Tài liệu Quy trình kiểm toán tài sản cố định trong kiểm toán báo cáo tài chính tại cnmn công ty kiểm toán và tư vấn thăng long

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH KHOA KẾ TOÁN – KIỂM TOÁN  BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ THỰC TẬP Đề tài: QUY TRÌNH KIỂM TOÁN TÀI SẢN CỐ ĐỊNH TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CNMN CÔNG TY KIỂM TOÁN VÀ TƯ VẤN THĂNG LONG -TDK GVHD : TH.S NGUYỄN THỊ THÙY LINH SVTH : LÊ THỊ THÙY DUNG LỚP : KI3 KHÓA : 34 HỆ : ĐẠI HỌC CHÍNH QUY Tp.Hồ Chí Minh, tháng 04 năm 2012 Báo cáo chuyên đề thực tập GVHD: ThS. Nguyễn Thị Thùy Linh NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN ............................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ SVTH: Lê Thị Thùy Dung 1 KI3_K34 Báo cáo chuyên đề thực tập GVHD: ThS. Nguyễn Thị Thùy Linh NHẬN XÉT CỦA ĐƠN VỊ THỰC TẬP ............................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ SVTH: Lê Thị Thùy Dung 2 KI3_K34 Báo cáo chuyên đề thực tập GVHD: ThS. Nguyễn Thị Thùy Linh LỜI CẢM ƠN Trong thời gian thực tập tại CNMN Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn Thăng Long – TDK, em đã nhận được sự giúp đỡ, chỉ bảo, hướng dẫn tận tình của giáo viên hướng dẫn cô Th.s Nguyễn Thị Thùy Linh và các anh, chị trong Công ty cùng với sự cố gắng của bản thân để hoàn thành Báo cáo chuyên đề này. Em xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc tới giáo viên hướng dẫn cô Th.s Nguyễn Thị Thùy Linh và các anh, chị trong Công ty đã giúp em hoàn thành báo cáo chuyên đề này. Em xin chân thành cảm ơn! Sinh viên Lê Thị Thùy Dung SVTH: Lê Thị Thùy Dung 3 KI3_K34 Báo cáo chuyên đề thực tập GVHD: ThS. Nguyễn Thị Thùy Linh Danh mục những từ viết tắt BCTC : Báo cáo tài chính KTV : Kiểm toán viên HTKSNB : Hệ thống kiểm soát nội bộ KSNB : Kiểm soát nội bộ CMKT : Chuẩn mực kế toán TSCĐ : Tài sản cố định XDCB : Xây dựng cơ bản CDPS : Cân đối phát sinh WP : Giấy làm việc (Working paper) TNHH : Trách nhiệm hữu hạn DN : Doanh nghiệp CNMN : Chi nhánh miền nam SVTH: Lê Thị Thùy Dung 4 KI3_K34 Báo cáo chuyên đề thực tập GVHD: ThS. Nguyễn Thị Thùy Linh MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU................................................................................................... 7 CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ KIỂM TOÁN TSCĐ TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH.................................................................... 10 1.1 NỘI DUNG, ĐẶC ĐIỂM CỦA KHOẢN MỤC TSCĐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN CÔNG VIỆC KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH. ................. 10 1.1.1 Nội dung của khoản mục TSCĐ trên báo cáo tài chính. ............. 10 1.1.2 Đặc điểm của TSCĐ có ảnh hưởng đến công việc kiểm toán BCTC: 11 1.2 TỔ CHỨC QUẢN LÝ VÀ KẾ TOÁN LIÊN QUAN ĐẾN KHOẢN MỤC TSCĐ ................................................................................................. 12 1.2.1 Tổ chức quản lý TSCĐ: ................................................................. 12 1.2.2 Tổ chức kế toán TSCĐ: ................................................................. 13 1.3 KIỂM TOÁN KHOẢN MỤC TSCĐ TRONG KIỂM TOÁN BCTC 14 1.3.1 Một số lý thuyết về kiểm toán TSCĐ trong kiểm toán BCTC. ..... 14 1.4 SƠ LƢỢC VỀ QUY TRÌNH KIỂM TOÁN TSCĐ TRONG KIỂM TOÁN BCTC .............................................................................................. 17 1.4.1 Tìm hiểu về hệ thống kiểm soát nội bộ. ........................................ 17 1.4.2 Đánh giá sơ bộ rủi ro kiểm soát. ................................................... 19 1.4.3 Thiết kế và thực hiện các thử nghiệm kiểm soát. ......................... 20 1.4.4 Đánh giá lại rủi ro kiểm soát và thiết kế lại các thử nghiệm cơ bản ......................................................................................................... 21 1.5 CÁC THỦ TỤC KIỂM TOÁN, THỬ NGHIỆM CƠ BẢN ÁP DỤNG ĐẢM BẢO CÁC CƠ SỞ DẪN LIỆU ĐỐI VỚI TỪNG LOẠI TSCĐ .. 22 1.5.1 Kiểm toán TSCĐ hữu hình............................................................ 22 1.5.2 Kiểm toán tài sản cố định vô hình. ............................................... 