Tài liệu Sản phẩm và dịch vụ thông tin – thư viện tại trung tâm thông tin -thư viện học viện ngân hàng

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------- DƢƠNG THỊ TUYẾT SẢN PHẨM VÀ DỊCH VỤ THÔNG TIN - THƢ VIỆN TẠI TRUNG TÂM THÔNG TIN - THƢ VIỆN HỌC VIỆN NGÂN HÀNG LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN – THƢ VIỆN Hà Nội – 2014 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------- DƢƠNG THỊ TUYẾT SẢN PHẨM VÀ DỊCH VỤ THÔNG TIN - THƢ VIỆN TẠI TRUNG TÂM THÔNG TIN - THƢ VIỆN HỌC VIỆN NGÂN HÀNG Chuyên ngành: Khoa học Thư viện Mã số: 60 32 20 LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN - THƢ VIỆN Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thị Lan Thanh Hà Nội - 2014 GÓP Ý CỦA HỘI ĐỒNG BẢO VỆ LUẬN VĂN Luận văn đã được chỉnh sửa theo ý kiến của Hội đồng bảo vệ luận văn: - Kết cấu lại một số mục: Cụ thể chuyển mục 2.3 Các điều kiện đảm bảo cho việc xây dựng và phát triển các sản phẩm và dịch vụ thông tin - thư viện tại Trung tâm Thông tin - Thư viện Học viện Ngân hàng sang chương I . - Các tiêu chí đánh giá sản phẩm và dịch vụ ; Chương trình đào tạo của Trung tâm Học liệu Đại học Cần thơ chuyển sang phụ lục. - Hoàn thiện các yếu tố tác động đến việc phát triển các sản phẩm và dịch vụ thông tin – thư viện. Chủ tịch Hội đồng PGS.TS. Trần Thị Qúy LỜI CẢM ƠN Trước tiên tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Nguyễn Thị Lan Thanh, người đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt thời gian nghiên cứu làm đề tài luận văn. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các thầy cô giáo khoa Thông tin – Thư viện đã truyền đạt kiến thức cho chúng tôi. Tôi đặc biệt gửi lời cám ơn tới Ban lãnh đạo và các đồng nghiệp của tôi tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Học viện Ngân hàng đã tạo điều kiện cho tôi hoàn thành luận văn này. Cuối cùng, tôi xin cảm ơn gia đình và người thân đã động viên và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian qua. Xin chân thành cám ơn ! Hà Nội, tháng 12 năm 2013 Tác giả Dƣơng Thị Tuyết LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài nghiên cứu “Sản phẩm và dịch vụ thông tin – thư viện tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Học viện Ngân hàng” là một công trình nghiên cứu độc lập của cá nhân tôi. Mọi tài liệu tham khảo, trích dẫn khoa học đều có nội dung chính xác. Các kết luận khoa học chưa được công bố ở bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Tác giả luận văn Dƣơng Thị Tuyết DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT CSDL Cơ sở dữ liệu NDT Người dùng tin OPAC Online Public Access Catalogs (Mục lục truy cập công cộng trực tuyến) TT-TV Thông tin - Thư viện DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1 Mục đích thu thập thông tin của NDT 2.1 Mức độ sử dụng và đánh giá các CSDL 2.2 Mức độ sử dụng và đánh giá Danh mục tài liệu 2.3 Mức độ đáp ứng và đánh giá các dịch vụ TT-TV tại Trung tâm TT-TV Học viện Ngân hàng Biểu 1.2 Ngoại ngữ chính mà NDT sử dụng 1.3 Lĩnh vực NDT có nhu cầu sử dụng thông tin 1.4 Qũy thời gian NDT đọc tài liệu mỗi ngày 1.5 Loại hình tài liệu NDT thƣờng sử dụng 1.6 Loại hình tra cứu NDT thƣờng sử dụng MỤC LỤC MỞ ĐẦU ............................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài .............................................................................................. 1 2. Tình hình nghiên cứu .................................................................................................. 2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .............................................................................. 6 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................. 6 5. Giả thuyết nghiên cứu ................................................................................................. 7 6. