Tài liệu Sgk địa lí 11 nâng cao

NHA XUAT BAN GIAO DUC BO GlAO DUO VA OAO TAG LE THONG (Tong Chii bien) NGUYfiN THI MINH PHUONG (Chu bien) PHAM VIET HONG - N G U Y E N VIET HUNG - ONG THI DAN THANH T R A N DUC TUAN - NGUYfiN DUC VU DIAL! NANG CAO (Tai ban lan thu nhat) NHA XUAT BAN GIAO DUC Ban quyen thuQc Nha xuat ban Giao due - Bo Giao due va Dao tao 720 - 2007/CXB/664 - 1571/GD Ma so : NHI 16T8 /:::^ ^ Khai quat nin kinh t i t h i gidi hoi CAC Nirdc REN THE GI6I s a TUONG PHAN VG TRINH OO Bai I PHAT TRIGN KINH T 6 - XA HOI CUA CAC NHOM NUOC Tren the gioi, nhom nuoc phat then va nhom nuoc dang phat then co su tuong phan ro ret ve trinh do phat then kinh te - xa hoi. I - SU PHAN CHIA THANH CAC NHOM NUOC The gioi co tren 200 qude gia va viing lanh tho khae nhau ve tu nhien, dan eu, xa hoi, trinh do phat trien kinh te va duoe xep vao hai nhom nuoe : phat trien va dang phat trien. Cae nuoe phat trien eo tong san pham trong nude binh quan dau nguoi (GDP/ngudi) eao, dau tu nudc ngoai (FDI) nhieu, ehi sd phat trien eon ngudi (HDI) d miie cao. Cae nude dang phat trien thudng ed GDP/ngudi thap, no nude ngoai nhieu va HDI d miie thap. Trong nhdm nudc dang phat trien, mdt sd nudc va viing lanh thd da trai qua qua trinh cdng nghiep hoa va dat duoc trinh dO phat tri^n nhat dinh ve cdng nghiep goi chung la cac nudc cdng nghiep mdi (NIC^) nhu : Han Qude, Xin-ga-po, Dai Loan, Bra-xin, Ac-hen-ti-na,... Hinh 1. Phan bo cac nudc va vung lanh tho tren the gioi theo muc GDP binh quan dau nguoi (USD/ngudi) - nam 2004 Dua vao hinh 7, nhan xet su phan bo cac nuoc va vung lanh thd tren the gioi theo muc GDP binh quan dau nguoi (USD/ngudi). II - su TaONG PHAN Vt KINH TE CUA CAC NHOM NUOC 1. Ve trinh do phat trien kinh te GDP binh quan dau ngudi cd su chenh lech ldn giiia eae nudc phat trien va cac nudc dang phat tri6n. Bang 1.1. GDP binh quan dau ngirdi cda mot so ni/ac tren the gidi - nam 2004, theo gia thuc te (Oon vi : USD) Cic nirdc phat trien Cac nudc dang phat trien Ten nudc GDP/ngirbi Ten nudc GDP/ngudi Oan Mach 45008 An-ba-ni 2372 Thuy Oien 38489 C6-l6m-bi-a 2150 Anh 35861 In-do-ne-xi-a 1193 Ca-na-da 30714 An 06 637 Niu Di-ian 24314 E-ti-6-pi-a 112 The gioi : 6393 Dua vao bang I.l, hay nhan xet su chenh lech ve GDP binh quan dau nguoi gii/a cac nuae phat then va cac nuoc dang phat then. Bang 1.2. Ca cau GDP phan theo khu vuc kinh te cua cac nhom nuae nam 2004 (Don vi : %) Co clu GDP phan theo khu vyc kinh te Nhdm nudc Khu vuc 1 Khu virc II Khu vuc III Phdt then 2,0 27,0 71,0 Oang phat trien 25,0 32,0 43,0 Dua vao bang L2, hay nhan xet va giai thfch ve ca cau GDP phan theo khu vuc kinh te cua cac nhom nuoc, nam 2004. Cac nudc phat trien chiem hon 60% gia tri xuat, nhap khau cua the gidi, ehii yeu xuat khau eae mat hang da qua che bien. O cae nudc dang phat tn6n, khoang san va hang so che