25 1.5.3 Kiểm toán TSCĐ thuê tài chính. ................................................... 26 1.5.4 Kiểm toán bất động sản đầu tư...................................................... 27 1.5.5 Kiểm toán chi phí khấu hao. ......................................................... 28 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CÁC THỦ TỤC KIỂM TOÁN TSCĐ TRONG KIỂM TOÁN BCTC TẠI CNMN CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN VÀ TƢ VẤN THĂNG LONG-TDK. ............................................... 30 2.1 GIƠI THIỆU KHÁI QUÁT VỀ CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN VÀ TƢ VẤN THĂNG LONG - TDK ....................................................... 30 2.1.1 Lịch sử hình thành và quá trình phát triển. ................................. 30 2.1.2 Đặc điểm tổ chức bộ máy quản lý. ................................................ 32 2.1.3 Tình hình nhân sự. ........................................................................ 32 SVTH: Lê Thị Thùy Dung 5 KI3_K34 Báo cáo chuyên đề thực tập GVHD: ThS. Nguyễn Thị Thùy Linh 2.1.4 Nguyên tắc, mục tiêu hoạt động và chiến lược phát triển của công ty ......................................................................................................... 33 2.1.5 Dịch vụ kiểm toán và tư vấn cung cấp. ......................................... 34 2.2 KHÁI QUÁT SƠ BỘ VỀ QUY TRÌNH KIỂM TOÁN BCTC CỦA CÔNG TY THĂNG LONG - TDK ........................................................... 36 2.3 KHẢO SÁT THỰC TRẠNG VIỆC THỰC HIỆN CÁC THỦ TỤC KIỂM TOÁN KHOẢN MỤC TSCĐ TRONG KIỂM TOÁN BCTC TẠI CNMN CÔNG TY KIỂM TOÁN VÀ TƢ VẤN THĂNG LONG - TDK38 2.3.1 Quy trình kiểm toán TSCĐ tại công ty.......................................... 38 2.3.2 Các thủ tục kiểm toán cụ thể được thực hiện đối với khoản mục TSCĐ cụ thể tại công ty. .......................................................................... 43 2.3.3 Việc thực hiện kiểm toán khoản mục TSCĐ trên thực tế tại khách hàng Công ty ABC ................................................................................... 46 2.3.4 Kết luận về thực tế việc thực hiện kiểm toán khoản mục TSCĐ trong kiểm toán BCTC dựa trên quy trình kiểm toán mẫu của VACPA............. ......................................................................................................... 51 CHƢƠNG 3: NHẬN XÉT VÀ KIẾN NGHỊ VỀ CHƢƠNG TRÌNH KIỂM TOÁN TSCĐ TRONG KIỂM TOÁN BCTC CỦA CNMN CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN VÀ TƢ VẤN THĂNG LONG - TDK .................................. 55 3.1 NHẬN XÉT CHUNG VÀ CẢ VỀ QUY TRÌNH THỰC HIỆN KIỂM TOÁN KHOẢN MỤC TSCĐ TRONG KIỂM TOÁN BCTC TẠI CÔNG TY 55 3.1.1 Ưu điểm: ......................................................................................... 55 3.1.2 Nhược điểm: ................................................................................... 56 3.2 KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN QUY TRÌNH KIỂM TOÁN KHOẢN MỤC TSCĐ TRONG KIỂM TOÁN BCTC CỦA CÔNG TY ........................................................................................................... 59 3.2.1 Đối với Công ty: ............................................................................. 59 3.2.2 Đối với quy trình kiểm toán khoản mục TSCĐ: ........................... 61 LỜI KẾT LUẬN ............................................................................................ 63 PHỤ LỤC........................................................................................................ 65 SVTH: Lê Thị Thùy Dung 6 KI3_K34 Báo cáo chuyên đề thực tập GVHD: ThS. Nguyễn Thị Thùy Linh LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong xu hướng hội nhập và phát triển của nền kinh tế như hiện nay, hoạt động của KTV độc lập và công ty kiểm toán cũng không ngừng phát triển cả về mặt lượng và chất, khẳng định vai trò của mình như những loại hình dịch vụ khác trong việc đem lại lợi ích cho nền kinh tế quốc dân. Hoạt động kiểm toán động lập bao gồm nhiều loại hình dịch vụ như: kế toán, kiểm toán, tư vấn… Trong đó, dịch vụ kiểm toán, soát xét BCTC khá phổ biến, phục vụ cho nhiều đối tượng chẳng hạn như: đơn vị được kiểm toán, nhà nước, cổ đông, nhà đầu tư, ngân hàng… Trong quá trình kiểm toán BCTC, KTV sẽ kiểm tra và đưa ra ý kiến về sự trung