Tài liệu Rủi ro lãi suất trong ht nh

PhÇn 1: Lêi më ®Çu Trong nh÷ng n¨m võa qua, cïng víi nh÷ng thµnh tùu ®æi míi cña ®Êt níc, hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ®· cã nh÷ng ®æi míi s©u s¾c ®ãng gãp vµo viÖc æn ®Þnh tiÒn tÖ, thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, më réng quan hÖ kinh tÕ víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi . Tuy nhiªn, bªn c¹nh ®ã, ho¹t ®éng ng©n hµng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng còng cã nhiÒu khã kh¨n , tån t¹i , nh÷ng rñi ro tiÒm Èn g©y ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh vµ uy tÝn cña c¸c ng©nhµng. §Æc biÖt , trong xu thÕ tù do ho¸ tµi chÝnh hiÖn nay, viÖc ®iÒu h¹n chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN ViÖt Nam ®· dÇn dÇn tõng bíc chuyÓn sang sö dngj c¸c c«ng cô gi¸n tiÖp, viÖc quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay ®èi víi c¸c NH TM ®· ®îc b·i bá thay b»ng viÖc c«ng vè l·i suÊt c¬ b¶n cïng víi sù cho phÐp c¸c biªn ®é dao ®éng. L·i suÊt ®· bíc ®Çu ®îc tù do ho¸ víi viÖc NHNN bá c¬ chÕ khèng chÕ l·i suÊt cho vay ngo¹i tÖ víi c¸c NHTM, ®iÒu nµy dÉn ®Õn nh÷ng biÕn ®éng thêng xuyªn cña l·i suÊt thÞ trêng. Tríc nh÷ng diÔn biÕn l·i suÊt t¨ng, gi¶m nh vËy, nhiÒu NHTM ViÖt Nam ®· ph¶i chÞu thiÖt h¹i vµ bÞ suy gi¶m kh¶ n¨ng sinh lîi. MÆc dï mét sè NHTM ®· nhËn thøc ®îc vÊn ®Ò nµy, nhng cha ng©n hµng nµo cã ®îc hÖ thèng qu¶n lý rñi ro mét c¸ch hoµn thiÖn NÕu t×nh trµng nµy tiÕp tôc kÐo dµi , trong t¬ng lai c¸c ng©n hµng cã thÓ ph¶i g¸nh chiôu nh÷ng hËu qu¶ nÆng nªn h¬n, thËm chÝ g©y ¶nh hëng ®Õn sù an toµn trong kinh doanh cña ng©n hµng còng nh sù an toµn cña c¶ hÖ thèng. V× thÕ, viÖc ®i s©u nghiªn cøu vÒ “ Rñi ro l·i suÊt trong hÖ thèng kinh doanh ng©n hµng vµ c¸c gi¶i ph¸p phßng ngõa “phï hîp lµ rrÊt cÇn thiÕt vµ quan träng víi mçi ng©n hµng. §ã còng chÝnh lµ lý do v× sao em chän ®Ò tµi nµy. §Ò ¸n ®îc chia lµm ba phÇn : -PhÇn 1: Lêi më ®Çu -PhÇn 2: Néi dung -PhÇn 3: KÕt luËn MÆc dï ®· cè g¾ng nghiªn cøu nhng ®Ò ¸n kh«ng tr¸nh khái ®îc nh÷ng thiÕu xãt. Em mong nhËn ®îc sù chØ b¶o cña c¸c thÇy c« ®Ó ®Ò ¸n trë nªn tèt h¬n n·. Em xin c¶m ¬n Ths Phan ThÞ H¹nh ®· gióp em rÊt nhiÒu ®Ó cã thÓ hoµn thiÖn ®Ò ¸n nµy. PhÇn 2 : Néi dung Ch¬ng 1 : Rñi ro l·i suÊt trong ho¹t ®éng kinh doanh Ng©n hµng 1. Kh¸i niÖm c¬ b¶n vÌ rñi ro l·i suÊt: 1.1.VÝ dô 1.1.1.VÝ dô: Gi¶ sö ng©n hang A ®ang cã nhu cÇu cho vay 100 triÖu cã thêi h¹n 1 n¨m víi l·i suÊt cè ®Þnh lµ 10%/n¨m. Ng©n hµng Q t×m kiÕm nguån hco vay b»ng c¸ch vay trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng 200 triÖu ví l·i suÊt cè ®Þnh lµ 6%/n¨m, nÕu vay 1 n¨m vµ 7%/n¨m, nÕu vay hai n¨m. 1.1.2 T×nh tr¹ng t¸i tµi trî: Gi¶ sö ng©n hµng vay trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng kú h¹n 1 n¨m. Sau 1 n¨m, 100 triÖu cho vay ®îc tr¶ vµ 200 triÖu tiÒn ®i vay ph¶i tr¶: kho¶n gèc thu ®îc chØ ®ñ trang tr¶i 50% nhu cÇu chi tr¶ ( ¶nh hëng cña l·i coi nh b¼ng kh«ng). §èi víi kho¶n cho vay 1 n¨m ng©n hµng thu ®îc : Chªnh lÖchl·i suÊt = 10%-6%=4% §Ó cã tiÒn tr¶ 100 triÖu cßn l¹i, NH cÇn vay thªm 100 triÖu trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng. Nh vËy, ng©n hµng ph¶i tµi trî nh trªn ®îc gäi lµ t¸i tµi trî: Lµ t×nh tr¹ng trong ®ã k× h¹n cña tµi s¶n dµi h¬n k× h¹n cña nguån tiÒn. Chªnh lÖch l·i suÊt mµ ng©n hang thu ®îc phô thuéc vµo l·i suÊt mµ ng©n hµng ph¶i tr¶ khi t¸i tµi trî. NÕu l·i suÊt trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng kh«ng ®æi, chªnh lÖch l·i suÊt thu ®îc cña kho¶n chovay 2 n¨m lµ : Chªnh lÕhc l·i suÊt =11%-6%=5% Ng©n hµng sÏ thu ®îc 5%/n¨m, trong c¶ hai n¨m. Khil·i suÊt trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng gi¶m, chªnh lÖch l·i thu ®îc n¨m thø hai s÷ lín h¬n 5% vµ khi l·i suÊt t¨ng, chªnh lÕch l·i suÊt thu ®îc sÏ gi¶m thËm chÝ cã thÓ ng©n hµng cßn bÞ lç. N¨m1: Chªnh lÖch l·i suÊt thu ®îc tõ 200 triÖu hco vay lµ: [(10%-6%)100+(11%-6%)100] =9 = 4,5% 200 200 N¨m 2: GØ sö l·i suÊt trªn thÞ trêng gi¶m 1%. Do kho¶n cho vay víi l·i suÊt cè ®Þnh nªn ng©n hµng vÉn chØ thu ®îc l·i suÊt nh n¨m 1. K× h¹n ®i vay trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng chØ lµ mät n¨m, do vËy vµo n¨m thø hai, l·i suÊt ®îc ®Æt l¹i, chØ cän 5%, vËy chªnh lÖch l·i suaats thu ®îc n¨m thø hai : Chªnh lÖch l·i suÊt = 11% -5% = 6% B×nh qu©n mçi n¨m ng©n hµng thu ®îc chªnh lÖch : (4,5%+1%) =5,25% 2 Gi¶ sö l·i suÊt trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng t¨ng thªm 4% , chªnh lÖch l·i suÊt n¨m thø hai lµ : 11% -10% =1% B×nh qu©n m«Ü n¨m ng©n hµng thu ®îc chªnh lÖch lµ : (4,5%+1%) =2,75% 2 T¹i sao ng©n h¹ng l¹i dïng nguån cã k× h¹n ng¾n ®Ó cho vay víi kÞ h¹n dµi h¬n ? Mét lÝ dolµ ng©n hµng k× väng sÏ thu ®îc chªnh lÖch l·i suÊt cao h¬n. NÕu ng©n hµng cho vay víi k× h¹n nh huy ®éng , chªnh lÖch l·i suÊt thu ®îc lµ : 10%-6% = 4%. Khith¶ ®æ k× h¹n ng©nhµng thÊt r»ng chªnh lÖch l·i suÊt n¨m 1 ch¾c ch¾n sÏ cao h¬n, ®¹t 4,5%, tuy nhien, chªnh lÖch l·i suÊt n¨m 2 l¹i cha ch¾c ch¾n, tuú thuéc vµo mùc ®é vµ xu tíng thay ®æi cña l·i suÊt thÞ trêng. Ng©n hang sÏ thay ®æi k× hanh nÕu nhµ qu¶n lÝ dù ®o¸n r»ng l·i suÊt trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng sÏ gi¶m, hoÆc t¨ng song møc t¨ng kh«ng vît qu¸ tû lÖ lµm cho chªnh lÖch l·i suÊt b×nh qu©n 2 n¨m nhá h¬n 4%. Chªnh lÖch l·i suÊt n¨m 2 an toµn cho ng©n hµng = (4% x2 – 4,5%) = 3,5% L·i suÊt trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng an toµn = 11% n-3,5% =7,5%. NÕu l·i suÊt trªn thÞ trêng liªnng©n hµng n¨m thø 2 t¨ng tíi 7,5%, th× chªnh lÖch l·i suÊt n¨m 2 chØ cßn 3,5%, gi¶m 1% so ví n¨m 1. KÕt côc chung, chªnh lÖch l·i suÊt b×nh qu©n2 n¨m ®¹t 4%. NÕu l·i suÊt t¨ng qu¸ dù tÝnh ( qu¸ 7,5%) sÏ g©y ra tán thÊt cho ng©n hµng. 1.2.2T×nh tr¹ng t¸i ®Çu t ( k× h¹n cña tµi s¶n nhá h¬n nguån tµi trî) C¸c gi¶ thiÕt t¬ng tù nh trÕnong nguån vay 2 n¨m víi l·i