· cã kÜ n¨ng biÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc. 11 Bµi viÕt lµ kinh nghiÖm cña t«i sau nhiÒu n¨m gi¶ng d¹y m«n ng÷ v¨n líp 7. Trong bµi viÕt nµy ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt do n¨ng lùc cßn h¹n chÕ, rÊt mong c¸c ®ång nghiÖp ®ãng gãp ý kiÕn ®Ó viÖc gi¶ng d¹y m«n TËp lµm v¨n líp 7 ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n. Xin ch©n träng c¸m ¬n! Ngµy 01 th¸ng 02 n¨m 2009 Ngêi viÕt T¹ ThÞ Thanh Môc lôc Néi dung - B×a - Cam kÕt - Danh s¸ch SKKN ®· viÕt - PhÇn I: ®Æt vÊn ®Ò - PhÇn II: Néi dung 1. C¬ së lÝ luËn cña vÊn ®Ò 2. Thùc tr¹ng nghiªn cøu, tæng kÕt kinh nghiÖm 3. M« t¶ gi¶i ph¸p 4. KÕt qu¶ thùc hiÖn - PhÇn III: KÕt luËn 12 Trang