thực và hợp lý của BCTC trên cơ sở trọng yếu. Chất lượng kiểm toán ngày càng quan trọng do sự kỳ vọng của người sử dụng nó ngày càng cao. Vì vậy, để đáp ứng được sự kỳ vọng này các công ty kiểm toán cần phải nâng cao chất lượng hơn nữa, để tạo niềm tin nơi khách hàng. Hiện nay, dịch vụ kiểm toán Báo cáo tài chính rất phát triển do nhu cầu được kiểm toán Báo cáo tài chính của các doanh nghiệp là rất lớn. Một phần vì Báo cáo tài chính giống như tấm gương phản ánh kết quả hoạt động kinh doanh của khách hàng. Khoản mục Tài sản cố định thường đóng vai trò quan trọng trong quá trình sản xuất kinh doanh của một doanh nghiệp. Vì vậy, việc hạch toán tài sản cố định cũng như việc trích lập chi phí khấu hao cần phải được tính toán chính xác. Bên cạnh đó, tài sản cố định thường chiếm một tỷ trọng lớn trong tổng tài sản nên những sai sót sẽ có ảnh hưởng trọng yếu đến Báo cáo tài chính của doanh nghiệp. Không chỉ là khoản mục “nhạy cảm và khó lường” mà khoản mục TSCĐ còn tác động đến các khoản mục trọng yếu khác trên BCTC, cũng như là “công cụ” đắc lực để thực hiện các gian lận trong kinh doanh, do đó rủi ro kiểm toán rất là cao. Chính vì thế mà kết quả kiểm toán khoản mục TSCĐ sẽ ảnh hưởng một cách đáng kể tới kết luận của kiểm toán viên về BCTC của doanh nghiệp là trung thực và hợp lý không? Do đó, khi tiến hành kiểm toán các BCTC như vậy, kiểm toán phải hết sức thận trọng, áp dụng thủ tục kiểm toán thích hợp để giảm thiểu rủi ro kiểm toán xuống mức thấp nhất, bảo đảm cuộc kiểm toán được tiến hành một cách hiệu quả. Vì tính quan trọng và phức tạp của khoản mục TSCĐ này nên người viết nhận thấy đây là một đề tài hấp dẫn và có nhiều vấn đề để tranh luận. Người viết chỉ được trực tiếp tham gia kiểm toán những doanh nghiệp có phần hành này khá đơn giản, còn lại hầu như người viết không được tham gia vì trình độ còn hạn chế; Tuy nhiên, trong lúc các anh chị đi kiểm toán khách hàng, người viết cũng có chú ý quan sát vấn đề này, SVTH: Lê Thị Thùy Dung 7 KI3_K34 Báo cáo chuyên đề thực tập GVHD: ThS. Nguyễn Thị Thùy Linh cũng như phỏng vấn, trao đổi một số thắc mắc với các anh, chị để giúp hiểu rỏ và làm sâu sắc thêm đề tài. 2. Mục tiêu nghiên cứu Hiểu rỏ hơn về cơ sở lý luận của khoản mục TSCĐ và việc kiểm toán khoản mục này trong kiểm toán BCTC. Đồng thời, xem xét cách thức mà Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn Thăng Long – TDK thực hiện kiểm toán khoản mục TSCĐ? 3. Phƣơng pháp nghiên cứu Thu thập tư liệu, chuẩn mực liên quan. Thông qua quá trình thực tập:  Quan sát công việc thực tế của KTV về công tác kiểm toán các khoản ước tính kế toán của khách hàng.  Phỏng vấn các anh, chị KTV có kinh nghiệm để giải đáp những thắc mắc.  Đọc các file hồ sơ kiểm toán, chương trình kiểm toán năm trước, nghiên cứu và tìm hiểu khoản mục TSCĐ của khách hàng. 4. Phạm vi và hạn chế của việc nghiên cứu. Nghiên cứu quy trình kiểm toán khoản mục TSCĐ của Công ty Kiểm toán và Tư vấn Thăng Long – TDK. Nhằm tạo sự đa dạng và phong phú cho đề tài nên ví dụ minh họa được lấy từ khách hàng có đầy đủ các loại TSCĐ (đặc biệt là những khách hàng mà người viết có tham gia kiểm toán), nhưng do tính bảo mật thông tin nên số liệu không thống nhất trong toàn bộ khoản mục, số liệu được tập hợp từ nhiều nguồn khác nhau. Do thời gian thực tập ngắn, cũng như những hạn chế về mặt kiến thức, lẫn kinh nghiệm của người viết - đặc biệt người viết không được giao một số phần hành khó như đã nói ở trên, nên việc nghiên cứu, đi sâu thực tế còn nhiều hạn chế, người viết cũng đã cố gắng khắc phục những hạn chế ở mức có thể chấp nhận được. 5. Bố cục chung của đề tài: Quy trình kiểm toán khoản mục tài sản cố định trong kiểm toán báo cáo tài chính tại CNMN Công ty Kiểm toán và Tƣ vấn Thăng Long – TDK. Bố cục bài báo cáo ngoài lời mở đầu và kết luận gồm 3 phần chính như sau: Chương 1: Lý luận chung về kiểm toán khoản mục TSCĐ trong kiểm toán BCTC. Chương 2: Khảo sát thực trạng việc thực hiện các thủ tục kiểm toán TSCĐ trong kiểm toán BCTC tại CNMN Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn Thăng Long – TDK. SVTH: Lê Thị Thùy Dung 8 KI3_K34 Báo cáo chuyên đề thực tập GVHD: ThS. Nguyễn Thị Thùy Linh Chương 3: Nhận xét và kiến nghị về chương trình kiểm toán khoản mục TSCĐ trong kiểm toán BCTC của CNMN Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn Thăng Long – TDK. SVTH: Lê Thị Thùy Dung 9 KI3_K34 Báo cáo chuyên đề thực tập GVHD: ThS. Nguyễn Thị Thùy Linh CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ KIỂM TOÁN TSCĐ TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH 1.1 Nội dung, đặc điểm của khoản mục TSCĐ ảnh hƣởng đến công việc kiểm toán báo cáo tài chính. 