chiem ti le cao trong xuat khau (nam 2001 chiem gan 30%). Trong nhitng thap nien cudi eua the ki XX, cac nude dang phat trien da tap trung dau tu nhieu hon vao khu vue II va khu vuc III, tao ra su tang trudng rd ret d ca hai khu vue nay. Cae nude va viing lanh thd cdng nghiep mdi, da ed su ehuyen dich ldn eo cau kinh te vdi su phat trien nhanh vuot bae eua qua trinh cdng nghiep hoa, hudng ve xuat khau. Nhieu san pham cdng nghiep cd kha nang eanh tranh tren thi trudng the gidi. Khu vuc dich vu phat tri^n nhanh. 2. Ve dau tu nudc ngoai va no nuoc ngoai Cac nude phat trien ed gia tri dau tu ra nude ngoai ldn va thuc hien dau tu dan xen nhau, mdi nude dau tu vao eae nudc khae d linh vue the manh eua minh. Hien nay, cac nudc phat trien chiem khoang 3/4 gia tri dau tu ra nude ngoai va nhan khoang 2/3 gia tri dau tu ttr nude ngoai. Phan ldn cac nude dang phat trien hien deu cd no nude ngoai va nhieu nude khd cd kha nang thanh toan no. Bang 1.3. l o n g ng nuae ngoai cua nhom nuae dang phat trien (Oon vj : ti USD) Nam 1970 1980 1990 2000 2004 Tong no 610 1200 1310 2498 2724 Ti le no tren tdng GDP eua cac nudc dang phat trien nam 1980 la 21%, nam 1998 la 37,3%, nam 2004 la 33,8%. SU TUONG PHAN VE M O T SO KHIA CANH XA HOI CUA CAC NHOM NUOC Giua nhdm nudc phat trien va nhdm nude dang phat trien ed su khae biet ve mdt sd chi sd xa hdi. Tudi thQ tmng binh (tu6i) - nim 2005 : - The gioi : 67 - Cac nuoc phat trien : 76 - Cac nuoc dang phat trien : 65. Cac nuoc a chau Phi co tuoi tho trung Wnh la 52 (trong do 6 khu vyc T^y Phi, 06ng Phi la 47 - thap nhat the gioi). Bang 1.4. Chi so HDI cua the gidi va cac nhdm nudc -—-____^ Nam 2000 2002 2003 Phat trien 0,814 0,831 0,855 Oang phat trien 0,654 0,663 0,694 The gioi 0,722 0,729 0,741 Nhdm nudrc ~~~~~---~-___^_^ Dua vao bang 7.4, ket hap vol thong tin a tren, nhan xet su khae biet ve chi so HDI va tuoi tho trung binh giua nhom nuae phat then va nhom nuoc dang phat then. CAU HOI VA BAi TAP 1. So sanh mot so diem noi bat ve trinh dp phat trien kinh te cua nhom nuoc phat then voi nhom nLroc dang phat trien. 2. Tai sao nhom nuoc dang phat trien co chi so HDI thap hon nhom nuoc phat trien ? 3. Diia vao bang so lieu sau : Gia trj xuat, nhap khau hang hoa cua nhdm nudc dang phat trien va the gid (Oon vi : ti USD) N. Nhdm Nam \. 2004 2000 1990 Xuit khau Nh$p Xuat Nhap khau khau The gidi 3328,0 3427,6 Dang phat trien 990,4 971,6 nudc \v khau Xuit khau Nhap khau 6376,7 6572,1 9045,3 9316,3 2372,8 2232,9 3687,8 3475,6 Hay ve bieu dd edt ehdng \ht hien gia tri xuat, nhap khau hang hoa cua nhdm nudc dang phat trien so vdi the gidi qua cae nam tren. Riit ra nhan xet. CUOC CACH MANG KHOA HQC Bai 2 VA CONG NGH6 HI€N DAI. N6N KINH TC TRI T H Q C Cuoc each mang khoa hoc va cong nghe hien dai vai dac trung la lam xuat hien va bung no cong nghe cao da tac dong