suÊt cè ®Þnh 7%/n¨m. Sau 1n¨m, 100 triÖu ®îc hoµn tr¶, thu ®îc chªnh lÖch l·i suÊt lµ 3%. Ng©n hµng cã thÓ cho vay métkho¶n míi : t¸i ®Çu t l·i suÊt thu ®îc lµ 3% . Khi l·i suÊt cho vay t¨ng hoÆc gi¶m, chªnh lÖch l·i suÊt sÏ t¨ng hoÆc gi¶m. 1.1.3 KÕt luËn: ë c¶ hµi trêng hîp trªn ®Òu cã sù kh«ng phï hîp vÒ k× h¹n cña tµi s¶n vµ nguån vèn trong ®iÒu kiÖn c¸c hîp ®ång huy ®éng vµ tµi trî vãi l·i suÊt cè ®Þnh. T×nh tr¹ng nµy ®îc kÕt hîp ví thay ®æi l·i suÊt ngµo dù kiÕn trªnthÞ trêng lµl·i suÊt n¶y sinh tæn th¸at cho ng©n hµng. Nh vËy, rñi ro l·i suÊt lµ kh¶ n¨ng gi¶m chªnh lÖch l·i suÊt khi l·i suÊt thÞ trêng thay ®æi. 1.2Kh¸i niÖm: §Ó huy ®éng vèn cña doanh nghiÖp vµ d©n c, ng©n hµng ph¶i tr¶ l·i. Khi tµi trî, ng©n hµng thu l·i. Nh nhiÒu gi¸ c¶ hµng ho¸ kh¸c, l·i suÊt cña c¸c kho¶n cho vay, tiÒn göi vµ chøng kho¸n thêng xuyªn biÕn ®éng, cã thÓ lµm gia t¨ng lîi nhuËn cho ng©n hµng vµ ngîc l¹i g©y tæn thÊt cho ng©n hµng. Rñi ro l·i suÊt lµ kh¶ n¨ng x¶y ra nh÷ng tæn thÊt ngoµi dù kiÕn g¾n víi thay ®æi cña l·i suÊt vµ nhiÒu nh©n tè kh¸c nh cÊu tróc vµ kú h¹n cña tµi s¶n vµ nguån, quy m« vµ kú h¹n c¸c hîp ®ång kú h¹n… 2 .Nguyªn nh©n rñi ro l·i suÊt Sù kh«ng phï hîp vÒ k× h¹n cña nguån vµ tµi s¶n. Sù thay ®æi cña l·i suÊt thÞ trêng kh¸c víi dù kiÕn cña ng©ng hµng. Ng©n hµng sö dông l·i suÊt cè ®Þnh trong c¸c hîp ®ång. 2.1 Sù kh«ng phï hîp vÒ k× h¹n cña nguån vµ tµi s¶n ®îc ®o b¶ng khe hë l·i suÊt . Khe hë l·i suÊt = Tµi s¶n nh¹y c¶m l·i suÊt – Nguån nh¹y c¶m l·i suÊt C¸c tµi s¶n vµ nguån nh¹y c¶m thêng lµ c¸c lo¹i mµ sè d nhanh chãng chuyÓn sang l·i suÊt míi khi l·i suÊt thay®æi, vÝ dj nh kho¶n tiÒn göi ng¾n h¹n , c¸c kho¶n cho vay vµ ®i vay trªn thi trêng liªn ng©nhµng, chøng kho¸n ng¾n h¹n cña chÝnh phñ, c¸c kho¶n cho vay ng¾n h¹n. C¸c lo¹i Ýt nh¹y c¶m thuéc vÒ tµi s¶n vµ nguån trung vµ dµi h¹n ví l·i suÊt cè ®Þnh . VÝ dô, mét kho¶n tiÒn göi tiÕt kiÖm 3 th¸ng (100 tû) ví l·i suÊt 10%/n¨m. Khi l·i suÊt thÞ trêng thay dæi ( t¨ng hoÆc gi¶m) , th× kho¶n tiÒn nµy ( 100tû )sÏ nhanh chãng chuyÓn sang l·i suÊt míi. Ngîc l¹i, ví kho¶n tiÕtkiÖm 3 n¨m, khi l·i suÊt thÞ tr¬ng thay ®æi, chØ mét phÇn nhá s¾p ®Õn h¹n, hoÆc míi göi cã kh¶ n¨ng chuyÓn sang l·i suÊt míi. Do ng©n hµng sö dông l·i suÊt cè dÞnh ®· t¹o ra c¸c t×a s¶n vµ nguån kÐm nh¹yc¶m víi l·i suÊt. Ng©n hµng cã khe hë d¬ng nÕu t¸i s¶n nh¹y c¶m lín h¬nnguån nh¹y c¶m (k× h¹n huy ®éng dµi h¬n sö dông). 2.2 Sù thay ®æi cña l·i suÊt thÞ tr¬ng ngoµi dù kiÕn: L·i suÊt thÞ trêng thêng xuyªnthay ®«Ø . Ng©n hµng lu«n nghªn cøu vµ dù b¸o l·i suÊt. Tuy nhiªn , trong nhiÒu trêng hîp ng©n hµng kh«ng thÎ dù b¸o chÝnh x¸c møc ®é thay ®æi cña l·i suÊt. NÕu ng©n hµng duy tr× Khe hë l·i suÊt d¬ng: -Khi l·i suÊt trªn thÞ trêng t¨ng, chªnhlÕch l·i suÊt t¨ng; -Khi l·i suÊt trªn thÞ trêng gi¶m, chªnh lÕch l·i suÊt gi¶m; NÕu ng©n hang duy tr× Khe há l·i suÊt ©m: -Khi l·i suÊt trªn thÞ trêng t¨ng, chªnh lÖch l·i suÊt gi¶m; -Khi l·i suÊt trªn thÞ trêng gi¶m, chªnh lÖch l·i suÊt t¨ng; 3 C¸c nh©n tè ph¶n ¸nh rñi ro l·i suÊt: 3.1 Khe hë l·i suÊt ( interest rate gap) C¸c nhµ qu¶n lý ng©n hµng ®· dïng khe hë l·i suÊt (interest rate gap) nh lµ chØ tiªu ®o kh¶ n¨ng thu nhwpj gi¶m khi l·i suÊt thay ®æi. Khe hë l·i suÊt h×nh thµnh do chªnh lÖch tµi s¶n vµ nguån nh¹yc¶m. Cã nhiÒu nh©n tè ¶nh hëng tíi quy m« cña nguån vµ t¸i s¶n nh¹y c¶m: -Nhu cÇu vÒ k× h¹n cña ngêi sö dông; -Kh¶ n¨ng vÒk× h¹n cña ngêi göi vµ cho vay; -ChuyÓn ho¸n k× h¹n cña ngån. Sù khcs biÖt vÒ k× h¹n cña nguån vµ tµi s¶n lµ tÊt yÕu. KÞ h¹n ®Ó ph©n lo¹i tµi s¶n vµ nguån nh¹y c¶m kh«ng ph¶i lµ kÞ h¹n danh nghÜa mµ lµ k× h¹n tµi s¶n vµ nguån ®îc x¸c ®Þnh l¹i l·i suÊt. VÝ dô, mét nguån tiÒn huy ®éng 2 n¨m, víi l·i suÊt 10%/n¨m, song ®· duy tr× ®îc 1 n¨m 10 th¸ng. VËy vµo thêi ®iÓm tÝnh to¸n , nguån nµy chØ cßn 2 th¸ng lµ ®Õn h¹n. NÕu l·i suÊt thÞ trêng thay ®æi , nguån nµy sÏ ®îc ®Æt l¹i gi¸ ( x¸c ®Þnh l·i l·i suÊt ). Ng©n hµng khã vµ kh«ng cÇn thiÕt duy tr× sù phï hîp tuyÖt ®èi vÒ k× h¹n gi÷a c¸c nguån vµ c¸c loaÞ tµi s¶n kh¸c nhau trong mäi thêi k× . Tríc hÕt, k× h¹n trªn thêng lµ dokhchs hµng ®i vay vµ göi tiÒn quýet ssÞnh. Thø hai, sù thay ®æi cña c¸c lo¹i l·i suÊt rÊt kh¸c nhau vµ møc ®é nh¹y c¶m cña nguån vµ tµi s¶n ®èi víi l·i suÊt còng khcs nhau. Thø ba, sù kh¸c biÖt vÒ nguån vµ tµi s¶n nh¹y c¶m cã kthÓ t¹o thu nhËp cao h¬n cho ng©n hµng. Khhi duy tr× khe hë nh¹y c¶m kh¸c kh«ng, nÕu l·i suÊt thay ®æi theo híng phï hîp, thu nhËp cña ng©n hµng sÏ t¨ng. Gi¶ sö l·i suÊt thay ®æi víi møc ®é nµo ®ã kh«ng cã lîicho ng©n hµng, møc ®é gi¶m thu nhËp tõ l·i cña ng©n hµng sÏ tû lÖ thuËn víi quy m« khe hë l·i suÊt. 3.2 Sù thay ®æi cña l·i suÊt thÞ trêng -Trong trêng hîp ng©n hµng ®ang duy tr× khe hë l·i suÊt d¬ng, tøc lµ ng©n hµng dù ®o¸n l·i suÊt sÏ t¨ng. NÕu l·i suÊt tµi s¶n vµ nguån nh¹y c¶m cïng t¨ng nh nhau, ng©n hµng sÏ cã lîi; nÕu chóng gi¶m xuèng víi cïng møc ®éi, chªnh lÖch l·i suÊt cña ng©n hang sÏ gi¶m, lµm gi¶m thu nhËp tõ l·i suÊt. -Trong trêng hîp ng©n hµng ®ang duy tr× khe hë l·i suÊt ©m tøc lµ ng©n hµng dù ®o¸n l·i suÊt sÏ gi¶m. NÕu l·i suÊt tµi s¶n vµ nguån nh¹y c¶m l¹i tang víi cïng møc ®é, chªnh lÖch l·i suÊt cña ng©n hµng srx gi¶m, lµm gi¶m thu nhËp tõ l·i suÊt. Nh vËy, tr¹ng th¸i tµi s¶n vµ ngußn ( t¹o nªn khe hë l·i suÊt ) kh«ng ph¶i lµ yÕu tè duy nhÊt g©y nªn ruØ ro l·i suÊt. Tr¹ng th¸i trªn ®îc kÕt hîp víi thay ®æi cña l·i suÊt ngoµi mong muèn cña nhµ qu¶n lÝ ng©n hµng sÏ g©y nªn rñi ro l·i suÊt. Do kh¶ n¨ng dù ®o¸n thay ®æi l·i suÊt lµ cã h¹n tríc thay ®æi cña m«i trêng kinh doang, khe hë l·i suÊt trë thµnh yÕu tè ®o rñi ro l·i suÊttiÒm n¨ng. NÕu khe hë l·i suÊt cµng lín rñi ro còng cµng lín. VÝ dô: Mét ng©n hµng ®ang cã tr¹ng th¸i nh¹y c¶m víi l·i suÊt nh sau ( sè d b×nh qu©n trong k× , ®¬n vÞ tû ®ång, l·i suÊt b×nh qu©n %/ k×): Tµi s¶n Sè d L·i Nguån Sè L·i suÊt suÊt d Tµi s¶n nh¹ c¶m 