1.1.1 Nội dung của khoản mục TSCĐ trên báo cáo tài chính.  Các loại TSCĐ đƣợc trình bày trên BCTC. a) Tài sản cố định hữu hình: là những tư liệu lao động có hình thái vật chất (từng đơn vị tài sản có kết cấu độc lập hoặc là một hệ thống gồm nhiều bộ phận tài sản liên kết với nhau để thực hiện một hay một số chức năng nhất định), có giá trị lớn và thời gian sử dụng lâu dài, tham gia vào nhìu chu kỳ kinh doanh nhưng vẫn giữ nguyên hình thái vật chất ban đầu. Tài sản cố định hữu hình thường được phân thành các chi tiết như: Nhà xưởng, vật kiến trúc – Máy móc thiết bị - Phương tiện vận tải, thiết bị truyền dẫn Thiết bị, dụng cụ quản lý – Cây lâu năm, súc vật làm việc và cho sản phẩm… b) Tài sản cố định vô hình: Là những tài sản không có hình thái vật chất, thể hiện một lượng giá trị đã được đầu tư có liên quan trực tiếp đến chu kỳ kinh doanh của doanh nghiệp. Tài sản cố định vô hình bao gồm các loại như: Quyền sử dụng đất có thời hạn – Nhãn hiệu hàng hóa - Quyền phát hành - Phần mềm máy vi tính - Giấy phép và giấy phép chuyển nhượng - Bản quyền, bằng sáng chế - Công thức và cách thức pha chế, kiểu mẫu, thiết kế và mẫu vật – Tài sản vô hình đang trong giai đoạn triển khai… c) Tài sản cố định thuê tài chính: Là tài sản cố định đã được bên cho thuê chuyển giao phần lớn lợi ích và rủi ro gắn với quyền sở hữu tài sản cho bên thuê; quyền sở hữu tài sản có thể chuyển giao vào cuối thời hạn thuê. Như vậy, dù chưa thuộc quyền sở hữu của bên thuê, nhưng do đặc điểm trên, tài sản thuê tài chính vẫn được ghi nhận là tài sản của bên thuê. d) Bất động sản đầu tư: Là các bất động sản mà doanh nghiệp nắm giữ nhằm mục đích thu lợi từ việc cho thuê hoặc chờ tăng giá chứ không phải để sử dụng trong sản xuất, cung cấp hàng hóa, dịch vụ, cho mục đích quản lý hoặc bán trong kỳ sản xuất, kinh doanh thông thường. Bất động sản đầu tư thường bao gồm quyền sử dụng đất, nhà hoặc một phần của nhà hoặc cả nhà và đất, cơ sở hạ tầng do người chủ sở hữu hoặc người đi thuê tài sản theo hợp đồng cho thuê tài chính. Các loại tài sản cố định nói trên cần được phản ánh trên báo cáo tài chính theo giá trị thuần, nghĩa là giá trị còn lại.Tuy nhiên, chuẩn mực và chế độ kế toán yêu cầu phải phản SVTH: Lê Thị Thùy Dung 10 KI3_K34 Báo cáo chuyên đề thực tập GVHD: ThS. Nguyễn Thị Thùy Linh ánh đồng thời nguyên giá và giá trị hao mòn lũy kế của tài sản. Vì vậy, quá trình kiểm toán tài sản cố định gắn liền với việc kiểm tra chi phí khấu hao.  Hao mòn và khấu hao TSCĐ. a) Hao mòn tài sản cố định: Trong quá trình đầu tư và sử dụng, dưới tác động của môi trường tự nhiên và điều kiện làm việc cũng như tiến bộ kỹ thuật, TSCĐ bị hao mòn. Hao mòn này được thể hiện dưới hai dạng:  Hao mòn hữu hình: là sự hao mòn vật lý trong quá trình sử dụng do bị cọ sát, bị ăn mòn, bị hư hỏng từng bộ phận.  Hao mòn vô hình: là sự giảm giá trị của TSCĐ do tiến bộ khoa học kỹ thuật đã sản xuất ra những TSCĐ cùng loại có nhiều tính năng với năng suất cao hơn và chi phí ít hơn. b) Khấu hao TSCĐ: Để đảm bảo tái đầu tư và mục đích thu hồi giá trị của TSCĐ, người ta tiến hành tính và trích khấu hao bằng cách chuyển phần giá trị hao mòn của TSCĐ vào chi phí sản xuất trong kỳ kết toán tương ứng trong suốt thời gian sử dụng tài sản cố định. (Xem phụ lục số 1)  Về phương diện kinh tế: khấu hao cho phép doanh nghiệp phản ánh được giá trị thật của tài sản, đồng thời làm giảm lợi nhuận ròng của doanh nghiệp.  Về phương diện tài chính: khấu hao là một phương tiện tài trợ giúp doanh nghiệp thu được bộ phận giá trị đã mất của TSCĐ.  Về phương diện thuế khóa: khấu hao là một khoản chi phí được trừ vào lợi nhuận chịu thuế, tức là được tính vào chi phí kinh doanh hợp lệ.  