manh me den nen kinh te the giai, chuyen dan nen kinh te the giai sang mot giai doan phat then moi, dugc goi la nen kinh te th thuc. Trong do, th thuc, thong tin tra thanh yeu to quyet dinh nhat doi vol su phat then san xuat; khoa hoc va cong nghe tro thanh luc lugng san xuat true tiep. I - CUOC CACH MANG KHOA HOC VA CONG NGH$ HIEN DAI Cudc each mang khoa hoc va cdng nghe hien dai duoe tien hanh vao eudi the ki XX, dau the ki XXI. Dac trung cua cudc each mang nay la su xuat hien va phat tridn nhanh ehdng cdng nghe eao. Day la cac cdng nghe dua vao nhung thanh tuu khoa hoc mdi, vdi ham luong tri thiic cao. Cae cdng nghe nay da tac ddng manh me va sau sac de'n phat trien kinh te - xa hdi. Trong dd, bdn cdng nghe tru cdt tao ra nhieu thanh tuu nhat. I Thinh tiru cua bdn cdng nghe tru CQt trong cupc each mang khoa hoc v i cdng nghe hifn dai I Cdng nghe sinh Cdng vat Cdng nghe nang Cdng nghe thdng hoc : tao ra nhijng lieu : tao ra nhOng luong : su dung tin : tao ra cac vi giong moi khong co vat ngay cang nhieu mach, chip dien tii trong ty nhien ciing dung cac C toe dp cao, kT O nhung nhung tfnh buoc tien nghe lieu chuyen moi, vol nang quan trpng trong moi chan doan va dieu composit, vat lieu tri benh,... sieu din,...). (vat lieu lupng dang moi nang (hat thuat sd hoa, cap nhan, mat trdi, sinh spi quang,... nang hpe, thuy trieu,...). cao nang luc cua con nguoi trong truyen tai, xu li va luu giu thong tin. Ttr mdt mang may tinh ndi bd xuat hien dau tien nam 1969 d Hoa Ki, den nam 1989, mang Internet da phat trien khap noi tren the gidi. 10 Bang 2.1. So' ngudi su dung Internet tren the gidi (Oon vi : trieu nguoi) Nam 1993 2000 2006 So nguoi 1 540 1100 Nhan xet so nguai su dung Internet nam 2006 so voi cac nam 1993, 2000 va so vol dan sd toan the giai nam 2006 (khoang 6500 theu nguoi). II - TAC O O N G C U A C U O C CACH MANG KHOA HQC VA CONG NGH| HIEN OAI OEN SU PHAT TRIEN KINH TE - XA HOI Mpt SO tac dpng cua cupc cich mang khoa hpe v i cdng nghg hiin dai den sir phit trien kinh t4 - xa hpi Khoa hoc va cong Xuat eae Thay doi co cau lao Phat trien nhanh nghe trd thanh luc nganh cong nghiep dpng. Ti le nhung chong lupng Scin xuat true C ham lupng k7 O nguoi quoc te, dau tu eua tiep, C the true tiep O thuat cao (san xuat bang tri 6c de tryc nude lam ra sdn pham vat lieu moi, cong tiep pham vi toan eau. (san xuat hien lam tao viec ra san phan nghe gen,...), cac ngoai tren pham (nhu cac lap trinh vien, nhung (bdo mau dich nha thiet ke cong mem, cac nganh dich vu nhieu kien cong nghiep dien thuc tu,...). viin thong,...),... hiem, nghe, san pham ; tren may tfnh,...) ngay cang eao. Hay neu cac vf du cu the de lam ro tac dong cua cuoc each mang khoa hoc va cong nghe hien dai den su phat then kinh te - xa hoi the giai. -N^N KINH TE TRI T H U C Cudc each mang khoa hoe va eong nghe hien dai tac ddng ngay cang sau sac, lam eho kinh te the gidi chuyen dan tii nen kinh te cdng nghiep sang mdt loai hinh kinh te mdi dua tren tri thiic, ki thuat, cdng nghe eao, duoc goi la nen kinh te tri thiie. 