Tài liệu Rèn kĩ năng viết văn hay cho học sinh lớp 5

A. PHẦN MỞ ĐẦU I. LÝ do chän ®Ò tµi TËp lµm v¨n lµ mét ph©n m«n v« cïng quan träng trong nhµ tr−¬ng tiÓu häc. Trong toµn bé ch−¬ng tr×nh tiÕng ViÖt ë tiÓu häc th× tËp lµm v¨n cã thÓ coilµ ph©n m«n tæng hîp cña c¸c ph©n m«n cßn l¹i. §Ó viÕt ®−îc mét bµi v¨n hay ®ßi hái häc sinh vËn dông mét c¸ch linh ho¹t vµ s¸ng tËãcc kiÕn thøc liªn quan. Tèi thiÓu c¸c em ph¶i biÕt quan s¸t, viÕt c©u ®óng ng÷ ph¸p, dung tõ chÝnh x¸c…ngoµi ra c¸c em ph¶I vËn dông kiÕn thøc ë c¸c bé m«n kh¸cv× c¸c kiÕn thóc liªn quan nay sÏ gióp häc sinh co ®ñ t− liÖu ®Î viÕt v¨n vµ sö dông ng«n ng÷ thÕ nµo ®Ó tr×nh bµy suy nghÜ cña m×nh mét c¸ch m¹ch l¹c, râ rµng, s¸ng sña vµ hÊp dÉn. Quan träng n÷a ®ã lµ søc truyÒn c¶m. muèn vËy, c¸c em cÇn rÌn luyÖn cho m×nh n¨ng lùc quan s¸t, n¨ng lùc c¶m thô, n¨ng lùc t−ëng t−îng,liªn t−ëng, n¨ng lùc ph©n tÝch tæng hîp vµ kh¶ n¨ng biÓu ®¹t, bè côc mét c¸ch hîp lÝ. ®Æc biÖt, häc sinh ph¶i cã vèn tõ phong phó kh¶ n¨ng sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt thµnh th¹o. Cã nh− thÕ th× trong khi häc m«n tËp lµm v¨n c¸c em míi viÕt ®−îc nh÷ng bµi v¨n hay, cã gi¸ trÞ gîi c¶m, thu hót ng−êi ®äc, ng−êi nghe. Tuy nhiªn , trong thùc tÕ gi¶ng d¹y t«i thÊy phÇn lín häc sinh viÕt v¨n ch−a hay, ®Æc biÖt lµ thÓ lo¹i v¨n t¶ ng−êi. §Æc ®iÓm chung næi bËt trong c¸c bµi lµm cña häc sinh: bµi t¶ ng−êi cña c¸c em chØ t¶ ®−îc vµi nÐt chÝnh, c©u tõ dïng ch−a hay, bµi lµm ch−a ch¾t läc ®−îc nh÷ng nÐt ®Æc s¾c, ch−a cã sù truyÒn c¶m T×m hiÓu t×nh h×nh häc tËp cña häc sinh, t«i nhËn thÊy nguyªn nh©n dÉn ®Õn kÕt qu¶ häc tËp m«n tËp lµm v¨n cña häc sinh ch−a cao chñ yÕu lµ: -M«n tËp lµm v¨n lµ mét m«n häc khã, bµi tËp lµm v¨n cña häc sinh lµ toµn bé kiÕn thøc tæng hîp tõ c¸c ph©n m«n: tËp ®äc, luyÖn tõ vµ c©u,…céng víi n¨ng lùcc¶m thô cña häc sinh. - §íi víi häc sinh tiÓu häc, c¸c em míi chØ cã nhËn thøc b»ng trùc quan, cã ãc quan s¸t song kh¶ n¨ng tæng hîp ph©n tÝch cßn h¹n chÕ. -Vèn tõ ng÷ cña häc sinh ch−a phong phó, c¸ch dïng tõ ch−a ch¾t läc. -Kh¶ n¨ng sö dông c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt rÊt h¹n chÕ. VÒ phÝa gi¸o viªn, ®a sè gi¸o viªn ®· cã ý thøc trau dåi, tÝch lòy kinh nghiÖm, gi¶ng d¹y nhiÖt t×nh, so¹n ®ñ , ®óng ch−¬ng tr×nh thåi khãa biÓu song kÕt qu¶ bµi lµm cña häc sinh cã rÊt Ýt hoÆc kh«ng cã bµi lµm hay. LÝ do, theo t«i, gi¸o viªn ch−a cã c¸ch gi¶i quyÕt hîp lÝ trong c¸c tr−êng hîp cô thÓ, gi¸o viªn ch−a söa ®−îc cho häc sinh khi c¸c em dïng tõ( tr¸i nghÜa) tèi nghÜa, ch−a cã hÖ thèng c¸c bµi tËp gióp c¸c em luyÖn viÕt c©u, ®o¹n, bµi v¨n. Tr−íc t×nh h×nh thùc tÕ nh− vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i lµm nh− thÕ nµo ®Ó viÖc d¹y thÓ lo¹i v¨n t¶ ng−êi cho häc sinh võa gióp c¸c em cã kÜ n¨ng quan s¸t tinh tÕ, võa ph¶I h×nh thµnh n¨ng lùc t− duy, giao tiÕp, n¨ng lùc viÕt c©u ®óng ng÷ ph¸p, dïng tõ hay, biÕt sö dông c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt mét c¸ch linh ho¹t ®Ó c¸c em viÕt ®−îc mét bµi v¨n hay, giµu søc truyÒn c¶m. II. Môc ®Ých nghiªn cøu. Nghiªn cøu thùc tr¹ng viÖc d¹y vµ häc m«n tËp lµm v¨n nãi chung vµ viÖc “RÌn kÜ n¨ng viÕt v¨n hay cho häc sinh líp 5” (kiÓu bµi t¶ ng−êi) nãi riªng nh»m gióp häc sinh viÕt ®−îc bµi v¨n t¶ ng−êi hay h¬n, sinh ®éng h¬n vµ cã søc truyÒn c¶m. III. Ph¹m vi nghiªn cøu. Nghiªn cøu viÖc d¹y “RÌn kÜ n¨ng viÕt v¨n hay cho häc sinh khèi líp 5” trong tr−êng, ®Æc biÖt lµ rÌn kÜ n¨ng viÕt v¨n hay cho häc sinh líp 5A. IV. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu. §Ó thùc hiÖn ®Ò tµi, t«I ®· sö dông nh÷ng ph−¬ng ph¸p c¬ b¶n sau: 1. Ph−¬ng ph¸p quan s¸t. Thu thËp th«ng tin vÒ qu¸ tr×nh d¹y vµ häc m«n tËp lµm v¨n nãi chung vµ qu¸ tr×nh d¹y kiÓu bµi v¨n t¶ ng−êi cho häc sinh líp 5 nãi riªng ®Ó rót ra ph−¬ng ph¸p d¹y häc phï hîp nhÊt hiÖu qu¶ nhÊt. 2. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch. T«i ®· ph©n tÝch thùc tÕ s¸ch gi¸o khoa, thùc tÕ d¹y häc m«n tËp lµm v¨n , ph©n tÝch nh÷ng bµi lµm v¨n cña häc sinh ®Ó thÊy nh÷ng −u ®iÓm vµ h¹n chÕ vÒ kÜ n¨ng viÕt v¨n cña häc sinh. 3. Ph−¬ng ph¸p tæng hîp T«I ®· dùa vµo thùc tÕ d¹y vµ häc, dùa vµo kinh nghiÖm b¶n th©n, dùa vµo nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn lµm c¬ së cho viÖc nghiªn cøu ®Ó ®−a ra nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ gióp häc sinh viÕt v¨n tèt h¬n. 4. Ph−¬ng ph¸p thùc nghiÖm. T«I ®· vËn dông nh÷ng biÖn ph¸p ®Ò xuÊt, ®· ®−a c¸c bµi tËp luyÖn viÕt v¨n mµ ®Ò tµi ®· x©y dùng cho häc sinh lµm thùc nghiÖm.KÕt qu¶( bµi lµm cña häc sinh) lµ c¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c biÖn ph¸p, c¸c bµi tËp mµ ®Ò tµi ®−a ra. B. NOI DUNG Ch−¬ng I Mét sè vÊn ®Ò lÝ luËn lµm c¬ së cho nhiÖm vô luyÖn viÕt v¨n. I. VÞ trÝ, tÇm quan träng cña ph©n m«n tËp lµm v¨n ë tr−êng TiÓu häc. -TiÕng ViÖt ë tr−êng TiÓu häc ®−îc d¹y vµ häc th«ng qua c¸c ph©n m«n kh¸c nhau nh− tËp ®äc, tËp viÕt, chÝnh t¶, tËp lµm v¨n…Ph©n m«n tËp lµm v¨n cã vÞ trÝ ®Æc biÖt trong viÖc d¹y vµ häc tiÕng ViÖt xÐt trªn hai ph−¬ng diÖn. + Ph©n m«n tËp lµm v¨n tËn dông nh÷ng hiÓu biÕt vµ kÜ n¨ng vÒ tiÕng ViÖt do c¸c ph©n m«n kh¸c rÌn luyÖn hoÆc cung cÊp ®ång thêi gãp phÇn hoµn thiÖn chóng. §Ó lµm ®−îc mét bµi v¨n nãi hoÆc viÕt, ng−êi lµm ph¶I hoµn thiÖn c¶ 4 kÜ n¨ng nghe, nãi, ®äc, viÕt,ph¶I vËn dông c¸c kiÕn thøc vÒ tiÕng ViÖt. Trong qu¸ tr×nh vËn dông nµy,c¸c kÜ n¨ng vµ kiÕn thøc ®ã ®−îc hoµn thiÖn vµ n©ng cao dÇn. + Ph©n m«n tËp lµm v¨n rÌn luyÖn cho häc sinh c¸c kÜ n¨ng sinh s¶n v¨n b¶n( nãi vµ viÕt).Nãi c¸ch kh¸c, ph©n m«n tËp lµm v¨n ®· gãp phÇn thùc hiÖn hãa môc tiªu quan träng bËc nhÊt cña viÖc d¹y vµ häc tiÕng ViÖt lµ d¹y häc sinh sö dông tiÕng ViÖt trong ®êi sèng sinh ho¹t, trong qu¸ tr×nh lÜnh héi c¸c tri thøc khoa häc. - S¶n phÈm cña ph©n m«n tËp lµm v¨n lµ c¸c bµi v¨n viÕt hoÆc nãi theo c¸c kiÓu bµi do ch−¬ng tr×nh quy ®Þnh. §Ó s¶n sinh ®−îc c¸c bµi v¨n nµy, häc sinh ph¶I cã thªm nhiÒu kÜ n¨ng kh¸c ngoµi kÜ n¨ng nghe, nãi, ®äc, viÕt tiÕng ViÖt, kÜ n¨ng dïng tõ, ®Æt c©u. §ã lµ c¸c kÜ n¨ng ph©n tÝch ®Ò, t×m ý vµ lùa chän ý, kÜ n¨ng lËp dµn ý, viÕt ®o¹n vµ liªn kÕt ®o¹n…c¸c kÜ n¨ng nµy kh«ng ®−îc ph©n m«n vµo m«n tiÕng ViÖt ,rÌn luyÖn vµ ph¸p triÓn ngoµi ph©n m«n tËp lµm v¨n,cho nªn cã thÓ nãi nhiÖm vô c¬ b¶n vµ chñ yÐu cña ph©n m«n tËp lµm v¨n lµ gióp häc sinh sau mét qu¸ tr×nh luyÖn tËp l©u dµi vµ cã ý thøc, dÇn dÇn n¾m ®−îc c¸ch viÕt c¸c bµi v¨n theo nhiÒu phong c¸ch kh¸c nhau do ch−¬ng tr×nh quy ®Þnh. Ngoµi c¸c kÜ n¨ng chung cña viÖc viÕt mét v¨n b¶n,®Ó viÕt ®−îc mét bµi v¨n miªu t¶, kÓ chuyÖn, t−êng thuËt gi¸o viªn cÇn rÌn luyÖn cho häc sinh c¸c kÜ n¨ng ®Æc thï nh− kÜ n¨ng quan s¸t, kÜ n¨ng x©y dùng vµ lËp dµn ý…Bªn c¹nh ®ã viÖc rÌn luyÖn t©m hån, c¶m xóc, viÖc t¨ng vèn sèng, vèn hiÓu biÕt trùc tiÕp ®êi sèng…còng lµ yªu cÇu cÇn ph¶I quan t©m thÝch ®¸ng nÕu gi¸o viªn muèn häc sinh thùc sù viÕt ®−îc c¸c bµi v¨n thuéc c¸c kiÓu bµi trªn cã hån. Thùc hiÖn nhiÖm vô rÌn luyÖn kÜ n¨ng s¶n sinh v¨n b¶n ë d¹ng nãi hay viÕt, ph©n m«n tËp lµm v¨n ®ång thêi gãp phÇn cïng c¸c m«n häc kh¸c rÌn luyÖn t− duy, ph¸t triÓn ng«n ng÷ vµ h×nh thµnh nh©n c¸ch cho häc sinh c¸c kiÓu bµi miªu t¶, kÓ chuyÖn, viÕt th−…gióp häc sinh ph¸t triªn vèn tõ, tËp vËn dông c¸c biÖn ph¸p tu tõ nh− so s¸nh, nh©n hãa… vµ lµm cho t×nh c¶m yªu mÕn vµ g¾n bã víi thiªn nhiªn vµ con ng−êi xung quanh. II. Qu¸ tr×nh s¶n sinh v¨n b¶n. 1. Ph©n m«n tËp lµm v¨n bªn c¹nh viÖc sö dông c¸c kÜ n¨ng ®· ®−îc ph©n m«n kh¸c h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cßn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn mét hÖ thèng c¸c kÜ n¨ng riªng. HÖ thèng kÜ n¨ng nµy ph¶I gÊn liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n sinh v¨n b¶n.ChÝnh tr×nh ®é thµnh thôc cña c¸c kÜ n¨ng s¶n sinh v¨n b¶n gãp phÇn quan träng quyÕt ®Þnh chÊt l−îng c¸c bµi v¨n viÕt vµ nãi. ViÖc s¶n sinh v¨n b¶n th−êng cã 4 giai ®o¹n, giai ®o¹n ®Þnh h−íng, giai ®o¹n lËp ch−¬ng tr×nh, giai ®o¹n thùc hiÖn hãa vµ giai ®o¹n kiÓm tra v¨n b¶n míi. Cã thÓ thÊy c¸c nhãm kÜ n¨ng sau: - Nhãm kÜ n¨ng chuÈn bÞ cho viÖc s¶n sinh v¨n b¶n gåm: kÜ n¨ng quan s¸t, kÜ n¨ng ph©n tÝch ®Ò, kÜ n¨ng t×m ý vµ lùa chän ý, kÜ n¨ng x©y dùng dµn bµi. - Nhãm kÜ n¨ng viÕt v¨n b¶n gåm: kÜ n¨ng dïng tõ, ®Æt c©u, viÕt ®o¹n v¨n, liªn kÕt ®o¹n thµnh bµi. - Nhãm kÜ n¨ng kiÓm tra kÕt qu¶ gåm c¸c kÜ n¨ng ph¸t hiÖn lçi vµ söa lçi. 2. C¸c kÜ n¨ng s¶n sinh v¨n b¶n hîp thµnh mét hÖ thèng, kÜ n¨ng nµy nèi tiÕp kÜ n¨ng kh¸c.. Do ®ã, c¸c