Về phương diện kế toán: khấu hao là việc ghi nhận sự giảm giá của TSCĐ. Đặc điểm của TSCĐ có ảnh hƣởng đến công việc kiểm toán BCTC: 1.1.2 Tài sản cố định là một khoản mục có giá trị lớn, thường chiếm tỷ trọng đáng kể so với tổng tài sản trên Bảng cân đối kế toán. Đặc biệt là trong doanh nghiệp sản xuất thuộc lĩnh vực công nghiệp nặng, đầu khí… giá trị khoản mục này chiếm tỷ trọng rất cao trong tổng tài sản. Tuy nhiên, việc kiểm toán TSCĐ thường không chiếm nhiều thời gian vì:  Số lượng TSCĐ thường không nhiều và từng đối tượng thường có giá trị lớn.  Số lượng nghiệp vụ tăng, giảm TSCĐ trong năm thường không nhiều. SVTH: Lê Thị Thùy Dung 11 KI3_K34 Báo cáo chuyên đề thực tập GVHD: ThS. Nguyễn Thị Thùy Linh  Vấn đề khóa sổ cuối năm không phức tạp như tài sản ngắn hạn do khả năng xảy ra nhầm lẫn trong ghi nhận các nghiệp vụ về tài sản cố định giữa các niên độ thường không cao. Đối với chi phí khấu hao, khác với các chi phí thông thường khác, việc kiểm toán có hai đặc điểm riêng như sau:  Trước hết, chí phí khấu hao là một khoản ước tính kế toán, chứ không phải là chi phí thực tế phát sinh. Bởi vì mức khấu hao phụ thuộc vào ba nhân tố là nguyên giá, giá trị thanh lý ước tính và thời gian sử dụng hữu ích; trong đó nguyên giá là nhân tố khách quan, còn giá trị thanh lý và thời gian sử dụng hữu ích lại căn cứ theo ước tính của đơn vị. Vì vậy, việc kiểm toán chi phí khấu hao mang tính chất kiểm tra một khoản ước tính kế toán hơn là một chi phí phát sinh thực tế, nghĩa là không thể dựa vào các chứng từ, tài liệu để tính toán chính xác được.  Thứ hai, do chi phí khấu hao là một sự phân bổ có hệ thống của nguyên giá sau khi trừ giá trị thanh lý ước tính nên sự hợp lý của nó còn phụ thuộc vào phương pháp khấu hao được sử dụng. Vì vậy, kiểm toán chi phí khấu hao còn mang tính chất của sự kiểm tra về việc áp dụng phương pháp kế toán. 1.2 Tổ chức quản lý và kế toán liên quan đến khoản mục TSCĐ: 1.2.1 Tổ chức quản lý TSCĐ: a) Quản lý trên cơ sở hiện vật: bao gồm cả quản lý về số lượng và chất lượng của TSCĐ.  Về mặt số lượng: bộ phận quản lý TSCĐ phải đảm bảo cung cấp đầy đủ về công suất, đáp ứng yêu cầu sản suất kinh doanh của doanh nghiệp.  Về mặt chất lượng: công tác bảo quản phải đảm bảo tránh hỏng hóc, mất mát các bộ phận chi tiết làm giảm giá trị tài tản cố định. Để thực hiện tốt vấn đề này, mỗi doanh nghiệp cần phải xây dựng nội quy bảo quản TSCĐ và sử dụng một cách hợp ý, phù hợp với đặc điểm hoạt động của mình. Đồng thời sử dụng có hiệu quả TSCĐ, các đơn vị cần xây dựng các định mức kinh tế kỹ thuật đối với từng loại, từng nhóm TSCĐ. Thông qua đó giúp đơn vị lên kế hoạch và có biện pháp sửa chữa, nâng cấp cũng như đầu tư mới TSCĐ phục vụ kịp thời cho hoạt động sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp. SVTH: Lê Thị Thùy Dung 12 KI3_K34 Báo cáo chuyên đề thực tập GVHD: ThS. Nguyễn Thị Thùy Linh b) Quản lý trên cơ sở giá trị: là xác định đúng nguyên giá và giá trị còn lại của TSCĐ đầu tư, mua sắm, điều chuyển và giá trị hao mòn. Quản lý TSCĐ trên cơ sở giá trị là công việc chủ yếu trong công tác hạch toán kế toán. Công việc này đảm bảo cho ban quản lý có thể biết chính xác, kịp thời và đầy đủ những thông tin về mặt giá trị (Nguyên giá, Giá trị hao mòn và Giá trị còn lại) của từng loại TSCĐ (TSCĐ hữu hình, TSCĐ vô hình. TSCĐ thuê tài chính, Bất động sản đầu tư) trong doanh nghiệp tại từng thời điểm xác định. 1.2.2 Tổ chức kế toán TSCĐ: a) Hệ thống sổ sách, chứng từ.  Về sổ sách: Để theo dõi kịp thời và đầy đủ các thông tin về TSCĐ, các doanh nghiệp thường sử dụng hệ thống chứng từ sổ sách như: Thẻ TSCĐ; Sổ chi tiết TSCĐ theo từng bộ phận sử dụng và theo loại TSCĐ theo dõi; Sổ cái các tài khoản 211, 212, 213, 214.  Về chứng từ: Tổ chức chứng từ kế toán là thiết kế khối lượng công tác hoạch toán ban đầu trên hệ thống các văn bản chứng từ hợp lý, hợp pháp theo một quy trình luân chuyển chứng từ nhất định. Các chứng từ được sử dụng trong hoạch toán TSCĐ bao gồm: Hợp đồng mua bán TSCĐ; Hóa đơn bán hàng, hóa đơn kiêm phiếu xuất kho của người bán; Biên bản bàn giao TSCĐ; Biên bản thanh lý TSCĐ, Biên bản nghiệm thu khối lượng sửa chữa lớn hoàn thành; Biên bản đánh giá lại TSCĐ; Biên bản kiểm kê TSCĐ; Biên bản quyết toán, thanh lý hợp đồng mua bán tài sản; Bảng tính và phân bổ khấu hao TSCĐ. Quy trình hạch toán TSCĐ được thể hiện qua sơ đồ sau: Hợp đồng giao nhận, thanh lý TSCĐ Xây dựng, mua sắm hoặc nhượng bán TSCĐ Quyết định tăng