11 Bang 2.2. So sanh khai quat mpt so yeu to' ci:ia cac nen kinh te ^~~~~~~--„Nen kinh te Yeu to ^ ^ ^ ^ - - - . , _ ^ Ndng nghiep Cdng nghidp Tri thiirc Co cau kinh te Ndng nghiep la chu yeu Cdng nghiep va djch vu la chu yeu Djch vu la chu yeu, trong dd cac nganh can nhieu tri thiic (ngan hang, tai chfnh, bao hiem...) chiem uu the tuyet ddi Cdng nghe chu yeu de thuc day phat trien Su dung sue vat, C gioi hoa O don gian Co gidi hoa, hoa hoc hoa, dien khf hoa, ehuyen mdn hoa Cdng nghd cao, dien tu hoa, tin hoc hoa, sieu xa Id thdng tin,... Ndng dan la chu yeu Cdng nhan la chu yeu Cdng nhan trf thiic la ehu ydu <10% > 30% > 80% TSm quan trpng cua giao due Nhd Ldn RSt Idn Vai trd cua cdng nghe thdng tin va truyen thdng Khdng Idn Ldn Quyet djnh Co cau lao ddng Tl le dong gop cua khoa hpe - cdng nghe cho tang trudng kinh te Dua vao bang 2.2, cho biet nen kinh te th thuc khae vol nen kinh te nong nghiep, kinh te cong nghiep 6 nhfjng diem chu yeu nao ? Nen kinh te tri thiie bat dau duoc hinh thanh d Bae Mi va mdt sd nude Tay Au,... O eae nude nay, nhiing nganh kinh te ehu yeu dua vao cdng nghe thdng tin chiem khoang 45 - 50% GDP. Udc tinh vao khoang nam 2030, nen kinh te eua eae nudc phat trien deu trd thanh nen kinh te tri thiic. CAU HOI VA BAI TAP 1. Neu dac trirng va tac dpng cua cuoc each mang khoa hoc va cong nghe hien dai den nen kinh te the gioi. 2. Trinh bay nhung hieu biet cua ca nhan ve cac thanh tuu khoa hoc va cong nghe hien dai noi bat cija nhan loai trong the ki XX. 3. Phan tich vai tro to Ion cija khoa hoc va cong nghe hien dai trong nen kinh te tri thuc. 12 XU HUONG TOAN CAU HOA, Bai 3 KHU VUC HOA KINH T^ Toan cau hoa va khu vuc hoa la xu huang tat yeu, din den su phu thuoc lan nhau ngay cang tang giCia cac nen kinh te ; ddng thai, tao ra nhi/ng dong luc thuc day su tang trudng va phat then kinh te the gidi. I - XU HUONG TOAN CAU HOA KINH TE Toan cau hoa la qua trinh hen ket cac qude gia tren the gidi ve nhieu mat, til kinh te den van hoa, khoa hoe,... Toan cau hoa kinh te cd tac ddng manh me den moi mat ciia nen kinh te - xa hdi the gidi. 1. Toan cau hoa kinh te Toan cau hoa kinh te ed nhung bieu hien rd net sau : a) Thuang mai the gioi phdt trien manh Tdc do tang trudng cua thuong mai ludn cao hon tdc dd tang trudng eua toan bd nen kinh te the gidi. Td chiic Thuong mai the gidi (WTO) vdi 150 thanh vien (tinh den thang 1-2007) chiem khoang 90% sd dan, ehi phdi 95% hoat ddng thuong mai cua the gidi va cd vai trd to ldn trong viec thiie day tu do hoa thuong mai, lam eho nen kinh te the gidi phat trien nang ddng hon. b) Ddu tu nuae ngodi tdng nhanh Tir nam 1990 den