80 5 Nguån nh¹y c¶m 120 4 Tµi s¶n kÐm nh¹y c¶m 120 7 Nguån kÐm nh¹y c¶m 80 6 Chªnh lÖch l·i suÊt cña ng©n hµng trong k×: (80x5%+120x4%-80x6%)x100 =1,4% 200 (sè tuyÖt ®èi lµ 2,8) NÕu l·i suÊt thÞ tr¬ng t¨ng thªm 1%,chªnh lÖch l·i suÊt cña ng©n hµng: (80x6%+120x7%-120x5%-80x6%)x100 =1,2% (gi¶m 0,2%) 200 (sè tuyÖt ®èi lµ 2.4%) Khe hë nh¹y c¶m 80-120 = -40 VËy tõ khe hë nh¹y c¶m ta cã thÓ dù ®o¸n tæn thÊt khi l·i suÊt thay ®æi : Thu nhËp tõ l·i gi¶m (-) =Khe hë xMøc gia tang HoÆc t¨ng (+) nh¹y c¶m cña l·i suÊt Tõ vÝ dô trªn ta cã : Thu nhËp tõ l·i gi¶m (-)=-40 x 1% =- 0,4 (®¬n vÞ). Chªnh lÖch l·i suÊt gi¶m ( -) = khe hë nh¹y c¶m x Møc gia tang cña l·i suÊt HoÆc t¨ng (+) Tæng tµi s¶n sinh lêi =- 0,4 x100 =0,2% 200 3.3 C¸c diÔn biÕn cña rñi ro l·i suÊt 3.3.1 L·i suÊt thay ®æi kh«ng cïng møc ®é §Ó thÊy ¶nh hëng cña tr¹ng th¸i tµi s¶n vµ nguån nh¹y c¶m ®èi víi rñi ro l·i suÊt, chóng ta gi¶ ®Þnh l·i suÊt nguån vµ tµi s¶n nh¹y c¶m thay ®æi víi cïng møc ®é. Song trªn thùc tÕ, c¸c møc l·i suÊt thay ®æi kh¸c nhau. Sù thay ®æi l·i suÊt theoc¸c møc ®é kh¸cnhau còng g©y ra rñi ro l·i suÊt cho dï ®é lín vµ dÊu cu¶ khe hë l·i suÊt nh thÕ nµo. VÝ dô: vÒ mét ng©n hµng víi sè d binh qu©n k×, l·i suÊt b×nh qu©n : Tµi s¶n Sè d L·i suÊt Nguån Sè d 120 L·i suÊt Tµi s¶n nh¹y c¶m 80 Nguån nh¹y c¶m Trong ®ã: Trong ®ã: -Chøng kho¸n ng¾n h¹n 20 4 -TiÒn göi thanh to¸n 30 3 -TiÒn göi t¹i c¸c NH 10 2 -TiÒn göi cã k× h¹n ng¾n 30 4 -Cho vay ng¾n h¹n 50 6 -TiÕt kiÖm ng¾n 60 5 Tµi s¶n kÐm nh¹y c¶m 120 7 Nguån kÐm nh¹y c¶m 80 6 HiÖn t¹i, chªnh lÖch thu chi tõ l·i cña ng©n hµng lµ : 20 x 4% +10 x 2% +50 x 6% +120 x7% - 30 x3% -30 x4%- 60 x5% -80 x 6% = 2,5 Chªnh lÖch l·i suÊt cña ng©n hµng lµ : 2,5 x100 =1,25% 200 khi l·i suÊt t¨ng cïng møc ®é, do khe hë l·i suÊt ©m, thu nhËp tõ l·i sÏ gi¶m. Song nÕu møc l·i suÊt thay ®æi kh«ng gièng nhau th× tæn thÊt cã thÓ rÊt lín,hoÆc ngîc l¹i ng©n hµng cã thÓ ®îc lîi. Gi¶ sö l·i suÊt thÞ trêng dù tÝnh thay ®æi nh sau : +Chøng kho¸n ng¾n h¹n t¨ng thªm 0.3%; +TiÒn göi t¹i c¸c ng©n hµng t¨ng thªm 0,2%; +Cho vay ng¾n h¹n t¨ng thªm 0,8%; +T^iÒn göi thanh to¸n t¨ng thªm 0,3%; +TiÒn göi cã k× h¹n ng¾n t¨ng thªm 0,6%; +TiÒn göi tiÕt kiÖm ng¾n t¨ng thªm 0,9%; VËy chªnh lÖch thu chi tõ l·i dù tÝnh trong k× tíi cña ng©n hµng lµ : 20 x4,3% +10 x 2,2% +50 x6,8% +120 x 7% -30 x3,3% -30 x4,6% -60 x 5,9% -80 x 6% =2,17 Chªnh lÖch l·i suÊt dù tÝnh cña ng©n hµng lµ : 2,17 x100 =1,085% 200 (§Ó ®¬ngi¶n trong tÝnh to¸n,gi¶ sö qui m«, cÊu tróc cña tµi s¶n kh«ng ®æi ). 3.3.2 Møc ®é nh¹y c¶m l·i suÊt -K× h¹n nguån vµ tµi s¶n quyÕt ®Þnh ®é lín cña khe hë l·i suÊt. §Ó ®¬n gi¶n, ta gi¶ ®Þnh c¸c tµi s¶n vµ nguån ng¾n h¹n ( tõ 12 th¸ng tröo xuèng ) lµ nh¹y c¶m l·i suÊt ( møc ddé nh¹y c¶m nh nhau ). Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ c¸ck× h¹n kh¸c nhau sÏ cã møc nh¹y c¶m l·i suÊt kh¸c nhau. TiÒn göi t¹i ng©n hµng Nhµ níc, tiÒn göi thanh to¸n lµ t× s¶n vµ nguån cã møc ®é nh¹y c¶m lín nhÊt.TiÒn göi tiÕtkiÖm 9 th¸ng ( sau 9 th¸ng míi ®Æt gi¸ l¹i ) cã møc ®é nh¹y c¶m thÊp h¬n tiÒn tiÕt kiÖm lo¹i 12 th¸ng . Nguån 12 th¸ng cã thÓ chuyÓn thµnh tµi s¶n k× h¹n 2 th¸ng vµ 24 th¸ng ®Ó t¹o ra khe hë l·i suÊt b»ng kh«ng. Khil·i suÊt thay ®æi trong mét kho¶ng thêigian dù tÝnh,tû lÖ c¸c tµi s¶n vµ ngußn nh¹y c¶m ®îc ®Æt gi¸ l¹i còng kh¸c nhau. VÝ dô, khi l·i suÊt t¨ng, 100%tiÒn göi thanh to¸n®îcchuyÓn sang l·i suÊt míi chØ trong vßng mét ngµy, trong khi®ã chØ mét phÇn tiÒn göi 3 th¸ng ®îc chuyÓn sang l·i suÊt míi trong vßng mét th¸ng… Do vËy, nhµ qu¶n lÝ cÇn kÕt hîp qui m« vµ k× h¹n c¸ biÖtcña tõng l×a tµi s¶n vµ nguån ®Ó tÝnh k× hanh trung b×nh cña tµi s¶n vµ nguån, nghiªncøu møc®é nh¹y c¶m cña chóng ®èi víi l·i suÊt. -Nguån vµ tµi s¶n cã k× h¹n trªn 1 n¨m víi l·i suÊt cè ®Þnh ®îc coi lµ kÐm nh¹y c¶m víi l·i suÊt. Song møc ssé nh¹y c¶m cña mçi lo¹i còng kh¸c nhauvµ ®Òu t¸c ®ängtíikhe hë l¸iuÊt. -Mét nguån huy ®éng 3 n¨m ®Ó cho vay 3 n¨m víi l·i suÊt cè ®Þnh th× kh«ng cã rñi ro l·i suÊt . Ty nhiªn, trªn thùctÕ, nhiÒu doanh nghiÖp vay lín cã quyÒnthay l·i suÊt khi l·i suÊt trªn thØtêng gi¶m. C¸c doanh nghiÖp nµy cãthÓ tr¶ tríc h¹n,vay ng©n hµng kh¸c ®Ó tr¶, tho¶ thuËn l¹i víi ng©n hµng ®Ó gi¶m l·i suÊt ghØtong hîp ®ång… Khi t×nh tr¹ng chovay trë nªnkhã kh© n, c¸c ng©n hµng buéc ph¶i chÊp nhËn yªu cÇu cñakh¸ch . Thùc tÕ nµy t¹o ra tæn thÊtcho ng©n hµng. 4.Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh rñi ro l·i suÊt 4.1. Ph©n tÝch kho¶ng c¸ch: Ph©n tÝch kho¶ng c¸ch lµ chªnh lÖch gi÷a tæng sè tµi s¶n cã lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt vf tæng sè tµi s¶n nî lo¹i nh¹y c¶m víi laÜ suÊt. Ch¼ng h¹n, nh×n vµo b¶ng c©n®èi tµi s¶n cña ng©n hµng th¬ng m¹i nh thÝ dô trªn ta cã kho¶ng c¸ch lµ 30-50+-20. B»ng c¸ch nh©n kho¶ng víi thay ®æi l·i suÊt, chóng ta cã kkÕt qu¶ ®èi víi lîi nhuËn cña ng©n hµng : khi l·i su©tsuaats t¨ng 5%l¬Þi nhuËn ng©n hµng thay ®æi –5% x(-20)=-1 triÖu ®ång; khi l·i suÊt gi¶m 5% , lîi nhuËn ng©n hµng thay ®æi -5%x (-20)=+1 triÖu ®ång. ThuËn l lîi cña ph¬ng ph¸p nµy lµ rÊt ®¬n gi¶n , chóng ta dÔ dµng thÊy ®ícmøc ®é ruiro cña ng©n hµng tríc rñi ro l·i suÊt. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ ta thÊy kho«ng ph¶i tÊt c¶ tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî cña ng©n hµng cã cïng mét kú h¹n thanh to¸n. Bëi v× dotÝnh chÊt ho¹t ®éng cña ng©n hµng lµ gÆp nhiÒu rñi ro nªnng©n hµng ph¶i ®a d¹ng ho¸ nhngx kho¶n môc tµi s¶n cã, ®ång thêi còng do viÖc huy ®oäng vèn cña ng©n hµng thêng mang tÝnh bÞ ®éng nªnnh÷ng kho¶n môc tµi cã vµ tµi s¶n nî cã cïng kú h¹n thanh to¸n. Nh vËy ®Ó lîng ®Þnh mét c¸ch chÝnh x¸c hon rñi ro l·i suÊt th× ta sö dngj ph¬ng ph¸p gäi lµ ph©n tÝch kho¶ng thêi gian tån t¹i 4.2Ph©n tÝch kho¶ng thêi gian tån t¹i Ph©n tÝch kho¶ng thêi gian tån t¹i d¹ trªn kh¸i niÖm vÒ kho¶ng thêi gian tån t¹i cña Macaulay, nã lîng ®Þnh kho¶ng thêi gian sèng trung b×nh cña ®ång tiÒn thanh to¸n cña mét chøng kho¸n . VÒ mÆt ®¹i sè häc, kho¶ng thêi gian tån t¹i cña Macaulay ®îc ®Þnh nghÜa lµ : N D=  x Cp /(1  i )   1 N CP /(1  i )    1 Trong ®ã T= thêi gian tÝnh ®Õn lóc viÖc thanh to¸n tiÒn mÆt ®îc thùc hiÖn. CP = thanh to¸n tiÒn mÆt ( l·i = gèc ) t¹i thêi ®iÓm Ti = l·i suÊt; N = thêi gian ®Õn khi m·n h¹nh cña chøng kho¸n nµy : Kho¶ng thêi gian tån t¹i lµ mét kh¸i niÖm rÊt h÷u Ých v× nã mang l¹i mét xÊp xØ tèt tÝnh nh¹y c¶m cña gi¸ trÞ thÞ trêng cña mét chøng kho¸n ®è víi mét thay ®æi vÒ l·i suÊt cña nãl. Thay ®æi tÝnh b»ng phÇn tr¨m vÒ gi¸ trÞthÞ trêng cña chøng kho¸n thay ®æi phÇn tr¨m vÒ l·i suÊt kho¶ng thêi gian tån t¶itong n¨m . Sù ph©n tÝch kho¶ng thêi giantån tµi kiªn quan ®Õn viÕco s¸nh kho¶ng thêi gian tån t¹i trung binhf cña nh÷ng tµi si¶n nî cña ng©n hµng ®ã Quany l·i víi b¶ng c©n ®èi ta× s¶n cña ng©ng hµng th¬ng m¹i A, gi¶ sö kho¶ng thêi giantån tÞa dèi tµi s¶n cña ng©n hµng th¬ng m¹i A , gi¶ sö kho¶ng thêi gian tån t¹i trung b×nh cña nh÷ng tµi s¶n cñanã lµ 6 n¨m, (Tøc lµ thêi tian sonãng trungb×nh cña dong thanh to¸n lµ 6 n¨m _ khong¶ thêi gian tån t¹i trung b×nh cña nh÷ng tµi s¶n nî cña nã lµ 3 n¨m . khi l·i suÊt t¨ng 5% , gi¸ trÞ thÞ tr¬ng cña nh÷ng tµi s¶n cã cña nã gi¶m ®i 5% 6=30%, trong khi ®ã gi¸ trÞ thØtêng cña nh÷nh tµi s¶n nî cña nã gi¶m ®i 5%*3=15%. KÕt qu¶ lµ gi¸ trÞ rßng ( gi¸ trÞ thÞ tr¬ng cña nh÷ng tµi s¶n cã trõ ®Þ tµi s¶n nîtµi s¶n nî )®· gi¶m (30%15%=15%)cña tæng gi¸ trÞ tµi s¶n cè ban ®Çu . kÕt qu¶ nµy còng cã thÓ ®îc tÝnh trùc tiÕp h¬n nh lµ : [ -thay ®æi %vÒ l·i suÊt ]*[kháng thêi gian tån t¹i cña c¸c t×a s¶n cã trõ ®i khong¶ thêi gian tån t×a cua rc¸c tµi s¶n nî ] tøc lµ -15% =-5% (6-3). T¬ng tù khi l·i suÊt gi¶m 5% sÏ lµm t¨ng gÝ trÞ rßng cña ng©n hµng lªn 15% tæng gi¸ trÞ t×a s¶n cã [-(5%)*(6-3)=15%]. 5 M« h×nh ®o lêng rñi ro l·i suÊt 5.1M« h×nh kú h¹n ®Õn h¹n VÝ dô vÒ m« h×nh kú h¹n ®Õn h¹n Gi¶ sö ng©n hµng gi÷ mét tr¸i phiÕu kú h¹n ®Õn h¹n lµ mét n¨m, møc lîi tøc kh«ng ®æi lµ 10% n¨m (C), mÖnh gi¸ tr¸i phiÕu ®îc thanh to¸n khi ®Õn h¹n lµ 100 USA (F), møc l·i suÊt ®Õn h¹n mét n¨m hiÖn hµnh cña thÞ trêng lµ 10% n¨m (R), gi¸ tr¸i phiÕu lµ PB. P1B = F + C/(1+R) = (100 + 10% x 100)/ (1+10%) = 100 Khi l·i suÊt thÞ trêng t¨ng ngay lËp tøc tõ 10% ®Õn 11, gi¸ thÞ trêng cña tr¸i phiÕu gi¶m. P1B = F + C/(1+R) = (100 + 10% x 100)/(1+11%) = 99,1 VËy ng©n hµng ph¶i chÞu tæn thÊt tµi s¶n lµ 0,9 USD trªn 100USD gi¸ trÞ ghi sæ. Gäi AP1 lµ tØ lÖ % tæn thÊt tµi s¶n. AP1 = 99,1 - 100 = - 0,9% AP1/AR = -0,9%/0,01 = -0,9 < 0 Khi l·i suÊt thÞ trêng t¨ng th× gi¸ trÞ cña chøng kho¸n cã thu nhËp cè ®Þnh gi¶m. NÕu tr¸i phiÕu cã kú h¹n ®Õn kú 2 n¨m, c¸c yÕu tè kh¸c nh trªn. Tríc khi l·i suÊt thÞ trêng t¨ng: P2B = 10% x 100/(1+10%)1 + 100 (1+10%)/ (1+11%)2 = 98,28 Khi l·i suÊt thÞ trêng t¨ng ngay lËp tøc tõ 10% lªn 11% P2B = 10% x 100/(1+11%)1 + 100 (1+11%)/ (1+10%)2 = 100 AP2 =98,29 - 100 = 1,71% AP2 - AP1 = -1,71% - (-0,9%) = -0,81% Møc gi¶m gi¸ cña tr¸i phiÕu cã kú h¹n 2 n¨m nhiÒu h¬n lµ tr¸i phiÕu cã kú h¹n 1 n¨m. T¬ng tù ®èi víi tr¸i phiÕu cã kú h¹n 3 n¨m, khi l·i suÊt thÞ trêng t¨ng tõ 10% lªn 11%, gi¸ cña nã sÏ gi¶m -2,24% vµ do ®ã: AP3 - AP2 = 2,24% - (-1,71%) = -0,73% -0,73%) < -0,81% NÕu kú h¹n cña tµi s¶n cµng dµi th× møc ®é thiÖt h¹i tµi s¶n tuyÖt ®èi t¨ng lªn, nhng tØ lÖ % thiÖt h¹i gi¶m dÇn. M« h×nh kú h¹n ®Õn h¹n ®èi víi mét danh môc tµi s¶n Víi kÕt luËn trªn chóng ta më réng m« h×nh kú h¹n ®Õn h¹n ®èi víi mét danh môc tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî. Gäi M A lµ kú h¹n ®Õn h¹n trung b×nh cña danh môc tµi s¶n cã, ML lµ kú h¹n ®Õn h¹n trung b×nh cña danh môc tµi s¶n nî, ta cã: MA = WA1MA1 + WA2MA2 + WA3MA3 + ... + WAnMAn ML = WL1ML1 + WL2ML2 + WL3ML3 + ... + WLnMLn Trong ®ã WAj lµ tû träng cña tµi s¶n cã j, gi¸ trÞ tµi s¶n tÝnh theo gi¸ trÞ thÞ trêng (kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ ghi sæ), vµ ta cã: n W AJ 1 LJ 1 j 1 n W j 1 WLJ lµ tØ träng cña tµi s¶n nî, ®îc biÓu thÞ b»ng gi¸ trÞ thÞ trêng, vµ: ¶nh hëng cña l·i xuÊt lªn b¶ng c©n ®èi tµi s¶n lµ phô thuéc vµo: + Møc ®é chªnh lÖch MA - ML + TÝnh chÊt cña MA - ML lµ lín h¬n, b»ng hoÆc nhá h¬n 0. 5.2. M« h×nh thêi lîng (thiÕu) VÝ dô m« h×nh thêi lîng Chóng ta vÉn xem xÐt vÝ dô nh trªn. CF (Cash Flow) lµ lîng tiÒn thu vÒ tõ kho¶n tÝn dông. Luång tiÒn cña kho¶n tÝn dông 1 n¨m. 1/2 n¨m 1 n¨m CF1/2 = 57,5 triÖu CF1 = 53,75 triÖu §Ó cã thÓ tÝnh thêi lîng (durasion) c¶ 2 luång tiÒn CF1/2 vµ CF1 ta ph¶i quy gi¸ trÞ cña chóng vÒ cïng 1 thêi ®iÓm, ®ã lµ thêi ®iÓm 0, ta cã: CF12 = 57,5 PV1/2 = 57,5/(1+ 15% x 1/2)1 = 53,49 tr CF1 = 53,75 PV1 = 53,75/(1+ 15% x 1/2)1 = 46,51 tr PV1/2 + PV1 = 100 triÖu §Ó tÝnh ®îc thêi lîng cña 2 luång tiÒn nµy, ta tÝnh gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña luång tiÒn, tû träng gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña CF1/2 t¹i thêi ®iÓm t = 1/2 n¨m vµ CF1 t¹i thêi ®iÓm t = 1 n¨m. Gäi X lµ tØ träng X1/2 = PV1/2/(PV1/2 + PV1) = 53,49/100 = 53,49% X1 = PV1/(PV1/2 + PV1) = 46,51/100 = 46,51% X1/2 + X = 1 Thêi lîng D cña kho¶n tÝn dông DL = 1/2 * X1/2 * X1 = 1/2 * 0,5349 + 1 * 0,4651 = 0,7326 n¨m Nh vËy trong khi kú h¹n cña kho¶n tÝn dông lµ 1 n¨m th× thêi lîng cña nã chØ lµ 0,7326 n¨m. TT 1 2 3 4 5 TÝnh thêi lîng cña chøng chØ tiÒn göi cã kú h¹n 1 n¨m. Gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña CF1 lµ PV1 = CF1/(1+15%) = 115/1,15 = 100 X1 = PV1 /PV1 = 1 DD = X1 * 1 = 1 n¨m M« h×nh thêi lîng ®èi víi mét danh môc tµi s¶n: DA = X1AD1A + X2AD2A + ... + XnADnA DL = X1LD1L + X2LD2L + ... + XnLDnL DA lµ thêi lîng cña toµn bé tµi s¶n cã DL lµ toµn bé tµi s¶n nî X1A + X2A + ... XnA = 1 X1L + X2L + ... XnL = 1 Xi biÓu thÞ tû träng. Di biÓu thÞ thêi lîng cña tµi s¶n mét trong tµi s¶n cã hoÆc tµi s¶n nî. 5.3 M« h×nh ®Þnh gi¸ l¹i Néi dung cña m« h×nh ®Þnh gi¸ l¹i lµ viÖc ph©n tÝch c¸clång tiªn dùa trªn nguyªn t¾c gi¸ trÞ ghiØ nh»m x¸c ®Þnh chªnh lÕch gi÷a l·i suÊt thu ®îc tõ t×a s¶n cã vµ l·i suÊt thanh to¸n chovèn huy ®éng sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh . §Ó sö dông m« h×nh nµy, tríc hÕt toµn tµi s¶n Cã vµ tµi s¶n Nî cña ng©n h¸ngÏ ®îc ph©n thµnh c¸c nhãm tµi s¶n nh¹y c¶m víi l·i suÊt theoc¸c møc kú h¹n, tÝnh trªnc¬ së thêi h¹n cßn l¹i cña tµi s¶n. C¬ së ph©nlo¹i dùa vµo møc ®é biÕn ®éng cña thu nhËp tõ l·i suÊt ( ®èi víi tµi s¶n cã ) vµ chi phÝ tr¶ l·i( ®èi víi tµi s¶n Nî ) khi l·i suÊt thØtêng cã sùthay ®æi. . HiÖnnay m« h×nh ®Þnh gi¸ l¹i ®ang ®îc ¸p dông ëe Mü, Quü dù tr÷ liªnbang Mü yªu cÇu c¸c ng©n hµng Mü ph¶i b¸p c¸o ®Þnh kú hµng quý chªnh lechcj g÷a tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nîtheoc¸c kú h¹n sau: 1. Kú h¹n ®Õn mét ngµy . 