hoặc giảm TSCĐ Kế toán TSCĐ Chứng từ tăng giảm tài sản các loại Lập (hủy) thẻ TSCĐ, ghi sổ TSCĐ Sơ đồ 1.1: Quy trình tổ chức chứng từ TSCĐ SVTH: Lê Thị Thùy Dung 13 KI3_K34 Báo cáo chuyên đề thực tập GVHD: ThS. Nguyễn Thị Thùy Linh b) Hệ thống tài khoản. Theo chế độ kế toán Việt Nam hiện hành, trong hoạch toán TSCĐ thì TSCĐ được phân thành những nhóm khác nhau và sử dụng những tài khoản khác nhau. TK 211: TSCĐ hữu hình. TK 2111: Nhà cửa, vật kiến trúc. TK 2112: Máy móc, thiết bị. … TK 212: TSCĐ thuê tài chính. TK213: TSCĐ vô hình. TK 2131: Quyền sử dụng đất. TK 2132: Quyền phát hành. TK 2133: Bản quyền. bằng phát minh sáng chế. … TK 214: Khấu hao TSCĐ. TK 2141: Khấu hao TSCĐ hữu hình. TK 2142: Khấu hao TSCĐ vô hình. TK 2143: Khấu hao TSCĐ thuê tài chính. TK 009: Nguồn vốn khấu hao cơ bản. c) Tổ chức hoạch toán và khấu hao TSCĐ. TSCĐ sử dụng cho sản xuất kinh doanh thì phải trích khấu hao, sử dụng cho bộ phận nào thì tính và phân bổ chi phí khấu hao cho bộ phận đó. TSCĐ sử dụng cho phúc lợi sự nghiệp không trích khấu hao mà chỉ ghi nhận hao mòn vào cuối năm. TSCĐ đã khấu hao hết mà vẫn còn sử dụng được thì không trích khấu hao, Việc tính khấu hao TSCĐ được thực hiện trên bảng tính và phân bổ khấu hao. 1.3 Kiểm toán khoản mục TSCĐ trong kiểm toán BCTC. 1.3.1 Một số lý thuyết về kiểm toán TSCĐ trong kiểm toán BCTC.  Vai trò và mục tiêu kiểm toán TSCĐ trong liểm toán BCTC. a) Vai trò kiểm toán TSCĐ trong kiểm toán BCTC. TSCĐ thường chiếm tỷ trọng lớn trong tổng giá trị tài sản của đơn vị, tùy thuộc vào từng ngành nghề, theo từng loại hình kinh doanh của đơn vị. Vì thế, trong mọi trường hợp, khoản mục TSCĐ phản ánh tình trạng trang thiết bị, cơ sở vật chất kỹ thuật của doanh nghiệp. Điều này làm cho khoản mục TSCĐ trở thành một trong những khoản mục quan trọng trong kiểm toán BCTC. Mặt khác, do chi phí hình thành TSCĐ SVTH: Lê Thị Thùy Dung 14 KI3_K34 Báo cáo chuyên đề thực tập GVHD: ThS. Nguyễn Thị Thùy Linh rất lớn và khả năng quay vòng vốn chậm nên việc kiểm toán khoản mục TSCĐ sẽ giúp kiểm toán viên đánh giá được tính kinh tế và tính hiệu quả của việc đầu tư cho TSCĐ từ đó đưa ra được định hướng đầu tư và nguồn để sử đụng đầu tư vào TSCĐ một cách hiệu quả hơn. Đồng thời kiểm toán khoản mục TSCĐ sẽ góp phần phát hiện ra các sai sót trong việc xác định chi phí cấu thành nguyên giá TSCĐ, chi phí sữa chữa, chi phí khấu hao tài sản. Những sai sót trong việc tính chi phí này thường dẫn đến những sai sót trọng yếu trên BCTC. Chẳng hạn như việc trích khấu hao TSCĐ vào chi phí thường bị trích cao hơn (hoặc thấp hơn) thực tế, từ đó ảnh hưởng đến chỉ tiêu chi phí và lợi nhuận của doanh nghiệp. Việc không phân biệt loại chi phí sửa chữa được ghi tăng nguyên giá TSCĐ với chi phí sửa chữa được tính vào chi phí sản xuất kinh doanh trong kỳ cũng dẫn đến những sai lệch trong khoản mục TSCĐ, cũng như khoản mục chi phí sản xuất kinh doanh. Các khoản đầu tư cho TSCĐ vô hình như quyền sử dụng đất, giá trị bằng phát minh sáng chế, chi phí nghiên cứu khoa học thường có nhiều sai sót cũng như gian lận. Đồng thời cũng rất khó tập hợp chi phí cũng như đánh giá chính xác giá trị của chúng. Chính vì vậy mà khoản mục TSCĐ thường được quan tâm đến trong các cuộc kiểm toán BCTC. Nói tóm lại, việc kiểm toán khoản mục TSCĐ không chỉ phát hiện các sai sót trong nghiệp vụ liên quan đến TSCĐ mà còn góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý và sử dụng TSCĐ. b) Mục tiêu kiểm toán đối với khoản mục TSCĐ: Đối với TSCĐ, mục tiêu kiểm toán bao gồm:  Hiện hữu, quyền: Các TSCĐ đã được ghi chép là có thật và đơn vị có quyền sử dụng hoặc sở hữu đối với chúng. Khi kiểm toán, kiểm toán viên phải chú ý đến các trường hợp sau:  Phải chú ý những TSCĐ ngoài danh mục hoặc những tài sản trong tình trạng không hoạt động để làm bằng chứng cho việc trích khấu hao của doanh nghiệp có hợp lý hay không.  Đối với TSCĐ cho thuê, cầm cố ngân hàng thì doanh nghiệp phải có thư xác nhận xem có thực sự như vậy hay không.  Đầy đủ: Mọi TSCĐ của đơn vị đều được ghi nhận và trình bày tất cả các thông tin liên quan đến trị giá, tình trạng và tình hình sử dụng của đơn vị. SVTH: Lê Thị Thùy Dung 15 KI3_K34 Báo cáo chuyên đề thực tập GVHD: ThS. Nguyễn Thị Thùy Linh  Ghi chép chính xác: Các TSCĐ phản ánh trên sổ chi tiết đã được ghi chép đúng, tổng cộng đúng và phù hợp với tài khoản tổng hợp trên sổ cái.  