nam 2004 dau tu nudc ngoai da tang tii 1774 ti USD len 8895 ti USD. Trong dau tu nudc ngoai, Unh vue dieh vu ngay cang chiem ti trong ldn, trong dd ndi len hang dau la cae hoat ddng tai ehinh, ngan hang, bao hiem,... c) Thi truong tdi chinh quae te mo rong Vdi hang van ngan hang duoc ndi vdi nhau qua mang vidn thdng dien tii, mdt mang ludi lien ke't tai chinh toan cau da va dang rdng md tren toan the gidi. Cac td ehiie qude te nhu Quy tien te qude te (IMF), Ngan hang The gidi (WB) ngay eang ed vai trd quan trong trong phat trien kinh te toan cau, cung nhu trong ddi sdng kinh te - xa hdi cua cac qude gia. 13 d) Cdc cong ti xuyen quoc gia co vai trd ngdy cdng lan Vdi pham vi hoat ddng rdng, d nhieu qude gia khae nhau, eae cdng ti xuyen qude gia nam trong tay ngudn cua eai vat chat rat ldn va chi phdi nhieu nganh kinh te quan trong. Hien nay, toan the gidi cd tren 60 nghin cdng ti xuyen quoc gia vdi khoang 500 nghin ehi nhanh. Cac cdng ti xuyen quoc gia chiem 30% tdng gia tri GDP toan the gidi, 2/3 budn ban qude te, hon 75% dau tu true tiep va tren 75% viec ehuyen giao cdng nghe, khoa hoc ki thuat tren pham vi the gidi. Hay nhan xet ve vai trd cua cac cdng ti xuyen quoc gia trong nen kinh te the gidi. 2. He qua ciia viec toan cau hoa kinh te Toan eau hoa kinh te da thiie day san xuat phat trien va tang trudng kinh te toan cau, day nhanh dau tu, tang cudng su hop tac qude te. Tuy nhien, toan cau hoa kinh te eung cd nhiing mat trai eiia nd, dae biet lam gia tang nhanh chdng khoang each giau ngheo. II - XU HUONG KHU VljC HOA KINH TE 1. Cac to chuc lien ket kinh te khu vuc Do su phat trien khdng deu va siic ep canh tranh trong cac khu vue tren the gidi, nhiing qude gia ed net tuong ddng ve dia U, van hoa, xa hdi hoac cd chung mue tieu, loi ich phat trien da hen ket vdi nhau thanh cac td chiie hen ket kinh te dae thu. Bang 3. Mpt so to chuc lien ket kinh te khu virc Td chire lien ket kinh te Nam thinh lip So dan Cac nuoc v i viing lanh tho thinh vien (Tinh den nim 2005) (trieu ngixin nam 2005) GDP (ti USD nam 2004) Hiep udc tu do thuong mai Bae M T (NAFTA) 14 1994 Hoa Kl, Ca-na-da, Me-hi-cd 435,7 13323,8 Oire, Anh, Phdp, Ha Lan, Bi, l-ta-ll-a, Lue-xam-bua, Ai-len, Oan Mach, Hi Lap, Tay Ban Nha, Lien minh chau Au (EU)* 1957 Bo Oao Nha, Ao, Phan Lan, Thuy Oien, See, Hung-ga-ri, 459,7 12690,5 555,3 799,9 2648,0 23008,1 232,4 776,6 Ba Lan, Xld-va-kl-a, Lit-va, Lat-vi-a, Xld-ve-ni-a, E-xtd-ni-a, Man-ta, Si'p. Hipp hdi eae qude gia Ddng Nam A In-dd-ne-xi-a, Ma-lai-xi-a, Phi-lip-pin, 1967 (ASEAN) Xin-ga-po, Thai Lan, Bru-nay, Viet Nam, Lao, Mi-an-ma, Cam-pu-chia. Bru-nay, In-dd-ne-xi-a, Ma-lai-xi-a, Phi-lip-pin, Xin-ga-po, Thai Lan, Dien dan hpp Hoa Kl, Ca-na-da, Me-hi-cd, Nhat tac kinh te chSu Ban, Han Qude, 0-xtray-li-a, A - Thai Binh 1989 Duong (APEC) Niu Di-lan, Oai Loan, Trung