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................................ 7 7. Ý nghĩa lí luận và thực tiễn của đề tài ....................................................................... 8 8. Dự kiến kết quả nghiên cứu ........................................................................................ 8 Chƣơng 1: SẢN PHẨM VÀ DỊCH VỤ THÔNG TIN - THƢ VIỆN VỚI TRUNG TÂM THÔNG TIN - THƢ VIỆN HỌC VIỆN NGÂN HÀNG ........................................ 9 1.1. Những vấn đề chung về sản phẩm và dịch vụ thông tin - thƣ viện ...................... 9 1.1.1 Khái niệm sản phẩm và dịch vụ thông tin - thư viện ........................................ 9 1.1.2 Mối quan hệ giữa sản phẩm và dịch vụ thông tin - thư viện ........................... 11 1.1.3 Các yếu tố tác động đến việc phát triển các sản phẩm và dịch vụ thông tin thư viện ........................................................................................................................ 13 1.2 Khái quát về Trung tâm Thông tin Thƣ viện Học viện Ngân hàng. ................... 19 1.2.1. Một vài nét về Học viện ngân hàng ................................................................. 19 1.2.2 Quá trình hình thành và phát triển của Trung tâm Thông tin -Thư viện Học viện Ngân hàng. .......................................................................................................... 20 1.2.3 Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Trung tâm Thông tin-Thư viện Học viện Ngân hàng ........................................................................................................... 22 1.2.4 Cơ cấu tổ chức và đội ngũ cán bộ của Trung tâm Thông tin - Thư viện Học viện Ngân hàng. .......................................................................................................... 24 1.2.5 Nguồn lực thông tin của Trung tâm Thông tin - Thư viện Học viện Ngân hàng..............................................................................................................................24 1.2.6 Cơ sở vật chất - trang thiết bị của Trung tâm Thông tin - Thư viện Học viện Ngân hàng ................................................................................................................... 25 1.2.7 Đặc điểm người dùng tin và nhu cầu tin tại Trung tâm Thông tin -Thư viện Học viện Ngân hàng. .................................................................................................. 25 1.2.7.1 Đặc điểm người dùng tin tại Trung tâm Thông tin -Thư viện Học viện Ngân hàng . 25 1.2.7.2 Đặc điểm nhu cầu tin tại Trung tâm Thông tin Thư viện Học viện Ngân hàng. ....... 28 1.3. Vai trò và yêu cầu đối với sản phẩm và dịch vụ thông - tin thƣ viện của Trung tâm Thông tin - Thƣ viện Học viện Ngân hàng........................................................... 32 1.3.1 Vai trò của sản phẩm và dịch vụ thông tin - thư viện đối với Trung tâm Thông tin - Thư viện Học viện Ngân hàng: ............................................................. 32 1.3.2 Yêu cầu đối với sản phẩm và dịch vụ thông tin - thư viện của Trung tâm Thông tin - Thư viện Học viện Ngân hàng. .............................................................. 34 1.4 Các điều kiện đảm bảo cho việc xây dựng và phát triển các sản phẩm và dịch vụ thông tin - thƣ viện tại Trung tâm Thông tin - Thƣ viện Học viện Ngân hàng. ..... 35 1.4.1. Chính sách phát triển sản phẩm và dịch vụ TT-TV ........................................ 35 1.4.2.Yếu tố con người ................................................................................................ 36 1.4.3. Cơ sở vật chất, trang thiết bị ........................................................................... 37 1.4.4. Kinh phí ............................................................................................................. 