kÜ n¨ng s¶n sinh v¨n b¶n cã thÓ tiÕn hµnh luyÖn tËp qua mét hÖ thèng bµi tËp tõ thÊp ®Õn cao, tõ sù ngì ngµng ban ®Çu ®Õn sù thµnh thôc, nhuÇn nhuyÔn, trë thµnh c¸c kÜ s¶o. ViÖc luyÖn tËp nµy, ban ®Çu th−êng t¹o c¶m gi¸c nhµm ch¸n v× lÆp ®i lÆp l¹i mét sè d¹ng bµi tËp nh−ng khi ®· thµnh thôc, nhuÇn nhuyÔn thêi gian thùc hiÖn chóng míi ®−îc thu gän. C¸c kÜ n¨ng s¶n sinh v¨n b¶n g¾n rÊt chÆt chÏ víi c¸c thao t¸c t− duy nªn khã kiÓm so¸t, khã h−íng dÉn rÌn luyÖn, khã ®¸nh gi¸ h¬n. BiÖn ph¸p h÷u hiÖu lµ t×m c¸ch x¸c ®Þnh s¶n phÈm cña tõng thao t¸c, tõ ®ã nhËn xÐt, uèn n¾n ®Ó häc sinh cã thÓ häc ®−îc c¸c thao t¸c ®óng. NhiÒu kÜ n¨ng s¶n sinh v¨n b¶n cã quan hÖ víi ®Æc ®iÓm, phong c¸ch bµi v¨n, chÞu ¶nh h−ëng cña vèn hiÓu biÕt vµ vèn sèng cña häc sinh. Do ®ã, viÖc luyÖn tËp chóng chØ ®¹t kÕt qu¶ khi g¾n liÒn víi tõng kiÓu bµi vµ diÔn ra song song víi viÖc båi d−ìng vèn hiÓu biÕt, vèn sèng cña häc sinh. III. C¸c kiÓu bµi tËp lµm v¨n. 1. V¨n miªu t¶. Miªu t¶ lµ “lÊy nÐt vÏ hoÆc c©u v¨n ®Ó biÓu hiÖn c¸c ch©n t−íng cña sù vËt ra”. V¨n miªu t¶ gióp ng−êi ®äc h×nh dung mét c¸ch cô thÓ h×nh ¶nh cña sù vËt th«ng qua nh÷ng nhËn xÐt tinh tÕ, nh÷ng rung ®éng s©u s¾c thÓ hiÖn c¶m xóc thÈm mü cña ng−êi viÕt. V¨n miªu t¶ cã mÊy ®Æc ®iÓm: mang tÝnh th«ng b¸o, thÈm mü, chøa ®ùng t×nh c¶m cña ng−êi viÕt, sinh ®éng vµ t¹o h×nh, ng«n ng÷ miªu t¶ giµu h×nh ¶nh. C¸c kiÓu bµi miªu t¶ häc ë tiÓu häc gåm: t¶ ®å vËt, t¶ c©y cèi, t¶ loµi vËt, t¨ c¶nh, t¶ ng−êi. 2. V¨n kÓ chuyÖn. “KÓ lµ nãi l¹i cã ®Çu cã cuèi cho ng−êi nghe”, “kÓ nh÷ng ®iÒu m¾t thÊy tai nghe”, “cã ®Çu cã cuèi” m¹ch l¹c. ë tiÓu häc chóng ta d¹y häc sinh viÕt bµi v¨n kÓ chuþÖn nã cã nghÜa lµ bµi v¨n viÕt, nh÷ng ng÷ ®iÖu lêi v¨n theo lèi kÓ chuyÖn. §Ó lµm ®−îc bµi v¨n kÓ chuyÖn, ng−êi nghe ph¶i n¾m v÷ng truyÖn hay cèt truyÖn, x¸c ®Þnh ng«i cña lêi kÓ, x¸c ®Þnh giäng ®iÖu cña l¬× kÓ, x¸c ®Þnh râ nh©n vËt trong truyÖn, chuÈn bÞ vÒ mÆt ng«n ng÷ vµ sù ph« diÔn. IV. Mét sè biÖn ph¸p nghÖ thuËt. 1. Nh©n hãa. Nh©n hãa lµ lo¹i Èn dô trong ®ã tõ ng÷ biÓu thÞ thuéc tÝnh, dÊu hiÖu cña con ng−êi ®−îc dïng ®Ó biÓu thÞ thuéc tÝnh, dÊu hiÖu cña ®èi t−îng kh«ng ph¶i con ng−êi, nh»m lµm cho ®èi t−îng ®−îc miªu t¶ trë nªn gÇn gòi h¬n, ®ång thêi lµm cho ng−êi nãi cã kh¶ n¨ng bµy tá kÝn ®¸o t©m t−, th¸i ®é cña m×nh. VÝ dô: Tre “xung phong” vµo xe t¨ng, ®¹i b¸c,tre “gi÷” lµng “gi÷” n−íc, “gi÷” m¸i nhµ tranh, “gi÷”®ång lóa chÝn. 2. So s¸nh. So s¸nh tu tõ lµ biÖn ph¸p tu tõ ng÷ nghÜa trong ®ã ng−êi ta ®èi chiÕu hai ®èi t−îng kh¸c lo¹i cña thùc tÕ kh¸ch quan kh«ng ®ång nhÊt víi nhau hoµn toµn mµ chØ cã mét nÐt gièng nhau nµo ®ã, nh»m diÔn t¶ h×nh ¶nh mét lèi tri gi¸c míi mÎ vÒ ®èi t−îng. VÝ dô: M¸i tãc cña bµ b¹c tr¾ng nh− c−íc. So s¸nh tu tõ ®−îc dïng phæ biÕn trong c¸c phong c¸ch cña tiÕng ViÖt, nh−ng chØ dïng trong lêi nãi nghÖ thuËt nã míi cã thÓ biÓu hiÖn ®−îc ®Çy ®ñ nhÊt nh÷ng kh¶ n¨ng t¹o h×nh-diÔn c¶m cña nã. V. Bµi tËp tiÕng ViÖt vµ nhiÖm vô rÌn kÜ n¨ng viÕt v¨n cho häc sinh. Muèn tèi −u hãa qu¸ tr×nh d¹y häctiÕng ViÖt ph¶i tèi −u hãa ho¹t ®éng nãi n¨ng cña häc sinh. ë tr−êng tiÓu häc, d¹y tiÕng ViÖt lµ tæ chøc ho¹t ®éng lêi nãi. §èi víi häc sinh, cã thÓ xem viÖc gi¶i bµi tËp tiÕng ViÖt lµ h×nh thøc chñ yÕu cña ho¹t ®éng tiÕng ViÖt. C¸c bµi tËp tiÕng ViÖt lµ mét ph−¬ng tiÖn rÊt cã hiÖu qu¶ vµ kh«ng thÓ thay thÕ ®−îc trong viÖc gióp häc sinh cã n¨ng lùc ng«n ng÷, ph¸t triÓn t− duy. Ho¹t ®éng gi¶I bµi tËptiÕng ViÖt lµ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn tèt c¸c môc ®Ých d¹y häc tiÕng ViÖt. V× vËy, tæ chøc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c bµi tËp tiÕng ViÖt cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi chÊt l−îng d¹y häc tiÕng ViÖt. Ch−¬ng II Thùc tr¹ng viÕt v¨n t¶ ng−êi cña häc sinh líp 5. N¨m häc 2008 -2009 t«i ®−îc ph©n c«ng chñ nhiÖm líp 5A. T«i ®· tiÕn hµnh kh¶o s¸t trªn 20 häc sinh kh¸ giái cña líp chñ nhiÖm qua mét sè ®Ò v¨n nh− sau: • • H·y viÕt mét ®o¹n v¨n t¶ ngo¹i h×nh mét ng−êi mµ em th−êng gÆp. H·y viÕt mét bµi v¨n t¶ mét ng−êi mµ em th−êng gÆp. T«i ®· ®äc kÜ toµn bé nh÷ng ®o¹n v¨n, bµi v¨n cña c¸c em vµ cã mét sè nhËn xÐt nh− sau: 1. VÒ −u ®iÓm. - VÒ ®o¹n v¨n t¶ ngo¹i h×nh: Häc sinh ®· t¶ ®óng ngo¹i h×nh nh©n