Qude, Hdng Cdng (Trung Qude), Pa-pua Niu Ghi-ne, Chi-le, Pe-ru, Lien bang Nga, Viet Nam. Thi trudng chung Nam M T (MERCOSUR)** 1991 Bra-xin, Ac-hen-ti-na, U-ru-goay, Pa-ra-goay. * Thang 1-2007, EU ket nap them Bun-ga-ri va Ru-ma-ni. ** Thang 6-2006, MERCOSUR ket nap them Ve-ne-xu-e-la. 15 Dua vao bang 3, so sanh sd dan va GDP cua cac to chuc lien ket kinh te khu vuc. Rut ra nhan xet. Ngoai eae td chiic kinh te khu vuc, cdn ed cae to chile hen ke't ti6u viing d cae chau lue nhu : tam giac tang trudng Xin-ga-po - Ma-lai-xi-a In-dd-ne-xi-a (d Ddng Nam A), hen ket vting Ma-xo Rai-no (d EU),... 2. He qua ciia khu vuc hoa kinh te Cae td ehiie hen ket kinh te khu vue viia hgp tac, vira eanh tranh vdi nhau da tao nen ddng lire thiie day su tang trudng va phat trien kinh te, tang eudng tu do hoa thuong mai, dau tu dieh vu trong pham vi khu vue ciing nhu giua cac khu vuc vdi nhau. Ddng thdi, eung thiie day qua trinh md cira thi trudng cac qude gia, tao lap nhiing thi trudng khu vuc rdng ldn, tang eudng qua trinh toan eau hoa kinh te the gidi. Tuy nhien, xu hudng khu vuc hoa eiing dat ra khdng it van de ddi hdi cac quoc gia phai quan tam giai quyet, nhu tu ehu ve kinh te, quyen luc qude gia,... CAU HOI VA BAi TAP 1. Trinh bay cac bieu hien chu yeu cua toan cau hoa kinh te. Xu huong toan cau hoa kinh te da dSn den nhCrng he qua gi ? 2. Cac to chuc lien ket kinh te khu vuc dupc hinh thanh dua tren nhung co so nao ? 3. Xac djnh cac nuoc thanh vien cua to chuc EU, ASEAN, APEC, NAFTA, MERCOSUR tren ban do "Cac nuoc tren the gioi". 16 MOT S6 V A N D 6 Bai 4 MANG TINH TOAN CAU Cung vdi viec bao ve hoa binh, nhan loai hien nay dang phai ddi mat vdi nhieu thach thuc mang tfnh toan cau nhu : bung no dan sd, gia hoa dan sd, d nhiem mdi trudng,... gay ra nhCrng hau qua nghiem trong. I - DAN SO 1. Bung no dan so Dan sd the gidi tang nhanh, nhat la d nira sau eua the ki XX. Cang nhirng nam ve sau, thdi gian dan sd tang them 1 ti ngudi cang nit ngSn. Nam 2005, sd dan the gidi la 6477 trieu ngudi; hien nay trung binh mdi nam tang them gan 80 trieu ngudi. Du kien dan sd the gidi ed the dn dinh vao nam 2025 vdi sd dan khoang 8 ti ngudi. Su biing nd dan sd hien nay tren the gidi di6n ra ehu yeu d eae nudc dang phat trien. Cac nudc nay chiem khoang 80% dan sd va 95% sd dan gia tang hang nam cua the gidi. Bang 4. Ti suat gia tang dan so tir nhien trung binli nam (Don vi : %) ^^^^^ Giai doan 1960-1965 1975-1980 Phat trien 1,2 0,8 0,6 0,2 0,1 Dang phat trien 2,3 1,9 1,9 1,7 1,5 The gidi 1,9 1,6 1,6 1,4 1,2 Nhdm nuoc 1985-1990 1995 - 2000 2001 - 2005 ^~\^ - Dua vao bang 4, so sanh ti suat gia tang dan sd tu nhien cua nhdm nudc dang phat then vdi nhdm nudc phat then va toan the gidi. - Dan sd tang nhanh dan tdi nhi/ng hau qua gi ve mat kinh te - xa hdi ? 