37 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG SẢN PHẨM VÀ DỊCH VỤ THÔNG TIN - THƢ VIỆN TẠI TRUNG TÂM THÔNG TIN - THƢ VIỆN HỌC VIỆN NGÂN HÀNG .............. 38 2.1 Sản phẩm thông tin thƣ viện tại Trung tâm Thông tin - Thƣ viện Học viện Ngân hàng. ...................................................................................................................... 38 2.1.1 Mục lục truy cập công cộng trực tuyến OPAC................................................. 38 2.1.2 Các cơ sở dữ liệu................................................................................................ 39 2.1.3. Cổng thông tin điện tử của Trung tâm Thông tin - Thư viện Học viện Ngân hàng 53 2.1.4. Thư mục ............................................................................................................ 54 2.1.5 Các sản phẩm thông tin thư viện khác của Trung tâm Thông tin Thư viện Học viện Ngân hàng. .................................................................................................. 56 2.1.6. Đánh giá sản phẩm thông tin - thư viện tại Trung tâm Thông tin - Thư viện Học viện Ngân hàng. .................................................................................................. 57 2.2 Dịch vụ thông tin - thƣ viện tại Trung tâm Thông tin - Thƣ viện Học viện Ngân hàng. ...................................................................................................................... 58 2.2.1 Dịch vụ cung cấp tài liệu gốc ............................................................................ 58 2.2.1.1. Dịch vụ đọc tài liệu tại chỗ ......................................................................... 59 2.2.1.2 Dịch vụ cho mượn tài liệu về nhà ................................................................ 60 2.2.1.3. Dịch vụ cung cấp bản sao tài liệu gốc ........................................................ 62 2.2.2. Dịch vụ trao đổi thông tin................................................................................. 63 2.2.3. Dịch vụ tư vấn thông tin ................................................................................... 65 2.2.4. Dịch vụ tra cứu tin ............................................................................................ 65 2.2.5. Dịch vụ phổ biến thông tin chọn lọc SDI ........................................................ 66 2.2.6. Dịch vụ khai thác tài liệu đa phương tiện ....................................................... 68 2.2.7. Đánh giá các dịch vụ thông tin thư viện Trung tâm Thông tin Thư viện Học viện Ngân hàng. .......................................................................................................... 69 2.3 Đánh giá chung về các sản phẩm và dịch vụ thông tin - thƣ viện tại Trung tâm Thông tin - Thƣ viện Học viện Ngân hàng. ................................................................. 70 2.3.1. Điểm mạnh ........................................................................................................ 70 2.3.2. Điểm yếu ............................................................................................................ 71 2.3.3 Nguyên nhân ...................................................................................................... 73 Chƣơng 3: CÁC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM VÀ DỊCH VỤ THÔNG TIN THƢ VIỆN TẠI TRUNG TÂM THÔNG TIN - THƢ VIỆN HỌC VIỆN NGÂN HÀNG.... 75 3.1 Nâng cao chất lƣợng các sản phẩm và dịch vụ thông tin - thƣ viện hiện có...... 75 3.1.1 Nâng cao chất lượng sản phẩm thông tin - thư viện ....................................... 75 3.1.2 Nâng cao chất lượng dịch vụ thông tin - thư viện ........................................... 77 3.2. Đa dạng hóa các sản phẩm và dịch vụ thông tin - thƣ viện ............................... 80 3.2.1 Đẩy mạnh xây dựng các bộ sưu tập tài liệu số ................................................. 