vËt, t¶ ®−îc khu«n mÆt víi c¸c bé phËn nh− tr¸n, m¾t, mòi, miÖng, t¶ m¸i tãc, t¶ h×nh d¸ng, tÇm vãc…ViÕt c©u ®óng ng÷ ph¸p. - VÒ bµi v¨n t¶ ng−êi: Häc sinh hiÓu cÊu t¹o mét bµi v¨n,bè côc râ rµng (më bµi, th©n bµi, kÕt bµi), nªu ®−îc néi dung chÝnh cña mçi phÇn. Ch÷ viÕt cña häc sinh ®Ñp, Ýt m¾c lçi chÝnh t¶. Cã mét vµi häc sinh ®· biÕt sö dông biÖn ph¸p so s¸nh khi viÕt v¨n, tuy nhiªn rÊt Ýt. 2. Nh÷ng h¹n chÕ. Ngoµi nh÷ng −u ®iÓm ®· kÓ trªn, häc sinh cßn mét sè h¹n chÕ nh− sau: - Häc sinh viÕt c©u kh« khan, míi chØ ®óng ng÷ ph¸p mµ thiÕu h×nh ¶nh gîi t¶, gîi c¶m hoÆc b¾t ch−íc mét c¸ch m¸y mãc, s¸o rçng. VÝ dô cã häc sinh viÕt: M¸I tãc bµ b¹c. MiÖng, m¾t cã nhiÒu nÕp nh¨n. Hai hµm r¨ng ®en.(bµi viÕt cña em d¹ Th¶o) HoÆc: BÐ bi cã ®«I m¾t s¸ng nh− nh÷ng v× sao trªn bÇu trêi. Sèng mòi däc dõa ®Ñp tuyÖt vêi. MiÖng h×nh tr¸i tim v« cïng ®Ñp, mçi khi bÐ c−êi th× hai m¸ lóm ®ång tiÒn hiÖn ra tr«ng ®Ñp nh− nh÷ng ®ãa hoa tuyÖt vêi nhÊt. ë ®o¹n thø nhÊt, häc sinh sö dông mét lo¹t c¸c c©u ng¾n, míi chØ nªu l¹i c¸c bé phËn trªn khu«n mÆt víi c¸c ®Æc ®iÓm c¬ b¶n nhÊt,ch−a t¶ mét c¸ch chi tiÕt, c©u v¨n thiÕu h×nh ¶nh dÉn tíi bµi lµm cña c¸c em kho khan. Cßn ë ®o¹n thø hai th× ng−îc l¹i, c¸c c©u v¨n ®· rÊt chó ý ®Õn viÖc sö dông c¸c h×nh ¶nh, c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt (so s¸nh), song khi ®äc lªn ng−êi ta cã c¶m gi¸c c©u v¨n bay bæng s¸o rçng, rËp khu«n m¸y mãc. Theo t«i, nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn tíi tån t¹i nµy lµ do vèn tõ cña häc sinh nghÌo nµn, häc sinh kh«ng t×m ®−îc nh÷ng tõ ng÷ ®Ó viÕt nh÷ng c©u v¨n giµu h×nh ¶nh h¬n, phong phó h¬n mµ kh«ng b¾t ch−íc mét c¸ch m¸y mãc. - Häc sinh sö dông tõ ch−a ®óng v¨n c¶nh. VÝ dô, khi t¶ mét em bÐ häc sinh viÕt: “Tr«ng bÐ míi duyªn d¸ng lµm sao.L«ng mµy l¸ liÔu, m¾t l¸ r¨m, mòi däc dõa” HoÆc khi t¶ mét chó c«ng nh©n dang lµm ®−êng cã em viÕt: “Chó cã ®«I bµn tay tr¾ng trÎo vµ mÒm m¹i, mçi khi chó xóc nh÷ng xÎng ®¸, tr«ng chó nh− móa vËy”. Nh÷ng tõ “duyªn d¸ng” hoÆc c¸ch t¶ l«ng mµy, m¾t, mòi nh− trªn lµ nh÷ng tõ th−êng ®Ó t¶ c¸c thiÕu n÷. T¶ mét chó c«ng nh©n lµm ®−êng c«nh viÖc nÆng nhäc, vÊt v¶ nh− vËy th−êng ®«i bµn tay sÏ th« r¸p, chai l¹i v× bÞ cä s¸t nhiÒu. Trong nh÷ng tr−êng hîp nµy, cã thÓ thÊy häc sinh ch−a hiÓu hÕt ý nghÜa t¸c dông cña nh÷ng tõ ng÷ m×nh sö dông, vèn tõ ch−a phong phó. -Häc sinh viÕt c©u v¨n ch−a sinh ®éng. VÝ dô: Khi t¶ mét em bÐ, cã ®o¹n häc sinh viÕt: “Mçi khi lµm sai ®iÒu g× ®«I m¾t bÐ côp xuèng, råi n−íc m¾t ch¶y ra. Nh−ng khi cã chuyÖn g× vui bÐ th−êng kÓ chuyÖn cho mäi ng−êi nghe.” NÕu nh− häc sinh viÕt: “ Mçi khi lµm sai ®iÒu g× ®«I m¾t bÐ cø chíp chíp, thÕ lµ kh«ng biÕt n−íc m¾t ë ®©u ch¶y ra nhiÒu thÕ. Cßn khi cã chuyÖn vui bÐ th−êng rÝu rÝt kÓ chuyÖn cho bè, cho mÑ, cho nh÷ng ng−êi mµ bÐ yªu quý nhÊt” th× ®o¹n v¨n sÏ sinh ®éng h¬n rÊt nhiÒu. Cã thÓ thÊy ,häc sinh ch−a viÕt ®−îc c©u v¨n sinh ®éng lµ do c¸c em ch−a biÕt sö dông nh÷ng tõ ng÷ gîi t¶, gîi c¶m, ch−a biÕt c¸ch ®−a nh÷ng tõ l¸y hoÆc nh÷ng thµnh ng÷, qu¸n ng÷ vµo trong c©u v¨n. -Häc sinh hÇu nh− kh«ng sö dông c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt khi viÕt c©u. Nguyªn nh©n cña viÖc c¸c em Ýt hoÆc kh«ng sö dông c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt trong c©u lµ do vèn tõ cña c¸c em ch−a phong phó, ch−a ®−îc lµm quen nhiÒu, ch−a ®−îc nh¾c nhë nhiÒu vµ ®Æc biÖt ch−a ®−îc luyÖn tËp c¸ch sö dông c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt trong c©u. -Häc sinh cã sö dông c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt song ch−a hîp lÝ. VÝ dô cã häc sinh t¶ mét c« g¸i: “M¾t c« long lanh nh− hai hßn bi ve”. Häc sinh ch−a hiÓu lµ nh÷ng tõ ng÷ nh− thÕ nµo th× kh«ng nªn so s¸nh víi ng−êi mµ chØ so s¸nh víi loµi vËt…C¸c em cho r»ng cø sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt lµ tèt råi. -ViÖc liªn kÕt c¸c c©u v¨n, c¸c c©u v¨n trong ®o¹n, ®o¹n trong bµi cña häc sinh cßn rÊt lóng tóng, th−êng c¸c em kh«ng biÕt chuyÓn ý. VÝ dô khi t¶ mét b¹n häc cã em viÕt: “Lan häc rÊt giái, b¹n th−êng giµnh ®−îc ®iÓm9,10 mçi khi c« gi¸o chÊm ®iÓm. Vµ b¹n cßn h¸t rÊt hay n÷a. B¹n cßn cã së thÝch lµ ®äc s¸ch, ®äc rÊt nhiÒu s¸ch.” §äc ®o¹n v¨n,ng−êi ®äc thÊy râ kh¶ n¨ng