2. Tªn mét ngµy ®Õn 3 th¸ng. 3. Trªn 3 th¸ng ®Õn 6 th¸ng 4. Tren 6 th¸ng ®Õn 1 n¨m 5. Trªn mét n¨m ®Õn 5 n¨m 6. Trªn 5 n¨m Gi¶ sö t¹i mét ng©n hµng cña Mü cã c¬ cÊu tµi s¶n Cã vµ tµi s¶n Nî ®îc ph©n thµnh 5 nhãm theo kú h¹n nh sau: Kú h¹n Tµi s¶n Tµi s¶n Nî Chªnh lÖch Cã 1ngµy 30 40 -10 Trªn 1 ngµy ®Õn 90 ngµy 40 60 -20 Trªn 90 ngµy ®Õn 180ngµy 90 110 -20 Trªn 180ngµy ®Õn 360 ngµy 100 70 +30 Trªn 360ngµy ®Õn 5 n¨m 60 40 +20 Céng 320 320 0 Theo b¶ng trªn, chªnh lÖch cña nhãm tµi s¶n cã kú h¹n 1 ngµy lµ -10triÖu USD nªn nhãm tµi s¶n ®ã sÏ ®îc ®Þnh gi¸ lµi ngay trong khi l·i suÊt thay ®æi . Nh÷ng tµi s¶n ®îc ®Þnh gi¸ l¹i hµng ngµy thêng lµ nh÷ng kho¶n tiÒn göi vµ tiÒnvay trªn thÞ troõng liªn ng©n hµng. Trong trêng hîp trªn, nÕu l·i suÊt qua ®ªm t¨ng th× thu nhËp rßng tõ l·i suÊt dÏ gi¶mv×ng©n hµng cã tµi s¶n Nî nh¹y c¶m víi l·i suÊt lín h¬n tµi s¶n cã cã cïng kú h¹n mét ngµy . Nh vËy, cã thÓ x¸c ®Þnhmøc ®é gi¶m thu nhËp l·i rßng cña ng©n hµng khi l·i uÊt thay ®æi theom« h×nh ®Þnh gi¸ l¹i nh sau: NIIi = GAPi x  Ri GAPi =RSAi -RSLi Trong ®ã: NIIi : sù thay ®æi thu nhÈpßng tõ l·i suÊt cña nhãm ta× s¶n i Ri : Møc thay ®æi l·i suÊt cña nhãm i GAPi : Chªnh lÖch tµi s¶n Cã vµ tµi s¶n Nî cña nhãm i RSAi : Sè d tµi s¶n Cã nhãm i RSLi : Sè d tµi s¶n Nînhãm i Cã thÓ thÊy r»ng, ë ng©nhµng trªn, ®èi víi nhãm thø nhÊt ( i =1): GAP1=RSA1-RSL1=30 –40 =-10 NÕu l·i suÊt qua ®ªmt¨ng 1%th× møc thay ®æi thu nhËp rßng tõ l·i suÊt cña nhãm 1 trong métn¨m t¬isÏ lµ :  NII1 =(-10) x0,01 = -0,1( triÖu USD) Ng©n hµng cã thÓ tÝnh to¸n chªnh lÖch tµi s¶n Cã vµ tµi s¶n Nî nhµy c¶m víi l·i suÊt theoph¬ng ph¸p tÝch luü , ®îcøng dông phæ biÕn nhÊt lµ ®Õn 12 th¸ng. Theo vÝdj tõ b¶ng trªn th× chªnh lÖch tÝch luü ®Ðn 12 th¸ng cña ng©nhµng , tøc lµ chªnh lÖch tµi s¶n cã vµ tµi s¶n Nî nh¹y c¶m víi l·i suÊt trong kú h¹n 1 n¨m ®îc tÝnh nh sau : CGAP =(-10) +(-20) +(-20) +30 = -20 triÖu USD NÕu tû lÖ thay ®æil·i suÊt trung b×nh ®èi víi tµi s¶n Cã vµ tµi s¶n Nî (R ) lµ 1% th× m« h×nh ®Þnh gi¸ l¹i cho biÕtmøc thay ®æi thu nhËp l·i suÊt rßng trong n¨mtíi cña ng©n hµng trªnlµ : NII = CGAP x R = (-20) x 0,01 = -0,2tr USD Theo m« h×nh trªncã thÓ thÊy r»ng, khi tµi s¶n Cã vµ tµi s¶n Nî nh¹y c¶m víi l·i suÊt cña ng©n hµng coswj chªnh lÖch , ngan hµng lu«n ®øng tríc nguy c¬ rñi ro l·i suÊtm«ic khi l·i suÊt biÕn ®éng. ¶nh hëng cña sù thay ®æi l·i suÊt ®Õnthu nhËp rßng cña ng©n hµng ®îc tãm t¾t nh sau: GAP Sù thay ®æi l·i suÊt Sù thay ®æi thu nhËp rßng >0 T¨ng T¨ng >0 Gi¶m Gi¶m <0 T¨ng Gi¶m <0 Gi¶m Gi¶m Nh×n l¹i diÔn biÕn l·i suÊt trªn thÞ trêng ViÖt Nam trong n¨m 2001 võa qua cã thÓ thÊy l·i suÊt cã xu híng gi¶m xuèn , ®Æc biÖt lµ l·i suÊt ngo¹i tÖ ( l·i suÊt ®ång ®«la Mü ) . trong n¨m 2001 , c¸c NHTM ViÖt Nam ®· liªn tôn ®iÒu chØnh gi¶m l·i su¸t huy ®éng tiÕt kiÖm ®ång ®«la Mü , cã ng©n hµng ®iÒu chØn ®Õn chôc l©n, tõ møc l·i suÊt 5,5% / n¨m xuèn chØ cßn ,9% /n¨m ®èi víi lo¹i tiÒn göi 12 th¸ng . Trong t×nh h×nh nµy, nÕu ng©nhµng nµo huy ®éng tiÒn giövoÝ thêi h¹n dµi ( ch¶ng h¹n 5 n¨m ) mµ l¹i kh«ng sö dông hÕt ®Ó cho vay víi cïng thêi h¹n t¬ng xøng ( h×nh thµn chªnh lÖch d¬ng gia tµi s¶n cã ngo¹i tÖ vµ tµi s¶n Nî ngo¹i tÖ nh¹yc¶m víi l·i suÊt )th× ch¸c ch¾n ngan hµng ®ã sÏ g¸nh chÞu thiÖt h¹i. Nh vËy , trªn c¬ së dù b¸o sù biÕn ®éng l·i suÊt thÞ tr¬nf, c¸c ng©nhµng cã thÓ sö dông m« h×nh ®Þnhgi¸ l¹i®Ó x¸c ®Þnh møc ®é thÖt h¹i cña ng©n hµng tríc nh÷ng biÕn ®éng cña l·i suÊt, tõ ®ã thùc hiÖn c¸c biªn ph¸p phßng ngõa nh»m h¹n chÕthÊp nhÊt møc ®éthiÖt h¹i. Kinh nghiÖm tõ c¸cníc hco thÊy co thÓ sö dông nhiÒu c«ng cô kh¸cnhau ®Ó kiÓm so¸t rñi ro l·i suÊt, tõ nh÷ng c«ng cô®¬ngi¶n nh ¸p dông chÝnh s¸ch l·i suÊt cã®iÒu chØnh trong c¸c hîp ®ång tÝndông ddÕn nh÷ng c«ng cô phøc t¹p h¬n nh nghiÖpvôkú h¹n vÒ l·i suÊt ( Forward Rate agreement ),kú h¹n vÒ tiªn göi (Forward Deposit ),c¸chîp ®ång ho¸n ®æi l·i suÊt. §èi víi viÖc®o lêng rñi ro l·i suÊ, chóng ta cã thÓ ¸p dông m« h×nh ®Þnh gi¸ l¹i v× c«ng viÖctÝnho¸ncã thÓ ®îcthùc hiªn t¬ng ®èi ®on gi¶n , ty nhiªn ®Ó ¸p dông ®îc m« h×nh nµy trong c«ng t¸c quanr lý rñi rol·i suÊt t¹i c¸c NHTM ViÖt Nam th× tríc m¾t cÇn ph¶i gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò sau : -CÇn cã sù nhË thøc ®µy ®ñ vµ quant©m ®óng møc , toµn diÖn vÒ c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro l·i suÊt tronghÖthãng ng©nhµng , tõ NHNN lµ co quancã chøc n¨ngqu¶n lý Nhµ níc vÒho¹t ®éng ng©nhµng ®Õn c¸c NHTM vµ c¸c TCTD khacs. -CÇn thay ®æi ph¬ng ph¸pthèng kª t¹i c¸c NHTM ®Ó ng©n hµng cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc nhanh chãng th¬× h¹ncßn l¹i cña toµnbé tµi s¶n cã vµ t¸Øan Nî trªn b¶ng c©n®èi tµi s¶n cña ng©n hµng. -T¹ic¸c NHTMcÇn thiÐt lËp bé ph©n chuyªn tr¸ch vÒqu¶n lý rñi á l·i suÊt ®Ó thùc hiªnc¸c c«ng viÖc : dù b¸o thay ®æi l·i suÊt thi trêng, ®o lêng rñi ro l·i suÊt , nghiªncø c¸c c«ng cô phßng ngõa rñi ro vµ ®a ra c¸cyªu cÇu cô thÓ cho c¸cbé ph©n t¸c nghiÖpp trong ng©nhµng ®Ó thùc hiªniªn ph¸p phßng ngõa rui ro… -NHNNcÇn x©y dùng mét hÖ thèng chØ tiªu kiÓm tra vµ thùc hiªntét c«ng t¸c thanh tra gi¸m s¸t vÒ thùc tÕ qu¶n lý rñi ro l·i suÊt t¹i c¸c NHTM Ch¬ng 2: Mét sè rñi ro l·i suÊt c¬ b¶n trong hä¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam Nh chóng ta ®· biÕt, Ng©n hµng th¬ng m¹i lµ mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp , thùc hiÖn kinh doanh tiÒn tÖ vµ lam c¸c dÞch vô ng©n hµng, nªn gÆp kh¸ nhiÒu rñi ro. Mét trong sè c¸c rñi ro®ã lµ rñi á vÒ mÆt l·i suÊt. T×nh tr¹ng nµy ®ang næi lªn thêi gian qua khi chuyÓn sang thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt míi. Chóng ta cïng nhí l¹i, mét sù kiÖn quan träng trong ®iÒu hanh c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒntÖ ë níc ta tõ ®Çu n¨m 2002 ®Õn nay , ®ã lµ tõ ngµy 16-2002, ng©n hµng nhµ níc (NHNN) ViÖt Nam chÝnh thøc chuyÓn sang thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn trong ho¹t ®éng tÝn dông th¬ng m¹i b»ng ®ång ViÖt nam cña Tæ chøc tÝn dông ®èi víi kh¸ch hang. Tho c¬ chÕ ®iÒu hµng míi nµy, c¸c Tæ chøc tÝn dông ®îoc quyÒn chñ ®éng x¸c ®Þnh l·i suÊt cho vay néi tÖ §ång ViÖt Nam ( VND _ trªn c¬ sá cung cÇu vèn trªn thÞ trêng vµ møc ®é tÝn nhiÖm ®èi víi kh¸ch hµng vay vµ c¸c ph¸p nh©n vµ c¸c c¸ nh©n trong níc, níc ngoµi ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. Tuy nhiªn, hµng th¸ng NHNN vÉn tiÕp tôc c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n trªn c¬ së tham kh¶o møc l·i suÊt cho vay th¬ng m¹i ®èi víi kh¸ch hµng duy nhÊt cña nhãm c¸c tæchøc tÝn dông ( TCTD) ®îc lùa chän ®Ó c¸c TCTD tham kh¶o vµ ®Þnh híng l·i suÊt thÞ trîng. §ång thêi NHNN chñ ®éng¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®Ó kiÓm s¸t biÕn ®éng l·i suÊt thÞ trîng ®¶m b¶o yeeu cÇu vµ môc tiªu cña chÝnh s¸c tiÒn tÖ trong tõng thêi kú. Nh÷ng y viÖt cña c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thu©n ®· ®îc ®Ò cËp, ®ã lµ: -Gi¶m sù canthiÖp hµnh chÝnh vÒ l·i suÊt cña NHNN ®oãi ví c¸c TCTD, -Hä ®îc quyÒn chñ ®oäng quy ®Þnh l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt hy ®éng vèn, - Kh¸ch hµng vµ ng©n hµng th¬ng m¹i ( NHTM) chñ ®éng quy ®inh l·i suÊt huy ®éng voãn - Kh¸ch hµng vµ ng©n hµng th¬ng m¹i (NHTM ) chñ ®éng tho¶ thu©n víi nhau vÒ l·i suÊt cho vay, … Vµ thùc tÕ thÞ trêng tiÒn tÖ trong nh÷ng th¸ng qua ®· s«i ®éng h¼n lªn. Tuy nhiªn quan sts vÒ vËn hµnh l·i suÊt tõ th¸ng 6 ®Õn nay cã thÓ thÊy nh÷ng m©u thuÉn vÒ l·i su¸at vµ nh÷ng rñi ro vÒ l·i suÊt c¸c NHTM ®ang vµ sÏ ph¶i ®èi ®Çu nh sau: 1. MÊt kh¸ch hµng do l·i suÊt cho vay cao. Kh«ng cã NHTMhay TCTD nµo cho vay víi l·i uts díi 0,63%/th¸ng, cho dï ®ã lµ Ng©n hµng th¬ng m¹i nhµ níc ( NHTM NN) cho vay c¸c kh¸ch hµng tètnhÊt , møc l·i suÊt cho vay phæ biÕt trªn 0,75% / th¸ng , caonhÊt tíi 1.2%/th¸ng ( QTDND ) , l·i suÊt ®iÒu hoµ vèn trong heej thèng cña Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam tíi 0,72%/th¸ng, cho vay b×nh qu©n 0,95%/th¸ng : trong khi ®ã l·i suÊt c¬ b¶n doNHNN c«ng bè tong 4 th¸ng gÇn ®ay vÉn gi÷ nguyªn lµ 0,62%/th¸ng. Mµ theo qu ®Þnh cña NHNN, l·i suÊt c¬ b¶n la l·i suÊt cho vay c¸c kh¸ch hµngtè nh¸t cñ nhiÒu NHTM ®îc lùa chän, trong ®ã co¸ tÊt c¶ c¸c NHTM NN. VËy th× thùc tÕ lµ l·i suÊt c¬ b¶n giê ®ay ®îc dùa trªn c¬ së g× ? Bªn c¹nh ®ã ,l·i suÊt huy ®éng vèn cña c¸c TCTDkú h¹n tõ 6 th¸ng trë lªn ®Òu vît trªn 0,65%/th¸ng l·i suÊt ph¸t hµnh tr¸i phiÕu kú h¹n trªn 12 th¸ng cña hÇu hÕt c¸c NHtM ®Òu lªn tíi 0,7%/th¸ng, vît rÊt xa l·i suÊt c¬ b¶n cña NHNN, cµng cho thÊy l·i suÊt c¬ b¶n do NHNN gê ®ay kh«ng cã ý nghÜa,rÊt h×nh thøc vµ kh«ng cã ý nghÜa kinh tÕ cña nã ? ViÖc “tôt hËu” cña møc l·i uts c¬ b¶n do NHNN c«ng bè hiÖn nay tronh ®iÒu kiªn c¸c NHTMthùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn , ®ã lf c¸c kh¸ch hµng lµm ¨n cã hiÖu qu¶, doanh nghiªp nhµ níc cã quy m« lín, dù ¸n kh¶ thi.. thêng ®ßi NHtM phØ cho vay víi l·i suÊt thÊp nh møc l·i suÊtc¬ b¶n cña NHNN c«ng bè. T×nh h×nh nµy g©y nhiÒu khã kh¨ncho NHTM tho¶ thuËn l·i suÊt cho vay víi kh¸ch hµng trong ®iÒu kiÖn chi phÝ huy ®éng vèn cao, c¹nh tranh thu hót kh¸ch hµngtruyÒnthèng rÊt s«i ®éng. 2. Chªnh lÖch l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt ®Çu vµo thÊp : C¸c NHTMNN nhÊt lµ Ng©nhµng ngo¹i th¬ng ViÖt Nam vµ Ng©n hµng c«ng th¬ng ViÖt Nam , tríc ®©y lu«n cã l·i suÊt huy ®éng vèn thÊp nhÊt do m¹ng líi réng ë ®« thÞ vµ cã uy tÝn, thêng xuyªn thõa vèn, b¸n bu«n vèn trªnthÞ trêng tiÒn tÖ, lu«n chiÕm u thÕ tróng thÇu khèi lîng tr¸i phiÕu khob¹c rÊt lín. Song tõ ®Çu th¸ng 8-2002, Ng©n hµng ngo¹i th¬ng ®· ph¶i t¨ngl·i suÊt huy ®éng vèn lªn 0,66% - 0,68% / th¸ng, ngang b»ng vµ thËm chÝ cao h¬n l·i suÊt cïng lo¹i cña mét sè NHTM kh¸c. Ng©n hµng c«ng th¬ng ViÖt Nam tõ ®Çu th¸ng 9-2002, tung ra mét chiÕn dÞch huy ®éng vèn b¨ng ph¸t hµnh tr¸i phiÕu víi l·i suÊt trªn8,0%/nam, kÌm víi khuyÕn m¹i b»ng vËt chÊt. Møc l·i suÊt huy ®éng vèn cña Ng©n hµng No $PTNT, Ng©n hµng §T – PTcòng t¨ng cao t¬ng tù ho¹c tang cao h¬n, cao nhÊt tíi 0,7 0,72% /th¸ng. L·i suÊt huy ®éng vèn cña NHTMnµy t¬ng ®¬ng hoÆc ngang b¨ng l·i suÊt cho vay cña NHTMkh¸c ? T×nh h×nh ®ã lµm cho c¸c NHTM cæ phÇn quy m« nhá ®µnh chÞu bã tay, kh«ng d¸m t¨m l·i suÊt vît tréi c¸c NHTM nµy v× hoÆc lµ sÏ bÞ thua lç, hoÆc lµ khoong cho vay ra ®îc víi l·i suÊt cao. L·i suÊt huy ®éng vèn caonh vËy, nhng l·i suÊt cho vay kh«ng t¨ng cao ®îc . Nh ®· nãi l·i suÊt cho vay b×nh qu©ncña c¸c NHtM kho¶ng 0.75% /th¸ng , phæ biÕn ë møc 0,85%/th¸ng, trong khi vèn hy ®éng ®îc cßn ph¶i trõ ®i tiÒn göi dù tr÷ b¾t buéc, dù phßng thanh to¸n , nªn l·i suÊt ®Çu vµo kh¸ cao, ®µnh r¨ng cã mét û lÖ nhÊt ®Þnh vèn huy ®éng ®îc cã l·i suÊt thÊp h¬n b×nh qu©n ho¸ ®îc l·i su¸at ®Çu vµo. M©u thuÉn nµy lµm cho kho¶n c¸ch chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt chovy vµ l·i suÊt ®Çu vao f rÊt thÊp. Theo nhiÒu tÝnh to¸n, chØ ®¹ut binh qu©n0,15% /th¸ng, thËmchÝ cã chi nh¸nh NHTM ßcn cã tû