80 3.2.2 Biên soạn Tổng luận.......................................................................................... 83 3.2.3 Phát triển dịch vụ mượn liên thư viện .............................................................. 83 3.3. Tăng cƣờng hoạt động marketing đối với các sản phẩm và dịch vụ thông tin thƣ viện ........................................................................................................................... 84 3.4. Đẩy mạnh hợp tác giữa các thƣ viện ..................................................................... 87 3.5. Hoàn thiện các điều kiện đảm bảo cho việc phát triển các sản phẩm và dịch vụ thông tin thƣ viện ........................................................................................................... 89 3.5.1. Xây dựng và công bố chính sách phát triển các sản phẩm và dịch vụ thông tin thư viện .................................................................................................................. 89 3.5.2. Nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ thông tin thư viện và đào tạo NDT ... 91 3.5.3 Tăng cường đầu tư cơ cở vật chất, trang thiết bị ............................................. 94 KẾT LUẬN......................................................................................................................... 96 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................... 98 PHỤ LỤC ............................................................................................................................... MỞ ĐẦU 1.Tính cấp thiết của đề tài Chúng ta đang sống trong thời đại mà cuộc cách mạng khoa học và công nghệ đang diễn ra với qui mô rộng lớn, tốc độ nhanh chóng. Những tiến bộ của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ đã đem lại những bước tiến lớn trong hầu hết các lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội và ảnh hưởng sâu sắc tới sự tiến bộ xã hội nói chung và hoạt động thông tin thư viện (TT-TV) nói riêng. Đi đôi với sự phát triển khoa học công nghệ là sự bùng nổ thông tin làm gia tăng mạnh mẽ khối lượng thông tin và dường như nó làm thế giới xích lại gần nhau không phụ thuộc vào khoảng cách địa lý, cũng như nhu cầu giao lưu hội nhập. Chính những yêu cầu xuất phát từ cuộc sống và sản xuất đã làm cho nhu cầu thông tin của con người phát triển hơn bao giờ hết. Vậy làm thế nào để đáp ứng tổt nhất, đầy đủ nhất nhu cầu đó. Đây là mối quan tâm của các cơ quan TT-TV. Sản phẩm và dịch vụ TT-TV chính là công cụ hữu hiệu để đáp ứng nhu cầu thông tin của người dùng tin (NDT) và ngày càng khẳng định vị trí của mình trong hoạt động TT-TV. Tuy nhiên trên thực tế thì các sản phẩm và dịch vụ TT-TV tại các cơ quan TT-TV còn khá đơn điệu nên chưa đáp ứng được nhu cầu của các đối tượng NDT và sản phẩm và dịch vụ TT-TV tại Trung tâm TT-TV Học viện Ngân hàng cũng không nằm ngoài tình trạng này. Trung tâm TT-TV Học viện Ngân hàng là đơn vị quản lý hành chính cơ sở của Học viện Ngân hàng , cũng chính là nơi phục vụ hoạt động giảng dạy, học tập, đào tạo, nghiên cứu khoa học, triển khai ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ và quản lý của Học viện Ngân hàng thông qua việc sử dụng, khai thác các loại hình tài liệu trong thư viện và các nguồn thông tin khác. Chính vì vậy vai trò của sản phẩm và dịch vụ TT-TV càng có vai trò to lớn hơn. Tuy nhiên các sản phẩm và dịch vụ TT-TV tại Trung tâm TT-TV Học viện Ngân 1 hàng còn sơ sài chưa đáp ứng được nhu cầu của các đối tượng người dùng tin, nhiều nguồn tin chưa được tổ chức và khai thác, hoạt động tạo lập, quảng bá các sản phẩm và dịch vụ thông tin thư viện còn hạn chế. Các công trình nghiên cứu về Trung tâm TT-TV Học viện Ngân hàng còn tương đối ít so với nguồn lực hiện có và sứ mệnh của trung tâm. Do đó tôi chọn đề tài “Sản