Đánh giá: Các TSCĐ được đánh giá phù hợp với chuẩn mực và chế độ kế toán hiện hành.  Trình bày và công bố: sự trình bày và khai báo TSCĐ - gồm cả việc công bố phương pháp kế toán TSCĐ như: nguyên tắc xác định nguyên giá, phương pháp khấu hao, thời gian sử dụng hữu ích, tỷ lệ khấu hao, tình hình tăng giảm TSCĐ - là đầy đủ và phù hợp với chuẩn mực và chế độ kế toán hiện hành. Đối với chi phí khấu hao, mục tiêu kiểm toán chủ yếu là xem xét sự đúng đắn trong việc xác định múc khấu hao và phân bổ cho các đối tượng có liên quan. Điều này phụ thuộc vào phương pháp khấu hao cũng như các dữ liệu làm cơ sở cho việc tính toán và tiêu thức phân bổ chi phí khấu hao. Đối với giá trị hao mòn lũy kế, mục tiêu kiểm toán là xem xét việc ghi nhận đầy đủ và đúng đắn giá trị hao mòn lũy kế tăng lên do khấu hao, giá trị hao mòn lũy kế do thanh lý, nhượng bán TSCĐ cũng như việc phản ánh chính xác vào từng đối tượng tài sản cụ thể.  Nguồn tài liệu kiểm toán TSCĐ. a) Các khoản mục liên quan đến TSCĐ trên BCTC. KTV thu thập (yêu cầu bên khách hàng cung cấp) các tài liệu cần thiết liên quan đến khoản mục TSCĐ trên BCTC thông thường là: Sổ tổng hợp đối ứng của TK 211, 213, 214, 241; Bảng tổng hợp TSCĐ (bao gồm nguyên giá và khấu hao lũy kế); Sổ chi tiết TSCĐ (nếu có); Sổ cái (thường được kết xuất từ chương trình kế toán) b) Bảng trích khấu hao TSCĐ. (Xem phụ lục số 2) c) Các tài liệu khác liên quan đến tăng giảm TSCĐ. KTV sẽ thu thập tài liệu này trong quá trình kiểm toán tại đơn vị làm bằng chứng kiểm toán: Hồ sơ liên quan đến việc hình thành TSCĐ, các chính sách về quản lý XDCB, sửa chữa TSCĐ. Các tài liệu, biên bản ghi tăng giảm TSCĐ. Những tài liệu này là thật sự cần thiết cho cuộc kiểm toán diễn ra thuận lợi. Hơn nữa, Việc có cung cấp đầy đủ hay không tài liệu này từ đơn vị được kiểm toán sẽ phần nào phản ánh chất lượng của HTKSNB cũng như chất lượng kế toán tại đơn vị. SVTH: Lê Thị Thùy Dung 16 KI3_K34 Báo cáo chuyên đề thực tập GVHD: ThS. Nguyễn Thị Thùy Linh 1.4 Sơ lƣợc về quy trình kiểm toán TSCĐ trong kiểm toán BCTC. 1.4.1 Tìm hiểu về hệ thống kiểm soát nội bộ.  Mục đích kiểm soát nội bộ đối với TSCĐ: Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư vào TSCĐ thông qua việc đầu tư đúng mục đích, không lãng phí và quản lý, sử dụng có hiệu quả TSCĐ. KSNB còn giúp hạch toán đúng đắn các chi phí cấu thành nguyên giá TSCĐ, chi phí sữa chữa, chi phí khấu hao. Do các chi phí này đều quan trọng nên nếu sai sót có thể dẫn đến sai trọng yếu trên BCTC.  Các thủ tục kiểm soát và các quy định về kế toán TSCĐ: Phân chia trách nhiệm thỏa mục tiêu bất kiêm nhiệm: tách biệt công tác bảo quản với công việc ghi chép các nghiệp vụ. Quy định rõ thẩm quyền của từng cấp quản lý đối với việc phê chuẩn các nghiệp vụ kinh tế liên quan đến TSCĐ như mua mới, thanh lý, nhượng bán TSCĐ, tách biệt giữa chức năng phê chuẩn và thực hiện. Kế hoạch và dự toán về TSCĐ: là công cụ quan trọng để kiểm soát đối với TSCĐ, việc lập kế hoạch bao gồm những vấn đề liên quan đến việc mua sắm, thanh lý, nhượng bán TSCĐ và nguồn tài trợ cho kế hoạch. Khi thanh lý, nhượng bán TSCĐ, doanh nghiệp cần phải lập hội đồng xác định giá bán TSCD để xác định giá trị thu hồi khi thanh lý, tổ chức việc thanh lý, nhượng bán TSCĐ theo quy định hiện hành; TSCĐ cần được tổ chức theo dõi đến từng đơn vị TSCĐ riêng biệt. Mỗi đối tượng TSCĐ phải có bộ hồ sơ riêng để theo dõi toàn diện từ khi hình thành đến khi thanh lý hoặc nhượng bán. Mỗi TSCĐ phải được đánh số hiệu riêng. Khi có biến động về TSCĐ, phải căn cứ vào các biên bản, các chứng từ có liên quan để ghi sổ; Bên cạnh đó, trong từng nhóm TSCĐ theo chế độ tài chính quy định, các doanh nghiệp phân loại chi tiết TSCĐ phù hợp với yêu cầu quản lý của doanh nghiệp mình; Doanh nghiệp xác định thời gian sử dụng TSCĐ dựa vào tuổi thọ kỹ thuật của TSCĐ theo thiết kế, hiện trạng, mục đích và hiệu suất ước tính của TSCĐ. Các quy định về phân biệt giữa các khoản chi được tính vào nguyên giá TSCĐ hay tính vào chi phí của niên độ; các tiêu chuẩn về TSCĐ cần được dựa trên chuẩn mực hay chế độ kế toán hiện hành và được cụ thể hóa theo thực tiễn của đơn vị. Doanh nghiệp phải tiếp tục quản lý, sử dụng đối với TSCĐ đã khấu hao hết nhưng vẫn tham gia vào hoạt động sản xuất kinh doanh. Đối với TSCĐ đang sử dụng, doanh nghiệp phải theo dõi và trích khấu hao theo quy định. Đối với TSCĐ thuê tài chính, doanh nghiệp phải theo dõi, quản lý như đối với TSCĐ thuộc sở hữu của doanh nghiệp mình; SVTH: Lê Thị Thùy Dung 17 KI3_K34 Báo cáo chuyên đề thực tập GVHD: ThS. Nguyễn Thị Thùy Linh Kiểm kê định kỳ TSCĐ nhằm kiểm tra sự hiện hữu, địa điểm của tài sản, điếu kiện sử dụng, cũng như phát hiện kịp thời tài sản để ngoài sổ sách hoặc bị mất mát thiếu hụt.  