lÖ thÊp h¬n, trong khi møc cho phÐp cña Quèc héi tríc ®©y nhiÒu n¨m lµ 0,35% /th¸ng. Khaáng c¸ch chªnhlÖch thÊp nh vËy, g©y rñi ro løon,dÉn tíi thu nh©p cña c¸c NHTM thÊp. HËu qu¶ lµ tÝch luü thÊp,lµm yÕu ®i søc m¹nh tµi chÝnh ,l¬ng thÊp. C¸ biÖt cã mét sè chi nh¸nh cña mét NHTM NNl¬ng cña c¸n bé, nh©nviªnthÊp chØ t¬ng ®¬ng l¬ng cña c¬ quan hµnh chÝnh, do d¬n gi¸ tiÒn l¬ng theo ®Ò ¸n ®· duÖt ®îc hëng trªn c¬ soe lîi nhuËn. Kh«ng nh÷ng thÕ , ®Ó c¹nh tranh thu hót kh¸ch hµng tèt nhÊt, ®Æc biÑt lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc , cã NHTM NN®· h¹ thÊp l·i suÊt cho vay xuèng díi l·i suÊt huy ®éng vèn,chÊp nhËn thua lç ®Ó l«i kÐo kh¸ch hµng , nªn t×nh h×nh tµi chÝnh vµ thu nhËp cµng khã kh¨n h¬n. Cha hÕt, vÒ ký thuyÕt lµ nh vËy, nhng thùc tÕ cho vay ra cã thu ®îc ®ñ l·i thu kÞp thêi hay kh«ng míi lµ vÊn®Ò quan träng . Mét sè NHTMNN cã mét sè kho¶n cho vay rÊt lín ®ang ph¶i gi·n nî, ®iÒu chØnh kú h¹n nî, tiÒn gèc vµ l·i cha thu ®îc, c¸ biÖt cã kho¶n vay ®e do¹ rñi ro lín. Bèn chi nh¸nh NHTM ë tØnh An Giang ®ang cã tæn d nî h¬n 280 tû ®ång t¹i c«ng ty l¬ng thùc An giang. C«ng ty nµy ®ang bÞ khëi tè, phÇn lín sè nî nµy cã nguy c¬ bÞ mÊt tr¾ng. Hµng ngh×n tû ®ång d nî cña NHNo&PTNT ®èi víi hµng chôc nhµ m¸y mÝa ®êng , nhiÒu nhµ m¸y nµy ®ang tiÕp tôc thua lç. Hµngngh×n tû ®ång d nîcho vayt«n nÒn nhµ vµ lµm nhµ trªn cäc ë vïng ®ång b¨ng s«ng Cöu Long, cho vay kh¾c phôc v¬n b·o sè 5 –n¨m 1997, cho vay kh¾c phôc tiªn tai c¸c n¨m 1998-1999ë khu vùc miÒn Trung…. Còng ®ang cã nguy c¬ bÞ khª ®äng. Mét lo¹t dù ¸n ®· chovay cña c¸c NHTM NN kh¸c cung cha thu nî gèc vµ l·i ®îc , ®ang tiÒm Èn rñi ro. Do ®ã,t×nh h×nh tµi chÝnh cña nhiÒu NHTM l¹i cµng khÈn tr¬ng h¬n. 3. Rñi ro mua cao b¸n thÊp : huy ®éng vèn kú h¹n tõ 9 th¸ng trë lªn ®Òu víi l·i su©t tõ 7.0% /n¨m ®Õn 8,4% /n¨m, nhng mét sè NHTM vÉn ®Êu thÇu vµ tróng thÇu l·i suÊt tÝn phiÕu kho b¹c víi l·i suÊt 4,9% -5,1% /n¨m. T¹i sao hä chÊp nhËn lç nh×n thÊy tríc nh vËy ! §iÒu nµy hÇu nh chØ cã c¸ch gi¶i thÝch tõ nghiÖp vô qu¶n trÞ ®iÒu hµnh , r»ng ®ang tiÒm Èn rñi ro nguån vèn . Nªn tríc m¾t cÇn ph¶i phaan t¸n rñi ro µi s¶n cã , t¹o c«ng cô ®Ó s½n sµng tham gia nghiÖp vô thÞ trêng më khi thiÕu vèn kh¶ dông. Thùc tÕ ngay trong hai th¸ng 9 vµ 10 – 2002, mét sè NHTM ®· ph¶i ®em tÝn phiÕu khko b¹c cßn thêi h¹n giao dÞch trªn thÞ trêng më , b¸n cho NHNN lÊy tiÒn §ång , víi l·i suÊt 5,8% /n¨m. L¹i mét rñi ro kh¸c vÒ l·i suÊt : mua cao b¸n thÊp. 4. Huy ®éng vèn víi l·i suÊt cè ®Þnh , nhng cho vay theol·i suÊt th¶næi Nay do diÔn biÕn cña thÞ tr¬ng n¨m ngoµi dù ®o¸n còng g©y thua lç. Cã NHTMNN huy ®éng vèn tr¸i phiÕu ngo¹i tÖ ( USD), víi l·i suÊt trªn 5,0%/ n¨m, cam kÕt tr· l·i suÊt n¨mthø hai b»ng l·i suÊt tiÒn göitiÕt kiÖm caonhÊt, céng víi mét tû lÖ nµo ®ã, nhng kh«ng thÊp h¬nl·i suÊt n¨mthø nhÊt. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ hiÑn nay vÉn ph¶i tr¶ l·i trªn 5.0%/n¨m,trong khi ®ã l·i suaats cho vay chØ ®¹t kho¶ng 4.05/n¨m, cßn l·i suÊt huy ®éng USD cao nhÊt hiÖn nay chØ kho¶n 2,2%/ n¨m. §óng lµ thua lç tr«ng thÊt. §øng tríc t×nh h×nh trªn, míi ®©y, NHNN®· cã c¶nh b¸o c¸c NHTM vÒ c¹nh tranh l·i suÊt kh«ng lµnh m¹nh vµc¶nh b¸o vÒ viÖc tu©nthñ c¬ chÕ cho vay ; ®ång thêi thµn lËp mét sè ®oµn thanh tra ®Ó chÊn chØnhvÌ vÊn ®Ò nµy. Thùc tÕ còng r¸t ra bµi häc víi ph¬ng thøcc¹nh tranh “ cæ ®iÓn “ n©ng gi¸ t¨ng l·i suÊt huy ®éng vèn ®Ó thu hót tiÒn göi ; vµ gi¶mgi¸ - h¹ l·i suÊt chovay ®Î thu hót kh¸ch hµng, ®ªml¹i hiÑu qñ thÊp vµ lµm ¶nh hëng lîiÝch chung c¶ céng®æng NHTM, N©ng l·i suÊt huy ®äng vèn chØ cã t¸c dông nhÊt ®Þnh lµm dÞch chuyÓn vèn tiÒn göi tõ NHTM nµy, tõ tæ chøc trung gian tµi chÝnh nµy sang tæ chøc kh¸c mµ th«i, bëi v× thu nhËp cña ngêi d©n cha ®îc c¶i thiÖn nhiªu, nguån tiÒn nhµn rçi trong x· héi cã h¹n. Gi¶m l·i suÊt chovay kh«ng cã t¸c dông nhiÒu trong viÖc ®iÒu chØnh nhu cÇu vay vèn cña kh¸ch hangf. Giíi ng©n hµng quèc tÕ giê ®©y hÇunh kh«ng cßn ¸p dôngph¬ng thøc c¹nh tranh nµy. O níc ta, ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh , thêi gianqua c¸c NHTM ®· chó trängmë réng m¹ng líi ; thiÕt lËp thªm chi nh¸nh ë c¸c khu vùc tiÒm n¨ng. ChØ riªng ë TP Hå ChÝ Minh trong 10 th¸ng ®Çu n¨m 2002, c¸c NHTM ®· më thªm 20 chi nh¸nh trùc thuéc. §ång thêi c¸c NHTM ®Èy m¹nh trang bÞ c¬ së giao dÞch khang trang vµ hiÖn®¹i; ®a d¹ng ho¸ dÞch vô , nhÊt lµ më tµi kho¶n c¸ nh©n, lµm dÞch vô vhi tr¶ l¬ng qua ng©nhµng , dÞch vô thÎ thanh to¸n , dÞch vô ng©nquü, t¨ng thªm giê giao dÞch buæi tra, cuèi ngµy, lµm thªm ngµy lÔ vµ ngµy thø b¶y, t¨ng cêng tuyªn truyÒn vµ qu¶ng c¸o theoth«ng lÖ quèc tÕ lµmc¶i thiÖn bé m¹t vµ t¨ng danh tiÕng cña ng©nhµng , khuyÕn m¹i kh¸ch hµng ….§©y lµ xu h íng hîp quy luÊt vµ hîp víit×nh h×nh chung , tuy r¨ng hiÖuqu¶ cha nhiÒu, cÇn kiÓnt× vµ ®iÒu chØnh kü n¨ng cho s©u s¾c ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ h¬n. Bªnc¹nh ®ã bµi häc ®îc giíi ng©n hµng quèc tÕ rót ra lµ ph¶i thiÕt lËp hµng rµo kiÕm so¸t , che ch¾n rñi ro, thùc hiÖn nghiªm c¸c quy chÕ vµ quy tr×nh nghiÖp vô, triÖt ®Ó tiÕt kiªm chi phÝ hµnh chÝnh, gi¶mthiÓu nh÷ng cuéchäp hµn kÐm hiÖu qu¶, n©ngcao chÊt lîng nguån nh©nlùc. VÒ l©u dµi, c¸c NHTM cÇn cã chiÕn lîc thùc hiÖnbµi b¶nvµ khoa häc h¬nnghiÖp vô qu¶n tri ®iÒu hµn vèn kh¶ dungj vµ l·i suÊt.NHNN còng cÇn n©ng cao hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ c«ng tac thanh tra vÒ l·i suÊt. §ång thêi ph¸t huy vai trß HiÖp héi Ng©n hang trong h¬p t¸c vÒ l·i suÊt, cho vay , huy ®éng vèn gi÷a c¸c NHTM . Tríc m¾t,Ban®iÒu hanh Héi®ång nªntham mucho Thêng trøc Héi ®ång ra v¨nb¶n hay ký kÕt camkÕtgi÷a c¸c NHTMhéi viªnvÒ c¹nhtranh nãi chung vµc¹nh tranh vÒ l·i suÊt náiieng; tæ chøc sinh ho¹t chuyªn ®Ò vÒ vÊn ®Ò nµy. Rñi ro l·i suÊt g©y ra nhiÒu t¸c ®éng tiªu cùc tíi lîi nhuËn ng©n hµng .Mét vÝ dô râ nÐt nhÊt vÒ h÷ng thu lç nÆng nÒ g©y ra bëi rñi ro l·i suÊt