phẩm và dịch vụ thông tin - thư viện tại Trung tâm Thông tin - Thư viện Học viện Ngân hàng” làm đề tài luân văn tốt nghiệp Thạc sĩ khoa học Thư viện của mình. Nhằm tìm ra giải pháp để phát triển sản phẩm và dịch vụ TT-TV tại Trung tâm TT-TV Học viện Ngân hàng. 2. Tình hình nghiên cứu Vấn đề sản phẩm và dịch vụ TT-TV là một trong những vấn đề rất cấp thiết trong hoạt động TT-TV và được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm Ở nước ngoài có các công trình như: Large, A., & Beheshti, J. (1997). OPACS: một đánh giá nghiên cứu. Nghiên cứu khoa học Thư viện và Thông tin, 19(2), tr. 111-133) Husain, R., & Ansari, M. A. (2006). Từ thẻ mục lục đến OPACS trên trang web. DESIDOC bản tin công nghệ thông tin DESIDOC, 26(2), tr. 41-47 Stone, S. A. (2003). Blog thư viện: một công cụ truyền thông mới. Hiệp hội Thư viện Kentucky, số 4 Bhatt, J. (2005). Công cụ viết blog : một phương pháp tiếp cận truy cập thông tin sáng tạo. Bản tin công nghệ cao trong thư vện, 9, tr. 28-32 Các công trình nghiên cứu trên đã đề cập đến OPAC một sản phẩm của thư viện và Blog được xem như một công cụ mới để phổ biến các dịch vụ thư viện. Ở trong nước sản phẩm và dịch vụ TT-TV cũng đã được đề cập đến trong một số nghiên cứu: Về mặt lý luận có giáo trình “Sản phẩm và dịch vụ thông tin thư viện” của Th.S Trần Mạnh Tuấn vào năm 1998. Giáo trình này đã đề cập một cách 2 tương đối có hệ thống các nội dung sau đây về sản phẩm và dịch vụ TT-TV: Sơ lược về lịch sử hình thành, phát triển; Những khái niệm chính, thực trạng; Nhận diện, nêu khái niệm, tính chất và một số phương pháp, kỹ năng tạo ra các sản phẩm và dịch vụ quen thuộc nhất đối với các cơ quan TT-TV, mối quan hệ và xu thế phát triển của chúng ở nước ta trong giai đoạn hiện nay; Giới thiệu khái lược về hệ thống sản phẩm và dịch vụ của một số cơ quan/ nguồn thông tin lớn ở trong nước và trên thế giới. Bên cạnh đó còn có các bài nghiên cứu đăng trên các báo, tạp chí: Trương Đại Lượng, Xu hướng phát triển của OPAC thư viện, Tạp chí Thư viện Việt Nam, Số 3 năm 2008. Tác giả đã đi vào nghiên cứu sự phát triển của OPAC qua các giai đoạn từ thế hệ thứ nhất cho đến thế hệ thứ ba đang được ứng dụng rộng rãi trong các thư viện và xu hướng phát triển của OPAC trong các thư viện. Ngoài ra tác giả này còn có nghiên cứu: Sử dụng Blog để phổ biến dịch vụ thông tin thư viên, Tạp chí Thư viện Việt Nam, số 4 năm 2008. Nghiên cứu đã đưa ra định nghĩa về Blog, những thuận lợi của việc sử dụng Blog, sự phát triển của Blog, ứng dụng của Blog trong thư viện. Dương Thị Vân, Hình thành dịch vụ thông tin thư viện „sẵn sàng đáp ứng‟ trong trường đại học, Tạp chí Thư viện Việt Nam, Số 3 năm 2008. Nghiên cứu đã chỉ ra khái niệm dịch vụ thư viện “sẵn sàng đáp ứng‟ là những dịch vụ thư viện được hình thành dựa trên cơ sở yêu cầu của người dùng tin. Và cách thức phục vụ là sẵn sàng cung cấp, càng nhanh chóng, chất lượng càng tốt. Chìa khóa để cung cấp dịch vụ TT-TV „sẵn sàng đáp ứng‟ là có ý thức và đi trước một bước xu hướng xã hội. Cán bộ thư viện cần nghe những gì khách hàng của họ nói và sẵn sàng đáp lại nhanh chóng với các dịch vụ mới để đáp ứng nhu cầu của mọi người. Ngoài ra tác giả còn đề xuất một số dịch vụ mới như: Cung cấp thông tin trọn gói, hỏi đáp thông tin, tư vấn thông tin trực tuyến. Cùng Mục tiêu của việc hình thành dịch vụ TT-TV “ sẵn sàng đáp ứng”. 3 Trần Mạnh Tuấn, Bản quyền trong việc triển khai dịch vụ cung cấp bản sao tài liệu trong các thư viện khoa học, Tạp chí Thư viện Việt Nam, Số 4 năm 2009 đã nêu ra lý do để các thư viện khoa học thường xuyên triển khai dịch vụ cung cấp bản sao tài liệu làm cho dịch vụ này trở thành một dịch vụ phổ biến trong các thư viện khoa học. Từ đó tác giả chỉ ra vấn đề bản quyền là vấn đề cần quan tâm khi triển khai dịch vụ cung cấp bản sao tài liệu. Đồng thời đưa ra những quy định cần tuân thủ khi triển khai dịch vụ này. Ngoài ra tác giả này còn có nghiên cứu: Giới thiệu khái lược dịch vụ tham khảo đăng trên tạp chí Thư viện Việt Nam số 1 năm 2009, bài viết đã đưa đến cho người đọc, đặc biệt là các cán bộ làm công tác thư viện những thông tin khái lược về dịch vụ tham khảo, nội dung cơ bản của dịch vụ tham khảo, các công việc chuẩn bị và điều kiện cần thiết để tiến hành, các loại hình dịch vụ tham khảo, trong đó có dịch vụ tham khảo số…nhằm phát triển mạnh hơn, hiệu quả hơn dịch vụ này tại các thư viện và trung tâm thông tin trong cả nước. Tác giả Ngô Thanh Thảo cũng có nghiên cứu về: Định giá dịch vụ thông tin thư viện trên Tạp chí Thư viện Việt Nam số 1 năm 2011. Nghiên cứu này đã nghiên cứu các vấn đề như: Gía dịch vụ TT-TV, định giá dịch vụ TT-TV và đưa ra chiến lược giá. Hai tác giả Đức Lượng, Khánh Linh có nghiên cứu: Đẩy mạnh hợp tác giữa các thư viện đại học ở Việt Nam – giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ thư viện đăng trên tạp chí Thư viện Việt Nam Số 5 năm 2011. Hai tác giả đã chỉ ra sự cần thiết hợp tác giữa các thư viện, thực trạng hoạt động của các liên hiệp thư viện đại học ở Việt Nam, cơ hội và thách thức đối với các thư viện đai học ở Việt Nam hiện nay. Ngoài ra còn các nghiên cứu khác đăng trên các báo, tạp chí. Về mặt thực tiễn xây dựng và phát triển các sản phẩm và dịch TT-TV tại một số cơ quan đã được khảo sát trong các luận văn thạc sĩ như của các tác 4 giả: Phạm Thị Yên (2005), „Nghiên cứu và hoàn thiện hệ thống sản phẩm và dịch vụ thông tin thư viện của Trung tâm Thông tin Thư viện Đại học Quốc gia Hà Nội”; Phùng Thị Bình (2007),„Nghiên cứu và hoàn thiện sản phẩm và dịch vụ thông tin thư viện tại các Thư viện thuộc Viện khoa học xã hội Việt Nam”; Trần Nữ Quế Phương ( 2009), Hoàn thiện và phát triển hệ thống sản phẩm, dịch vụ Thông tin –Thư viện tại Thư viện Quân Đội; Vũ Huy Thắng (2009), Nghiên cứu phát triển sản phẩm và dịch vụ thông tin thư viện tại Trung tâm Thông tin thư viện Đại học Sư phạm Hà Nội; Trịnh Thị Kim Ngân (2011), Xây dựng hệ thống sản phẩm và dịch vụ thông tin tại Văn phòng Trung ương Đảng. Tuy nhiên kết quả chung của các đề tài luận văn thạc sỹ trên mới đưa ra được thực trạng sản phẩm, dịch vụ TT-TV tại các trung tâm TT-TV nghiên cứu. Đồng thời các tác giả cũng đưa ra các giải pháp thiết thực phù hợp với đặc điểm của từng trung tâm TT-TV. Nghiên cứu về Trung tâm TT-TV Học viện Ngân hàng gần đây nhất có đề tài “xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu phục vụ đào tạo và nghiên cứu khoa học tại Học viện Ngân hàng” do Thạc Lương Giang làm chủ nhiệm đề tài. Đề tài đã trình bày tổng quan về cơ sở dữ liệu phục vụ đào tạo và nghiên cứu khoa học tại Học viện Ngân hàng, thực trạng cơ sở dữ liệu tại Học viện Ngân hàng và các giải pháp xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu phục vụ hoạt động đào tạo và nghiên cứu tại Học viện Ngân hàng. Năm 2012 sinh viên Cao Thị Hoan có khoá luận tốt nghiệp: “Tìm hiểu công tác tổ chức và bảo quản vốn tài liệu tại Trung tâm Thông tin Thư viện Học viện Ngân hàng”. Khóa luận đã nêu ra được một số vấn đề chung về tổ chức và bảo quản tài liệu trong cơ quan TTTV, thực trạng công tác bảo quản tài liệu tại Trung tâm TT-TV Học viện Ngân hàng và phương pháp tổ chức quản lý tài liệu tối ưu đồng thời tác giả đưa ra nhận xét, kiến nghị và giải pháp nhằm nâng cao công tác tổ chức và bảo quản tài liệu tại Trung tâm TT-TV Học viện Ngân hàng. Ngoài ra còn có 5 công trình của Nguyễn Thị Ngọc, Vũ Quỳnh Nhung (2011) với Đề án “Khai thác hiệu quả hệ thống thư viện Học viện Ngân hàng”. Đề án tập trung nghiên cứu vai trò của Trung tâm TT-TV Học viện Ngân hàng trong công tác đào tạo và nghiên cứu khoa học tại Học viện ngân hàng trong tình hình mới, thực trạng cơ sở vật chất, nguồn nhân lực và tài nguyên của hệ thống thư viện Học viện