liªn kÕt c¸c c©u trong ®o¹n cña häc sinh lóng tóng. Víi mÆt h¹n chÕ nµy häc sinh ph¶I ®−îc gi¸o viªn chØnh söa ngay vµ c¸c em cÇn ph¶I ®−îc luyÖn tËp c¸ch chuyªn ý khi viÕt c©u, ®o¹n. -Häc sinh ch−a thÓ hiÖn t×nh c¶m cña m×nh khi viÕt v¨n. Qua viÖc kh¶o s¸t 20 häc sinh t«I thÊy c¸c em ch−a béc lé ®−îc t×nh c¶m, c¶m xóc cña m×nh khi viÕt v¨n. C¸c em chØ chó ý ®Õn t¶ ®Æc ®iÓm ngo¹i h×nh, t×nh c¸ch, ho¹t ®éng cña nh©n vËt mµ ch−a chó ý ®Õn viÖc sen lång c¶m xóc cña m×nh khi viÕt v¨n. Trªn ®©y lµ nh÷ng −u ®iÓm vµ nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ cña 20 häc sinh kh¸ giái cña líp 5A.Nh÷ng −u ®iÓm cña c¸c em lµ nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña mét bµi v¨n. song muèn viÕt v¨n hay c¸c em ph¶I kh¾c phôc ®−îc nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ trªn. §Ó lµm ®−îc ®iÒu ®ã th× ®ßi hái ë ng−êi thÇy rÊt nhiÒu. ThÇy ph¶i biÕt söa khi häc sinh sai, ph¶i cã ph−¬ng ph¸p hîp lÝ víi mçi tån t¹i cña häc sinh vµ ®Æc biÖt ph¶i ®Çu t− thêi gian vµ t©m huyÕt ®Ó rÌn ròa c¸c em qua hÖ thèng c¸c bµi tËp. Cã nh− vËy, häc sinh míi cã thÓ viÕt ®−îc nh÷ng bµi v¨n hay. Bëi viÕt v¨n hay gióp c¸c em hiÓu thªm c¸i hay, c¸i ®Ñp cña tiÕng ViÖt, biÕt gi÷ g×n sù trong s¸ng cña tiÕng ViÖt. Ngoµi ra ®Ó viÕt ®−îc mét bµi v¨n hay c¸c em ph¶I vËn dông hÕt nh÷ng hiÓu biÕt cña m×nh vÒ cuéc sèng, vÒ thÕ giíi xung quanh, vÒ v¨n häc…Nh− vËy c¸c em dÇn dÇn ®· biÕt khai th¸c chÝnh b¶n th©n m×nh. §iÒu ®ã sÏ gióp c¸c em m¹nh d¹n, tù tin h¬n vµ c¸c em sÏ biÕt thÓ hiÖn tèt b¶n th©n m×nh qua giao tiÕp víi mäi ng−êi xung quanh. Ch−¬ng III Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. 1. T×m hiÓu yªu cÇu cña bµi v¨n t¶ ng−êi. 2. Mét sè biÖn ph¸p rÌn kÜ n¨ng viÕt v¨n t¶ ng−êi cho häc sinh líp 5. IV. Nh÷ng kinh nghiÖm vµ c¸c ph−¬ng ph¸p thùc hiÖn. 1. Yªu cÇu cña bµi v¨n t¶ ng−êi. 1.1. yªu cÇu cña bµi v¨n ®óng. §Ó cã ®−îc bµi v¨n hay, tr−íc hÕt c¸c em ph¶i viÕt ®−îc mét bµi v¨n ®óng. Mét bµi v¨n ®óng ph¶i ®¶m b¶o nh÷ng yªu cÇu sau; * Bè côc râ rµng: Mét bµi v¨n ph¶I cã ®Çy ®ñ 3 phÇn: më bµi, th©n bµi vµ kÕt bµi. C¸c em ph¶i tr×nh bµy râ 3 phÇn: - Më bµi: Giíi thiÖu ng−êi ®Þnh t¶. - Th©n bµi: + T¶ ngo¹i h×nh (®Æc ®iÓm næi bËt vÒ tÇm vãc, c¸ch ¨n mÆc, khu«n mÆt, m¸i tãc, hµm r¨ng…) + T¶ tÝnh t×nh, ho¹t ®éng(lêi nãi, cö chØ, thãi quen, c¸ch c− sö víi ng−êi kh¸c…) - KÕt bµi: Nªu c¶m nghÜ vÒ ng−êi ®−îc t¶. * C©u ph¶i ®óng ng÷ ph¸p.Cã thÓ sö dông c©u tØnh l−îc hoÆc ®¶o ng÷, song ®iÒu ®ã ph¶i ®¶m b¶o c©u vÉn ph¶I th«ng b¸o mét néi dung râ rµng, dÔ hiÓu vµ viÖc sö dông nh÷ng c©u ®ã sÏ lµm cho bµi v¨n hay h¬n. * Dïng tõ chÝnh x¸c, sö dông tõ ®óng v¨n c¶nh. * Kh«ng m¾c lçi chÝnh t¶. * Ph¶i miªu t¶ mét c¸ch ch©n thùc. 1.2. Nh÷ng yªu cÇu cña mét bµi v¨n hay. Ngoµi nh÷ng yªu cÇu cña mét bµi v¨n ®óng, mét bµi v¨n hay cßn ph¶i cã nh÷ng yÕu tè sau: - Nh÷ng c©u v¨n ph¶i sinh ®éng cã sö dông nh÷ng h×nh ¶nh gîi t¶, gîi c¶m hoÆc sö dông c¸c tõ l¸y. - ViÖc sö dông tõ ng÷ ph¶i phong phó, tr¸nh sö dông nhiÒu lÇn mét tõ, côm tõ trong bµi( trõ tr−êng hîp sö dông nghÖ thuËt lÆp). - Nªn sö dông c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt nh− so s¸nh, nh©n hãa… - C¸c c©u v¨n trong ®o¹n ph¶I ®−îc liªn kÕt víi nhau mét c¸ch chÆt chÔ. C¸c ý, c¸c ®o¹n ph¶i ®−îc nèi tiÕp mét c¸ch uyÓn chuyÓn, mÒm m¹i. - Mét bµi v¨n hay g©y c¶m xóc cho ng−êi ®äc kh«ng thÓ thiÕu ®−îc t×nh c¶m, c¶m xóc cña ng−êi viÕt béc lé trong ®ã. 2. Mét sè biÖn ph¸p rÌn kÜ n¨ng viÕt v¨n hay cho häc sinh líp 5 kiÓu bµi v¨n t¶ ng−êi. §Ó n©ng cao chÊt l−îng viÕt v¨n t¶ ng−êi cho häc sinh líp 5, t«i ®· sö dông mét sè biÖn ph¸p trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y vµ thùc hiÖn ®Ò tµi®ã lµ: 2.1. Trau dåi høng thó khi tiÕp xóc víi th¬ v¨n . Ngay tõ khi cßn nhá, hÇu hÕt c¸c em ®· thÝch nghe «ng bµ, cha mÑ hoÆc ng−êi th©n kÓ chuyÖn, ®äc th¬. B−íc ch©n tíi tr−êng tiÓu häc, ®−îc tiÕp xóc víi nh÷ng c©u th¬, bµi v¨n hay trong s¸ch gi¸o khoa tiÕng ViÖt, nhiÒu em muèn ®äc to lªn mét c¸ch thÝch thó. §ã chÝnh lµ nh÷ng biÓu hiÖn ban ®Çu cña høng thó, cÇn gi÷ g×n vµ nu«i d−ìng nã ®Ó nã ph¸t triÓn liªn tôc, m¹nh mÏ ®Õn møc say mª. Ta thö h×nh dung ch−a thÝch v¨n häc, thiÕu sù say mª cÇn thiÕt, nhÊt ®Þnh em ®ã ch−a thÓ ®äc l−u lo¸t