lµ trêng hîpng©nhµng First Banhk System Inc ß Minneapolis. C¸c nhµ qu¶n lý First Bank dù ®o¸n l·i suÊt gi¶m vµo cuèi thËp kû 80 nªn ®· mua mét lîng tr¸i phiÕu chÝnh phñ lín ®Õn bÊt ngê. Kh«ng may, gi¸ tr¸i phiÕu gi¶m m¹nh dol·i suÊt t¨ng, Tirst Bank c«ng bèkho¶n lç 500USD triÖu vµ buéc ph¶i b¸n toµnhµ trô sá chÝnh cña ng©nhµng nµy. §Ó h¹n chÕ tíi møc tèi ®a mäi ¶nh hëng xÊu cña sù biÕn ®éng l·i suÊt ®Õn thu nhËp cña ng©n hµng, ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p phßng ngõa ®îc ®a ra. Sau ®©y lµ mét sè biÖn ph¸p phßng ngõa rñi ro l·i suÊt c¬ b¶n mµ ®îc c¸c ng©n hµng sö dông. Ch¬ng 3: C¸cbiªn ph¸p phßng ngõa rñi ro l·i suÊt 1. Phßng ngõa l·i suÊt b»ng c¸c m« h×nh ®o ®é rñi ro l·i suÊt 1.1 M« h×nh kú h¹n ®Õn h¹n Tõ m« h×nh kú h¹n ®Õn chóng ta cã thÓ thÊy mét ph¬ng ph¸p phßng ngõa rñi ro l·i suÊt h÷u hiÖu lµ lµm cho tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî cã nhiÒu u ®iÓm nhng kh«ng ph¶i lóc nµo còng b¶o vÖ ®îc ng©n hµng tríc rñi ro l·i suÊt. ThËt vËy ®Ó phßng ngõa rñi ro l·i suÊt mét c¸ch triÖt ®Ó ng©n hµng ph¶i tÝnh tíi: + Thêi lîng (duration) cña luång tiÒn thuéc tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî h¬n lµ sö dông kú h¹n trung b×nh cña tµi s¶n nî vµ tµi s¶n cã. + TØ lÖ vèn huy ®éng (tµi s¶n nî lµ bao nhiªu) VÝ dô sau nµy sÏ cho chóng ta thÊy ngay c¶ trong trêng hîp ng©n hµng c©n xøng kú h¹n ®Õn h¹n cña tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî th× tiÒm Èn rñi ro l·i suÊt vÉn xuÊt hiÖn. Gi¶ sö ng©n hµng huy ®éng vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh chøng chØ tiÒn göi víi mÖnh gi¸ 100 triÖu ®ång kú h¹n 1 n¨m, l·i suÊt ®¬n 15%. NghÜa lµ khi ®Õn h¹n ng©n hµng sÏ thanh to¸n cho ngêi göi tiÒn c¶ gèc lÉn l·i lµ 115 triÖu ®ång. 0 _____________________________________________ 1 n¨m vay 100tr tr¶ gèc vµ l·i 115 tr Gi¶ sö ng©n hµng dïng vèn huy ®éng cho mét c«ng ty vay víi møc l·i suÊt 15% víi ®iÒu kiÖn gèc ®îc thanh to¸n mét nöa sau 6 th¸ng, phÇn cßn l¹i ®îc thanh to¸n vµo thêi ®iÓm ®Õn h¹n. Trong trêng hîp nµy kú h¹n ®Õn h¹n cña kho¶n tÝn dông nµy b»ng víi kú h¹n ®Õn h¹n cña vèn huy ®éng lµ 1 n¨m. Chóng ta cã thÓ m« t¶ nh sau: 6 th¸ng _______________________________________________________________ 0 1 n¨m vay 100 tr thu vÒ 57,5 tr thu gèc 50 tr (50+100 x 1/2 x 15% = 57,5) thu l·i 50 x 1/2 x 15% = 3,75tr thu gèc 57,5 triÖu. l·i t¸i ®Çu t qua 6 th¸ng = 4,3125 triÖu. VËy thêi ®iÓm cuèi n¨m ng©n hµng thu vÒ lµ: 50 + 3,756 + 57,5 + 4,3125 + 115,615 Gi¶ sö 6 th¸ng cuèi n¨m l·i suÊt gi¶m xuèng lµ 12% kho¶ng 57,5 triÖu ®em ®Çu t 6 th¸ng cuèi n¨m chØ mang l¹i lµ 57,5 x 1/2 x 12% = 3,45 triÖu ®ång. VËy tæng doanh thu cuèi n¨m 114,70 triÖu ®ång ng©n hµng lç 0,3 triÖu ®ång ®æi ngay c¶ trong trêng hîp kú h¹n cña tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî lµ c©n xøng víi nhau MA = ML = 1 n¨m. MÆc dï c¸c kú h¹n ®· c©n xøng víi nhau nhng thùc chÊt luång tiÒn tÝn dông ®îc thu håi sím h¬n so víi thêi h¹n cña tiÒn göi cho toµn bé luång tiÒn chØ xuÊt hiÖn vµo thêi ®iÓm cuèi n¨m. Nh vËy chØ trong trêng hîp thêi lîng cña tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî c©n xøng víi nhau th× ng©n hµng míi cã thÓ phßng ngõa rñi ro l·i suÊt mét c¸ch triÖt ®Ó. 1.2M« h×nh thêi lîng: 1.3M« h×nh ®Þnh gi¸ l¹i 2. sö dông c¸c nghiÖp vô nh»m h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt 2.1 Hîp ®ång tµi chÝnh t¬ng lai: Ngêi ta sö dông thÞ trêng tµi chÝnh t¬ng lai ®Ó dÞch chuyÓn rñi ro l·i suÊt tõ nhµ ®Çu t kh«ng a thÝch rñi ro, ch¼ng h¹n c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i sang nhµ ®Çu c¬ -nh÷ng ngêi s½n sµng chÊp nhËn vµ hy väng kiÕm ®îc lîi nhuËn tõ chÝnh nh÷ng rñi ro nµy. H¬p ®ång t¬ng lai ®îc giao dÞch t¹i c¸c sá giao dÞch chÝnh thøc ( vÝ dô, Héi ®ång mËu dÞch Chicago, Së th¬ng m¹i Chicago hay së giao dÞch c¸c hîp ®ång t¬ng lai London) . §©y lµ n¬i mµ c¸c nhµ m«i gíi thùc hiÖn nh÷ng lÖnh nh©n ®îctõ c«ng chóng ®Ó mua hay b¸n hîp ®ång ë møc gi¸ tèt nhÊt. Khi mét ng©n hµng liªn l¸c víi nhµ m«i giíi ë Së giao dÞch vµ ®Ò nghÞ b¸n hîp ®ång t¬ng lai (vÝ dô, ng©n hµng muèn t¹o ra thÕ ®o¶n “ go short”trong t¬ng lai, ®iÒu nµy cã nghÜa r»ng ng©n hµng cam kÕt giao chøng kho¸n cho ngêi mua thoe hîp ®ång víi møc gi¸ ®Þnh tríc vµo mét ngµy x¸c ®Þnh trong t¬ng lai. Ngîc l¹i, mét ng©n hµng cã thÓ gia nhËp vµo thÞ trêng t¬ng lai víi t c¸ch ngêi mua hîp ®ång (ng©nhµng muèn t¹othÕ trêng “go long” trong t¬ng lai), cam kÕt nh©n chøng kho¸n vµ thanh to¸n chohîp ®ång t¹i ngµy m·n h¹n th«ng qua tæ chøc thanh to¸n bï trõ. NghiÖp vô phßg chãhg rui ro l·i suÊt trong t¬nglai nh×n chung ®ßi hái ng©n hµng ph¶i thiÕt lËp vÞ thÕ trenthÞ trêng t¬ng lai ®èi nghichj víi vÞ thÕ hiÖn thêi trªnthÞ trêng gioa ngay. Bëi v©y, mét ng©nhµng cã kÕ ho¹ch mua tr¸i phiÕu “t¹o thÕ trêng “ trªn thÞ trêng giao ngay cã thÓ b¶o vÖ ®îc gi¸ tri cña nh÷ng tr¸i phiÕu nµy b»ng viÖc ký hîp ®oßng b¸n tr¸i phiÕu trªn thÞ trêng t¬ng lai “ t¹o thÕ ®o¶n ‘. NÕu ngay sau ®ã, gi¸ tr¸i phiÕu gi¶m trªn thÞ tr êng giao ngay, th× sÏ cã mét kho¶n lîi nhu©n bï ®¾p xuÊt hiÖn tõ thÞ trêng t¬ng lai vµ ®iÒu nµy gióp ng©nhµng tèi thiÓu ho¸ tæn thÊt g©y ra bëi biÕn ®éng trong l·i suÊt. 2.1.1NghiÖp vô phßng chèng thÕ ®o¶n: Gi¶ sö ,l·i suÊt trªnthØtêng ®îcdù tÝnh srx t¨ng lªn , lµm t¨ng chi phÝ huy ®éng tiªn göi hay chi phÝ vayvèn trªnthÞ trêng tiÒn tÖ cña mét ng©n hµng vµ ®ång thêi sÏ lµm gi¶m gi¸ tri c¸c tr¸i phiÕu hay c¸c kho¶n cho vay l·i suÊt cè ®Þnh mµ ng©n hµng hiªn cã hay dù ®Þnh mua. Trong trêng hîp nay, nghiÖp vô phßng chèng thÕ do¶n cã thÓ ®îc sö dông. Nhµ qu¶n lý ng©n hµng sÏ tham gia hîp ®ång t¬ng l¹i b¸n chøng kho¸n (tøc lµ cho phÐp ng©n hµng b¸n chøng kho¸n )vµo kho¶ng thêi giankhi nh÷ng kho¶n tiªn göi míi xuÊt hiªn, c¸c kho¶n vay l·i suÊt cè ®Þnh®îc thùc hiªn hay khi quy m« danh môc ®Çu t cña ng©n hµng t¨ng thªm. NÕu l·i suÊt thÞ trêng t¨ng m¹nh, chi