2-DL11-NC-A 17 2. Qa hoa dan so Dan sd the gidi dang cd xu hudng gia di. Trong eo eau theo dd tudi, ti le ngudi dudi 15 tudi ngay cang thap, ti le ngudi tren 65 tudi ngay cang eao va tudi tho eua dan sd the gidi ngay cang tang. Sd ngudi cao tudi hien nay tap trung nhieu nhat d Tay Au. Khu vue Nam A, Tay A, chau Dai Duong va Ca-ri-be la nhung noi ed sd ngudi eao tudi dang tang nhanh. Du bao den nam 2020, sd luong ngudi cao tudi chiem 14% tdng sd dan eua the gidi. Dan sd gia dan tdi nhi/ng hau qua gi ve mat kinh te - xa hdi 7 • '• ' II-MOI TRUONG. Dudi ap lue ngay cang ldn cua gia tang dan sd va su tang trudng hoat ddng kinh te, mdi trudng toan eau ngay cang bi d nhiSm va suy thoai nang ne, gay nhieu hau qua nghiem trong. 1. Bien doi khi hau toan cau va suy giam tang odon Luong CO2 tang dang ke trong khi quyen gay ra hieu iing nha kinh, lam cho nhiet dd Trai Dat tang len. Ude tinh trong 100 nam trd lai day, Trai Dat ndng len 0,6°C. Du bao vao nam 2100, nhiet dd Trai Dat se tang them tir 1,4°C den 5,8°C. Viec sir dung nang luong trong cdng nghiep va sinh hoat, dae biet 0 cae nude phat trien, da dua vao khi quyen mdt luong ldn khi thai, gay ra mua axit d nhieu noi tren Trai Dat. Ddng thdi, khi thai CFC^ da lam tang dddn mdng dan va lam Id thung tang dddn ngay cang rdng ra. Hay neu nhung hau qua do hieu ung nha kfnh, thung tang dddn va mua axit ddi vdi ddi sdng tren Trai Dat. 2. O nhiem nguon nuoc ngot, bien va dai duong Chat thai cdng nghiep va chat thai sinh hoat chua duoe xvr U dd true tiep vao cac sdng, hd da lam d nhi^m nghiem trong ngudn nudc, din den viee khan hiem nude sach d nhieu noi tren the gidi. Theo Lien hop qude, ed khoang 1,3 ti ngudi tren toan eau, trong dd hon 1 ti ngudi d cac nudc dang phat trien bi thieu nudc sach. Viee dd cac chat thai chua duoe xu h vao sdng ngdi va bien, eiing cac su cd dam tau, rira tau, tran dau xay ra d nhieu noi dang lam mdi trudng bien va dai duong chiu nhieu tdn that ldn. lo 2-DL11-NC-B Hinh 4. O nhiem dau tren bien Tai sao khap noi tren the gidi deu co cac hoat ddng bao ve moi trudng f 3. Suy giam da dang sinh vat Viec khai thac thien nhien qua miic cua con ngudi lam cho nhieu loai sinh vat tuyet chiing hoac diing trudc nguy co tuyet chiing. Hau qua la lam mat di nhieu loai sinh vat, cac gen di truyen, ngudn thuc pham, ngudn thudc chua benh, ngudn nguyen lieu cua nhieu nganh san xuat,... Dua vao hieu biet cua ban than, hay neu mdt sd loai dong vat d nudc ta hien dang cd nguy co tuyet chung, hoac cdn lai rat ft. Ill - M O T SO V A N DE KHAC Trong nhiing thap men cudi cua the ki XX va nhiing nam dau cua the kl XXI, xung dot sic tdc, xung ddt tdn giao va nan khiing bd tro thanh mdi de doa true tiep tdi dn dinh, hoa binh ciia the gidi. Nan khung bd ngay nay xuat hien d nhieu noi tren the gidi, vdi rat nhieu each thiic khae nhau (sat hai thii linh chinh tri, bat cdc con tin, huan luyen va 19