vµ diÔn c¶m bµi v¨n hay, ch−a thÓ xóc ®éng thùc sù víi nh÷ng g× ®Ñp ®Ï ®−îc t¸c gi¶ diÔn t¶ qua bµi v¨n Êy. ChÝnh v× thÕ, khi nhí l¹i qu·ng ®êi ®i häc thuë nhá, gi¸o s− v¨n häc Lª TrÝ ViÔn ®· rót ra mét nhËn xÐt quý b¸u “Trong th¬ v¨n hay, ch÷ nghÜa ngoµi c¸i gäi lµ néi dung giao tiÕp th«ng th−êng cña nã, cßn cã vèn sèng cña cuéc ®êi ngh×n n¨m båi ®¾p l¹i. Nõu kh«ng “ lµm th©n” víi v¨n th¬ th× kh«ng thÓ nghe ®−îc tiÕng lßng ch©n thËt cña nã.” Muèn lµm th©n víi th¬ v¨n, chÝnh ta còng ph¶i cã tÊm lßng ch©n thËt, cã t×nh c¶m tha thiÕt yªu quý th¬ v¨n. Cã høng thó khi tiÕp xóc víi th¬ v¨n, c¸c em sÏ v−ît qua ®−îc khã kh¨n trë ng¹i, cè g¾ng luyÖn tËp ®Ó c¶m thô v¨n häc tèt vµ häc giái m«n tiÕng ViÖt. TËp ®äc diÔn c¶m mét bµi th¬, ®o¹n v¨n, ch¨m chó quan s¸t, l¾ng nghe ®Ó t×m hiÓu c¸i ®Ñp cña thiªn nhiªn vµ cuéc sèng quanh ta; tËp dïng tõ ng÷ cho dóng, cho hay, nãi viÕt thµnh c©u cho râ ý, sinh ®éng vµ gîi c¶m…TÊt c¶ ®Òu gióp c¸c em ph¸t triÓn vÒ n¨ng lùc c¶m thô v¨n häc. Trau dåi høng thó khi tiÕp xóc víi th¬ v¨n còng chÝnh lµ tù rÌn luyÖn m×nh ®Ó cã nhËn thøc ®óng, t×nh c¶m ®Ñp, tõ ®ã ®Õn víi v¨n häc mét c¸ch tù gi¸c, say mª- yÕu tè quan träng ®Ó viÕt ®−îc mét bµi v¨n hay. 2.2. TÝch lòy vèn hiÕu biÕt vÒ thùc tÕ cuéc sèng vµ v¨n häc. §Ó viÕt ®−îc mét bµi v¨n hay phô thuéc vµo “vèn sèng” cña mçi ng−êi. C¸i “ vèn” Êy tr−íc hÕt ®−îc tÝch lòy b»ng nh÷ng hiÓu biÕt vµ c¶m xóc cña b¶n th©n qua sù ho¹t ®éng vµ quan s¸t hµng ngµy trong cuéc sèng. Cã nh÷ng c¶nh vËt, con ng−êi, sù viÖc diÔn ra quanh ta t−ëng chõng nh− rÊt quen thuéc, nh−ng nÕu ta kh«ng chó ý quan s¸t, nhËn xÐt ®Ó cã c¶m xóc vµ ghi nhí( hoÆc ghi chÐp l¹i) th× chóng sÏ kh«ng thÓ lµm giµu thªm vèn hiÓu biÕt vÒ cuéc sèng cña ta. ChÝnh v× vËy, tËp quan s¸t th−êng xuyªn, quan s¸t b»ng nhiÒu gi¸c quan (m¾t nh×n, tai nghe, tay sê, mòi ngöi…) lµ mét thãi quen rÊt cÇn thiÕt cña ng−êi häc sinh giái. Nh−ng quan s¸t nh− thÕ nµo míi cã kÕt qu¶ tèt vµ phôc vô cho viÖc tÝch lòy vèn sèng? Nhµ v¨n T« Hoµi, ng−êi næi tiÕng vÒ tµi quan s¸t vµ miªu t¶ ®· m¸ch giïm c¸c em kinh nghiÖm nh− sau: “Quan s¸t giái ph¶i t×m ra nÐt chÝnh, thÊy ®−îc tÝnh riªng, mãc ®−îc nh÷ng ngãc ng¸ch cña sù vËt, cña vÊn ®Ò. NhiÒu khi ch¼ng cÇn dµn ®ñ sù viÖc, chØ cÇn chÐp l¹i c¸c ®Æc ®iÓm mµ m×nh c¶m nhËn nh−: mét c©u nãi nét t¶ tÝnh nÕt, nh÷ng d¸ng ng−êi vµ h×nh bãng, tiÕng ®éng, ¸nh ®Ìn, nÐt mÆt, mét tr¹ng th¸I t− t−ëng do m×nh ®· khæ c«ng ng¾m,nghe, nghÜ míi bËt nªn ®−îc th× thÝch thó, hµo høng, kh«ng ghi kh«ng chÞu ®−îc.” Quan s¸t nhiÒu, quan s¸t kÜ ch¼ng nh÷ng gióp cho c¸c em viÕt ®−îc bµi v¨n hay mµ cßn t¹o nhiÒu ®iÒu kiÖn cho c¸c em c¶m nhËn ®−îc vÎ ®Ñp cña th¬ v¨n mét c¸ch tinh tÕ vµ s©u s¾c. Bªn c¹nh vèn hiÓu biÕt vÒ thùc tÕ cuéc sèng, c¸c em cßn cÇn tÝch lòy c¶ vèn hiÓu biÕt vÒ v¨n häc th«ng qua viÖc ®äc s¸ch th−êng xuyªn. Hçu hÕt c¸c nhµ v¨n håi nhá, c¸c b¹n häc sinh giái m«n tiÕng ViÖt ë tiÓu häc ®Òu ch¨m ®äc s¸ch, ®äc s¸ch ®Õn say mª. Mçi cuèn s¸ch cã biÕt bao ®iÒu bæ Ých vµ lý thó. Nã gãp phÇn gióp ta më réng tÇm nh×n cuéc sèng, kh¬i s©u nh÷ng suy nghÜ vµ c¶m xóc, gãp phÇn kh¬i d¹y n¨ng lùc viÕt v¨n ë mçi chóng ta. Song muèn ®äc s¸ch cã kÕt qu¶, gi¸o viªn ph¶i h−íng dÉn c¸c em c¸ch lùa chän nh÷ng cuèn s¸ch phï hîp víi løa tuæi, cã Ých cho viÖc häc tËp vµ tu d−ìng. Cã s¸ch tèt råi c¸c em cÇn ®äc víi th¸i ®é ra sao, ph−¬ng ph¸p thÕ nµo? §©y còng lµ vÊn ®Ò ph¶i ®Æc biÖt chó ý.Kinh nghiÖm cho thÊy, khi ®äc s¸ch,ta cÇn tËp chung t− t−ëng cao, lu«n suy nghÜ vÒ nh÷ng ®iÒu ®ang ®äc ®Ó thÊy c¸I hay c¸I ®Ñp cña t¸c phÈm. §äc s¸ch ®Õn møc say mª còng cã nghÜa lµ “sèng” cïng víi nh©n vËt, biÕt buån- vui- s−íng- khæ hay yªu- ghÐt…,®ång thêi c¶m nhËn ®−îc nh÷ng h×nh ¶nh ®Ñp, nh÷ng c©u v¨n hay, nh÷ng chi tiÕt xóc ®éng. 2.3. TÝch hîp, më réng vèn tõ trong ph©n m«n. - TÝch hîp trong c¸c bµi v¨n t¶ ng−êi tronh s¸ch gi¸o khoa. Khi d¹y häc sinh c¸c bµi v¨n t¶ ng−êi cã tõ dïng hay, cã sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®éc ®¸o, cã nh÷ng h×nh ¶nh ®Ñp…T«i gióp häc sinh nhËn ra ®−îc c¸i hay, c¸i ®Ñp cña nh÷ng tõ ng÷ ®ã, gióp häc sinh ghi nhí ®Ó vËn dông c¸c tõ ®ã khi viÕt v¨n. Tõ ®ã häc sinh gom gãp tÝch lòy ®−îc vèn tõ qua c¸c bµi v¨n. VÝ dô: Khi t¶ H¹ng A Tr¸ng lµm viÖc