Vai trò của việc tìm hiểu HTKSNB về TSCĐ trong kiểm toán BCTC: Trong quá trình kiểm tìm hiểu HTKSNB đối với TSCĐ kiểm toán viên sẽ đánh giá được cả hai yếu tố là sự tồn tại và tính hiệu quả của hoạt động kiểm soát để xác định những kỹ thuật kiểm tra chi tiết nào nên được sử dụng khi kiểm toán khoản mục TSCĐ. Để tìm hiểu hệ thống kiểm soát nội bộ đối với TSCĐ, kiểm toán viên thường sử dụng các phương pháp sau:  Dựa vào kinh nghiệm đã kiểm toán trước đây tại đơn vị (nếu có).  Phỏng vấn các nhà quản lý, nhân viện giám sát và những nhân viên khác. Có thể thực hiện bằng cách lập bảng câu hỏi khảo sát (Bảng 1).  Kiểm tra các tài liệu sổ sách.  Quan sát các hoạt động kiểm soát và vận hành của chúng trong thực tiễn. Bảng 1: Bảng câu hỏi về KSNB đối với TSCĐ hữu hình. Trả lời Không Câu hỏi áp dụng Có Không Yếu kém Ghi Quan Thứ chú trọng yếu 1. Người chuẩn y việc mua sắm, thanh lý TSCĐ có khác với ngươi ghi sổ hay không? 2. Doanh nghiệp có thiết lập kế hoạch và dự toán ngân sách cho việc mua sắm TSCĐ hay không? 3. Doanh nghiệp có thường xuyên đối chiếu giữa sổ chi tiết với sổ cái hay không? 4. Có kiểm kê định kỳ TSCĐ và đối chiếu với sổ kế toán không ? 5. Các chênh lệch giữa giá dự toán và giá thực tế có được xét duyệt và phê chuẩn hay không ? 6. Khi nhượng bán thanh lý TSCĐ có lập Hội đồng thanh lý bao gồm các thành viên theo quy định hay không ? SVTH: Lê Thị Thùy Dung 18 KI3_K34 Báo cáo chuyên đề thực tập GVHD: ThS. Nguyễn Thị Thùy Linh 7. Có chính sách phân biệt giữa các khoản chi sẽ tang nguyên giá TSCĐ hay tính vào chi phí của niên độ hay không ? 8. Có lập báo cáo định kỳ về TSCĐ không được sử dụng hay không ? 9. V.v.. 1.4.2 Đánh giá sơ bộ rủi ro kiểm soát. Dựa trên những hiểu biết ban đầu về kiểm soát nội bộ, kiểm toán viên sẽ tiến hành đánh giá sơ bộ rủi ro kiểm soát. Cần lưu ý rằng kiểm toán viên chỉ có thể đánh giá rủi ro kiểm soát đối với một cơ sở dẫn liệu nào đó thấp hơn mức tối đa khi đã có đủ căn cứ để kết luận rằng các thủ tục kiểm soát liên quan đến cơ sở dẫn liệu đó được thiết kế hữu hiệu và áp dụng một cách nhất quán trong thực tế. Trong trường hợp này, kiểm toán viên sẽ thiết kế và thực hiện các thử nghiệm soát để cung cấp bằng chứng chứng minh cho kết luận của mình về rủi ro kiểm soát. Ngược lại, nếu rủi ro kiểm soát được đánh giá ở mức tối đa hoặc kiểm toán viên cho rằng phạm vi của các thử nghiệm cơ bản không thể giảm được trong thực tế, kiểm toán sẽ không thực hiện các thử nghiệm kiểm soát mà chuyển sang thực hiện ngay các thử nghiệm cơ bản. Khi tiến hành kiểm toán TSCĐ cần chú ý những rủi ro sau có thể xảy ra:  Liên quan đến nguyên giá TSCĐ: có thể bị phản ánh sai lệch với thực tế. Ghi nhận không đúng giá trị tài sản tăng giảm, kết chuyển nguồn không đúng.  Liên quan đến khấu hao TSCĐ: phương pháp tính khấu hao không phù hợp, cách tính và phân bổ không hợp lý, không phù hợp với quy định hiện hành.  Liên quan đến sửa chữa nâng cấp TSCĐ: nghiệp vụ sửa chữa có thể bị hiểu nhầm về bản chất với nghiệp vụ nâng cấp và ngược lại. Do đó, việc ghi nhận tăng TSCĐ có thể không đúng.  Liên quan đến hoạt động thanh lý: xác định nhầm giá trị còn lại của tài sản mang thanh lý. Tài sản đã hết giá trị khấu hao nhưng vẫn tiếp tục trích khấu hao.  Đôi với hoạt động cho thuê và đi thuê TSCĐ: nhiều nghiệp vụ đi thuê không được phân loại đúng hình thức thuê cũng như những tài sản cho thuê không được ghi nhận đúng như nội hợp đồng cho thuê. Trên đây là những sai sót tiềm tàng hay gặp phải khi kiểm toán TSCĐ mà KTV cần phải lưu ý. Trong quá trình tiến hành kiểm toán, KTV sử dụng các biện pháp kỹ thuật kiểm toán để pháp hiện những sai sót tiềm tàng và hạn chế tối đa rủi ro này. SVTH: Lê Thị Thùy Dung 19 KI3_K34