Ngân hàng từ đó đề xuất giải pháp khai thác hiệu quả hoạt động hệ thống Thư viện Học viện Ngân hàng trong giai đoạn 2011-2015. Như vậy cho tới nay chưa có một công trình nghiên cứu nào khảo sát 1 cách toàn diện về thực trạng sản phẩm và dịch vụ TT-TV tại Trung tâm TTTV Học viện Ngân hàng đặc biệt là nghiên cứu chỉ ra điểm mạnh, điểm yếu cũng như đưa ra được các giải pháp khả thi để phát triển sản phẩm và dịch vụ TT-TV tại Trung tâm TT-TV Học viện Ngân hàng. Chính vì vậy, đề tài luận văn này là hoàn toàn mới, không trùng lặp với các đề tài nghiên cứu nào đã được thực hiện trước đây về Trung tâm TT-TV Học viện Ngân hàng. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1 Đối tượng nghiên cứu: Sản phẩm và dịch vụ tại Trung tâm TT-TV Học viện Ngân hàng . 3.2 Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi không gian: Sản phẩm và dịch vụ TT-TV tại Trung tâm TT-TV Học viện Ngân hàng. Phạm vi thời gian: Từ năm 2008 đến nay. 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 4.1 Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu thực trạng sản phẩm và dịch vụ TT-TV tại Trung tâm TTTV Học viện Ngân hàng từ đó đề xuất một số giải pháp phát triển các loại sản phẩm và dịch vụ TT-TV tại Trung tâm TT-TV Học viện Ngân hàng nhằm nâng cao hiệu quả phục vụ người dùng tin. 6 4.2 Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, luận văn cần thực hiện một số nhiệm vụ sau: Nghiên cứu cơ sở lý luận về sản phẩm và dịch vụ thông tin thư viện Nghiên cứu nhu cầu tin của người dùng tin (NDT) tại Trung tâm TTTV Học viện Ngân hàng. Nghiên cứu các yếu tố tác động đến sự phát triển đối với sản phẩm và dịch vụ TT-TV tại Trung tâm TT-TV Học viện Ngân hàng. Nghiên cứu thực trạng sản phẩm và dịch vụ TT-TV tại Trung tâm TTTV Học viện Ngân hàng . Đánh giá hiệu quả sử dụng các sản phẩm và dịch vụ TT-TV tại Trung tâm TT-TV Học viện Ngân hàng . Đề xuất các giải pháp phát triển các sản phẩm và dịch vụ TT-TV tại Trung tâm TT-TV Học viện Ngân hàng. 5. Giả thuyết nghiên cứu Trong những năm qua, Trung tâm TT-TV Học viện Ngân hàng đã đạt những thành tích đáng kể trong công tác phục vụ đào tạo và nghiên cứu khoa học của Học viện Ngân hàng. Tuy nhiên các sản phẩm và dịch vụ TT-TV của Trung tâm TT-TV Học viện Ngân hàng còn sơ sài chưa đáp ứng được nhu cầu của các đối tượng người dùng tin, nhiều nguồn tin chưa được tổ chức và khai thác, hoạt động tạo lập, quảng bá các sản phẩm và dịch vụ TT-TV còn hạn chế . Nếu Trung tâm TT-TV Học viện Ngân hàng thấy được thực trạng hệ thống sản phẩm và dịch vụ TT-TV và áp dụng các giải pháp phát triển sản phẩm và dịch vụ TT-TV thì sản phẩm và dịch vụ TT-TV tại đây sẽ được hoàn thiện. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu 6.1 Phương pháp luận Luận văn vận dụng phương pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, phương pháp luận thư viện học và thông tin học 7 6.2 Phương pháp nghiên cứu cụ thể Luận văn sử dụng các phương pháp: Thu thập, phân tích và tổng hợp các tài liệu: sách,báo- tạp chí, tài liệu xám, các trang web liên quan đến đề tài Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Phương pháp tham vấn chuyên gia Phương pháp thống kê và phân tích số liệu 7. Ý nghĩa lí luận và thực tiễn của đề tài 7.1 Ý nghĩa lý luận Góp phần vào việc hoàn thiện lý luận về sản phẩm và dịch vụ TT-TV trong hoạt động TT-TV. 7.2 Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu sẽ đề xuất những giải pháp nhằm phát triển các sản phẩm và dịch vụ TT-TV tại Trung tâm TT-TV Học viện Ngân hàng. Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể làm tài liệu tham khảo phục vụ cho việc nghiên cứu, giảng dạy, học tập trong ngành TT-TV 8. Dự kiến kết quả nghiên cứu Tác giả dự kiến luận văn có giới hạn 100 trang giấy A4 , ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được chia thành 3 chương: Chƣơng 1: Sản phẩm và dịch vụ thông tin - thƣ viện với Trung tâm Thông tin - Thƣ viện Học viện Ngân hàng. Chƣơng 2: Thực trạng sản phẩm và dịch vụ thông tin - thƣ viện tại Trung tâm Thông tin - Thƣ viện Học viện Ngân hàng. Chƣơng 3: Các giải pháp phát triển sản phẩm và dịch vụ thông tin thƣ viện tại Trung tâm Thông tin-- Thƣ viện Học viện Ngân hàng 8 Chƣơng 1 SẢN PHẨM VÀ DỊCH VỤ THÔNG TIN - THƢ VIỆN VỚI TRUNG TÂM THÔNG TIN - THƢ VIỆN HỌC VIỆN NGÂN HÀNG. 1.1. Những vấn đề chung về sản phẩm và dịch vụ thông tin - thƣ viện 1.1.1 Khái niệm sản phẩm và dịch vụ thông tin - thư viện Sản phẩm và dịch vụ TT-TV đã có một quá trình hình thành và phát triển lâu đời từ hàng nghìn năm cùng với sự ra đời của các thư viện cổ xưa nhất. Dưới tác động và bước phát triển có tính đột phá của khoa học kĩ thuật, công nghệ thông tin và truyền thông đã giúp cho các sản phẩm và dịch vụ TTTV có những biến đổi sâu sắc cả về số lượng và chất lượng để ngày càng đáp ứng đầy đủ hơn nhu cầu của người dùng tin. Khái niệm sản phẩm thông tin – thƣ viện: Chúng ta thấy rằng khái niệm sản phẩm được sử dụng trước tiên và cơ bản trong lĩnh vực kinh tế học và hoạt động thực tiễn của nền sản xuất. Cho nên để có khái niệm sản phẩm TT-TV trước hết chúng ta cần tiếp cận khái niệm liên quan là khái niệm sản phẩm Theo Từ điển Tiếng Việt: “ sản phẩm là cái do con người tạo ra” Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam T.3 “Sản phẩm là kết quả của các quá trình hoạt động hoặc các quá trình. Sản phẩm bao gồm dịch vụ, phần cứng, vật liệu đã chế biến, phần mềm hoặc tổ hợp chúng. Sản phẩm có thể là vật chất ( ví dụ các bộ phận lắp ghép hoặc vật liệu đã chế biến) hoặc phi vật chất (ví dụ thông tin, khái niệm hoặc tổ hợp chúng). Sản phẩm có thể làm ra có chủ định (ví dụ để dành cho khách hàng) hoặc không được chủ định (ví dụ chất ô nhiễm hoặc kết quả không mong muốn). Sản phẩm TT-TV được hình thành nhằm thỏa mãn những nhu cầu thông tin bao gồm: nhu cầu tra cứu thông tin và nhu cầu về chính bản thân thông tin. Như vậy sản phẩm phải phụ thuộc chặt chẽ vào nhu cầu cũng như 9 sự biến đổi của nhu cầu. Mức độ thỏa mãn nhu cầu ở những sản phẩm khác nhau cũng rất khác nhau. Ví dụ các sản phẩm thông tin thư mục có khả năng thỏa mãn những nhu cầu tra cứu thông tin về tài liệu. Còn các sản phẩm TTTV khác như Tổng luận có khả năng đáp ứng nhu cầu của NDT đặc biệt với các nhà nghiên cứu, cán bộ lãnh đạo, quản lý. Như vậy ta có thể hiểu các sản phẩm TT-TV là kết quả của quá trình xử lí thông tin do một cá nhân, tập thể nào đó thực hiện nhằm thỏa mãn nhu cầu của NDT. Quá trình tạo ra sản phẩm thông tin chính là quá trình xử lí thông tin (bao gồm biên mục, phân loại, tóm tắt chú giải,…cũng như các quá trình phân tích tổng hợp thông tin khác. Người thực hiện quá trình xử lí thông tin có thể là :Các chuyên gia làm việc tại một cơ quan, tổ chức có chức năng cung cấp thông tin; Các nhà khoa học; Người dùng tin trong quá trình tự thỏa mãn nhu cầu tin của mình hoặc theo yêu cầu đặt hàng của các cơ quan khác. Dịch vụ thông tin – thƣ viện: Cũng giống như thuật ngữ sản phẩm, dịch vụ là một thuật ngữ được sử dụng trước tiên và chủ yếu trong lĩnh vực kinh tế học và hoạt động của nhiều lĩnh vực xã hội Theo Đại Từ điển Tiếng Việt : “Dịch vụ là công việc phục vụ cho đông đảo quần chúng” Theo Từ điển Bách Khoa Việt Nam (1995, quyển 1): „Dịch vụ là những hoạt động phục vụ nhằm thỏa mãn những nhu cầu sản xuất, kinh doanh và sinh hoạt . Như vậy dịch vụ nói chung là loại hình hoạt động gắn chặt người cung cấp dịch vụ và người có nhu cầu sử dụng dịch vụ. Dịch vụ mang ý nghĩa xã hội, kinh tế sâu sắc và toàn diện. Trong hoạt động TT-TV cũng như sản phẩm, dich vụ ra đời cùng với sự hình thành của các cơ quan TT-TV. Cùng với sự phát triển của hoạt động TTTV dịch vụ TT-TV ngày càng đa dạng hơn nhằm đáp ứng nhu cầu khai thác thông tin của NDT. 10