Ma V¨n Kh¸ng viÕt “Tíi n−¬ng, A Tr¸ng m¾c cµy xong, qu¸t mét tiÕng “Mæng” vµ b©y giê chØ cßn ch©m chÊm vµo c«ng viÖc…” hoÆc: L¹i cã lóc ®−îc s¸ cµy th¼ng,ng−êi anh nh− r¹p h¼n xuèng, ®«i ch©n so¶i dµi hoÆc b¨m nh÷ng b−íc ng¾n, gÊp g¸p. Râ rµng t¸c gi¶ kh«ng kÓ râ A Ch¸ng lµm viÖc víi th¸i ®é, t×nh c¶m ra sao nh−ng chØ víi tõ “ch¨m ch¾m” ng−êi ®äc còng c¶m nhËn rÊt râ A Ch¸ng lµm viÖc rÊt ch¨n chØ, cÇn mÉn, say s−a ®Õn ®é kh«ng hÒ ®Ó ý ®Õn xung quanh, chØ biÕt cã viÖc cµy ruéng cña m×nh. Råi b−íc ch©n anh “so¶i” dµi khi ®−êng cµy dÔ ®i hoÆc “b¨m” víi nh÷ng chç vßng khã ®i. Tõ ®ã, gióp häc sinh c¶m nhËn ®−îc sù h¨ng say vµ ®¹t hiÒu qu¶ cao trong c«ng viÖc cña H¹ng A Ch¸ng, anh nghiªm tóc tuyÖt ®èi trong c«ng viÖc. Hay khi d¹y bµi “Ng−êi thî rÌn” t«i sÏ gióp häc sinh hiÓu ®−îc tinh thÇn vµ th¸I ®é lµm viÖc hÕt søc khÈn tr−¬ng, h¸o høc thÝch thó cña anh ThËn khi anh lµm viÖc qua tõ “h¨m hë”. “D−íi nh÷ng nh¸t bóa h¨m hë cña anh, con c¸ löa Êy vïng vÉy, qu»n qu¹i, gi·y lªn ®µnh ®¹ch”. Ngoµi ra, t«i cßn gióp häc sinh thÊy ®−îc víi viÖc sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt nh©n hãa Nguyªn Ngäc cßn cho ng−êi ®äc thÊy ®−îc søc m¹nh trµn trÒ cña anh ThËn khi anh khèng chÕ “con c¸ löa” Êy. Cßn khi t¶ vÒ mét chó bÕ sinh ra vµ lín lªn ë vïng biÓn, t¸c gi¶ TrÇn V©n cã viÕt “Th©n h×nh nã r¾n ch¾c, në nang: cæ mËp, vai réng, ngùc c¨ng ,bông thon h»n râ nh÷ng mói ,hai c¸nh tay g©n guèc nh− hai c¸i b¬i chÌo, cÆp ®ïi dÕ to,ch¾c n×nh nÞch.” Víi c©u trªn, t«i sÏ cho c¸c em t×m biÖn ph¸p nghÖ thuËt t¸c gi¶ sö dông. §ã lµ nghÖ thuËt so s¸nh, t¸c gi¶ so s¸nh hai c¸nh tay cña mét chó bÐ quanh n¨m g¾n bã víi biÓn c¶ nh− hai c¸i b¬i chÌo, kháe m¹nh ,r¾n ch¾c vµ hiÖu qu¶. ThËt lµ thó vÞ. Ngoµi ra, t«i cßn cho c¸c em t×m c¸c tõ l¸y “në nang”, “g©n guèc”, “n×nh nÞch” lµm cho c©u v¨n giµu h×nh ¶nh, sinh ®éng vµ lét t¶ hÕt ®−îc vÎ ®Ñp s¨n ch¾c, kháe m¹nh cña chó bÐ. Cø nh− vËy, ë mçi bµi v¨n, bµi th¬ c¸c em sÏ gom gãp dÇn c¸c tõ ng÷ ®Ó bæ xung cho vèn tõ cña m×nh thªm phong phó. 2.4. Cung cÊp tõ, rÌn kÜ n¨ng lùa chän tõ ,rÌn kÜ n¨ng dïng tõ. §Ó viÕt ®−îc nh÷ng c©u v¨n hay, nhÊt thiÕt häc sinh ph¶i cã mét vèn tõ ng÷ phong phó. Nh−ng cã vèn tõ råi ch−a h¼n c¸c em ®· viÕt ®−îc nh÷ng c©u v¨n hay. Bëi lÏ, mét b÷a ¨n ngon, th× tr−îc hÕt thøc ¨n ph¶i hîp khÈu vÞ ng−êi ¨n. Mét c©u hay th× tr−íc hÕt ph¶i hîp víi v¨n c¶nh. Déu cã cao l−¬ng mü vÞ mµ ng−êi ¨n kh«ng cã nhu cÇu th× ¨n vÉn kh«ng thÊy ngon. Dï ®−îc diÔn ®¹t mét c¸ch hoa mü mµ kh«ng hîp víi v¨n c¶nh th× c©u v¨n kh«ng thÓ xem lµ hay. VÝ dô khi h−íng dÉn häc sinh t¶ vÒ mét c« gi¸o cò em ®· häc ,t«I cung cÊp cho c¸c em mét sè c©u sau: +Giäng c« míi trÇm Êm lµm sao. + Giäng c« sang s¶ng, em kh«ng thÓ nhÇm ®−îc giäng c« víi giäng mét c« gi¸o kh¸c. + Giäng c« vang vang, l¶nh lãt. H·y nãi vÒ tÝnh c¸ch ®Æc tr−ng cña mçi c« gi¸o ®−îc t¶ ë trªn. Tr−êng hîp thø nhÊt t¶ mét c« gi¸o cã tÝnh c¸ch nhÑ nhµng ,t×nh c¶m, lu«n dÞu dµng víi mäi ng−êi. Tr−êng hîp thø hai t¶ mét c« gi¸o nhiÖt t×nh ,cã c¸ tÝnh. Tr−êng hîp thø ba t¶ mét c« gi¸o nhanh nhÑn ,ho¹t b¸t. HoÆc: H·y chän mét trong c¸c tõ sau ®Ó viÕt c©u t¶ vÒ mét em bÐ: bô bÉm, to bÐo,v¹m vì. T«i sÏ h−íng dÉn ®Ó häc sinh thÊy ®−îc r»ng ®Ó t¶ mét em bÐ ng−êi ta th−êng dïng tõ “bô bÉm”. Hay khi h−íng dÉn häc sinh t¶ mét ng−êi c«ng nh©n t«I cã yªu cÇu nh− sau: Em chän tõ nµo trong c¸c tõ sau ®Ó t¶ vÒ bµn tay cña mét chó c«ng nh©n: mÒm m¹i, th« r¸p, mÉm m¹p.V× sao em chän tõ ®ã? Víi bµi tËp nµy häc sinh sÏ nhËn ra ngay tõ “th« r¸p” lµ tõ thÝch hîp h¬n c¶. Tõ nh÷ng d¹ng bµi tËp nh− trªn, dÇn dÇn häc sinh sÏ biÕt c¸ch lùa chän tõ ng÷ cho phï hîp víi nghÒ nghiÖp, tÝnh c¸ch cña ®èi t−îng m×nh ®Þnh t¶. 2.5. Yªu cÇu häc sinh lµm c¸c bµi tËp rÌn kÜ n¨ng dïng tõ. §Ó viÕt d−îc nh÷ng c©u v¨n hay, ngoµi vèn tõ ng÷ phong phó, biÕt c¸ch lùa chän tõ ng÷ cho phï hîp th× quan träng h¬n n÷a häc sinh ph¶i ®−îc luyÖn tËp th−êng xuyªn qua hÖ thèng c¸c bµi tËp. Cã nh− vËy, kh¶ n¨ng viÕt v¨n cña c¸c em míi trë thµnh kÜ n¨ng. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ò tµi t«i ®· ¸p dông mét sè bµi tËp rÌn kÜ n¨ng dïng tõ cho häc sinh ®ã lµ: * Bµi tËp 1: H·y thªm mét sè tõ ng÷ vµo c©u sau ®Ó t¹o thµnh c©u v¨n hay. Giäng nãi cña Gia Linh khiÕn ng−êi nghe rÊt Ên t−îng. - Môc dÝch cña bµi tËp : Gióp häc sinh dïng tõ hay h¬n. - H−íng dÉn häc sinh lµm bµi: ? Bµi tËp yªu cÇu g×? (Thªm mét sè tõ ng÷ vµo c©u ®Ó t¹o thµnh c©u v¨n hay.) ? H·y ®äc c©u v¨n. ? Em sÏ thªm tõ nµo ? Vµo ®©u? Víi bµi tËp trªn, mét sè häc sinh lµm nh− sau: Giäng nãi lÝu lo nh− chi hãt cña Gia Linh khiÕn ng−êi nghe rÊt Ên t−îng.( bµi lµm cña em Trang) Giäng nãi lanh l¶nh cña Gia Linh lµm ng−êi nghe rÊt Ên t−îng. (c©u v¨n cña em Ngäc) Giäng nãi trong trÎo cña Gia Linh míi Ên t−îng lµm sao ! (c©u v¨n cña em Thu Ph−¬ng) Qua mét sè bµi tËp t−¬ng tù, t«i nhËn thÊy c¸c em ®· biÕt c¸ch thªm thµnh phÇn phô ®Ó c©u v¨n hay h¬n. Ngoµi ra c¸c em ®· cã ý thøc viÕt c©u v¨n cã sö dông c¸c tõ ng÷ gîi t¶, gîi c¶m ®Ó c©u v¨n trë nªn hay h¬n, thËm trÝ cßn béc lé c¶m xóc. * Bµi tËp 2: H·y thay thµnh phÇn vÞ ng÷ cho c¸c c©u sau ®Ó t¹o thµnh mét c©u v¨n hay. M¸i tãc cña Hµ ãng ¶. Mai linh cã n−íc da b¸nh mËt. - Môc ®Ých cña bµi tËp: gióp häc sinh dïng tõ hay. - H−íng dÉn häc sinh lµm bµi: ? Bµi tËp yªu cÇu g×? ? H·y x¸c ®Þnh chñ ng÷, vÞ ng÷ trong c©u. ? H·y thay tõ “ãng ¶” b»ng mét tõ hoÆc côm tõ kh¸c. Gi¸o viªn ®−a ra vÝ dô: M¸i tãc cña Hµ ®−îc buéc gän sau g¸y khiÕn b¹n cµng ®¸ng yªu h¬n. Sau khi t«i h−íng dÉn, häc sinh ®· viÕt ®−îc c©u v¨n hay cô thÓ lµ: + M¸i tãc cña Hµ ®en nh¸nh xâa xuèng hai bê vai vµ ®−îc kÑp b»ng c¸i kÑp cã h×nh con b−ím mµu xanh. + M¸i tãc cña Hµ vµng hoe v× ch¸y n¾ng. + Mai Linh cã n−íc da tr¾ng nh− trøng gµ bãc. + Mai Linh cã nwocs da ng¨m ng¨m v× r¸m n¾ng. Qua c¸c bµi tËp t−¬ng tù, t«i thÊy c¸c em ®· cã kÜ n¨ng thªm vµ thay tõ t−¬ng ®èi tèt, c©u v¨n sinh ®éng, giµu h×nh ¶nh h¬n nhiÒu. 2.6. Yªu cÇu häc sinh lµm c¸c bµi tËp rÌn kÜ n¨ng viÕt c©u v¨n sinh ®éng. *Bµi tËp 1: H·y thªm tõ l¸y ®Ó c©u v¨n sinh ®éng h¬n. §«i m¾t bÐ ®en trßn, s¸ng ….thËt dÔ th−¬ng. Anh Trung cã bé ngùc……,®«i tay……… -Môc ®Ých cña bµi tËp: Gióp häc sinh viÕt ®−îc c©u v¨n sinh ®éng. -H−íng dÉn häc sinh lµm bµi: ?Bµi tËp yªu cÇu g×? ?H·y t×m nh÷ng tõ l¸y miªu t¶ ®é s¸ng cña m¾t? (long lanh, lÊp l¸nh, lung linh ) ?Em chän nh÷ng tõ nµo ®Ó ®iÒn? Khi lµm bµi tËp trªn ,häc sinh ®· biÕt lùa chän tõ l¸y rÊt phï hîp ®Ó ®iÒn vµo chç trèng lµm cho c©u v¨n hay vµ sinh ®éng h¬n nhiÒu.Cô thÓ, häc sinh lµm nh− sau: §«i m¾t bÐ ®en trßn, s¸ng long lanh thËt dÔ th−¬ng. Anh Trung cã bé ngùc në nang, ®«i tay kháe kho¾n. -Víi kiÓu bµi tËp trªn, t«i thÊy häc sinh ®· biÕt c¸ch vµ viÕt ®−îc c©u v¨n cã sö dông c¸c tõ l¸y t−¬ng ®èi tèt. * Bµi tËp 2: H·y viÕt 5 c©u v¨n t¶ ng−êi cã sö dông tõ l¸y. * Bµi tËp 3: H·y viÕt 5 c©u v¨n t¶ ng−êi cã sö dông c¸c tõ ng÷ gîi t¶, gîi c¶m. Sau khi häc sinh ®−îc gi¸o viªn h−íng dÉn c¸ch lùa chän tõ l¸y sao cho phï hîp tõng ®Æc ®iÓm cña nh©n vËt th× cã rÊt nhiÒu häc sinh viÕt ®−îc c©u v¨n miªu t¶ hay vµ sinh ®éng nh−: + Hµn r¨ng tr¾ng ®Òu nh− bät biÓn, l¹i thªm mét chiÕc r¨ng khÓnh bªn tr¸i khiÕn cho nô c−êi cña Linh võa duyªn d¸ng, võa cëi më, ch©n t×nh.(bµi cña em trang Anh) + Nh×n d¸ng ng−êi dong dáng kh«ng mËp còng kh«ng gÇy, g−¬ng mÆt thanh tó, ®óng d¸ng vÓ cña mét “tiÓu th−” ®µi c¸c. (bµi lµm cña em Hiªn) +B¹n hay ®Ó ®Çu trÇn ®i häc, ®i ch¨n bß nªn m¸i tãc cña b¹n kh«ng ®en nh− tãc em mµ hoe vµng vµ khen khÐt mïi n¾ng. (bµi lµm cña em Huy) Qau nh÷ng bµi tËp trªn phÇn nµo ®· rÌn ®−îc kÜ n¨ng viÕt v¨n cho häc sinh. C¸c em ®· thùc sù viÕt ®−îc nh÷ng c©u v¨n giµu h×nh ¶nh vµ sinh ®éng. 2.7. Yªu cÇu häc sinh lµm c¸c bµi tËp rÌn kÜ n¨ng sö dông biÖn ph¸p so s¸nh, nh©n hãa. Víi yªu cÇu trªn ,t«i cho häc sinh lµm mét sè bµi tËp sau: * Bµi tËp 1: H·y thªm vÕ c©u cã h×nh ¶nh so s¸nh thÝch hîp vµo chç trèng ®Ó mçi dßng d−íi ®©y trë thµnh mét c©u v¨n cã ý míi mÎ, sinh ®éng. + BÐ chËp ch÷ng ®i mÊy b−íc råi sµ vµo lßng mÑ nh−………… + ¸nh m¾t dÞu hiÒn cña mÑ lµ…………………………………. -Môc ®Ých cña bµi tËp: RÌn kÜ n¨ng viÕt h×nh ¶nh so s¸nh. - H−íng dÉn häc sinh lµm bµi: ?Bµi tËp yªu cÇu g×? ? VÕ so s¸nh thø nhÊt lµ g×? ?Em thÊy bÐ sµ vµo lßng mÑ gièng nh− c¸i g×? ?Em t−ëng t−îng ¸nh m¾t cña mÑ gièng h×nh ¶nh nµo? ?H·y ®äc c©u v¨n ®· thªm råi. Th«ng qua hÖ thèng c©u hái h−íng dÉn cña gi¸o viªn , häc sinh lµm bµi nh− sau: + BÐ chËp ch÷ng ®i mÊy b−íc råi sµ vµo lßng mÑ nh− chim non bay vÒ tæ.